ZOFIA MUSIAŁ
CHOROBY AFEKTYWNE wyróżniamy 2 postacie:
Jednobiegunowa - tylko z zespołami depresyjnymi
Dwubiegunowa - w przebiegu której występują zespoły depresyjne i maniakalne
Depresja - chorobowe zaburzenie życia uczuciowego i emocjonalnego
Mania - podwyższenie nastroju o charakterze chorobowym, wraz z pobudzeniem psychoruchowym.
OBJAWY MANII:
Podwyższony, euforyczny lub drażliwy nastrój.
Poczucie zwiększonej energii.
Gadatliwość - większa chęć mówienia.
Większe poczucie pewności siebie, brak krytycyzmu.
Gonitwa myśli, niemożność skupienia uwagi, przeskakiwanie z tematu na temat.
Nadmierne zaangażowanie w czynności sprawiające przyjemność bez względu na potencjalnie szkodliwe następstwa (zakupy, nierozsądne interesy, związki.
Zredukowana potrzeba snu.
OBJAWY DEPRESJI:
Obniżony nastrój, uczucie smutku, przygnębienia.
Uczucie zmęczenia, utrata energii.
Niska samoocena, poczucie bezwartościowości, poczucie winy.
Bezsenność lub nadmierna senność.
Anhedonia - wyraźne zmniejszenie zainteresowań lub odczuwania przyjemności z wykonywania czynności, które wcześniej sprawiały radość.
Niemożność myślenia, koncentracji; niezdecydowanie.
Myśli o śmierci lub samobójstwie.
Jedzenie mniej lub więcej niż dotychczas.
DEPRESJA
Roczna chorobowość w populacji osób dorosłych wynosi 6-12%, wśród osób w wieku podeszłym jest wyższa i sięga 15%. Problem ten wyraźnie narasta.
Depresja maskowana
Czasem rozpoznanie depresji stwarza trudności, gdyż objawy choroby są maskowane dolegliwościami somatycznymi
Konsekwencją mogą być błędy w terapii.
Do najczęstszych "masek" depresji należą:
zaburzenia snu
natręctwa
zmęczenie
bóle głowy
świąd skóry
przewlekłe dolegliwości żołądkowo-jelitowe
kołatania serca
nadużywanie alkoholu i/lub leków
CHARAKTERYSTYKA PACJENTA DEPRESJYJNEGO
obniżony nastrój, smutek, przygnębienie, niemożności odczuwania radości, szczęścia
zobojętnienie (niezdolność do przeżywania zarówno radości jak i smutku)
przekonanie o swojej małej wartości, nieprzydatności, bezcelowości życia
niekiedy poczucie winy za los własny lub bliskich
te nieustępliwe oceny depresyjne nazywamy urojeniami depresyjnymi, chory uważa, że spotyka go zasłużona kara, bo jest np. grzesznikiem lub przestępcą
zwolnione procesy fizjologiczne, obniżony napęd psychoruchowy (czasami zahamowany): spowolnienie ruchów lokomocyjnych, przygarbiona postawa ciała, smutny wyraz twarzy, powolny chód
spowolnienie myślenia, trudności w mowie, czytaniu i pisaniu, mówi mało, powoli, niechętnie nawiązuje kontakt
niepokój przejawiający się ruchami manipulacyjnymi, zmianami pozycji ciała, czasem ciągłe chodzenie
często płacze
trudności ze snem
obniżone łaknienie, zaparcia
brak zainteresowania wyglądem zewnętrznym, czystością
myśli i tendencje samobójcze
niekiedy odmawia przyjmowania jedzenia, leków, leczenia
często zaprzecza jakiejkolwiek depresji
mogą dołączyć się zaburzenia somatyczne: bóle głowy, kołatania serca, poty, drżenia kończyn, zaburzenia miesiączkowania, suchość w ustach, zaparcia, osłabienie libido
SAMOBÓJSTWO
Z łaciny suicidium - akt celowego, świadomego odebrania sobie życia.
ZESPÓŁ PRESUICYDALNY
zespół charakterystycznych zachowań osoby mającej popełnić samobójstwo
Sygnały samobójstwa
werbalne znaki ostrzegawcze
*wypowiedzi typu: lepiej byłoby wam beze mnie, lepiej byłoby ze sobą skończyć, chcę umrzeć, już dłużej nie mogę, wolałbym nie żyć, wolałbym się nigdy nie urodzić
*aluzje: już niedługo nie będziesz się musiał o mnie martwić, niedługo nie będę sprawiał ci kłopotów, wszystko jest bez sensu, wątpię, że to przeżyję
*rozważania o śmierci: treści dotyczące śmierci, egzekucji, pogrzebu pojawiające się w snach
Sygnały samobójstwa
zachowania jako znaki ostrzegawcze
- porządkowanie swoich spraw: rozdawanie ulubionych rzeczy, generalne porządki w pokoju, wyrzucanie niepotrzebnych rzeczy
- zmiana nawyków związanych ze snem i jedzeniem
- zachowania agresywne, buntownicze: ucieczki z domu, sięganie po alkohol i narkotyki
- ograniczenie normalnej aktywności, nagłe izolowanie się od otoczenia, unikanie kolegów i rodziny
- niedbałość o wygląd zewnętrzny
- trudności z koncentracją, gorsze wyniki w nauce, utrata zainteresowań
- powtarzające się skargi dotyczące dolegliwości fizycznych
- nagłe objawy radości po okresie depresji = tzw. huśtawka nastroju
- zbieranie leków
- zdobycie sznura lub ostrego narzędzia
- napisanie testamentu i pożegnalnych listów
- nieoczekiwane wizyty u bliskich osób sprawiające wrażenia żegnania się.
