ELEKTROENERGETYKA OKRĘTOWA

WSTĘP

Na system ee statku składa się:

• źródeł EE

• podsystem przesyłu i rozdziału EE

• odbiorniki

WYTWARZANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA STATKU

(opracowano na podstawie S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991)

ELEKTROWNIE OKRĘTOWE

podział e.o.:

• ogólnego przeznaczenia zasilające sieć el. na statku

na statkach handlowych - elektrownie centralne - (łatwość obsługi) wszystkie zespoły prądotwórcze w maszynowni lub pobliżu

• elektrownie specjalne - do zasilania wydzielonych obwodów (np. napędu gł.)

• elektrownie awaryjne - oddzielne pomieszczenie, wysoko nad linią wodną

obecnie - na jednym statku prądnice z różnymi napędami, pracującymi równolegle na szyny zbiorcze

turboprądnice

prądnice wałowe

prądnice napędzane silnikami Diesla

Turboprądnice

najczęściej - para z pomocniczego kotła ogrzewanego spalinami odlotowymi SG

najtańszy sposób wytwarzania EE

moc - do 500kVA

Prądnice Wałowe

prądnica jest napędzana pośrednio poprzez SG za pośrednictwem wału głównego

następujące rozwiązania:

• PW wbudowana w ciąg wału śrubowego

część wału śrubowego - służy jako wał prądnicy

prąd nica bez łożysk

prędkość obrotowa prądnicy = prędkości SG (100-150 obr./min)

ME wolnoobrotowe - znacznie większe i cięższe niż szybkoobrotowe

• PW zamocowana osiowo na przedniej ścianie SG, jej wał połączony bezpośrednio z wałem korbowym SG

• PW napędzana wałem śrubowym za pomocą przekładni zębatych

najczęściej, gdy śruba nastawna

zaleta - PW o prędkości obrotowej - 1000 -1500 obr./min, znacznie większej przy napędzie bezpośrednio z SG

problem:

wał śruby o stały skoku - zmienna prędkość obrotowa

f na zaciskach prądnicy - proporcjonalna do n

w jaki sposób uzyskać stałą f?

2 rozwiązania:

1. stabilizacja wału prądnicy na drodze mechanicznej - np. za pomocą przekładni planetarnych z dodatkowym napędem

• rzadko stosowane, tylko tam, gdzie PW napędzana przez przekładnię mechaniczną

2. stabilizacja f na drodze elektrycznej

• prostownik sterowany

• praca falownikowa

• zwrot energii do sieci - możliwy tylko gdy inne źródło napięcia (falownik zależny), nie oddaje mocy biernej

• w układach napędowych - falowniki niezależne

• pomocniczy generator dostarczający moc bierną

• wada - odkształcenie napięcia w sieci zasilającej (nie jest sinusoidalne)

inna możliwość stabilizacji f na drodze elektrycznej - za prostownikiem silnik prądu stałego napędzający prądnicę synchroniczną

zalety PW

• podstawowa zaleta PW - niski koszt wytwarzania EE - mniejszy, niż w DG

• możliwość wykorzystania do napędu awaryjnego statku

po odsprzęgleniu - PW może pracować jako silnik, pobierając EE z DG

• możliwe, gdy PW odpowiednio umiejscowiona (np. w ciągu wału głównego)

• potrzebne są dodatkowe układy sterujące

Podsumowanie

• przy śrubie o stałym skoku - PW może pracować tylko w czasie jazdy po morzu

• przy śrubie nastawnej - również w czasie manewrów

• wprawdzie PW wymiaruje się tak, aby pokryła wszystkie potrzeby statku, ale nawet przy śrubie nastawnej nie może być jedynym źródłem EE

• w przeciwnym wypadku - przy nawrocie lub zatrzymaniu SG - black-out

• w praktyce - wszystkie manewry trwają stosunkowo długo - np. od chwili wydania komendy stop do całkowitego zatrzymania SG -upływają nieraz minuty - wystarczająco dużo czasu do uruchomienia DG

• Prądnice napędzane silnikami Diesla

• maszyny średnio obrotowe 750-1000 obr/min

• mała nierównomierność biegu

• natychmiastowa gotowość do pracy

• stosunkowo wysoki koszt wytwarzania EE

PRACA RÓWNOLEGŁA PRĄDNIC SYNCHRONICZNYCH W ELEKTROWNI OKRĘTOWEJ

• gdy w el. DG o jednakowych mocach - praca najbardziej ekonomiczna, jeśli są obciążone równomiernie

