Antybiotyki i chemioterapeutyki

• 1. Przegląd antybiotyków i chemioterapeutyków.

1.1. Antybiotyki - pozyskiwane drogą naturalną, gdyż są wytwarzane przez drobnoustroje, aby zwyciężyć w danej niszy ekologicznej (hamują rozwój innych drobnoustrojów).

Przedstawiciele:

• Beta-laktamowe.

• Aminoglikozydy.

• Makrolidy.

• Tetracykliny.

• Antybiotyki peptydowe.

• Linkozamidy.

• Kwas fusydowy.

• Mupiracyna.

• Fosfomycyna.

• Ryfamycyny.

• Ketolidy.

• Streptograminy.

1.2. Chemioterapeutyki - sztucznie (syntetycznie) stworzone, nie mają odpowiednika w przyrodzie; związki chemiczne o działaniu bójczym.

Przedstawiciele:

• Pochodne nitroimidazolu.

• Pochodne nitrofuranu.

• Sulfonamidy.

• Chinolony.

• Oksazolidynony.

• Izoniazyd.

• Etambutol.

• Etionamid (3 ostatnie - przeznaczone do leczenia gruźlicy).

1.3. Spektrum działania antybiotyków - oznacza na jakiego rodzaju drobnoustroje działają.

1.3.1. Podział antybiotyków ze względu na spektrum działania:

• o szerokim spektrum działania,

• o wąskim spektrum działania.

1.3.2. Na ulotkach można znaleźć następujący zakres działania:

- bakterie G+ oraz G-;

- bakterie beztlenowe;

- bakterie atypowe - bakterie o nietypowym metabolizmie czy lokalizujące się wewnątrzkomórkowo, np.: Legionella (względnie), Chlamydia (bezwzględnie); o innej budowie, np.: Mycoplasma (brak ściany komórkowej), Nocardia, Mycobacterium ssp. (kwasoalkoholooporność).

- grzyby, np.: Candida (drożdżopodobny), Cryptococcus (drożdżopodobny), dermatofity; (często leki działające na grzyby nie działają na bakterie);

- pierwotniaki, np.: Toxoplasma gondii, Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia;

- bakterie wielooporne: naturalnie (np.: Enterococcus, Pseudomonas, Stenotrophomonas) lub w sposób nabyty (MRSA, VRE, PRP i inne).

1.4. Podział antybiotyków ze względu na działanie:

• bakteriobójcze (MIC=MBC);

• bakteriostatyczne (MIC<MBC).

1.5. Podstawowe mechanizmy działania antybiotyków:

- działanie na replikację lub strukturę DNA bakterii;

- zaburzanie syntezy białek na różnych poziomach;

- hamowanie syntezy ściany komórkowej bakterii;

- zaburzanie lub hamowanie metabolizmu bakterii (antymetabolity).

1.6. Oporność drobnoustrojów na leki.

1.6.1. Podział lekooporności drobnoustrojów:

- naturalna - wynika z odmienności budowy i metabolizmu różnych gatunków bakterii; z braku punktu uchwytu (celu) dla antybiotyku w ich komórce; jest znana, możliwa do oceny zaraz po identyfikacji czynnika etiologicznego zakażenia;

- nabyta - to nowe cechy genomu niektórych szczepów, często oporność na wiele antybiotyków; nie można jej przewidzieć i trzeba ją zbadać (wykonanie antybiogramu).

1.6.2. Ekspresja oporności - podstawowe mechanizmy oporności bakterii:

- oporność enzymatyczna - wytwarzanie enzymów np.: rozkładających antybiotyki;

- oporność receptorowa - zmiana w miejscu uchwytu antybiotyku;

- oporność transportowa - uszczelnienie komórki i uniemożliwienie wtargnięcia (brak przenoszenia antybiotyku przez błonę) lub aktywne usuwanie składowych leku z komórki (tzw. Mechanizm efflux, wymagający dużych nakładów energii).

1.6.3. Cechy szczepów wieloopornych:

- zawierają wiele genów oporności (często na plazmidach);

- zawierają geny warunkujące jednoczesną oporności na wiele antybiotyków;

- selekcjonują się w środowiskach, gdzie używa się dużo antybiotyków:

a) w szpitalach - szczególnie na oddziałach intensywnej terapii i zabiegowych;

b) w środowiskach zamkniętych, gdzie przebywają osoby poddawane często antybiotykoterapii (domy opieki, żłobki przedszkola).

1.6.4. Przykłady wieloopornych szczepów bakterii (patogeny alarmowe):

• Szczepy MRCNS - Methicillin Reistant Coagulse Negative Staphylococci - gronkowce koagulazoujemne oporne na meticylinę (meticylinooporne);

• Szczepy MRSA - Methicillin Resistant Staphylococcus aureus - gronkowce złociste oporne na meticylinę (meticylinooporne);

• Szczepy HLAR - High Level Aminoglicoside Resistant - ziarenkowce z rodzaju Enterococcus oporne na duże stężenia aminoglikozydów;

• Szczepy VRE - oporne na wankomycynę Enterococcus faecium;

• Szczepy ESBL - Extended Spectrum Beta-Lactamases - pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae, a szczególnie Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, Enterobacter spp. - wytwarzają enzymy beta-laktamazy;

• Szczepy MBL - wielooporne tlenowe pałeczki Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumanii, Stenotrophomonas maltophilla - wytwarzają enzymy metalo-beta-laktamazy;

• Szczepy KPC - bakterie z rodziny Enterobacteriaceae - wytwarzają karbapenemazy.

• 2. Chemioterapeutyki.

• 2.1. Sulfonamidy.

Mechanizm działania: antymetabolity (podobnie do PABA - kw. p-aminobenzoesowy), zaburzają syntezę kwasu foliowego, a przez to pośrednio kwasów nukleinowych.

Przedstawiciele:

• Sulfacetamid.

Spektrum: bakteriostatyczny; działa na G+.

Zastosowanie: krople oczne na jęczmień.

• Sulfatiazol.

Spektrum: bakteriostatyczny; działa na G+ i G-.

Zastosowanie: krople na zapalenie błony śluzowej nosa.

Działania niepożądane: toksyczny.

• Ko-trimoksazol (sulfometoksazol + trimetoprim) - zawarty w preparacie Viseptol.

Spektrum: bakteriobójczy; szerokowidmowy, działa na G+ (często oporność nabyta) i G- (ziarenkowce i pałeczki), niektóre pierwotniaki, nie działa na: bakterie beztlenowe.

