PROBLEMY W RODZINIE - PRZEMOC, PATOLOGIA. |
Pojęcie przemocy w rodzinie
Przemoc wobec dziecka jest zjawiskiem, które w naszym świecie jest powszechnie znane. Długo nie poświęcano mu jednak systematycznych studiów, gdyż nie rozumiano skutków doświadczania jej w dzieciństwie a stosowaną surowość, a nawet okrucieństwo, w traktowaniu dziecka uważano za skuteczny środek chroniący młodych przed demoralizacją, wykolejeniem i zejściem na złą drogę. Prawdziwa i zasadnicza zmiana stosunku rodziców do dzieci i w konsekwencji społeczeństwa dorosłych w stosunku do dzieci, dokonała się głównie dzięki rozwojowi psychologii, a przede wszystkim dzięki odkryciom Z. Freuda. Ukazały one, że zasadnicze podstawy przyszłej osobowości kształtują się przede wszystkim w okresie wczesnego dzieciństwa, w kontakcie z rodziną i w oparciu o wzajemne z nią więzi uczuciowe.
Terminem, którym posługiwano się dla oddania istoty stosowanej przemocy wobec dziecka było określenie "syndrom dziecka bitego"
Przez "syndrom dziecka maltretowanego" rozumiano stan kliniczny u małego dziecka, które doznało poważnego fizycznego obrażenia, stanowiącego przyczynę trwałych uszkodzeń ciała lub śmierci.
Na przestrzeni lat termin ten ulegał zmianom i tak w miejsce "syndromu dziecka bitego" zaczęto używać określenia "dziecko maltretowane" i coraz częściej obejmowano nim nie tylko zachowania o charakterze przemocy fizycznej, ale również wykorzystywanie seksualne dzieci i emocjonalne maltretowanie.
Obecnie przez przemoc wobec dziecka rozumie się każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, instytucji, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny lub psycho-społeczny . Przemoc najczęściej przejawia się w czterech wymiarach:
przemoc fizyczna,
przemoc psychiczna,
nadużycie seksualne,
zaniedbywanie.
Przez przemoc fizyczną określa się wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka - począwszy od "klapsów" czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów .
Przemoc psychiczna jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka od wyzwisk poczynając poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka .
Nadużycie seksualne to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nic jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
Zaniedbywanie dziecka może obejmować zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną dziecka i definiowane jest jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju - potrzeb związanych z odżywianiem, ubiorem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też z psychiką dziecka .
Przemoc jest zjawiskiem, które występuje powszechnie w naszym społeczeństwie, jest ona obecna w codziennym życiu, zakładzie pracy, szkole, środkach masowego przekazu i w rodzinie. Najczęściej doświadczaną przez dzieci jest przemoc w rodzinie, a jej konsekwencje są niezmiernie głębokie i szkodliwe. Dają o sobie znać w postaci zaburzeń emocjonalnych w bliższej lub dalszej perspektywie czasowej. Najbardziej jednak niepokojące jest to, że "...przemoc rodzi przemoc, tworząc swoistą pętlę przemocy, spinającą coraz to nowe generacje pokoleń"
Wyodrębniamy cztery grupy czynników wyzwalających przemoc wobec dziecka:
czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy,
czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w mikrosystemie,
czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w exosystemie,
czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w makrosystemie.
Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w osobie rodzica.
Większość rodziców dopuszczających się przemocy wobec dzieci stykała się we własnym dzieciństwie z podobnymi sytuacjami - doświadczali braku adekwatnej opieki lub byli poddawani ostrym karom, zmuszani do bezwzględnego posłuszeństwa, maltretowani psychicznie czy seksualnie wykorzystywani. Powielają przemoc z pokolenia na pokolenie nawet ci rodzice, którzy potępiają jej stosowanie, ale gdy mają za sobą doświadczenia maltretowania w dzieciństwie, w obliczu poważnych trudności czy kryzysów życiowych mogą nie kontrolować agresywnych ataków w stosunku do swoich dzieci . Zachowanie takie jest wynikiem niemożności uzewnętrznienia wczesnodziecięcych urazów, które musiały zostać wyparte.