Złowieszczy spokój
Nagła poprawa stanu psychicznego osoby będącej na skraju samobójstwa. Chory nie odczuwa już niepewności i lęku ponieważ podjął decyzję o samobójstwie, które w jego przekonaniu rozwiąże wszystkie problemy.
Postępowanie
Nie traktować pacjenta jako osoby manipulującej otoczeniem
Każdą wypowiedź traktować poważnie
Leczenie zaburzeń nastroju - farmakoterapia
Wytworzyć więź z pacjentem - życzliwość, zrozumienie motywów, pozwolenie na wyrażanie gniewu, poczucia beznadziejności, odrzucenia
Wzmacniać dojrzałe mechanizmy funkcjonowania, angażować się w problemy pacjenta, zachęcać do planowania przyszłości
Redukować poczucie zagubienia oraz planować działania terapeutyczne poszerzające zakres myślenia i przeżywania chorego.
Nie zgadzać się na utrzymywanie w tajemnicy zamiarów samobójczych przed otoczeniem
Obserwować pacjenta zwłaszcza nad ranem, w trakcie zmian dyżurów, w godzinach nocnych kontrolować, co dzieje się na sali nawet co 15 min
Zabezpieczyć przedmioty typu noże, żyletki, klamki, paski, itp.
Pacjenta umieścić na sali wzmożonego nadzoru, lub najbliżej dyżurki pielęgniarskiej
Włączyć do leczenia członków rodziny, wprowadzać korzystne zmiany w otoczeniu chorego
Po leczeniu dać możliwość kontaktu w ramach ambulatorium, klubu pacjenta
PACJENT MANIAKALNY
Mania - podwyższenie nastroju o charakterze chorobowym, wraz z pobudzeniem psychoruchowym.
CHARAKTERYSTYKA PACJENTA MANIAKALNEGO
Procesy fizjologiczne są przyśpieszone, a wzmożona aktywność może stanowić niejednokrotnie zagrożenie dla życia (zaburzony krytycyzm, zawyżona ocena własnych możliwości i kompetencji).
Optymistycznie oceniają aktualną sytuację i przyszłość (aż do urojeń wielkościowych: czują się zdrowi, silni, sprawni, zdolni, mądrzy, piękni i zamożni)
Przyśpieszeniu ulegają wszystkie procesy psychiczne: myślenie jest bardzo szybkie, aż do gonitwy myśli włącznie.
Procesy kojarzenia i wnioskowania są bardzo powierzchowne, łączy się to z podejmowaniem nieprzemyślanych decyzji, realizowanych pod wpływem impulsu, chwilowej zachcianki, są to np. nieprzemyślane zakupy, podróże, niekiedy są to ważne decyzje np. decyzja o rozwodzie lub zawarciu nowego związku, zmianie pracy
Chorzy przeceniają swoje możliwości, czasami pod wpływem nagłego impulsu podejmują nieprzemyślane czyny np. skok z wysokości (bo potrafi latać), rozdają rzeczy (bo jest bogaty), opuszczają dom, oddział i podróżują (bo świat jest piękny)
Uwagę chorego cechuje słabe napięcie, odwracalność, mała trwałość, przerzutność (co wykorzystujemy w sytuacji konfliktowej)
Pamięć - chory łatwo zapamiętuje, ale jest to pamięć nietrwała.
Aktywność ruchowa jest również wzmożona, zainteresowania chorych poszerzają się, zauważają u siebie szereg zdolności, które próbują realizować, rozpoczynają jakąś czynność a następnie jej nie kończą, by przejść do nowej
Aktywność ta jest tak wzmożona, że traci ona sens i cel, a pozostaje podniecenie ruchowe i słowne
Chorzy są towarzyscy, bardzo łatwo nawiązują kontakt, często z osobami przypadkowymi i niekoniecznie dla nich odpowiednimi
Mają tendencję do skracania dystansu
Wzrost aktywności ruchowej może osiągnąć poziom ślepego niszczycielstwa, chory niszczy odzież, sprzęty, demoluje pomieszczenie.
Chorzy maniakalni czasami bywają agresywni wobec otoczenia, posuwają się do wyzwisk a nawet rękoczynów, poprzez swoją nadmierną aktywność powodują zamieszanie, starają się narzucać swoją wolę, dyrygować innymi w tym również personelem, zachowują się obraźliwie, zaczepnie, dezorganizują życie oddziału.
Pragną, aby wszystko wokół było jak najbardziej atrakcyjne (w ich ocenie), ozdabiają się kwiatkami i biżuterią, ubierają się w jaskrawe, kolorowe stroje. Kobiety stosują przesadny makijaż, są bezkrytyczni w stosunku do własnego wyglądu, mają tendencję do dekorowania otoczenia obrazkami, malowidłami i kolorowymi tkaninami, wszystkim co barwne i przyciągające wzrok Jednakże często „zapominają” lub „nie mają czasu” na higienę
Jako zbyt zaabsorbowani, by zajmować się sprawami "ziemskimi", mogą zapomnieć o jedzeniu, czynnościach fizjologicznych, o śnie
W stanie maniakalnym sen jest zwykle płytki i skrócony, wcześnie się budzą
Łaknienie jest wzmożone, ale chorzy często nie zjadają posiłków w całości, zjadają „w biegu” małe porcje, nie mają czasu na jedzenie. Zmuszeni do jedzenia, jedzą szybko, mogą się krztusić. Przemianę materii mają wzmożoną, chudną, mogą być niedożywieni, mogą mieć anemię. Nie są w stanie zmniejszyć swej aktywności do poziomu umożliwiającego wypoczynek i regenerację sił
Częstym zjawiskiem jest nasilenie popędu płciowego, przypadkowe kontakty seksualne, mogą się rozbierać na oczach innych.
3