ROZDZIAŁ I
Prawda w etyce.
Sokrates-> uczeń Platona, skazany na śmierć za „psucie młodzieży”- (uczył młodzież samodzielnego myślenia); filozofem jest ten kto wyzwolił się lub został wyzwolony z więzienia mamideł i zaczął widzieć wszystko prawdziwie (II);lepiej być krzywdzonym niż krzywidzić (II)
ETYKA- od greckiego ethikos, które nawiązuje do charakteru . Postępowanie etyczne to postępowanie zgodne z charakterem/ teoretyczny namysł nad czynami i decyzjami
MORALNOŚĆ- od lac. moralis, jakie czyny są słuszne a jakie nie/ dziedzina decyzji i czynów
Realizm- zdanie jest prawdziwe gdy zgadza się z niezależnym od niego stanem rzeczy. „Kruki są czarne”; głosi istnienie jednej prawdy, ale zawsze jest możliwość błędu. O prawdziwości rozstrzyga ostatecznie nie to , co ludzie uważają za prawdziwe lub fałszywe, lecz niezależna od ludzkich czynów i opini rzeczywista prawdziwość i fałszywość.
etyczny realista- sensem dyskusji etycznej jest dla niego poszukiwanie absolutnych prawd moralnych.
moralny realista- istnieje tylko jeden zespół prawd moralnych
Konstruktywizm- o prawdzie rozstrzyga oczywistość sądów moralnych albo warunki weryfikacji tych sądów; zdanie jest prawdziwe, gdy jest spójne z innymi prawdziwymi stwierdzeniami
1)konstruktywista- relatywista (antyrealista)- prawda jest względna , relatywna; zmienia się w czasie; nie ma absolutnych prawd moralnych- zależą one od społeczności albo od sposobu życia.
2)konstruktywista- nie realista- prawdziwość sądów polega na ich spójności z innymi prawdziwymi twierdzeniami moralnymi, zakłada istnienie jednego tylko zespołu moralnych prawd , który poznany zostanie dopiero z chwilą osiągnięcia doskonałej spójności wszystkich tez.
Naturalizm- traktuje tezy moralne jak wszystkie inne stwierdzenia
Akognitywizm- możemy znać prawdy moralne ale a nie nie potrafimy ich bliżej zanalizować, a nie możemy ich poddać sprawdzianowi jakiegoś zewnętrznego testu.
PYTANIA:
1.Czy uznanie moralnych wartości za obiektywne pociąga za sobą przyjęcie stanowiska etycznego realizmu?
-Zarówno realiści jak i nierelatywistyczni konstruktywiści uznają prawdy moralne za obiektywne.
2.Co to takiego ambiwalencja logiczna i dlaczego konstruktywista będzie ja odrzucał?
ambiwalencja- każde zdanie jest albo prawdziwe albo fałszywe, choćbyśmy nie potrafili tego w danej chwili rozstrzygnąć
Konstruktywizm- o prawdzie rozstrzyga oczywistośc sądów moralnych albo warunki weryfikacji tych sądów; zdanie jest prawdziwe, gdy jest spójne z innymi prawdziwymi stwierdzeniami
3.Muzułmanie uważają, że nie wolno pożyczać pieniędzy na %, chrześcijanie i żydzi nie podzielają dziś tego przekonania. Jak ocenia tę sytuację etyczny realista i konstruktywista- realista?
-etyczny realista- uważa, że pożycznie na % kiedyś było uznawane za złe a skoro dziś już nie jest to był to błąd, o którym dowiedzieli się niedawno a który teraz nie jest uznawany za coś złego więc jest prawdą.
konstruktywista- realatywista- uznaje, że pozyczanie na % kiedyś było złem dla wszystkich społeczności, w tej chwili żydzi i chrześcijanie odrzucili ten pogląd, więc oznacza to że zmieniła sie ich kultura i prawdziwe jest to co dana kultura uznaje za dobre.
4.Opisz stanowisko antyrealisty w kwestiach moralnych? Czy realista i antyrealista muszą przeczyć sobie w odniesieniu do konkretnego sądu moralnego, np. „morderstwo jest złem”?
-Sady moralne są prawdziwe, gdy przystają do innych, prawdziwych moralnych twierdzeń przyjmowanych w danej społeczności czy w ramach pewnego sposobu życia.
Nie nie muszą sobie zaprzeczać. Realista uznaje, że jest tylko jedna prawda a antyrealista uważa, ze prawda zależy od sposobu życia danej społeczności.