Działania niepożądane: nieszkodliwy dla człowieka (człowiek nie syntetyzuje kwasu foliowego).

Zastosowanie: nie używa się do infekcji dróg oddechowych (występuje oporność nabyta), ale do pierwotnych zapaleń płuc.

Oporność na Ko-trimoksazol:

- receptorowa - synteza enzymów o wyższej specyficzności substratowej (kodowane plazmidowo);

- transportowa - aktywne usuwanie składowych leku z komórki.

• 2.2. Nitroimidazole.

Mechanizm działania: enzymy drobnoustrojów niekorzystnie je dla siebie metabolizują - redukują 5-nitroimidazol do metabolitów alkilujących ich DNA.

Przedstawiciele:

• Tinidazol.

• Metronidazol.

Spektrum: bakteriobójczy dla bakterii beztlenowych (w tym Bacteroides fragilis, Clostridium) i pierwotniaków.

Zastosowanie: stosowany po operacji na jelitach; tylko w obrębie szpitali.

Oporność: występuje rzadko.

2.3. Nitrofurany - zawierające w swojej strukturze szkielet nitrofuranu (furanu z przyłączoną grupą nitrową).

Mechanizm działania: drobnoustroje wrażliwe redukują nitrofurany, zaś powstająca grupa nitrylowa, uszkadza ich DNA.

Przedstawiciele:

• Furagina.

Spektrum: działa na G+ (gronkowce, enterokoki) i G- (Escherichia coli).

Zastosowanie: podawane w zakażeniu dróg moczowych gł. pęcherza moczowego, prostaty.

• Nitrofurantoina.

Spektrum i zastosowanie: bakteriobójcza w zakażeniu dróg moczowych dla G+ i G-, ponieważ w moczu osiąga najwyższe stężenie.

• Furazolidon.

Spektrum i zastosowanie: drobnoustroje wywołujące zakażenia jelitowe zarówno G- i G+ oraz pierwotniaki.

2.4. Chinolony - cechą wspólną jest układ chinolonu; w nowych chinolonach występują podstawniki fluorowe, tworząc fluorochinolony.

Mechanizm działania:

- topoizomeraza II (gyraza DNA) - zaburzenia w tworzeniu superhelikalnego zwinięcia nici DNA (gównie u G-);

- topoizomeraza IV - brak rozdzielenia nici siostrzanych (dominuje u G+).

Generacje:

a) I generacja „stare” - brak F:

• Kwas nalidyksowy.

• Kwas pipemidowy.

b) II generacja:

• Ciprofloksacyna.

• Ofloksacyna.

• Norfloksacyna.

• Lewofloksacyna.

c) III generacja:

• Gemifloksacyna.

• Gatifloksacyna.

d) IV generacja:

• Moksifloksacyna.

Spektrum:

a) „stare” chinolony: tylko G-;

b) II generacji: bakterie atypowe (Chlamydia, Legionella, prątki), słabo Staphylococcus, nie: bakterie beztlenowe;

c) i d) III i IV generacji: oprócz wyżej wymienionych: G+, bakterie wielooporne, bakterie beztlenowe.

Oporność:

- receptorowa - zmiana budowy enzymu bakteryjnego w wyniku pojedynczych lub mnogich mutacji;

- transportowa - aktywne wypompowanie antybiotyku z komórki. Jest rzadka, ale krzyżowa (jeśli zajdzie oporność to jest na wszystkie rodzaje).

2.5. Oksazolidynony.

Mechanizm działania: uniemożliwiają inicjację syntezy białek poprzez blokowanie połączenia podjednostek - łączą się z podjednostką 50S.

Przedstawiciele:

• Linezolid

Spektrum: wąskowidmowe, działa na szczepy wieloopornych ziarenkowców G+;

bakteriostatycznie: gronkowce (też metycylinooporne MRSA, MRCNS), Enterococcus faecium (także oporny na wankomycynę - VRE), bakterie beztlenowe;

bakteriobójczo: paciorkowce (również na Streptococcus pneumoniae oporny na Pc - penicylinę).

• 3. Antybiotyki.

3.1. Antybiotyki beta-laktamowe - wspólnym elementem dla tych związków jest pierścień beta-laktamowy, pozyskiwany drogą naturalną; różnią się podstawnikami bocznymi; niektóre posiadają też pierścień tiazolidynowy.

Mechanizm działania: działają na ścianę komórkową, wiążąc się z białkami PBP*, które są enzymami (transpeptydazy i karboksypeptydazy), odpowiedzialnymi za usieciowanie poprzeczne peptydoglikanu (blokują specyficzne funkcje tych białek).

*Białko PBP - Penicillin Binding Proteins - jest ich wiele rodzajów: PBP1, PBP2, PBP3 i inne. Są charakterystyczne dla bakterii określonego rodzaju. Jedna komórka może mieć kilka rodzajów tych enzymów.

Skutki zaburzenia syntezy ściany przez beta-laktamy:

- u G- - zniszczenie struktury i liza komórki;

- u G+ - aktywacja enzymów autolitycznych i apoptoza.

Przedstawiciele:

• Penicyliny.

• Penemy (Inhibitory beta-laktamaz).

• Cefalosporyny.

• Monobaktamy.

• Karbapenemy.

3.1.1. Penicyliny.

Penicylinazy - enzymy bakterii rozkładające wiązanie beta-laktamowe, często enzymy zewnątrzkomórkowe (u G+), u bakterii G- również wewnątrz komórek.

Podział penicylin ze względu na budowę:

a) naturalne:

• Penicylina G (benzylpenicylina)

Sposób podawania: tylko iniekcje.

• Benzylpenicylina benzatynowa - zawarta w preparacie Debecylina.

Sposób podawania: podawana jako lek o przedłużonym działaniu.

• Penicylina V (fenoksymetylpenicylina) - zawarta w preparacie Ospen.

Sposób podawania: może być podawana doustnie, ponieważ jest odporna na działanie soku żołądkowego.

Działania niepożądane: bardzo rzadko występuje reakcja anafilaktyczna u osób nadwrażliwych na penicylinę.

b) półsyntetyczne:

- oporne na beta-laktamazy:

• Oksacylina.

• Meticylina.

- izoksazolowe:

• Kloksacylina - zawarta w preparacie Syntarpen; silnie wiąże się z białkami osocza (powoduje zanik aktywności).

Sposób podawania: doustnie.

- aminopenicyliny:

• Ampicylina - 10x silniejsza od penicyliny.