• gdy o różnych mocach - jeśli oddają P proporcjonalne do Pn

• jeśli oprócz DG pracują GW i DT - należy tak regulować rozpływ mocy, aby prądnice wytwarzające najtańszą EE były w pełni obciążone

podstawie S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

Regulacja Rozpływu Mocy Czynnej

• jeśli silniki napędzające mają moc porównywalną z mocą prądnic, to rozdział mocy czynnej zależy od nastaw regulatorów prędkości obrotowej silników

• prędkość obrotowa silnika maleje wraz ze wzrostem obciążenia - charakterystyka ma tzw. statyzm

• większą moc przejmuje ten zespół prądotwórczy, którego charakterystyka jest mniej nachylona (ma mniejszy statyzm)

• regulacja rozpływu mocy czynnej odbywa się poprzez zmianę nastaw regulatorów silnika napędowego

• problemy przy nieprawidłowych nastawach regulatorów

nierównomierne obciążenie

moc zwrotna

przekaźnik mocy zwrotnej

środki zaradcze: zmiana prędkości biegu jałowego silnika napędowego tak, aby nie wystąpił punkt przecięcia charakterystyk

Awaryjne Źródła EE

• zgodnie z przepisami - na każdym statku awaryjne źródło EE

• spalinowe zespoły prądotwórcze lub baterie akumulatorów

• baterie akumulatorów - mogą być podstawowym źródłem EE lub tymczasowym - pracującym do chwili uruchomienia prądnicy awaryjnej

• awaryjny zespół prądotwórczy uruchamiany ręcznie lub automatycznie

• czas rozruchu i przejęcia obciążenia nie powinien przekraczać 45 s

• odbiorniki, które mają być zasilane z awaryjnego źródła EE powinny być przełączane automatycznie na zaciski rozdzielnicy awaryjnej

• awaryjne źródła EE mają tylko zabezpieczenia zwarciowe - nie stosuje się zabezpieczeń przeciążeniowych

Akumulatory

- stosowane jako awaryjne źródła EE, rozruchu silników spalinowych, zasilania silników elektrycznych napędu głównego na okrętach podwodnych i niewielkich jednostkach przybrzeżnych

- dwa podstawowe typy: kwasowe i zasadowe

- zasadowe - niższa sprawność niż kwasowych, bardziej odporne na wstrząsy i wibracje, zwarcia, nie ulegają zasiarczeniu w przypadku całkowitego rozładowania, droższe

- akumulatory - samoczynnie rozładowują się

- ładowanie - zmiana SEM w szerokich granicach, gazowanie

- gęstość elektrolitu - można ocenić stopień naładowania akumulatora kwasowego

Materiały pomocnicze do wykładów n/t wytwarzania energii elektrycznej na statku opracowano na podstawie S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991)

ROZDZIELNICE

• do sterowania procesem wytwarzania, przesyłania i użytkowania EE

• szczególnie miejsce w okrętowym systemie EE - rozdzielnica główna - centralny węzeł okrętowej sieci EE

• zazwyczaj - w centrali manewrowo - kontrolnej

• najczęściej wykonane w systemie kasetowo - szkieletowym:

• - poszczególne tzw. pola - wykonane w formie szkieletu z kątowników, zawierają panele o różnym przeznaczeniu: np. pole odbiorów, pole synchronizacji, pole prądnicowe

• dzięki takiej budowie - możliwe składanie odpowiednich modułów w zależności od potrzeb rozdziału EE

• inna zaleta szybka wymiana uszkodzonej kasety - skrócenie czasu usuwania awarii

• poszczególne moduły rozdzielnicy głównej - połączone szynami z miedzi elektrolitycznej pomalowanej na różne kolory

• malowanie - wiele zalet - chroni miedź przed niszczącym wpływem środowiska, ułatwia zauważenie przegrzania, umożliwia rozróżnianie biegunów lub faz

zielona - L1

żółta - L2

fioletowa - L3

szara - przewód neutralny izolowany od kadłuba

czarny - przewody uziemione

Najważniejsze Pola:

• pole pradnicowe - aparatura do zabezpieczeń, sterowania i kontroli prądnic - zgodnie z zaleceniami tow. klasyfikacyjnych - amperomierze, woltomierze, watomierze, waromierze (lub mierniki cos), częstotliwościomierz oraz wyłączniki

• pola rozdziału EE - wyposażone w łączniki i zabezpieczenia obwodów wychodzących z GTR (np. odbiorników, linii ee biegnących do rozdzielnic pośredniczących)

• pole sterowania - aparatura do synchronizacji prądnic

• rozdzielnice awaryjne - z takich samych modułów jak rozdzielnica główna

• rozdzielnice pomocnicze - skrzynki zawierające zabezpieczenia, aparaturę sterującą i łączniki

opracowano na podstawie

1. Mindykowski J.: Ocena jakości energii elektrycznej w systemach okrętowych z układami przekształtnikowymi. Seria wydawnicza Komitetu Elektrotechniki PAN "Postępy Napędu Elektrycznego i Energoelektroniki" Wydawnictwo Okrętownictwo i Żegluga, 2001

2. S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

SYSTEM ROZDZIAŁU I PRZESYŁU EE

• droga EE od prądnic do szyn zbiorczych rozdzielnicy głównej, a następnie - do odbiorników, teoretycznie - następujące rozwiązania:

• system promieniowy jednostopniowy

- promieniowy dwustopniowy

niezawodność!

• system mieszany - część odbiorników - zasilana w układzie jednostopniowym, część - w dwustopniowym

• w praktyce - najważniejsze odbiorniki w układzie jednostopniowym

opracowano na podstawie

1. Mindykowski J.: Ocena jakości energii elektrycznej w systemach okrętowych z układami przekształtnikowymi. Seria wydawnicza Komitetu Elektrotechniki PAN "Postępy Napędu Elektrycznego i Energoelektroniki" Wydawnictwo Okrętownictwo i Żegluga, 2001

2. S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

GRUPY ODBIORNIKÓW

• odbiorniki EE ze względu na ważność dzieli się na 3 grupy:

• grupa pierwsza - odbiorniki, dla których przerwa w zasilaniu - bezpośrednie zagrożenie dla życia załogi, bezpieczeństwa statku lub ładunku - np. urządzenia sterowe, sygnalizacja poż., urządzenia nawigacyjne, oświetlenie sygnałowo-pozycyjne, urządzeni chłodni ładunkowej itp.

• obwody gr. 1 - powinny być zasilane bezpośrednio z szyn rozdzielnicy głównej lub przez transformator nie dopuszcza się stosowania rozdzielnic pomocniczych

• wg przepisów niektórych towarzystw klasyfikacyjnych - przerwa w zasilaniu tylko na czas samoczynnego załączenia rezerwy, max. 10 s

• grupa 2 - odbiorniki ważne - np. wciągarki cumownicze, urządzenia przeładunkowe - musi być zapewnione zasilanie w warunkach awaryjnych (np. awaria rozdzielnicy głównej)

• grupa 3 - odbiorniki mniej ważne np. grzejniki, wentylacja, kuchnia okrętowa itp. - dopuszcza się przerwy w zasilaniu w przypadku np. przeciążenia elektrowni

opracowano na podstawie

1. Mindykowski J.: Ocena jakości energii elektrycznej w systemach okrętowych z układami przekształtnikowymi. Seria wydawnicza Komitetu Elektrotechniki PAN "Postępy Napędu Elektrycznego i Energoelektroniki" Wydawnictwo Okrętownictwo i Żegluga, 2001

2. S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

UKŁADY ELEKTROWNI

• konfiguracja połączeń szyn zbiorczych (układ elektrowni) - jeden z czynników decydujących o niezawodność systemu EE

• następujące układy: z jednym niesekcjonowanym systemem szyn zbiorczych, z jednym sekcjonowanym systemem szyn zbiorczych, z kilkoma systemami szyn zbiorczych (Marynarka Wojenna)

Pojedynczy Niesekcjonowany System Szyn Zbiorczych

najprostszy układ

• pojedyncze, n. dzielone szyny, do których podłączone wszystkie prądnice i odbiorniki, zabezpieczone bezpiecznikami topikowymi i wyłącznika samoczynnymi

• zaleta - prostota obsługi (niskie kwalifikacje)