5.Jeśli ktoś jest etycznym realistą, ale zarazem nie wierzy w Boga, co może być dla niego źródłem moralności?
- Uznane autorytety i dobre podręczniki.
ROZDZIAŁ II
Platon: cnota i wiedza.
Platon->ur w 427r, etyczny realista, uczeń Sokratesa, założył Akademię, opowiada sie za niezależną od Boga miarą czynów moralnych, którą stają się u niego Formy; uważa, że rzeczy są takimi jakimi sie nam wydają; Forma np. Piękna istnieje poza czasem i przestrzenią, Formy nie zostały stworzone ani same nie tworzą; sprawiedliwie postępuje ten kto utrzymuje w odpowiedniej harmonii 3 cz składowe osobowości; mądrośc, odwagę, opanowanie, a ta harmonia czyni człowieka szczęśliwym; przeciwnik demokracji; wiedza jest cnotą
Dylemat Eutyfrona- /Eutyfron oskarża ojca o to, że kazał uwięzić niewolnika, a następnie o nim zapomniał i ten zmarł- czy ludzie są moralnie zobowiązani do czynienia tego co nakazują bogowie, czy też bogowie nakazują to co samo w sobie , niezaleznie od ich wyroku jest dobre./
*strona Eutyfrona- nakaz bogów jest absolutny, dobro jest dobrem tylko dlatego, że nakazał je Bóg, nawet jeśli w naszym przekonaniu jest to złe.
*strona Sokratesa i Platona- istnieje miara dobra niezależna od Boga.
Protagoras-> wszelka prawda jest zależna od osoby, wszelka moralność jest względna. „Jednostka ludzka jest miarą wszystkich rzeczy”; dobro i zło jest zależne od nie od jednostki lecz od państwa, w którym ona żyje.
PYTANIA
1.Jak rozstrzygnelibyście dylemat Eutyfrona?
-Istnieje miara dobra niezależna od Boga. Bóg traci absolutnośc na rzecz Form. Nie należy uważać Bożych przykazań za dobre tylko z tego względu, że one od Niego pochodzą.
2.Sokrates uważał, że jego mądrość polega na niewiedzy. Jak to rozumieć?
-Sokrates uważał, że najmądrzejszy jest ten, kto jest świadom ubóstwa swojej wiedzy.
3.Jakie są silne, a jakie słabe punkty w Platońskim pojmowaniu moralności?
-Silne punkty to twierdzenie, że Formy dostarczają absolutnego wzorca dobra będącego miarą także boskich poleceń, oraz, że rzeczy są takimi jakimi nam sie wydają.
Do słabych należy pogląd, że wystarczy aby ludzie opuścili „jaskinię niewiedzy” i zobaczyli prawdę- to co moralnie słuszne- by dostoswali do niej swe postępki oraz problem iż nigdy nie można być pewnym, że właściwie pojmuję się cnotę czy naturę Dobra. Platon nie mówi jak poczynać w codziennych sytuacjach.
4. Jeśli uważam, że trawa jest zielona, a wy zgadzacie się ze mną , to jak Platon tłumaczyłby ową zgodność między nami?
- Rzeczy są takimi jakimi nam sie wydają. Odczucia powiązane są z obserwatorem.
5. Co Platon chciał wyrazić w swojej paraboli jaskini?
-Człowiek powinien opuścić mroki jaskini, będące metaforą naszej ignorancji i wyjść na światło słońca, które uosabia Formę Dobra. To filozof miałby tego dokonać i widzieć wszystko rzetelnie.
6.Dlaczego Platon był wrogiem demokracji? Czy sądzisz, że miał rację, a jeśli tak to dlaczego?
-Platon był wrogiem demokracji, ponieważ oddaje ona władzę w ręce większości , trudno więc oczekiwać by jej sądy były słuszne. Uważam, że Platon miał rację dlatego, że łatwo jest politykom i reklamom odzdziaływać na wielkie grupy ludzkie.
ROZDZIAŁ III
Arystoteles i teoria cnoty.
Arystoteles- uczeń Platona, ur. 384 pne, w wieku 18 lat wstapił do Akademi Platona, nauczyciel Aleksandra Wielkiego, załozył własną szkołę- Liceum, stowrzył I słownik terminów filozoficznych.