Lekarze i psychologowie zwracają uwagę, że na stosunek rodziców do dziecka i ewentualną przemoc wobec niego duży wpływ ma przebieg ciąży i porodu. Dzieje się tak, gdyż w czasie ciąży kobieta tworzy nowy obraz siebie i przyszłego dziecka i wykształca sobie emocjonalny stosunek do siebie jako matki i do oczekiwanego potomstwa. Okres ten przygotowuje ją również do powstania przyszłej więzi z dzieckiem - przywiązania matki do dziecka. Negatywne postawy matki wobec niechcianej ciąży mogą prowadzić do powikłań w przebiegu ciąży i do wczesnych zaburzeń jej zachowania po urodzeniu dziecka. Jest to o tyle istotne, że emocjonalne stresy ciężarnej wpływają na późniejsze pojawienie się zaburzeń u dziecka, które mogą dodatkowo wyzwalać w matce zachowania krzywdzące dziecko.
Wielu badaczy uznało, że kilka pierwszych dni po porodzie to okres krytyczny dla przywiązania się matki do dziecka. Na tworzenie emocjonalnego związku z dzieckiem ma wpływ oparcie, jakie w czasie ciąży i po porodzie ma matka w bliskim kręgu rodzinnym. Jeżeli ciąży towarzyszą stresy matki, lęki i złe samopoczucie, a ciąża jest niechciana, to zwiększają one prawdopodobieństwo złego traktowania dziecka. Pojawienie się psychoz czy depresji okołoporodowych ogranicza dobre pełnienie roli matki.
Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w mikrosystemie.
W rodzinach stosujących przemoc w kontaktach z dziećmi natężenie konfliktów i dysonansów między małżonkami jest znacznie większe niż w rodzinach nie manifestujących przemocy i wrogości względem dzieci. Małżonkowie stosują agresywne taktyki w sporach i konfliktach pomiędzy sobą używając podobnych sposobów zachowania się wobec dzieci, starając się zapewnić sobie ich posłuszeństwo i zdyscyplinowanie. Natężenie konfliktów w rodzinie wzrasta w niektórych sytuacjach np. w kryzysach rodzinnych towarzyszących rozwodowi. Dzieci są one wówczas zaniedbane i osamotnione z własną tragedią z powodu odejścia jednego z rodziców, ale czasem również przedmiotem przemieszczanej agresji rodzicielskiej.
Bywa, że w rodzinach, w których są dzieci ze związków pozamałżeńskich traktuje się je inaczej - bije, obrzuca zniewagami, obciąża się pracą ponad możliwości dziecka i zaniedbuje jego potrzeby.
Źródłem napięć w rodzinie między małżonkami są trudne warunki materialne i mieszkaniowe, szczególnie, gdy towarzyszy im bądź jest ich głównym sprawcą - alkoholizm jednego lub obojga małżonków. Alkoholicy często wyznaczają "nieludzkie" kary fizyczne w stosunku do dzieci, szczególnie, gdy są pijani stosują bestialskie kary za drobne przewinienia. Lekarze twierdzą, że u alkoholików występują zmiany psychiczne, w następstwie, których znacznemu ograniczeniu a nawet zanikowi ulegają hamulce obyczajowe i normy etyczne. Nie tylko alkoholizm, ale również inne patologie występujące w rodzinie sprzyjają krzywdzeniu dziecka.
Przyczyną przemocy rodziców może być fakt, że dziecko nie spełnia ich oczekiwań. Rodzice rozczarowali się dzieckiem, bo nie jest takim, jakiego pragnęli i naginają je za wszelką cenę do własnego wzoru. Jeśli nie spełnia pokładanych w nim nadziei, krytykują je jawnie, porównują z innymi, nie wnikają w jego potrzeby, ale w sposób despotyczny nakazują co i jak ma robić. Wszelkie odstępstwa dziecka od surowych wymagań są brutalnie karane .
Największe nasilenie zachowań krzywdzących dziecko występuje w stosunku do dziecka małego. Dzieci do czwartego roku życia stanowią największą grupę pacjentów hospitalizowanych z powodu przemocy. Starsze dzieci, w wieku 5-9 lat są bite w 82%. W miarę jak dzieci dorastają nasilenie przemocy rodzicielskiej spada tak, że młodzież w wieku 15-17 lat narażona jest na przemoc w 34% . Dzieje się tak zapewne, dlatego, że dorastanie i nabieranie siły staje się naturalną ochroną przed przemocą rodzicielską.
Na wzrost zachowań krzywdzących wobec dziecka ma również wpływ liczba dzieci w rodzinie. Najmniej narażeni na przemoc są jedynacy, a już w rodzinach z dwojgiem dzieci przemoc wobec dziecka jest stosowana o 50% częściej, zdecydowanie wzrasta w rodzinach z siedmiorgiem dzieci.
Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w exosystemie .
Głównym czynnikiem tkwiącym w exsosystemie sprzyjającym krzywdzeniu dziecka w rodzinie, jest izolacja społeczna rodziny. Izolacja rodziny od sąsiadów, przyjaciół, krewnych bywa czasem efektem świadomego działania rodziców. Czując czy też zdając sobie sprawę z tego, że są inni, że mają inny, gorszy dom, że ich postępowanie nie jest aprobowane, zrywają istniejące więzy i nie dopuszczają nikogo do swego domu. Wówczas sytuacja jest jeszcze bardziej trudna dla dziecka, gdyż życie rodzinne cechuje to, że przebiega ono za zamkniętymi drzwiami, co może powodować, że psychiczne maltretowanie dzieci nie jest dostrzegane i nie można im przyjść z pomocą.
Czynniki przemocy wobec dziecka tkwiące w makrosystemie.
Do czynników makrosystemu, które współokreślają przyczyny maltretowania dzieci zalicza się postawy społeczeństwa wobec dzieci oraz ogólne postawy społeczeństwa wobec przemocy.
Trzeba stwierdzić, że w naszej kulturze panuje tradycyjne przekonanie, że dzieci stanowią własność rodziców, którzy mogą postępować z nimi według własnego uznania, bez poczucia społecznej kontroli, co sprzyja stosowaniu ostrych kar fizycznych.
Maltretowaniu dzieci sprzyja również społeczna akceptacja bicia oraz przekonanie, że kary fizyczne są efektywnym sposobem socjalizacji dzieci i są akceptowane moralnie. Postawom takim towarzyszy brak wiedzy pedagogicznej rodziców i niska świadomość wychowawcza. Upowszechnianiu akceptacji używania przemocy pomagają w dużym stopniu środki masowego przekazu, w których występuje aprobata dla przemocy. Wytwarza to atmosferę ułatwiającą angażowanie się w agresję. Zwolennicy teorii uczenia się społecznego argumentują, że programy telewizyjne (jak również inne środki masowego przekazu) dostarczają wzorów aktów przemocy oraz sankcjonują je i w ten sposób, przyczyniają się w poważnym stopniu do upowszechnienia antyspołecznego zachowania.
W opinii socjologów kulturowo uwarunkowanym źródłem przemocy wobec dziecka w rodzinie jest współczesny model rodziny małej. Rodziny takie składają się najczęściej z rodziców i dziecka, są wyizolowane z otoczenia, borykają się samotnie z wszelkimi problemami, doznają eskalacji napięć, które są przemieszczane na dzieci.
Należy podkreślić, że socjoekologiczne warunki funkcjonowania rodziny nie stanowią prostego czynnika formującego przemoc wobec dziecka. Dopiero globalna sytuacja rodziny, głównie sytuacja psychologiczna, w jakiej rodzina znajduje się, jak i repertuar jej umiejętności tolerowania stresu oraz techniki konstruktywnego radzenia sobie z nim decydują o stosowaniu przemocy wobec dziecka.
Profilaktyka rodzin krzywdzących dzieci.
Ze względu na ból, strach i upokorzenie, jakiego doznają dzieci - ofiary przemocy - jak i z powodu długoterminowych konsekwencji doświadczania przemocy, konieczne jest przeciwdziałanie jej. Organizuje się je najczęściej w trzech płaszczyznach.
Pierwszą płaszczyznę przeciwdziałania przemocy stanowią działania interwencyjne. Polegają one na uniemożliwieniu dalszego krzywdzenia dziecka i udzieleniu mu pierwszej pomocy. Tę pierwszą i natychmiastową pomoc winni udzielać specjaliści.
Drugą płaszczyzną przeciwdziałania przemocy są działania terapeutyczno-lecznicze zmierzające do zminimalizowania i usunięcia doznanych urazów i krzywd. Samo wykrywanie krzywdzenia dziecka ma sens wtedy, gdy idzie za tym szybkie leczenie, co nie zawsze jest możliwe, gdyż nie ma u nas wystarczającej liczby odpowiednio wyszkolonych terapeutów a i sami rodzice niechętnie poddają się procesowi leczenia.
