Funkcje ceny

Wyróżnia się następujące funkcje ceny:

• Informacyjno - bodźcowa - parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a także parametru pobudzającego do określonego działania. Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.

• Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa. Państwo również może dokonywać redystrybucji dochodów przy pomocy cen - różnicując obciążenie cen podatkami, ustalając ceny minimalne / maksymalne czy dotując pewne gałęzie gospodarki.

• Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców - im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Stymuluje to producentów do zwiększania rozmiarów produkcji. Niższy poziom cen zniechęca producentów i powoduje ograniczenia produkcji. Wyższy poziom cen może skłaniać producentów do zwiększenia produkcji a nawet podnoszenia wartości użytkowej wyrobów (jakość, estetyka, funkcjonalność). Zazwyczaj wyższy poziom cen skłania konsumentów do ograniczenia spożycia a niższy stymuluje wzrost spożycia.

Przy pomocy cen państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów tj. modyfikować strukturę spożycia, a także regulować poziom dochodów realnych w społeczeństwie.

• Agregacyjna - umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkości

Cena równowagi rynkowej - cena, przy której występuje zrównoważenie popytu (D) i podaży (S).

Krzywa popytu przecina się z krzywą podaży, tworząc w ten sposób punkt równowagi cenowej. Obie krzywe stanowią instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej, następuje nadwyżka popytu nad podażą. Natomiast kiedy cena jest większa od ceny równowagi rynkowej występuje nadwyżka podaży nad popytem. Nadwyżki może zlikwidować tzw. skup interwencyjny.

W ekstremalnych przypadkach cena może przyjąć nawet wartość ujemną. Tak stało się 3 października 2006 z cenami hurtowymi gazu ziemnego w Wielkiej Brytanii. Zalanie europejskiego rynku nadwyżkami gazu wpompowanymi w ramach testów do nowo uruchomionego gazociągu zmusiło producentów do dopłacania odbiorcom w zamian za pozbycie się nadwyżek. Ujemne wartości przyjmują regularnie także ceny np. toksycznych odpadów.

RYNEK KONSUMENTA

określenie sytuacji na rynku obrotu gosp., gdy ujawnia się przewaga podaży nad popytem, co stawia konsumenta w pozycji uprzywilejowanej; zazwyczaj r.k. wymusza obniżkę cen, polepszenie jakości i prowadzi do upadku firm, próbujących podbijać ceny; sytuacji takiej próbują przeciwdziałać producenci, gł. przez tworzenie oligopoli (przykładem kryzys paliwowy w latach 70., gdy wskutek zmowy producentów, zrzeszonych w OPEC, udało się drastycznie ograniczyć dostawy i zlikwidować r.k. na ropę naftową); inne sposoby przeciwdziałania r.k. to np. zamykanie granic celnych czy wprowadzenie drastycznych opłat wwozowych; odwrotnością r.k. jest rynek producenta.

Model pajęczyny:

1. konsumenci podejmują decyzje o zakupie na podstawie cen kształtujących się w danej chwili

2. producenci podejmują decyzje o sprzedaży na podstawie ceny dnia poprzedniego

dynamiczna cena równowagi - chwilowa równowaga ceny do pierwszej zmiany popytu lub podaży

Każde przesunięcie krzywej powoduje zmianę ceny.

Cena równowagi występuje wtedy gdy popyt = podaży

MODEL PAJĘCZYNY

wzrost popytu powoduje wzrost ceny a to powoduje rozszerzenie podaży

spadek popytu powoduje obniżenie ceny i kurczenie się podaży

wzrost podaży powoduje obniżenie ceny co wpływa na rozszerzenie popytu

spadek podaży powoduje wzrost ceny co wpływa na kurczenie się popytu

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (PED) - określa siłę reakcji popytu na dane dobro na zmianę ceny tego dobra

r_d - procentowa zmiana popytu

r_p - procentowa zmiana ceny

d₁ - wielkość popytu po zmianie

d₀ - wielkość popytu w okresie wyjściowym

p₁ - cena po zmianie

p₀ - cena w okresie wyjściowym

Elastyczność popytu - jest miarą procentowej zmiany popytu na dane dobro do względnej zmiany czynnika oddziaływującego na popyt.