Etyka nikomachejska-dzieło Arytstotelesa poświęcone filozofi moralnej, traktuje o: celu życia, częściach duszy, cechach umysłu i charakteru które są ważne dla moralnego postępowania.
-cel życia: cokolwiek robimy, robimy zawsze z jakimś zamysłem, chociaż ten nie zawsze musi być wyraźny i oczywisty. Istnieją cele „wyższe” i „niższe”- realizujemy pewne cele, aby uzyskać inne, które służą do czegoś wyższego i tak niemal w nieskończoność. Ostatecznym celem wg Arystotelesa jest dobro wspólne wszystkim ludziom. Tym co odróżnia nas od innych istot jest rozum.
-dusza: dzieli się na 2 części: duszę rozumną i nierozumną. Rozumna dzieli się na cz naukową (logika, fakty i prawdy) i cz kalkującą (porównanie i wybór). Nierozumna dzieli się na cz pożądającą (chęci i pragnienia) i wegetatywną (potrzeby i instynkty).
-cnoty:
*cnoty moralne (cechy charakteru; wiążą sie z pożądliwą, nierozumną cz duszy kształtowane przez nawyk), 12- męstwo, umiarkowanie, szczodrość, wielkie gest, uzasadniona duma, łagodność, prawdomówność, dowcip, uprzejmość, umiar w uczuciach, słuszne oburzenie
*cnoty intelektualne (cechy umysłu; wiążą się z rozumną cz duszy, kształtowane przez naukę), 9-
GŁÓWNE
wiedza instrumentalna- praktyczna umiejętność rozwiązywania problemów
wiedza naukowa- dotyczy faktów występujących w świecie i praw nimi rządzących
mądrość praktyczna, roztropność- najważniejsza, pozwala znaleźć równowagę między własnymi potrzebami a potrzebami innych.
inteligencja, pojętność
mądrość
POMOCNICZE
pomysłowość- umiejętność pozyskania informacji potrzebnych do podjęcia właścwiej decycji
bystrość- umiejętność rozpoznawania trudności i zawiłości związanych z podejmowanym wyborem
rozwaga- bierze pod uwagę wszystkie aspekty podejmowanego wyboru
spryt
Koncepcja złotego środka- musimy tak kontrolować swoje uczucia i reakcje wobec różnych sytuacji i uczuć, abyśmy zawsze postępowali z godnością.
Przyjaźń- wg Arystotelesa są 3 odmiany:
przyjaźń w imię korzyści- taka, z której czerpiemy dla siebie pożytek, przyjażń interesowna, panuje wszędzie gdzie chodzi o zysk i pieniądze
przyjaźń w imię przyjemności- erotyczna, przyjemność przebywania z kimś kogo się lubi
przyjaźń zbudowana na moralnej doskonałości- każda ze stron bardziej troszczy się o dobro innych niż o własną przyjemność czy korzyści.
Krytyka wobec Arystotelesa
rasista- wszyscy nie- Grecy to barbarzyńcy, istosty nie w pełni ludzkie
seksista- uznaje że mąż ma władzę nad żoną
szowinista gatunkowy-zwierzęta znajdują się na poziomie niższym od ludzkiego i tylko nieco wyższym niż rośliny, niezdolne sa do szczęścia, nie posiadają rozumu
uprzedzenia wiekowe- uważa że mało kto chce się przyjaźnić ze starym człowiekiem
jego koncepcja jest elitarystyczna- tylko szlachetni politycy i filozofowie mogą poznać i urzeczywistnić wszystkie cnoty.
ROZDZIAŁ IV
Tomasz z Akwinu i prawo naturalne.
prawo naturalne
Tomasz-> Prawo naturalne jest kodeksem moralnym, do którego wszyscy ludzie skłaniają się w sposób naturalny. Bóg nadał konkretne przykazania, te jednak nie przeczą prawom natury ale je wspierają.
*Teologia naturalna (odwołująca sie do norm ludzkiego rozumu) nie sprzeciwia się teologii objawowej (odwołującej się do Słowa Bożego).
*Życie moralne to życie „zgodne z rozumem”- rozum podszeptuje to co powinien zrobić chrześcijanin.
*Uważał ludzi za istoty nieśmiertelne oraz, że cel ludzkiej egzystencji nie ogranicza się tylko do tego życia.
*Przykazania uznawał za przykłady cnót naturalnych oraz cnót objawionych (wiara, nadzieja, miłość) wskazanych przez św. Pawła. Im bardziej jednostka rozbudowuje w sobie cnoty, tym większe jest jej posłuszeństwo wobec prawa natury.