Trzecią płaszczyzną przeciwdziałania przemocy jest profilaktyka. Ze względu na narastanie zjawiska przemocy wobec dziecka wydaje się, że jest ona najlepszym sposobem chroniącym je przed skrzywdzeniem. Jej główną zaletą jest to, że pozwala zapobiec przemocy, a więc uchronić dziecko przed jej doświadczaniem, głównie dzięki popularyzacji wiedzy o omawianym zjawisku, sposobach rozpoznawania przemocy i wyrobieniu umiejętności przeciwstawiania się jej.
Najczęściej wyróżnia się trzy typy profilaktyki: pierwotna, wtórna i trzeciorzędna.
Pierwotna profilaktyka dotycząca przemocy wobec dziecka wiąże się z promowaniem zdrowia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii społecznej, która wiąże się z przemocą w rodzinie. W tej fazie profilaktyki podejmuje się działania mające na celu:
oddziaływanie na środowisko szkolne tak, aby wspierało ono samokontrolę i poczucie własnej wartości u uczniów, nauczycieli i rodziców;
przygotowanie uczniów do życia w rodzinie, rodzicielstwa, radzenia sobie ze stresami;
edukację rodziców w zakresie wychowania dziecka, jego rozwoju i specyficz- nych zachowań dziecka związanych z fazą jego rozwoju;
tworzenie lokalnej polityki wspierania dzieci i rodzin. Wtórna profilaktyka ma na celu wczesne wykrycie objawów maltretowania dziecka, zanim ujawnią się poważne lub trwałe zmiany. Obejmuje ona:
przekazywanie nauczycielom wiedzy i umiejętności wykrywania objawów mal- tretowania dziecka;
omawianie tego problemu z uczniami w celu identyfikowania przez nich kole- gów z grupy ryzyka lub też zachęcania dzieci maltretowanych do ujawnienia swych problemów;
identyfikacja rodzin wysokiego ryzyka, korzystających z różnych form pomocy społecznej;
inicjatywa utworzenia w szkole i w społeczności lokalnej zespołu zajmującego się dziećmi maltretowanymi.
Profilaktyka trzeciorzędna ma na celu uchronienie dziecka przed kolejnym wykorzystaniem. W razie potrzeby dziecko należy umieścić w szpitalu, ośrodku wychowawczym, podjąć terapię rodziny.
Typy profilaktyki można również wyodrębnić ze względu na środowisko, w którym jest prowadzona. Uwzględniając to kryterium omówimy profilaktykę prowadzoną w środowisku rodzinnym.
Profilaktyka prowadzona w rodzinie ma dwa główne cele. Jednym jest dostarczenie wiedzy o tym jak radzić sobie ze stresem a w konsekwencji uczenie kontrolowania swojego zachowania. Drugim celem jest poprawa relacji rodzica z dzieckiem.
Realizacja tego drugiego celu obejmuje:
uczenie kooperacji z dzieckiem,
dostarczanie wiedzy o dziecku i jego specyficznych właściwościach rozwojowych charakterystycznych dla określonych stadiów rozwojowych,
wzmacnianie więzi i komunikacji rodziców ze swoim dzieckiem,
uczenie korzystania z dostępnych źródeł pomocy.
Rodzicielstwo jest jedną z najważniejszych funkcji, jakie jednostka może kiedykolwiek podjąć. Ale przecież nie wszyscy potrafią się z niej wywiązać, dlatego należy rodzinom pomagać w tej trudnej roli.
Literatura
Bzdura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Warszawa 1996
Brągiel J., Zrozumieć dziecko skrzywdzone. Opole 1996
Frączak A., Psychologiczne i socjologiczne uwarunkowania przemocy wobec dzieci. Wrocław 1986
Jundziłł I., Dziecko- ofiara przemocy. Warszawa 1993
Kawula S., Świadomość wychowawcza rodziców. Toruń 1975
Lipowska-Teutsch A., Rodzina a przemoc. Warszawa 1993
Malinowski J.A., Pętla przemocy. " Wychowanie na co dzień” 1996, nr 9.
Piekarska A., Przemoc w rodzinie. Warszawa 1991
PRZEMOC
„Dom - azyl, miejsce gdzie można czuć się bezpiecznie. Kiedy do jego wnętrza wdziera się łapa przemocy - już nie ma gdzie się, schować. Jej pazury pozostawiają ślady na całe życie.”
Dorośli - rodzice, wychowawcy często są sprawcami problemów wychowawczych czy też przemocy w rodzinie. To ich postawy kształtują zachowanie - najpierw małych, a potem coraz większych dzieci.