• Amoksycylina - zawarta w preparatach Hiconcil, Ospamox.

Sposób podawania: w 95% wchłania się z przewodu pokarmowego do krwioobiegu, nie niszczy więc flory jelitowej.

- karboksypenicyliny:

• Karbenicylina.

• Tykarcylina.

- ureidopenicyliny:

• Piperacyna.

• Azlocylina.

Spektrum działania penicylin:

a) naturalne: Streptococcus pyogenes, Staphylococcus, Listeria, Neisseria, krętki, beztlenowe ziarenkowce;

b) półsyntetyczne:

- izoksazolowe: Staphylococcus spp., beztlenowce (nie: Bacteroides);

- aminopenicyliny: G+ i G-, beztlenowce (nie: Bacteroides);

- karboksypenicyliny: szerokowidmowe, lepiej niż aminopenicyliny na G-; Pseudomonas aeruginosa;

- ureidopenicyliny: szerokowidmowe; mniej wrażliwe na beta-laktamazy.

3.1.2. Penemy.

Przedstawiciele:

• Kwas klawulanowy - zawarty w preparacie Amoksyklaw.

• Sulbaktam.

• Tazobaktam.

Znane połączenia penemów i penicylin:

• Ampicylina + Sulbaktam - zawarte w preparatach Unasyn; Sultamycylina;

• Amoksycylina + Kwas klawulanowy - zawarte w preparacie Augmentin;

• Tikarcylina + Kwas klawulanowy - zawarte w preparacie Timentin;

• Piperacyna + Tazobaktam - zawarte w preparacie Tazocin.

Sposób podawania: są podawane razem z penicylinami, gdyż mają niską aktywność i dla ich ochrony przez beta-laktamazami, których są inhibitorami.

3.1.3. Cefalosporyny - wprowadzone zostały w latach `60; klasyfikacja cefalosporyn odbywa się na trzy sposoby:

- generacje - podział ze względu na budowę (podstawniki) i wynikającą z niej wrażliwości na beta-laktamazy, a także datą wprowadzenia do lecznictwa;

- grupy - podział głównie ze względu na spektrum działania, drogę podania oraz właściwości farmakokinetyczne;

- klasy - podział uwzględniający skojarzenie generacji z grupą.

Klasyfikacja cefalosporyn wg klas:

zaznaczone na czerwono leki podawane pozajelitowo:

Klasa	Grupa	Generacja	Antybiotyk	Preparat
0/I	0	I	Cefadroksyl* Cefaleksyna Cefradyna*	Dufacel Keflex Sefrill
0/II	0	II	Cefaktor Cefprozil Lorkarbef	Ceclor Cefzil Lorabid
1/I	1	I	Cefazolina*	Kefzol

0 - doustne, dobre wchłanianie

1 - tylko postać pozajelitowa (parenteralnie)

0/I, 0/II - G+ (Streptococcus pyogenes, Staphylococcus) i na G-; podobnie jak aminopenicyliny

Sefrill może być podawany doustnie jak i pozajelitowo.

Klasa	Grupa	Generacja	Antybiotyk	Preparat
2/II	2	II	Cefamandol* Cefuroksym* Cefuroksym-Aksetil (ester)*	Mandol Zinacef Zinnat, Bioraceff

2 - tylko pozajelitowo; ester Cefuroksym-Aksetil może być podawany doustnie, ale niszczy florę bakteryjną i w 50% jest wydalany niezmieniony.

2/II - szerokowidmowe; lepiej niż PC na Haemophilus influenzae; różna aktywność w stosunku do Enterobacteriaceae; nie: Serratia, Pseudomonas i Acinetobacter.

Klasa	Grupa	Generacja	Antybiotyk	Preparat
2/III	2	III	Cefotaksym* Ceftriakson* Cefodizim Cefetamed-Piwoksyl Cefpodoksym-Proksetil Cefixim Ceflibuten	Claforan Rocephin Modivid Tarceris Vantin Suprax Cedax

2/III - szerokowidmowe, aktywne w stosunku do wszystkich Enterobacteriaceae;

nie: Pseudomonas, Acinetobacter.

Klasa	Grupa	Generacja	Antybiotyk	Preparat
3/III	3	III	Cefoperazon* Cefsoludyna Ceftazidim*	Cefobid Monaspor Fortum
3/IV	3	IV	Cefeprim*	Maxipime

3/III, 3/IV - szerokowidmowe, aktywne w stosunku do wszystkich Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter.

Klasa	Grupa	Generacja	Antybiotyk	Preparat
4/II	4	II	Cefoksytyna*	Mefoxin

4/II podobnie jak 2/II - szerokowidmowe, różne aktywności w stosunku do Enterobacteriaceae, nie: Serratia, Pseudomonas, Acinetobacter, ale szerzej na beztlenowe, w tym Bacteroides; wykazują szerszą oporność na beta-laktamy (również na ESBL). Stosowane do testów na meticylinoporność.

3.1.4. Monobaktamy.

Przedstawiciele:

• Aztreonam - zawarty w preparacie Azactam; wytwarzany przez bakterie Pseudomonas, Acardia; możliwa produkcja;

Spektrum: bakteriobójczy, wąskowidmowy, działa na ziarniaki i pałeczki G-, nie: beztlenowce.

Oporność: względnie oporny na beta-laktamazy, także bakterii G-.

Działania niepożądane: nie wykazuje krzyżowych reakcji alergicznych.

3.1.5. Karbapenemy.

Przedstawiciele:

• Imipenem (pochodna tienamycyny) z cylastatyna - zawarty w preparacie Tienam.

• Meropenem - zawarty w preparacie Meronem.

• Ertapenem - zawarty w preparacie Invanz.

Spektrum: szerokowidmowe, dobre działanie na G-.

Oporność: oporne na beta-laktamazy (także ESBL); wrażliwe tylko na karbapenemazy (karbapenemazy wytwarza m.in. Stenotrophomonas maltophila).

Działania niepożądane: są rozkładane w kanalikach nerkowych, co niekiedy wywołuje nefrotoksyczność.

Zastosowanie: podawane są tylko w ciężkich zapaleniach w szpitalach.

Mechanizmy oporności na antybiotyki beta-laktamowe:

- enzymatyczna - produkcja beta-laktamaz o różnym zakresie działania (penicylinazy, cefalosporynazy, karbapenemazy); zwykle następuje rozerwanie pierścienia; występuje u G- i G+;

- receptorowa - modyfikacja białek enzymatycznych PBP, np.: modyfikacja PBP2 do PBP2a w genie MecA występującym u gronkowców, doprowadziła do powstania szczepów MRSA (taka oporność oznacza oporność na wszystkie antybiotyki beta-laktamowe, brak powinowactwa do antybiotyków);

- transportowa - brak przepuszczalności u bakterii G-;

- zablokowanie autolizyn - wykształcona tolerancja na lek; u bakterii G+.