• problem niezawodności

• w przypadku zwarcia - niebezpieczeństwo wyłączenia wszystkich prądnic

• remont

układ z dławikiem sekcyjnym

• większa niezawodność

• analiza zwarcia w pierwszej części szyn zbiorczych

• wada: spadek napięcia na dławiku - n. najlepsze właściwości przy przeciążeniu

układ z dławikiem i bezpiecznikiem topikowym

• w czasie normalnej pracy - bezpiecznik bocznikuje dławik - nie występuje spadek napięcia

• zwarcie - przepalenie bezpiecznika - jak poprzedni układ

Układ z Jednym Sekcjonowanym Systemem Szyn Zbiorczych

• najczęściej stosowany

• szyny zbiorcze - podzielone na niezależne sekcje, częściowo zasilane z różnych źródeł

• zwarcie, remont - odłączenie tej sekcji, w której ono wystąpiło, pozostałe - mogą nadal pracować

• poszczególne sekcje zasilają różne grupy odbiorników (wg kryterium ważności)

• najważniejsze odbiorniki (grupa 1) - możliwość zasilania z 2 różnych sekcji - 1 i 3

Gnat, Białek -ET dlaN

• zwarcie - możliwość samoczynnego przełączania najważniejszych odbiorników do innej sekcji (samoczynne załączenie rezerwy)

• sekcja 2 - odbiorniki ważne (grupa 2)

• sekcja 4 - odbiorniki mniej ważne (grupa 3), w razie przeciążenia - automatycznie odłączane - układ Mayera

• sekcja 5 - odbiorniki zasilane napięciem 220 V (gł. oświetlenie, ogrzewanie), w danym przykładzie - może być zasilana poprzez transformatory z sekcji 1 lub 3

• wady

• remont (awaria) sekcji 1 lub 3 - najważniejsze odbiorniki gr. pozostają bez zasilania rezerwowego

• wyłączenie innych sekcji - odbiorniki bez zasilania

opracowano na podstawie S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

UKŁADY SIECI EE

sieć podstawowa - 3f nn 3X380V 50 Hz lub 3X440V 60 Hz („siłowa”)

sieć pomocnicza zasilana przez transformatory (oświetlenie) 127, 220V, 50 lub 60Hz

gdy odbiorniki dużej mocy 3, 6, 8, 11kV (bezpieczeństwo!)

najczęściej stosowana sieć - 3-fazowa, 3-przewodowa izolowana od kadłuba

wysoki poziom bezpieczeństwa

czteroprzewodowa uziemiona

jednofazowa dwuprzewodowa izolowana od kadłuba

jednofazowa dwuprzewodowa uziemiona

prądu stałego izolowana

prądu stałego z jednym biegunem uziemionym

prądu stałego z wykorzystaniem kadłuba jako przewodu powrotnego (do 50V, np. układy rozruchowe silników spalinowych)

opracowano na podstawie

1. Mindykowski J.: Ocena jakości energii elektrycznej w systemach okrętowych z układami przekształtnikowymi. Seria wydawnicza Komitetu Elektrotechniki PAN "Postępy Napędu Elektrycznego i Energoelektroniki" Wydawnictwo Okrętownictwo i Żegluga, 2001

2. S. Wyszkowski Elektrotechnika okrętowa t. 1, Wydawnictow Morskie Gdańsk, 1991

BHP PRZY OBSŁUDZE URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH

Skutki Przepływu Prądu Elektrycznego Przed Organizm Człowieka

• prąd niewyczuwalny (ok. 0,5 mA)

• skurcz mięśni

• prąd samouwolnienia - zależy od drogi przepływu oraz cech indywidualnych - 6mA (ręce-ręce) - 10-15 mA (ręce-nogi)

• elektroliza - zmiany chemiczne w organizmie, które mogą być przyczyną zgonu, skutki zmian chemicznych mogą ujawnić się dopiero po kilku dniach

• skutki cieplne - rozległe zniszczenia tkanek na drodze przepływu, często prowadzące do martwicy i rozpadu:

• uszkodzenia skóry - oparzenia, znamiona prądowe

• trwałe uszkodzenie mózgu

• rozerwanie włókien mięsni w wyniku ich nieskoordynowanego skurczu

• nadtopienie kości (perły kostne ze stopionego fosforanu wapnia)

działanie biologiczne prądu rażenia:

• układ krążenia

• zatrzymanie akcji serca

• migotanie komór serca - niezsynchronizowane skurcze włókien mięśnia serca o częstotliwości 300-400 Hz, szczególnie niebezpieczne przy prądzie przemiennym i czasie przepływu ponad 0,2 s

• układ oddechowy - skurcz mięśni oddechowych poruszających klatką piersiową - śmierć przez uduszenie

• układ nerwowy

• utrata przytomności w wyniku niedotlenienia

• utrata przytomności w wyniku bezpośredniego przepływu prądu przez mózg (obrzęk mózgu - najczęstsza przyczyna utraty przytomności)

• nieodwracalne uszkodzenia lub całkowite zniszczenie mózgu (wysokie napięcie)

• paraliż (może mieć charakter trwały)

• utrata pamięci

• konfabulacje

• nerwice lękowe

Łuk Elektryczny

• prąd zwarciowy w okrętowych systemach EE- dochodzi do kilku - kilkudziesięciu kA

• wyładowanie łukowe - może mieć charakter wybuchowy (podobny do wyładowania atmosferycznego)

• nawet przy prawidłowym działaniu zabezpieczeń - niebezpieczeństwo uszkodzenia ciała

• rany o wyglądzie ran kłutych, ciętych lub postrzałowych - mało bolesne

• poparzenie przez łuk - do trzeciego stopnia włącznie

• zapalenie się odzieży

• elementy, pomiędzy którymi pali się łuk odparowują i osadzają się na skórze

• uszkodzenia świetlne (promieniowanie nadfioletowe o b. dużym natężeniu) - zapalenie spojówek, zmętnienie rogówki

• upadki, odruchowe dotknięcie części znajdującej się pod napięciem

Podstawowa Ochrona Przeciwporażeniowa

izolacja robocza, odstęp izolacyjny

Dodatkowa Ochrona Przeciwporażeniowa

Zerowanie

- polega na połączeniu z przewodem zerowym części dostępnych części maszyn, na których może pojawić się napięcie w wyniku uszkodzenia izolacji

• dotknięcie części będącej pod napięciem

• samoczynne wyłączenie napięcia

• dotknięcie przewodu fazowego

Uziemienie ochronne

polega na połączeniu z kadłubem statku części dostępnych części maszyn, na których może pojawić się napięcie w wyniku uszkodzenia izolacji

celem uziemienia - zrównanie potencjału uziemionych przewodów z potencjałem kadłuba

• prąd zamyka się przez upływność izolacji i pojemności sieci względem kadłuba

• składowa płynąca przez ciało człowieka i przez uziemienie ochronne;

• im mniejsza rezystancja uziemienia, tym mniejszy prąd płynie przez ciało człowieka

• dla odpowiednio małych rezystancji uziemienia prąd płynący przez ciało człowieka nie przyjmuje wartości niebezpiecznych

• skuteczność ochrony przeciwporażeniowej - zależy od rezystancji uziomu oraz wartości prądów upływnościowych i pojemnościowych

• automatyczna kontrola stanu izolacji - po przekroczeniu dolnego progu rezystancji izolacji - alarm

• przyczyną alarmu może być przepływ prądu przez ciało człowieka

w warunkach okrętowych - tani i skuteczny sposób ochrony przeciwporażeniowej

Ochronne obniżenie napięcia roboczego

zazwyczaj 24 V

transformatory bezpieczeństwa

obostrzona ochrona przeciwporażeniowa

Separacja odbiornika

• pojedynczy odbiornik - zasilany przez specjalny transformator separacyjny

• jeśli kilka odbiorników - ich dostępne części przewodzące (np. obudowy) połączone n. uziemionymi tzw. przewodami wyrównawczymi

• ze względu na b. małe prądy płynące przez rezystancję i pojemność izolacji nie występuje niebezpieczeństwo porażenia przy uszkodzeniu izolacji lub dotknięciu jednej z faz

• im krótsze przewody zasilające odbiornik, tym lepsza ochrona

• skuteczny środek ochrony przeciwporażeniowej w pomieszczeniach szczególnie niebezpiecznych

• obostrzona ochrona przeciwporażeniowa

Izolacja ochronna

producent urządzenia daje na tyle dobrą izolację (np. podwójną, wzmocnioną), że normalnych warunkach eksploatacji nie są wymagane inne środki ochrony przeciwporażeniowej