Wychowanie dzieci jest sztuką ogromnie trudną. Niewątpliwie pasjonującą i dającą satysfakcje tym rodzicom, którzy kochają swoje dzieci mądrą miłością.
Mądra miłość rodzicielska jest gwarantem powodzenia w wychowaniu. Gdyby każdy z nas miał świadomość czym charakteryzuje się dobra rodzina , w sensie psychologicznym - nie byłoby tylu przypadków krzywdzenia własnych dzieci.
Krzywdzenie dzieci to każde działanie ludzi i aktów prawnych, które powodują, że dziecko doznaje krzywdy.
Znamy cztery rodzaje krzywdzenia:
* fizyczne; jest nim bicie np. ręką, narzędziem (pasem, kijem, gazetą). Także szarpanie, popychanie, rzucanie dzieckiem, kopanie, wykręcanie rąk, pojenie alkoholem, zmuszanie do jedzenia, zmuszanie do prac fizycznych, przypalanie papierosem, wkładanie do wrzątku. Klaps jest wyrazem bezsilności, czasami wymierzamy go, bo dziecko nudząc się zaczęło nam przeszkadzać i nas zdenerwowało. Jeśli dziecko źle zachowuje się na podwórku, bawiąc się z dziećmi - dostatecznie dotkliwą i skuteczną karą będzie natychmiastowe zabranie go do domu. Klaps w takich sytuacjach nie spełni roli wychowawczej, bo uruchamia poczucie krzywdy, czy agresji.
* emocjonalne; są nim wyzwiska, szantaż emocjonalny, poniżanie, wypominanie, chłód emocjonalny, ale także nadopiekuńczość
* seksualne; jest to każde zachowanie osoby dorosłej lub starszej od dziecka, która podejmuje czynności o charakterze seksualnym, aby zaspokoić swój popęd płciowy lub go pobudzić. Będą tu czyny lubieżne, nierządne, ale także obnażanie się przy dziecku, dotykanie jego narządów płciowych, zmuszanie do dotykania swoich. Także świadome czynienie z dzieci świadków aktów płciowych i zachęcanie do pozowania do zdjęć czy filmów o charakterze pornograficznym. Czyli nie tylko te czyny, które związane są z dotykiem, ale i te bez dotyku - też są wykorzystywaniem seksualnym. Dotyczy to działań wobec dzieci, które nie ukończyły 15 roku życia. Osoby powyżej tego wieku mają prawo dysponować już swoją seksualnością według prawa. Nie dotyczy to przestępstwa kazirodztwa, czyli nadużyć seksualnych w obrębie najbliższej rodziny. Istnieją trzy niezbite dowody, że dziecko zostało wykorzystane seksualnie: ciąża plemniki w pochwie, odbycie lub moczu dziecka, choroba weneryczna dziecka.
* zaniedbywanie; to niezaspokajanie potrzeb dziecka, niezbędnych do prawidłowego rozwoju. Dzieckiem zaniedbywanym będzie dziecko głodne, brudne, nieodpowiednio ubierane, spędzające swój czas wolny tylko na podwórku - często do późnych godzin wieczornych, itp. Zaniedbują swoje dzieci nie tylko rodziny patologiczne. Coraz częściej taką formę krzywdzenia doświadczają dzieci bardzo zapracowanych rodziców.
Przemoc wobec dzieci i ich złe traktowanie jest poważnym problemem społecznym:
60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19 roku życia;
co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów takich jak siniaki, zadrapania;
blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie dochodziło do przemocy fizycznej, a 37% mówi o kilkakrotnym wystąpieniu sytuacji, w której doszło do przemocy psychicznej;
34% pacjentów lecznictwa odwykowego stwierdza, że w okresie intensywnego picia używało przemocy fizycznej wobec dzieci, a 50% stosowało przemoc psychiczną.
Większość przypadków krzywdzenia dzieci (stosowania przemocy) pozostaje jednak tajemnicą rodzinną.
Stosowanie przemocy wobec dziecka odciska piętno na wszystkich jego sferach rozwojowych. Ma konsekwencje dla zdrowia fizycznego, rozwoju umysłowego, stanu psychicznego oraz umiejętności współżycia z innymi ludźmi.