3.2. Makrolidy:

a) polioksomakrolidy - makrolidy przeciwbakteryjne z pierścieniem laktonowym zawierającym 14, 15 lub 16 atomów węgla;

b) polieny - makrolidy polienowe przeciwgrzybiczne, zawierające pierścień laktonowy z co najmniej 26 atomami węgla, a w nim wiązania podwójne.

a) polioksomakrolidy - wielka cząsteczka; pierścień laktonowy połączony wiązaniem glikozydowym z aminocukrami lub cukrami obojętnymi.

Mechanizm działania: blokowanie syntezy białka - wiążą się odwracalnie z podjednostką 50S rybosomu bakteryjnego.

Przedstawiciele (liczba węgli w pierścieniu):

- C14:

• Erytromycyna.

Spektrum: dobra aktywność wobec ziarniaków G+, mała aktywność wobec Haemophilus influenzae; może być stosowana u kobiet w ciąży w leczeniu zakażenia Chlamydia trachomatis.

Wady: krótki okres półtrwania (dawkowanie co 6 godzin).

Działania niepożądane: najwięcej spośród makrolidów działań ubocznych; interakcje z innymi lekami.

• Cykliczny węglan erytromycyny.

• Roksytromycyna.

Spektrum: dobra aktywność wobec ziarenkowców G+, Mycoplasma, Chlamydia, Streptococcus.

Zalety: osiąga największe stężenie w surowicy ze wszystkich makrolidów.

Zastosowanie: typowe i atypowe zapalenia płuc (wszystkie rodzaje zapalenia płuc).

• Klaritromycyna - zawarta w preparacie Klacid.

Spektrum: ziarenkowce G+ (paciorkowce), Haemophilus influenzae, Legionella pneumophilla; eradykacja Helicabcter pylori; prątki MOTT.

Zalety: odporna na działanie kwaśnego pH.

Zastosowanie: stosowana jest przy leczeniu chorobie wrzodowej żołądka, wywołanej Helicobacter pylori; stosowana również jako antybiotyk u osób uczulonych na antybiotyki beta-laktamowe.

- C15 - Azalidy (atom N):

• Azitromycyna - zawarta w preparacie Sumamed.

Spektrum: bakteriobójcza lub bakteriostatyczna w zależności od stężenia, szerokowidmowa jak poprzednie, ale większa aktywność wobec bakterii G- (Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Neisseria, Legionella, Campylobacter; Borrelia burgdorferi).

Zalety: osiąga bardzo wysokie stężenie wewnątrzkomórkowe; posiada długi okres półtrwania, co umożliwia podawanie leku co 24 godziny, a terapia trwa 2 lub 3 dni.

- C16:

• Spiramycyna.

Spektrum i zastosowanie: dobra aktywność wobec ziarenkowców G+ i krętków (kiłę zwykle leczy się antybiotykami beta-laktamowymi, chyba, że ktoś ma uczulenie), Toxoplasma gondii, nie: Haemophillus influenzae (oporny).

Zalety: można stosować u ciężarnych; nie daje tak dużej liczby interakcji z innymi lekami, jak pozostałe makrolidy; ma mniej działań ubocznych.

Teofilina - rozluźnia oskrzela, nie łączy się z makrolidami.

Spektrum: bakteriostatyczne (bo hamują syntezę białek; bakteriobójcze - hamują syntezę ściany komórkowej - jest tylko 1 wyjątek: Aminoglikozydy), działa na ziarniaki G+ tlenowe i beztlenowe (nie: Clostridium difficile, szczepy MRSA), niektóre G-: Haemophillus (nie: pałeczki Enterobacteriaceae, Pseudomonas), bakterie atypowe (Legionella, Mycoplasma, Campylobacter, Chlamydia), krętki, prątki, niektóre pierwotniaki.

Oporność bakterii na makrolidy:

- receptorowa - modyfikacja miejsca docelowego działania antybiotyku w komórce bakterii (metylacja); oporność krzyżowa typu MLS_B - M (makrolidy), L (linkosamidy), S_B (Streptogramina B);

- transportowa - aktywne usuwanie leku z komórki u Streptococcus pyogenes i Streptococcus pneumoniae;

- enzymatyczna - inaktywacja antybiotyku (rzadko).

3.3. Ketolidy - „nowe” makrolidy; posiadają 14 atomów węgla w pierścieniu, ale w pozycji 3 posiadają zamiast cukru grupę karbonylową C=O.

Przedstawiciele:

• Telitromycyna - zawarta w preparacie Ketek.

Spektrum przeciwbakteryjne: takie samo jak najlepsze z makrolidów, działa również na Enterobacteriaceae i Clostridium difficile, Enterococcus, Streptococcus pneumoniae oporny na Pc i makrolidy.

Oporność: nie wykazuje oporności krzyżowej z makrolidami; nie indukuje oporności typu MLS_B.

3.4. Streptograminy.

Mechanizm działania: hamują syntezę białka na poziomie podjednostki 50S, przy czym tylko Chinupristina wiąże się w tym samym miejscu to makrolidy i linkosamidy.

Przedstawiciele:

• Dalfopristina (Streptogramina A).

• Chinupristina (Streptogramina B).

Połączenie wymienionych streptogramin w proporcji 30:70 ma działanie bakteriobójcze. Można go znaleźć w preparacie o nazwie Synercid. Oddzielnie są bakteriostatyczne.

Spektrum działania Synercidu: bakterie G+ (gronkowce, także MRSA, MRCNS; paciorkowce, też Streptococcus pneumoniae oporny na Pc; Enterococcus faecium, również oporny na wankomycynę - VRE), nie: Enterococcus faecalis; Clstridium difficile.

Oporność: rzadko występuje oporność na obie składowe leku jednocześnie.

3.5. Linkozamidy.

Mechanizm działania: hamują syntezę białek, wiążąc się z podjednostką 50S rybosomu - mają to samo miejsce przyczepu, co makrolidy i streptogramina B.

Przedstawiciele:

• Linkomycyna - naturalna.

• Klindamycyna - półsyntetyczna, ulubiony antybiotyk stomatologów.