*Nie uważał natury ludzkiej za całkowicie zepsutą. Wszyscy ludzie sa równi i dla wszystkich istnieje ścisły związek między szczęściem a prawym postępowaniem.
*Bóg jako cel i przeznaczenie wszystkich ludzkich cnót
*Wszyscy ludzie pragną dobra, nawet jeśli jest ono tylko pozornie dobre. Istnieje „ideał” natury ludzkiej i wszyscy się do niego zbliżamy lub od niego oddalamy. Wszyscy mamy jedną naturę.
*„Akty ludzkie”- świadome wybory moralne
*Człowiek nawykać może albo do występku albo do cnoty.
**Słabość stanowiska Tomasza z Akwinu- wymaga ono nieustannego odwoływania się do założeń, z których każde może wywołać obiekcje, nie jest to stanowisko holistyczne (nie ujmuje człowieka jako jedności psychofizycznej)
ROZDZIAŁ V
Kant i prawo moralne.
Immanuel Kant- wszystkie tezy moralne mają charakter aprioryczny, specyfika twierdzeń dotyczących prawa moralnego polega na tym, że sa one syntetyczne (ich prawdziwość nie opiera się tylko na znaczeniu słów) a zarazem a priori; chce dotrzeć do naczelnych zasad moralności, które stanowią fundament naszych decyzji; podstawą dla moralności nie jest teologia naturalna; uważał rozum za przewodnika słusznych czynów; jego założenia etyczne nie obejmowały wiary w istnienie Boga; nie sądził by można dowieść istnienia Boga, jednak Jego istnienie uznawał za postulat praktycznego rozumu ; Uważał, że Bóg powinien istnieć aby we wszechświecie panowała sprawiedliwość; człowiek powinien działać tak jak gdyby Bóg istniał, ale nie jest to tożsame z tezą, że istnieje; koncepcja Kanta ma charakter deontologiczny (kładzie nacisk na powinność); ludzie są wolni, ludzie nie są istotami w pełni rozumnymi ale mogą o to zabiegać; najwyższym zadaniem dla człowieka jest rozwijanie dobrej woli poprzez rozumne czyny; ludzie mogą nawrócić się na dobro tylko dzięki Wcieleniu, w którym Bóg stał się w Jezusie Chrystusie człowiekiem.
Zdanie jest analityczne, jeśli sens jego orzeczenia zawiera się w podmiocie, np. Wszystkie wdowy są kobietami. Zdania te są zawsze prawdziwe. Ich prawdziwość znana jest bez konieczności odwoływania się do doświadczenia empirycznego (a priori)
Zdanie syntetyczne, kiedy sens orzeczenia nie zawiera się w podmiocie i mówi ono o nim coś czego z góry nie wiemy, a co może być prawdziwe bądź fałszywe, np. Wszyscy kawalerowie są ludźmi szczęśliwymi. Zdanie to odwołuje się do doświadczenia (a posteriori)
2 typy nakazów, którym podlegaja ludzkie czyny:
*imperatywy hipotetyczne- formułują swe poleceni warunkowo :jeśli zrobisz TO to osiągniesz to.
*imperatywy kategoryczne- nie mają charakteru warunkowego, nie zakładają żadnego szczegółowego celu
Formuła prawa przyrody- działać powinniśmy tak aby reguła naszego uczynku mogła obowiązywać każdego.
Formuła celu samego w sobie- ludzie są zawsze celami samymi w sobie
Formuła państwa celów- istoty rozumne, które same stanowią sobie prawa, których wyłączną podstawą jest rozum, stają się „prawodawczymi obywatelami państwa celów”
ROZDZIAŁ VI
Bentham i Mill- utylitaryzm.
Utylitaryzm- teoria etyczna „jak najwięcej szczęścia dla jak njawiększej liczby ludzi”, teoria użyteczności, punktem wyjścia jest jednostka a społecznośc to tylko zbiór jednostek
*utylitaryzm czynów- metoda utylitarystyczna powinna wychodzić od konkretnych zachowań uznawanych za moralne lub nie i z nich dopiero wydobywać ogólne zasady.
*utylitaryzm zasad- najperw określenie ogólnych norm i na ich podstawie dopiero orzekać jakie konkretne postępki są niedopuszczalne.