Dzieci wobec których stosuje się przemoc, zaniedbywane, oraz pochodzące ze środowisk o małych możliwościach stymulacji rozwojowej cechuje słabszy rozwój umysłowy, niższy poziom opanowania języka i mniej dojrzałe reakcje emocjonalne. Ofiary krzywdzenia często odmawiają rozmowy na temat przykrych przeżyć lub tego co zdarzyło się w kontaktach z innymi ludźmi. Powodem tego może być ciążące na dziecku brzemię tajemnicy.
Sprawca przemocy dba o to, aby sekret rodzinny był zamknięty w czterech ścianach domu. Krzywdzący rodzice często czynią dziecko odpowiedzialnym za utrzymanie tajemnicy rodzinnej. Straszą nasileniem przemocy, ograniczeniem wątłych przywilejów, wydaleniem z domu. Specyficzną, drastyczną i czyniącą największe spustoszenie w psychice dziecka metodą jest obarczanie dziecka odpowiedzialnością za działania dorosłych. Dzieci sądzą, że słusznie są bite, poniżane, wykorzystywane seksualnie, bo na to zasłużyły.
Chronią swoich rodziców, chcą zachować ich idealistyczny obraz, przejmując na siebie odpowiedzialność za ich czyny. Bywa również, że bagatelizują i pomniejszają doznawane krzywdy, mówiąc, że nic się nie stało, że bicie nie bolało, że przykre poniżające słowa do nich nie dotarły. Te dzieci wydają się być przyzwyczajone do maltretowania. W ich wyobrażeniach relacje między rodzicami a dziećmi mają taki właśnie charakter.
Wiele dzieci krzywdzonych sądzi, że są jedynymi dziećmi, które spotyka taki los. Zamykają się w sobie, izolują, głęboko skrywają emocje, aby inni nie mogli odkryć strasznej siły wyzwalającej w ich najbliższych przemoc. Takie myślenie w charakterystyczny sposób manifestują dziewczynki - ofiary nadużyć seksualnych i maltretowania fizycznego.
Dzieci, które doznały deprywacji, potrzeby bezpieczeństwa w relacji z najbliższymi opiekunami, przenoszą te doświadczenia na kontakty z innymi osobami. Kontakty te cechuje lęk, niepewność, wrogość i obojętność. Charakterystycznym gestem w odpowiedzi na przyjazne wyciągnięcie ręki jest zasłonięcie twarzy ręką.
Innym sposobem obrony jest zachowanie agresywne. Dziecko, które boi się, że inni będą je krzywdzić, woli utrzymywać dystans z otoczeniem. Ten dystans zachowuje okazując wrogość i niedostępność. Dziecko wychowane w rodzinie, w której przemoc i nadużycia są stałym elementem kontaktów interpersonalnych, wytwarza w sobie przekonanie, że wzajemne relacje polegają na oddziaływaniu na siebie sprawcy i ofiary.
Przeżycia związane z dwoistością odczuć ukazują się, gdy dziecko prowokuje innych do konfliktu i wrogości. Gdy prowokowany przypisuje mu odpowiedzialność za doprowadzenie do konfliktu, dziecko często uważa, że to właśnie ono jest poszkodowane. Oskarża, dorosłego, że jest niesprawiedliwy, że okazuje mu brak sympatii i wsparcia. Opiekunowie często przeżywają bolesną porażkę, gdy próbują skłonić dziecko, by przyznało się do winy. Ono uparcie przyjmuje rolę ofiary, mimo iż w istocie zachowywało się w sposób krzywdzący. Często w jednej chwili zachowuje się w sposób dominujący, by za moment skarżyć się na złe traktowanie, niesprawiedliwość, ukazując własną bezradność.