Spektrum: ziarenkowce G+ (Staphylococcus, Streptococcus, nie: Enterococcus), beztlenowe (ziarenkowce Bacteroides, Fusobacterium, Clostridium, nie: Clostridium difficile).

Zastosowanie: stosowane przez stomatologów do leczenia ropni około zębowych;

Oporność: wykazują oporność typu MLS_B.

3.6. Ryfamycyny - należą do grupy Ansamycyn.

Mechanizm działania: działa na komórki mnożące się, hamując aktywność polimerazy RNA zależnej od DNA (w ten sposób hamuje syntezę białek).

Przedstawiciele:

• Rifampicyna - półsyntetyczna pochodna ryfamycyny B.

Spektrum: szerokowidmowa, ale zastrzeżona do leczenia niektórych przypadków: Mycobacterium tuberculosis; ziarenkowce G+ (głównie gronkowce, również MRSA).

Sposób podawania: nie stosowana w monoterapii, ponieważ szybko jest metabolizowana w wątrobie i działa toksycznie; łączy się z wankomycyną.

Zastosowanie: stosowana jest w zapaleniu mięśnia sercowego, ponieważ kumuluje się na zastawkach.

• Rifbutyna.

• Rifapentyna.

Zastosowanie: Rifabutyna i Rifapentyna stosowane są w leczeniu gruźlicy.

Oporność: szybko wzrasta.

3.7. Kwas fusydowy

Mechanizm działania: hamuje syntezę białek; zmniejsza ekspresję białka A u Staphylococcus aureus, które wiąże immunoglobuliny, przyczyniając się do lepszej fagocytozy.

Spektrum: bakteriobójczy, wąskowidmowy, działa na Staphylococcus aureus (również MRSA), Staphylococcus epidermidis (również MRCNS), Campylobacter; Chlamydia, beztlenowce: Bacteroides, Prevotella;

Sposób podawania: do użytku zewnętrznego i wewnętrznego; nie jest stosowany w monoterapii, dlatego często łączy się go z rifampicyną (leczenie skojarzone); hamuje działanie penicyliny;

Zastosowanie: często stosują go dermatolodzy;

Oporność: szybko narasta.

3.8. Tetracykliny - posiadają czteropierścieniową strukturę hydronaftacenu.

Mechanizm działania: blokuje biosyntezę białka powodującego wiązanie się z podjednostką 30S; nie dopuszcza do wiązania się aminoacylo-tRNA z miejscem akceptorowym rybosomu (blokuje w nim miejsce A).

Spektrum: bakteriostatyczne, szerokowidmowe.

Teoretycznie działa na bakterie: G+ (enterokoki, Listeria), G- (Enterobacteriaceae, Vibrio, Haemophillus, Brucella), tlenowe i beztlenowe, patogeny atypowe (Mycoplasma, Chlamydia, Legionella, riketsje, Borrelia), pierwotniaki - Toxoplasma gondii.

W rzeczywistości działa tylko na: Vibrio, Brucella, patogeny atypowe (Mycoplasma, Chlamydia, Legionella, riketsje, Borrelia), pierwotniaki - Toxoplasma gondii.

Na pozostałe wykształciła się oporność, ponieważ kiedyś tetracykliny dodawano do pasz dla zwierząt.

Przedstawiciele:

a) naturalne:

• Tetracyklina.

• Oksytetracyklina.

• Chlorotekracyklina.

Sposób podawania: oksytetracyklina i chlorotetracyklina tylko do użytku zewnętrznego.

Wady: krótki okres półtrwania.

b) syntetyczne:

• Doksycyklina.

Działania niepożądane: nie jest nefrotoksyczna i kumuluje się w moczu.

Znaczenie: ma największe znaczenie w lecznictwie.

• Minocyklina.

Znaczenie: nie zarejestrowana w Polsce - import docelowy.

• Tigecyklina - pochodna minocykliny.

Spektrum: szerokowidmowa.

Oporność: nie jest obciążona opornością (nowy natybiotyk).

Oporność na tetracykliny jest najczęściej plazmidowa, więc z czasem może zniknąć (po dłuższym zaprzestaniu podawania tetracyklin).

Mechanizmy oporności:

- transportowa - aktywne wypompowywanie z komórki;

- receptorowa - białko chroniące rybosom przed przyłączeniem antybiotyku.

3.9. Chloramfenikol (Detreomycyna)

Syntetyzowany - chemioterapeutyk, pozyskiwany drogą naturalną - antybiotyk.

Mechanizm działania: inhibitor syntezy białka - wiąże się z podjednostką 50S rybosomu.

Spektrum działania: bakteriostatycznie: gronkowce i pałeczki jelitowe; bakteriobójczo: Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis (działające na układ nerwowy).

Działania niepożądane: obecnie jest rzadko stosowany ponieważ ma działanie toksyczne na układ krwiotwórczy; ma zdolność przenikania do ośrodkowego układu nerwowego.

Oporność: występuje często i jest typu:

- enzymatyczna - enzym transacetylaza chloramfenikolowa degraduje antybiotyk;

- transportowa - blok przepuszczalności do wnętrza komórki.

3.10. Aminoglikozydy - posiadają pierścień aminocyklitolowy (Streptomycyna - streptydyna; pozostałe - deoksystreptamina), połączony wiązaniem glikozydowym z aminocukrami.

Mechanizm działania (etapy):

1. Wiążą się z receptorami dla jonów Mg²⁺ i Ca²⁺;

2. Tworzą kanał dla aktywnego, zależnego od tlenu (dlatego nieskuteczne wobec beztlenowców) transportu antybiotyku;

3. Łączą się z jednostką 30S rybosomu;

4. Uniemożliwiają bakteriom syntezę białek.

Spektrum: bakteriobójcze (wyjątek! antybiotyki hamujące syntezę białka są zwykle bakteriostatyczne), szerokowidmowe, działa na pałeczki G- (Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Acinetobacter), ziarenkowce G+ (Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, także MRSA, MRCNS), prątki (niektóre antybiotyki), słaba aktywność wobec paciorkowców, enterokoków, Neisseria, Haemophillus ssp., nie: bakterie beztlenowe.

Przedstawiciele:

a) stare:

• Streptomycyna.

Zastosowanie: leczenie gruźlicy.

• Neomycyna.

Sposób podawania: miejscowo, w postaci maści, w cewnikach do pęcherza moczowego.

b) nowe:

• Gentamicyna - naturalna, bardzo silna.

Spektrum: nie działa na: prątki.