Ekonomiczne funkcje pieniądza

cyrkulacyjna (transakcyjna)

Pieniądz jest powszechnym "środkiem wymiany" w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi). Dzięki pieniądzowi nastąpiło rozdzielenie w czasie transakcji kupna-sprzedaży na dwie odrębne czynności - transakcję kupna oraz transakcję sprzedaży - przez co przestała istnieć konieczność zachowania jedności czasu i miejsca. Towar lub usługa może być sprzedany, a za otrzymane pieniądze dokonać zakupu towaru lub usługi w innym miejscu oraz w innym terminie.

obrachunkowa (miernik wartości towarów)

Pieniądz jest „miernikiem wartości”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem. Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów i usług. Wyrażenie wartości towarów i usług w pieniądzu wiąże się z siłą nabywczą pieniądza. Aby określić cenę towaru lub usługi nie trzeba posiadać pieniądza, gdyż pełni on rolę miernika wartości również abstrakcyjnie.

płatnicza

Pieniądz jest "środkiem płatniczym". Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza. Dzieje się tak dlatego, że zapłata za towar lub usługę nie musi następować natychmiast po ich dostawie. Zarówno sprzedający jak i kupujący zazwyczaj umawiają się co do terminu zapłaty należności za dostarczone towary lub usługi. Powstaje więc zobowiązanie odbiorcy wobec dostawcy, które wyrównane będzie w formie pieniężnej w terminie późniejszym. Pieniądz spełnia funkcję środka płatniczego również przy pokrywaniu innych zobowiązań, jak np. z tytułu podatków i opłat, wynagrodzeń pracowników, spłaty kredytów, darowizn, itp.

Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym funkcja pieniądza jako środka płatniczego ciągle wzrasta, natomiast jako środka wymiany, maleje. Transakcje gotówkowe występują w obrocie gospodarczym coraz rzadziej, gdyż są zastępowane powszechnie przez obrót bezgotówkowy.

tezauryzacyjna

Funkcję "środka przechowywania wartości (tezauryzacji)" pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).

Przechowywanie pieniędzy jest znacznie łatwiejsze niż innych towarów. Ponadto pieniądz może być w każdej chwili zamieniony na potrzebny towar. Jest on najbardziej płynnym aktywem majątkowym każdego podmiotu gospodarczego lub osoby fizycznej. Można go w każdej chwili wykorzystać jako środek płatniczy. Jednak aby pieniądz prawidłowo spełniał funkcję tezauryzacyjną, musi posiadać zaufanie przez podmioty gospodarcze i ludność, a w szczególności, że jego siła nabywcza nie zmniejszy się w znacznym stopniu^[3].

Społeczne funkcje pieniądza

Funkcja behawioralna (zachowawcza)

Pieniądz jest środkiem determinującym ludzkie zachowania, ponieważ jest ekwiwalentem wszystkiego, co jest człowiekowi niezbędne do życia. Kształtuje pragnienia, sposób myślenia, styl życia i konsumpcji. Stał się wartością absolutną, przedmiotem pragnień co nie zawsze prowadzi do pozytywnych zjawisk (np. chciwość, skąpstwo, przekupstwo, itp.).

Funkcja motywacyjna

Chęć posiadania pieniądza motywuje ludzi do podejmowania działań w celu jego pozyskania. Działania te mogą mieć dwojaki charakter: - społecznie uznane - uczciwa praca za odpowiednim wynagrodzeniem; - nieuczciwe - wynikające z chęci szybkiego wzbogacenia się, np. płatne zabójstwa, handel żywym towarem, korupcja, itp. Funkcja motywacyjna pieniądza jest powszechnie stosowana przez pracodawców w celu pobudzenia pracowników do efektywniejszej pracy.

Funkcja informacyjna (komunikacyjna)

Pieniądze stanowią źródło informacji o sytuacji ekonomicznej państwa, które je emituje. Z kolei wygląd, technika wykonania, oraz materiał z jakiego został wykonany pieniądz informują o poziomie kultury danego społeczeństwa. Płaca natomiast nie jest jedynie miarą wysiłku pracownika, ale informacją co we własnym i społecznym interesie zrobił.

Funkcja dezintegracyjna

Pieniądz powoduje rozpad struktur społecznych i powstawanie nowych. Dążenie do wzbogacenia się wywołuje wiele różnic między grupami społecznymi. Uwidacznia się rozwarstwienie społeczeństwa pod względem ilości posiadanego pieniądza, co za tym idzie władzy, wpływów, sławy, itp. Pokusa zdobycia pieniędzy za wszelką cenę determinuje rozwój przestępczości. Środki z nielegalnej działalności wprowadzane do państwowego obiegu wpływają niekorzystnie na stabilność finansową państwa.

Funkcja integrująco-instytucjonalna

Pieniądz wpływa na powstanie i kształtowanie się stosunków między ludźmi. Na ich podłożu powstają instytucje społeczno-finansowe (banki, giełdy, fundacje, zakłady ubezpieczeniowe), które mają za zadanie zaspokajanie społecznych potrzeb. Pieniądz jest też efektywnym narzędziem kontrolowania działalności tych instytucji^[4].

% zmiana popytu

% zmiana ceny

=

---