DZIECKO JAKO OFIARA I ŚWIADEK PRZEMOCY W RODZINIE. |
Wpisał: SztukaIstnienia |
31.08.2006. |
Dzieci wzrastające wśród przemocy w domu są często zapomnianymi jej ofiarami. Doznają przemocy nie tylko wtedy, gdy są bezpośrednio maltretowane lub zaniedbywane przez rodziców lub opiekunów. Cierpią i są krzywdzone także wtedy, gdy są świadkami przemocy dorosłych. Krzywdzenie dzieci przez dorosłych można podzielić na cztery kategorie:
Przemoc domowa miewa różną temperaturę, może być gorąca lub chłodna. U podstaw gorącej przemocy znajdujemy furię, czyli dynamiczne i naładowane gniewem zjawisko pękania tamy emocjonalnej, uruchamiające agresywne zachowanie. Przemoc chłodna wydaje się spokojniejsza, choć czasem jest to spokój pozorny, skrywający silne emocje, albo skutecznie tłumione i kontrolowane. Polega na realizowaniu przez sprawcę specyficznego scenariusza zapisanego w jego umyśle, a czasem również w obyczajach i środowiskowej kulturze. Wyróżnia się cztery wymiary krzywdzenia dzieci. Są to: Przemoc fizyczna - wszelkiego rodzaju działania wobec dziecka powodujące nieprzypadkowe urazy/stłuczenia, złamania, zasinienia itp./. Przemoc emocjonalna - rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej, zachowanie dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, w tym zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany nerwicowe i lękowe. Do kategorii tego typu zachowań zaliczyć można m.in. wyzwiska, groźby, szantaż, straszenie, jak też emocjonalne odrzucenie, nadmierne wymagania, nieadekwatne do wieku i możliwości psychofizycznych dziecka. Wykorzystywanie emocjonalne - każde zachowanie osoby dorosłej, silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. W tym rozumieniu nadużycia seksualne obejmują zachowania ekshibicjonistyczne, uwodzenie, świadome czynienie z dziecka świadka aktów płciowych, zachęcanie do rozbierania się czy oglądania pornografii. Zaniedbywanie - niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno fizycznych /właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja itp./, jak i psychicznych /poczucie bezpieczeństwa, miłość rodzicielska, troska itp./. Portret dziecka krzywdzonego Krzywdzenie dziecka odciska piętno na wszystkich sferach rozwojowych. Ma konsekwencje dla zdrowia fizycznego, stanu psychicznego oraz umiejętności współżycia z innymi ludźmi. Doświadczenie wskazuje, że najbardziej dramatyczne konsekwencje dla rozwoju dziecka wynikają z nadużyć ze strony najbliższych opiekunów. Pomiędzy rodzicami a dziećmi kształtuje się szczególny rodzaj więzi, opartej na potrzebie mieści, przynależności, wsparcia i opieki. Rodzina jest miejscem, gzie dziecko dokonuje pierwszych prób w kontaktach społecznych. Doświadcza ograniczeń i wzmocnień oraz nabiera zaufania do otaczającego świata. Rodzina, w której te podstawowe więzi zostały zaburzone, kształtuje młodego człowieka pozbawionego elementarnej umiejętności emocjonalnego i społecznego funkcjonowania. Wyobrażenia dziecka krzywdzonego o otaczającym świecie nacechowane są brakiem zaufania do innych, poczuciem bezradności i złości, nieumiejętnością rozwiązywania problemów, które wynika z niskiego poczucia własnej wartości, tendencją do izolacji emocjonalnej i społecznej. |
Przemoc wobec dzieci stała się jednym z najpoważniejszych problemów wszystkich społeczeństw i jest czymś najbardziej haniebnym.
Za przemoc można uznać "wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody, wykraczające poza społeczne normy wzajemnych relacji". (I. Pospiszyl)
W literaturze przedmiotu najczęściej opisuje się cztery formy przemocy wobec jednostki:
przemoc fizyczna,
znęcanie się psychiczne lub emocjonalne,
wykorzystywanie seksualne
zaniedbywanie.
Niektórzy badacze czy praktycy na użytek własny tworzą bardziej szczegółowe typologie, wprowadzając na przykład dodatkowo pojęcia zaniedbywania pasywnego, aktywnego, edukacyjnego, opóźniania rozwoju dziecka itp.
Według A.Soriano jako złe traktowanie dzieci rozumiemy " wszelkiego rodzaju uszczerbek fizyczny bądź psychologiczny, jakiego w sposób nieprzypadkowy doznało dziecko przed ukończeniem 18 r.ż., spowodowany przez osoby lub instytucje, mogący być skutkiem czy to działania fizycznego, seksualnego lub emocjonalnego, czy też zaniedbania, a który zagraża normalnemu rozwojowi zarówno fizycznego, jak i psychologicznemu dziecka".
Zaniedbywanie dziecka można zdefiniować jako sytuacje, w których najbardziej podstawowe potrzeby dziecka (wyżywienie, ubranie, higiena, ochrona, bezpieczeństwo, wychowanie, opieka lekarska) nie są zaspokajane przez osoby za to odpowiedzialne.