Oporność: wzrasta (leczenie skojarzone z beta-laktamami).

• Sisomicyna - naturalna, silniejsza od gentamicyny.

• Netilmicyna - półsyntetyczna.

Spektrum: działa wobec szczepów wykazujących oporność na gentamicynę; jest mniej toksyczna.

• Kanamycyna.

Zastosowanie: stosowana przy leczeniu gruźlicy, w przypadkach, gdy prątki oporne są na streptomycynę.

• Tobramycyna.

Spektrum: działa skutecznie na Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella, Staphylococcus.

Oporność: wykazuje krzyżową oporność z gentamicyną.

• Amikacyna - zawarta w preparacie Biodacyna.

Zastosowanie: stosowana w leczeniu zamkniętym.

Oporność: nie działa na nią większość enzymów rozkładających aminoglikozydy; pojawiły się szczepy oporne.

Sposób podawania: tylko drogą parenteralną - nie wchłaniają się doustnie.

Działania niepożądane: ototoksyczność (nieodwracalne uszkodzenie słuchu), nefrotoksyczność (odwracalne uszkodzenie funkcji nerek).

Oporność: enterokoki wykazują naturalną oporność na niższe stężenie aminoglikozydów, dlatego do ich leczenia stosuję się terapię skojarzoną z beta-laktamami; podaje się wtedy duże stężenia aminogliozydów.

Mechanizmy oporności:

- modyfikacja przez enzymy - niekompatybilność:

• n-acetylotrnasferaza;

• o-fosforylotransferaza;

• o-nukleotydylotransferaza;

- receptorowa (na streptomycynę);

- transportowa - zaburzenia aktywności mechanizmu czynnego transportu;

- u enterokoków - mechanizm HLAR (High Level Aminoglicoside Resistance); oporne na wysokie stężenia aminoglikozydów; nie skutkuje leczenie skojarzone z beta-laktamami.

3.11. Antybiotyki peptydowe.

Glikopeptydy - heterocykliczne, wielkocząsteczkowe peptydy (zawierające wiele aminokwasów) i części cukrowe, połączone wiązaniami glikozydowymi.

Przedstawiciele:

• Wankomycyna i teikoplamina.

Mechanizm działania: hamują syntezę peptydoglikanu (inny mechanizm niż u beta-laktamów),

zaburzają szczelność błony komórkowej, selektywnie hamują syntezę RNA.

Sposób podawania: drogą parenteralną.

Spektrum: bakteriobójcze, wąskowidmowe, działa na G+ (Staphylococcus, także MRSA, MRCNS, Enterococcus, Streptococcus, Bacillus, Listeria, Clostridium difficile, Corynbacterium jeikeium).

Zastosowanie: są antybiotykami ostatniej szansy przy zakażeniach gronkowcami metycylinoopornymi.

Oporność: są obecne szczepy oporne wykazujące tolerancję na lek, oporne enterokoki (VRE).

Inne antybiotyki peptydowe.

Przedstawiciele:

• Bacytracyna.

Mechanizm działania: blokuje syntezę ściany komórkowej na etapie transportu elementów do jej budowy (dokładnie: hamuje cykl fosfolipidowy).

Spektrum: tylko bakterie G+.

Sposób podawania i zastosowanie: miejscowo w przypadku owrzodzeń, ponieważ ze skóry wchłania się bardzo dobrze.

• Kolistyna (Polimycyna) - znana jest Kolistyna A (polimycyna E).

Mechanizm działania: blokuje syntezę ściany komórkowej - wiąże się z LPS.

Spektrum: działa tylko na G- (Pseudomonas, Enterobacteriaceae, nie: Proteus, Serratia).

Działania niepożądane: jest bardzo toksyczna.

Oporność: rzadko występuje oporność, ponieważ jest używana w leczeniu zamkniętym. Zastosowanie: używana jest przed operacjami do wyjaławiania przewodu pokarmowego (nie wchłania się z niego).

• Kapreomycyna i wiomycyna.

Spektrum: aktywne tylko w stosunku do prątków.

Zastosowanie: leczenie gruźlicy.

• Cykloseryna - naturalny aminokwas (analog D-alaniny).

Mechanizm działania: Zaburza syntezę peptydoglikanu.

Spektrum: szerokowidmowa, działa na ziarenkowce G+, słabo na pałeczki G-, riketsje, prątki, krętki.

Zastosowanie: leczenie gruźlicy.

• Gramicydyna.

Mechanizm działania: tworzy kanały w błonie komórkowej i inaktywuje niektóre enzymy.

Spektrum: wąskowidmowa, działa tylko na bakterie G+, w tym na beztlenowe i tlenowe; nie: baterie G-.

Działania niepożądane: jest silnie toksyczna.

Sposób podawania: na skórę; wykazuje działanie synergistyczne z polimyksyną B do leczenia zakażeń Candida.

3.12. Mupirocyna - kwas pseudomonowy z Pseudomonas fluorescens.

Mechanizm działania: hamuje syntezę białka.

Spektrum: bakteriobójcza, działa na: G+ (gronkowce, także MRSA, paciorkowce).

Zastosowanie: zakażenia skóry, w eradykacji nosicielstwa szczepów MRSA na skórze (przedsionek nosa, na rękach).

Sposób podawania: tylko zewnętrznie, ponieważ jest nietrwała.

Oporność: pojawiają się szczepy oporne.

3.13. Fosfomycyna (kwas 1,2-epoksypropylofosforowy).

Mechanizm działania: Hamuje syntezę ściany komórkowej.

Spektrum: bakteriobójcza, szerokowidmowa, działa na: G+ gronkowce (Staphylococcus saprothyticus), G- (Escherichia coli).

Zastosowanie: kumuluje się w moczu, dlatego stosowana jest do leczenia zakażeń dolnych dróg moczowo-płciowych.

Oporność: nie notuje się szczepów opornych, ze względu na rzadkość stosowania tego antybiotyku.

• 4. Leki przeciwprątkowe wykorzystywane w leczeniu gruźlicy.

Prątki gruźlicy: Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium bovis, Mycobacterium africanum

MOTT - Mycobacterium Other Than Tuberculosis - prątki inne niż gruźlicze powodujące mykobakteriozy: Mycobacterium avium, Mycobacterium intracellulare, Mycobacterium kansasii.

Cechy charakterystyczne: kwasoalkoholooporność - barwienie Ziehl-Neelsena.

Najczęstsza postać: gruźlica płuc.