Jeremy Bentham- 1748-1832, założył ruch Folozoficznych radykałów, dobre jest to co przynosi najwięcej przyjemności a najmniej bólu, utylitaryzm hedoniczny; KRYTYKA=jak mierzyć przyjemność i kto ma to zrobić?
Rachunek użyteczności- ustala wilkość efektu morlanego czynu wg: intensywności, długotrwałości, pewności, głębokości, odroczenia, bogactwa, czystości.
John Stuart Mill-1806- 1873, odróżnił przyjemności wyższe, związane z umysłem od przyjemności niższych, związanych z ciałem; wyższe przyjemności powinny być przedkładane nad niższe; „Lepiej być niezadowolonym człowiekiem niż zadowolą świnią” KRYTYKA+ jak odróżnić przyjemności wyższe do niższych?
ROZDZIAŁ VII
Stanowiska postutylitarystyczne.
Intuicjonizm- twórca Henry Sidgwick, uznawał utylitaryzm psychologiczny za nieprawdziwy; zasada rozwagi (należy dać pierwszeństwo przyszłemu wiekszemu dobru przed mniejszym dobrem doraźnym), zasada sprawiedliwości ( powinno się innych traktować tak jak sami chcielibyśmy być traktowani); jednostka nie moze stawiać własnego dobra nad dobrem całej grupy- zasada życzliwości
*utylitaryzm psychologiczny- każdy pragnie jedynie swej przyjemności;
*etyczny hedonizm- każdy pragnie dążyć do ogólnego szczęścia
etyczni teologiści- czyny nalezy okreslać jako dobre lub złe ze względu na cele do których zmierzają
etyczni deontologiści- o wartości moralnej postępków , ich słuszności lub niesłuszności decyduje pewna przynależna im własność.
Emotywizm- koncepcja etyczna, która swoją postawą czymi emotywne odpowiedzi na innych ludzi, zdarzenia, sytuacje, poglądy, zasady. Emotywna odpowiedź- nasz uczuciowa reakcja na cokolwiek. Zajmuje się tym jakie są ludzkie reakcje uczuciowe.
Logiczny pozytywizm- (logiczny empiryzm) teroria wiedzy; poprawnie rozumiana filozofia ma ustalic sposoby wykazania prawdziwości lub fałszywości konkretnych stwierdzeń; uznaje że istnieją 3 typy zdań:
*zdanie analityczne- logiczne, jego prawdziwość lub fałszywość moża rozstrzygnąć na drodze analizy jego części składowych
*zdanie syntetyczne- empiryczne, dla ustalenia jego prawdziwości lub fałszywości trzeba odwołać się do dalszych informacji, do doświadczenia
*zdanie bezsensowne- nie można ustalić ich prawdziwości lub fałszywości
A.J. Ayer- 1910- 1988, mysliciel brytyjski, zajmował się tym w jaki sposób dowieść prawdziwości lub fałszywości zdania; termny etyczne mają dużą siłę perswazyjną
C.L. Stevenson- 1908-, interesował sie zagadnieniami moralności i języka, usiłował uchwycić jak ludzie używają terminów etycznych w potocznych wypowiedziach; spór jest rzetelny gdyż uczestniczą w nim zawiłe związki przeświadczeń i praktyczne czyny; wszystkie moralne wypowiedzi zawierają terminy mające znaczenie poznawcze oraz terminy emotywne; należy wybierać terminy, które niosą ze sobą znaczenie i poznawcze i emotywne aby bardziej przekonać rozmówców do naszego stanowiska- „definicje perswazyjne”
R.M. Hare i uniwersjalizacja- 1919-, dokonuje rozróżnienia między znaczeniami opisowymi i oceniającymi (te które częściowo dyktują zachowania), te drugie oceniając za ważniejsze; twierdzi, że wysuwając tezy, zawierające sądy moralne, musimy z konieczności wykraczać poza nasz własny punkt widzenia i poza osobiste preferencje, aby „zuniwersalizować” nasz stanowisko, w przekonaniu, że jest ono dobre nie tylko dla nas ale i dla wszystkich innych.
ROZDZIAŁ VIII
MacIntyre- renesans teorii cnoty.
MacIntyre- twierdzi, że większość współczesnej etyki nie ma większej wartości; lepszym od analizowania moralności jest zajęcie postawy historycznej, KRYTYKA= wykorzystuje historię aby wesprzeć swoje stanowisko w dziedzinie filozofii moralnej; praktykowanie cnót wcale nie oznacza życia moralnego; nazbyt wierzył mądrości „starożytnych” a zbyt łatwo odrzucił myśli „współczesne”.