• obostrzona ochrona przeciwporażeniowa

Izolowanie stanowiska

• gdy zerowanie lub uziemienie nieskuteczne i nie ma możliwości zastosowania innego środka ochrony przeciwporażeniowej

• odizolowanie od pokładu dostępnych części metalowych

• po dotknięciu części znajdującej się pod napięciem - prąd rażeniowy - minimalna wartość ze względu na dużą wartość rezystancji przejścia człowiek - kadłub statku

• tylko pomieszczenia suche

Wyłączniki przeciwporażeniowe

• najczęściej wyłącznik różnicowo-prądowy - wyłącznik “sprawdza” sumę prądów w przewodach zasilających;

• samoczynne wyłączenie;

• przyczyna wyłączenia - dotknięcie przewodu fazowego lub zły stan izolacji;

• wyłączniki o wysokiej czułości (20 mA) - b. skuteczny środek ochrony przeciwporażeniowej;

• obostrzona ochrona przeciwporażeniowa;

• wady

ZAGROŻENIE PORAŻENIOWE I POŻAROWE W SIECI TRÓJFAZOWEJ Z IZOLOWANYM PUNKTEM ZEROWYM

• dotknięcie ręką jednej z faz

• 2 przypadki - sprawna izolacja i doziemienie jednej z faz

• prąd rażeniowy zamyka się przez upływność izolacji i pojemności sieci

• przy braku dodatkowych zabezpieczeń - duże niebezpieczeństwo porażenia śmiertelnego

• gdy doziemienie - napięcie rażeniowe międzyfazowe

• ważna kontrola stanu izolacji

• zagrożenie pożarowe przy doziemieniu

• prąd zamyka się gł. przez pojemność sieci

• zbyt mała wartość prądu, aby zadziałały bezpieczniki

• wystarczająco duża, aby powstało zagrożenie pożarowe (łuk el.)

• wykrycie doziemienia - automatycznie

• problem z lokalizacją

• kompensacja prądów pojemnościowych na niektórych statkach

• dławik o regulowanej indukcyjności

• w razie doziemienia lub dotknięcia ręką przewodu fazowego - automatyczna kompensacja prądu płynącego przez pojemności

OCHRONA PRZED ELEKTRYCZNOŚCIĄ STATYCZNĄ

• co się dzieje podczas głaskania kota?

• ładunek elektrostatyczny - kV

• wyładowanie iskrowe

• tarcie dielektryka o dielektryk lub o metal

• np. chodzenie po nieprzewodzących wykładzinach, pasy transmisyjne, ruch gazów i pyłów, załadunek ropy naftowej

• skutki wyładowania iskrowego:

• szok elektryczny - wrażenie bólu, leku, rozdrażnienie, niebezpieczeństwo dotknięcia np. części znajdującej się pod napięciem w wyniku niekontrolowanego odruchu, upadki z wysokości

• NIEBEZPIECZEŃSTWO WYBUCHU np. pyłu węglowego, oparów węglowodorów

niebezpieczeństwo wybuchu istnieje gdy:

• odpowiednie stężenie palnych pyłów lub oparów

• odpowiednie stężenie tlenu

• czynnik inicjujący wybuch - np. iskra el.

środki zapobiegawcze (3 grupy):

• usuwanie pozostałości substancji mogących tworzyć mieszaninę wybuchową (np. ropy), wentylacja

• usuwanie tlenu np. wypełnianie zbiorników tankowców gazem obojętnym (aby nastąpił wybuch musi być odpowiednie stężenie tlenu)

• niedopuszczanie do powstania czynnika inicjującego wybuch, w tym elektryczności statycznej:

• uziemienie oraz stosowanie specjalnych połączeń wyrównujących potencjał el. (przykład - tankowce)

• nawilżanie atmosfery np. w ładowni podczas załadunku materiałów sypkich

• jonizacja powietrza - specjalne grzebienie astatyczne zbierające ładunki elektrostatyczne np. z węgla przesuwającego się na gumowej taśmie

• unikanie nadmiernego tarcia dielektryka o dielektryk lub metal (np. próbki ropy można pobrać dopiero po ustaniu jej ruchu po załadunku)

w celu poprawy bezpieczeństwa - stosuje się jednocześnie środki zapobiegawcze należące do 2 różnych grup

ZASADY BEZPIECZNEJ OBSŁUGI URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH

Zasady ogólne:

• maszyny, urządzenia i podręczny sprzęt el. muszą mieć aktualne atesty, świadectwa produkcji, prób itp. oraz być sprawne technicznie;

• GTR musi być zabezpieczony przed dostępem osób nieupoważnionych;

• stosować dodatkową ochronę przeciwporażeniową zgodnie z wymogami instalacji el.;

• należy okresowo sprawdzać i odnotowywać w dokumentacji stan uziemienia sieci el.;

• należy dbać o czystość i czytelność tabliczek firmowych, objaśniających , znamionowych itp.;

• zabrania się składowania i magazynowania jakichkolwiek przedmiotów za GTR, jak również tarasowania dojść do tych urządzeń;

Zasady BHP przed przystąpieniem do pracy:

• prace przy urządzeniach i instalacjach należy uzgodnić z przełożonymi;

• przystępując do pracy należy być trzeźwym, wypoczętym, wyposażonym w odzież roboczą i ochronną oraz sprzęt odpowiedni do danej pracy;

• przed przystąpieniem do pracy należy zapoznać się z jej zakresem, warunkami bezpieczeństwa na stanowisku oraz je odpowiednio przygotować;

• jeśli zakres pracy wymaga odłączenia napięcia lub unieruchomienia urządzenia, to należy okres wyłączenia urządzenia uzgodnić z zainteresowanymi działami na statku;

• wyłączyć napięcie na GTR dla danego obwodu z jednoczesnym zawieszeniem na wyłącznikach tabliczek “Nie włączać” oraz zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem;

• na stanowisku roboczym należy stwierdzić brak napięcia;

• należy założyć przenośne uziemienie ochronne lub zamknąć noże uziemiające;

• sprawdzić hamulce napędów mogących uruchomić się samoczynnie w stanie beznapięciowym (windy, podnośniki)

• należy ogrodzić i osłonić części będące pod napięciem, wywiesić tabliczki ostrzegawcze

Na czas remontu GTR należy:

• otworzyć łączniki na wszystkich dopływach i odpływach, wyjąć bezpieczniki;

• sprawdzić, czy jest połączenie z innymi rozdzielnicami na statku, skąd mogłoby się pojawić napięcie

Prace, które można wykonywać w obsadzie min. dwuosobowej:

• wszelkie prace za GTR, z możliwością zbliżenia się do nieosłoniętych części będących pod napięciem;

• prace w pomieszczeniach trudno dostępnych;

• prace przy napędach wind, kabestanów itp.;

• prace na wysokości

Zasady BHP w czasie pracy:

• zachować środki ostrożności przy stosowaniu płynów żrących i łatwopalnych;

• wszystkie urządzenia powinny być podłączone do gniazd za pomocą właściwych wtyczek;

• w miejscach niebezpiecznych należy stosować oświetlenie o obniżonym napięciu (12 lub 24 V);

• urządzenia przenośne zasilane napięciem >50 V powinny być uziemiane do konstrukcji statku;

• w akumulatorowniach nie należy używać narzędzi i sprzętu mogącego spowodować iskrzenie;

• podczas pracy przy maszynach i urządzeniach należy chodzić po chodnikach dielektrycznych;

• zasady bezpieczeństwa przy wchodzeniu na drabinę

Po zakończeniu pracy należy:

• uporządkować stanowisko pracy;

• oczyścić używane narzędzia i sprzęt oraz złożyć we wskazanym miejscu;

• przekazywać uwagi o rodzaju i stanie prowadzonych prac, wskazując ewentualne miejsca zagrożenia i konieczność stosowania dodatkowych środków bezpieczeństwa

opracowano na podstawie

H. Łączyński Bezpieczna praca elektryka i elektronika na statku, W.P.P.H.U. PET-ELECTRONICS, Gdynia 1997

Przykładowe pytania i zagadnienia na zaliczenie:

1. Prądnice wałowe

2. Regulacja rozpływu mocy czynnej

3. Awaryjne źródła energii elektrycznej

4. Budowa rozdzielnicy głównej

5. Narysować schemat układu elektrowni z dławikiem i bezpiecznikiem zwarciowym

6. Narysować schemat sieci czteroprzewodowej uziemionej

7. Skutki przepływu prądu przez organizm człowieka

8. Wyłącznik przeciwporażeniowy

1

30

WM elektroenergetyka

---