Zapobieganie: szczepienie w ciągu 24h po urodzeniu (przeciw gruźlicy i WZW B); szczepionka BCG - Bacille Calmette-Guerin (atenuowany niezjadliwy prątek bydlęcy) jest skuteczna tylko przeciw gruźlicy typu posówkowego.

Diagnostyka: plwocina, badania mikrobiologiczne (poszukiwanie prątków i posiew na podłożu Loewensteina-Jensena; badanie wrażliwości na antybiotyki).

Choroba dotyczy: nizin społecznych, ale również ludzi zapracowanych, zestresowanych i odżywiających się nieregularnie np. biznesmenów; jest to więc choroba kosmopolityczna.

Kiedyś w leczeniu stosowano promieniowanie UV.

Trudności w leczeniu: oporność na leki powszechnie stosowane w leczeniu gruźlicy.

Prątki wielooporne:

• MDRTb - Multidrug Resistant Tuberculosis;

• XDRTb.

Do leczenia gruźlicy używane są niektóre preparaty z następujących grup antybiotyków:

• Aminoglikozydy: Streptomycyna, Amikacyna, Kanamycyna.

• Antybiotyki peptydowe: Wiomycyna, Kapreomycyna, Cykloseryna.

• Ansamycyny: Rifampicyna, Rifabutyna, Rifapentyna.

• Chinolony: Ofloksacyna, Ciprofloksacyna.

• Makrolidy: Klaritromycyna.

• Analogi i inne chemioterapeutyki.

Leki główne - pierwszego rzutu (pierwszej linii):

• Izoniazyd (INH; H) - chemioterapeutyk; hydrazyd kwasu izonikotynowego.

Mechanizm działania: hamuje syntezę kwasów mikolowych.

Spektrum: bakteriobójczy dla Mycobacterium tuberculosis complex oraz dla Mycobacterium kansasii.

• Ansamycyna: Rifampicyna (R).

• Etambutol (EMB; E) - chemioterapeutyk.

Mechanizm działania: hamuje syntezę ściany prątków - działa tuberkulostatycznie.

• Pirazynamid (PZA; Z) - syntetyczna pochodna nikotynamidu.

Spektrum: bakteriobójczy, nie działa na prątki wolno metabolizujące w masach serowatych (są to zmiany wewnątrz płuc wskutek gruźlicy).

• Aminoglikozydy: Streptomycyna (SM; S).

Najczęściej stosowane postępowanie w kojarzeniu leków (gruźlica pierwotna):

Nigdy się nie stosuje monoterapii. Leki są podawane zawsze w skojarzeniu w liczbie trzech lub czterech preparatów.

Po około 10 dniach od zakażenia pacjent nie jest zakaźny. W pierwszych dwóch miesiącach podaje się grupę leków, których podstawą jest trójka antybiotyków: izoniazyd, rifampicyna, pirazynamid. Jest to tzw. leczenie intensywne (2 miesiące).

	Izoniazyd	Rifampicyna	Pirazynamid
Etambutol	Izoniazyd	Rifampicyna	Pirazynamid
Streptomycyna	Izoniazyd	Rifampicyna	Pirazynamid

Przez następne cztery miesiące stosuje się kontynuację leczenia, ale już tylko izoniazydem i rifampicyną.

Leki drugiej linii (drugiego rzutu):

- Aminoglikozydy:

• Amikacyna.

• Kanamycyna.

- Tioamidy:

• Etionamid - pochodna kwasu izonikotynowego.

Spektrum: aktywna jest tylko w stosunku do prątków.

• Protionamid.

- Fluorochinolony:

• Ofloksacyna.

• Ciprofloksacyna.

- Makrolidy:

• Klaritromycyna.

- Peptydy:

• Cykloseryna.

• Kapreomycyna.

- Ansamycyny:

• Rifabutyna.

Zalety: korzystniejsza od rifampicyny, wywołuje mniej interakcji z metabolizmem innych leków (np.: stosowanych w leczeniu zakażeń HIV).

• Rifapentyna.

- Inne:

• Klofazymina - pochodna barwnika iminofenazyny.

Zastosowanie: stosowana jest w leczeniu trądu i (rzadko) zakażeń wieloopornymi Mycobacterium tuberculosis lub Mycobacterium avium.

• PAS (kwas p-aminosalicylowy).

Spektrum: tuberkulostatyczny.

Zastosowanie: obecnie jest rzadko stosowany.

5. Leki przeciwgrzybiczne

• Makrolidy polienowe.

• Azole (imidazole, triazole).

• Pochodne alliloaminy.

• Echinokandyny.

• Gryzeofulwina.

• Pochodne morfoliny.

• Flucytozyna.

5.1. Makrolidy polienowe - Polieny.

Mechanizm działania: zaburzają przepuszczalność błony cytoplazmatycznej, działa na warstwę lipidową błony komórkowej, zawierającej ergosterol lub lanosterol.

Przedstawiciele:

• Nystatyna

Spektrum: działa na Candida spp., Cryptococcus neoformans.

Zastosowanie: leczenie grzybic poantybiotykowych.

Sposób podawania: podawana miejscowo, ponieważ nie wchłania się z przewodu pokarmowego.

• Natamycyna

Spektrum: szerokie, np.: Candida spp., Aspergillus spp., Fusarium spp., Blastomyces spp.

Zastosowanie: przy leczeniu zakażenia rogówki wywołanej przez Fusarium.

Wady: źle rozpuszcza się w wodzie.

• Amfoterycyna B

Spektrum: szerokowidmowa; dobra aktywność wobec wielu rodzajów grzybów.

Sposób podawania: łączona jest z kwasem deoksycholowym lub współtworzy preparaty liposomalne.

Działania niepożądane: jest toksyczna.

5.2. Azole.

Mechanizm działania: hamują syntezę ergosterolu, zaburzają syntezę trójglicerydów, zmieniają aktywność oksydaz i dehydrogenaz.

Przedstawiciele:

• Ketokonazol - imidazol; zawart w preparacie Nizoral.

Spektrum: działa na dermatofity.

Zastosowanie: preparaty przeciwłupieżowe.

• Flukonazol - triazol; zawarty w preparacie Diflucan.

Zastosowanie: leczenie grzybic układowych.

Zalety: dobrze penetruje do tkanek (również do komórek centralnego układu nerwowego).

Oporność: jest nadużywany i dlatego pojawiła się oporność.

• Itrakonazol - trizaol; zawarty w preparacie Orungal.

Zastosowanie: stosowany do leczenia poważnych grzybic układowych.