CNOTY
Cnoty homeryckie-> opierają sią na „Iliadzie” i „Odysei”, z opowieści tych można wydobyć listę cech istotnych dla człowieka: siłę fizyczną, dowagę, spryt, przyjaźń; w najwyższej cenie był honor.
Cnoty ateńskie-> poważane były: odwaga (bez niej nie ma honoru), przyjaźń, sprawiedliwość, umiarkowanie, mądrość (zdolność do planowania życia i namysłu nad życiem i jego sensem)
MacIntyre opisuje 4 wersje cnót ateńskich:
*Sofistów- przewodził im Protagoras, cnoty były zespołem praktycznych umiejętności, które ćwiczyło się aby zapewnić sobie osobisty sukces; cnoty miały znaczenie instrumentalne
*Platona- świat jest dziedziną zjawisk a nie prawdziwego bytu;
*Tragików- nie możliwe jest harmonijne uzgodnienie cnót.
*Arystotelesa- najpełniejsz ujęcie cnót, w jakie sposób prowadzą do życia dobrego i moralnego.
Cnoty średniowieczne-> Cyceron- męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie, mądrość- cnoty kardynalne jak je określił św. Ambroży i dodał do nich 3 teologiczne: wiarę, nadzieję , miłość
3 postacie MacIntyre'a
*biurokratyczny menedżer- manipuluje innymi i stworzonym przez siebie systemem, efektywnie dobiera środki do celów, nie ma żdnych dylematów moralnych.
*bogaty esteta- goni za przyjemnościami i doswiadczeniami.
*terapeuta- utzrymuje przy życiu estete i menedżera, łagodząc ich niepokoje oraz pozostałych ludzi.
Nietzsche a Arystoteles
Nietzsche- emotywista, jednostkowa moc woli
Arystoteles- uczestnicwto we wspólnocie współkształtującej naszą osobowość, cnoty moralne i intelektualne
ROZDZIAŁ IX
Etyka byddyzmu.
Siddhartha- BUDDA (tytuł ten został mu nadany gdy doznał pełnego oświecenia), ur w VI w pne w pn-wsch Indiach; została filozofem w wieku 29 lat; odrzucał świat i jego wartości, wskazywał droge troskliwości, współczucia, miłosci i pokoju; chciał wyzwozlić ludzi od bólu i cierpienia poprzez wyeliminowanie egoizmu; kładł nacisk na osobistą odwagę i wytrwałość każdego człowieka; sprzeciwiał się niokiełznanej zmysłowości, ascetyzmowi i samoudręce
buddyzm- etyka byddyzmu jest przeznaczona dla mężczyzn;brak spekulacji metafizycznych; dążenie do harmonii; punktem wyjścia są: akt bólu, cierpienia, choroby i śmierci; należy się wyrzec ziemskich przyjemności gdyż koncentrowanie się na nich rodzi cierpienie; dobre społeczeństwo to takie, w którym ludzie wspólnie działają właściwie;unikać zła i kierować się ku dobru można mocą własnej woli, bez odwoływania się do Bożej łaski; trzymanie sie Drogi Środka (unikanie rozwiązłości i samounicestwienia);
Cztery Szlachetne Prawdy głoszą:
-życie jest pełne cierpień- zycie rozpoczyna się w cierpieniu i na cierpieniu się kończy, cierpienie jest reakcją na ciemną stronę świata;
-egoistyczne żądze są źródłem cierpienia
-możliwe jest położenie kresu cierpieniom- należy się wyzwolić od przyjemności świata, zmysłwoych uciech, ponownych narodzin, pokonać wszystkie pragnienia można położyć kres cierpieniom;
-droga do wyzwolenia- Ośmiostopniowa Ścieżka ( właściwy pogląd, właściwa myśl, właścwiwa mowa, właściwy czyn, właściwy sposób istnienia, właściwe dążenie, właściwa uwaga, właścwia koncentracja)
3 typy cnót w buddyzmie:
1. cnoty sumienia (prawdomówność, uczciwość)
2. cnoty uczynności (współczucie, troskliwość)
3. snoty umiarkowania (samokontrola, cierpliwość, celibat, czystość)
Kant- deontologizm
Kierkegaard- egzystencjonalizm
Bentham i Mill- utylitaryzm
Moore- intuicjonizm
Ayer i Stevenson- emotywizm