Oporność: pojawiły się oporne grzyby z rodzaju Candida.

• Warikonazol - triazol.

Zastosowanie: leczenie inwazyjnych aspergilloz oraz zakażeń grzybami opornymi na flukonazol.

• Posakonazol - triazol; zawarty w preparacie Noxafil.

Zastosowanie: stosowany u pacjentów z immunosupresją i przy grzybicach oportunistycznych.

Azole do stosowania zewnętrznego:

• Mikonazol - zawarty w preparacie Dactarin;

• Ekonazol - zawarty w preparacie Prewazyl;

• Tiokonazol - zawarty w preparacie Trosyd;

• Klotrimazol.

5.3. Echinokandyny.

Przedstawiciele:

• Kaspofungina

Zastosowanie: stosowana w grzybicach opornych na inne leki, np.: działa na Candida oporne na flukonazol.

5.4. Pochodne alliloaminy.

Przedstawiciele:

• Terbinafina - zawarta w preparacie Lamisil

Spektrum: działa bójczo na dermatofity.

5.5. Flucytozyna.

Mechanizm działania: antymetabolit; hamuje syntezę DNA.

Zastosowanie: leczenie kandydoz i kryptokokoz układowych.

5.6. Pochodne morfoliny.

• Amorfolina.

Spektrum: działa na dermatofity.

5.7. Gryzeofulwina - jest naturalnym antybiotykiem przeciwgrzybicznym (pozostałe leki to chemioterapeutyki).

Mechanizm działania: niszczy mikrotubule komórkowe, zaburzając syntezę ściany.

Spektrum: fungistatyczna, działa na dermatofity. Sposób podawania: doustnie.

6. Leki przeciwwirusowe - do tych leków należą wyłącznie chemioterapeutyki. Żadne z antybiotyków nie działają na wirusy.

Leki przeciw wirusom opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca:

• Aciklowir - zawarta w preparacie Zovirax - jest analogiem guanozyny.

Mechanizm działania: do aktywacji musi zostać ufosforylowany do trifosoranu; proces ten zachodzi w trzech etapach; aby zaszedł pierwszy etap musi być obecny enzym zawarty w komórkach wirusa; pozostałe etapy wykorzystują enzymy komórki gospodarza.

Wady: działa bójczo jedynie na początku infekcji, niestety później łagodzi objawy.

Działania niepożądane: nie jest toksyczny dla człowieka - bez wirusa lek nie zostanie zaktywowany.

• Walaciklowir.

• Famciklowir.

• Pencyklowir.

Leki przeciw wirusowi cytomegalii:

• Ganciklowir - pochodna aciklowiru;

Mechanizm działania: do aktywacji potrzeby jest enzym zawarty tylko w wirusie cytomegalii; komórki ludzkie również zawierają ten enzym, ale ganciklowir ma większe powinowactwo do enzymu wirusowego.

Działania niepożądane: jest toksyczny.

• Cidofowir - analog nukleotydu.

Mechanizm działania: do jego aktywacji potrzebne są dwa etapy fosforylacji; enzymy również występują w komórkach ludzkich, lecz podobnie do gancikowiru, cidofowir ma większe powinowactwo do enzymu wirusowego; powoduje przedwczesną terminację syntezy łańcucha DNA; obecnie znana jest pochodna cidofowiru - adefowir - o szerszym działaniu.

• Foskarnet - analog pirofosforanu.

Mechanizm działania: nie wymaga fosforylacji; hamuje syntezę DNA.

Sposób podawania: podawany najczęściej przez dojście centralne.

Działania niepożądane: jest nefrotoksyczny.

Leki przeciw wirusom oddechowym:

1) Hamujące syntezę białek wirusowych.

Przedstawiciele:

• Ribawiryna.

• Widarabina.

Mechanizm działania: Ribawiryna i Widarabina hamują syntezę mRNA - łączą się z mRNA od strony czapeczki, uniemożliwiając translację.

Spektrum: działają na wirusy RS oraz HCV.

2) Hamujące adsorpcję i odpłaszczanie.

Przedstawiciele:

• Amantadyna (na wirusy typu A).

Mechanizm działania: blokuje kanały jonowe w komórkach rdzenia wirusa - blokują uwalnianie wirusowego DNA.

Zastosowanie: łączy się z receptorami w mózgu człowieka, wywołując działanie dopanergiczne - z tego względu znalazła zastosowanie jako lek stosowany w leczeniu choroby Parkinsona.

• Rimantadyna.

3) Hamujące neurominidazę.

Przedstawiciele:

• Oseltamiwir - zawarty w preparacie Tamiflu.

• Zanamiwir.

Mechanizm działania: uniemożliwiają adsorpcję wirusa.

Spektrum: działają na wirusy typu A (w tym na wszystkie podtypy) oraz B, ale na wczesnych etapach.

Leki przeciw wirusom zapalenia wątroby:

• Interferon alfa.

Zastosowanie: leczenie WZW C.

• Lamiwudyna - pochodna cidofowiru.

Mechanizm działania i spektrum: hamuje polimerazę DNA HBV.

• Adefowir.

Mechanizm działania: hamuje odwrotną transkryptazę.

Zastosowanie: leczenie WZW B.

Leki przeciw retrowirusom:

Wirus HIV - nie można go wyleczyć całkowicie, możliwe jest jedynie zahamowanie jego rozwoju.

Istnieją cztery typy leków:

- Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NRTI).

- Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTI).

- Inhibitory proteazy.

- Inhibitory fuzji.

NRTI:

• Azidotymidyna (AZT) - pochodna tymidyny.

Mechanizm działania: powoduje przedwczesną terminację łańcucha DNA.

• Abacavir (ABC).

• Didanozyna.

• Lamiwudyna.

• Stawudyna.

NNRTI:

• Efavirenz (EFV).

• Newirapina (NVP).

Inhibitory proteaz (PI):

• Atazanavir (ATV).

• Ritonavir.

Mechanizm działania: powstrzymują replikację wirusa.

Inhibitory fuzji:

• Enfuvirimid - zawarty w preparacie Fuseon.

Mechanizm działaia: przeszkadza w połączeniu wirusa z markerem CD4 limfocytu T.

Leczenie zakażenia HIV:

- zawsze skojarzone (co najmniej dwa leki),

- z monitorowaniem wrażliwości (oporność wirusa pojawia się w trakcie leczenia; u każdego pacjenta oporność może być różna),

- uwzględniająca poważne działania niepożądane (indywidualny dobór leków).

Pierścień oksazolinowy

---