Literatura opisuje zaniedbanie jako nietypowa formę przemocy, która występuje wówczas, gdy mamy do czynienia z brakiem czynności prawidłowych, podczas gdy pozostałe rodzaje przemocy wobec dziecka przejawiają się występowaniem działań niepożądanych. O ile w przypadkach przemocy fizycznej czy seksualnej uznaje się sprawcę winnym, w przypadkach zaniedbywania dopuszcza się domniemanie niewinności sprawcy. Eufemistycznie mówi się wtedy o "bezradności", lub "niewydolności wychowawczej" rodziców.
Zaniedbanie może być zamierzone (np. nadmierny liberalizm, brak zainteresowania dzieckiem) lub powstać z nieuświadomienia, z niewiedzy lub z niezdolności do odpowiedniego zajmowania się dzieckiem (np. brak podstawowych kompetencji wychowawczych).
Rodzaje zaniedbywania dziecka.
Jedna z typologii zaniedbania przyjmuje jako kryterium efekt zachowania sprawcy. Najczęściej wymienia się:zaniedbanie fizyczne,
zaniedbanie emocjonalne lub psychiczne.
Inny podział odwołuje się do formy aktywności krzywdziciela:
zaniedbanie pasywne- związane z zaniechaniem działania, np. niepodanie dziecku leków,
zaniedbanie aktywne- polega na podejmowaniu działań szkodliwych, np. podanie niewłaściwego leku, pozostawienie dziecka w zamknięciu.
Zaniedbaniem aktywnym jest też tzw. "Syndrom Münchausena"- sytuacja, kiedy rodzice poddają dziecko nieustannym badaniom medycznym powołując się na patologiczne symptomy, wywoływane przez samych rodziców. Symulacja symptomów może być urzeczywistniana poprzez wymyślanie objawów trudnych do zdiagnozowania, poprzez podanie dziecku określonych substancji (środki uspokajające, insulinę, nadmiar soli), bądź też przez fałszowanie próbek poddawanych analizie.
Inną, mało znaną formą zaniedbywania dzieci jest unikanie kontaktu rodziców z dzieckiem gdy przebywa ono w placówce opiekuńczej, mimo, że nie ma ku temu żadnych przeszkód ("chińska tortura").
Najbardziej powszechne formy zaniedbywania dziecka w środowisku rodzinnym:
brak kontroli- rodzice lub osoby odpowiedzialne za dziecko nie sprawują nad nim odpowiedniej kontroli,
porzucenie- przez dłuższy czas dzieckiem nikt się nie zajmuje,
głodzenie dziecka,
niewystarczający lub nieodpowiedni ubiór- dziecko ubrane jest w rzeczy brudne, zniszczone lub też nieodpowiednie do warunków atmosferycznych,
zaniedbanie stanu zdrowia- brak opieki medycznej, należytego leczenia,
zaniedbanie wychowawcze- dziecko nie otrzymuje odpowiednich bodźców do harmonijnego rozwoju,
wykorzystanie w pracy, np. żebractwo,
prowadzenie w obecności dziecka awantur, libacji,
niedostateczne zabezpieczenie dziecka przed zagrażającymi mu wydarzeniami,
brak dbałości o higienę dziecka.
Przedstawione powyżej przykłady odnosiły się do zaniedbywania fizycznego, istnieje wszakże też zaniedbywanie emocjonalne. Do form zaniedbania emocjonalnego należą m.in.:
odrzucenie- dorosły nie chce uznać potrzeb dziecka, unika i nie akceptuje obecności dziecka,
wyobcowanie- dorosły uniemożliwia dziecku kontakt z jego rówieśnikami, ogranicza dziecku dostęp do normalnych i zwyczajnych doświadczeń społecznych,
zastraszanie- dorosły grozi, straszy i atakuje dziecko werbalnie, tworząc klimat strachu i napięcia.
Niektórzy autorzy (np. A.Lipowska- Teutsch) sygnalizują, że zaniedbywanie dziecka może rozpocząć się już w okresie życia płodowego (zaniedbanie prenatalne), gdy matka prowadzi niehigieniczny tryb życia: niewłaściwie się odżywia, pali papierosy, nadużywa alkoholu, zażywa narkotyki czy podejmuje inne działania, które niosą za sobą wysokie ryzyko poronienia.
Oznaki zaniedbania dziecka i konsekwencje zaniedbywania dziecka przez rodziców.
oznaki fizyczne:
odżywianie- dziecko nie jest żywione w sposób należyty,
ubranie- np. dziecko nie jest należycie chronione przed zimnem,
opieka medyczna- dziecko nie jest otoczone rutynową opieką lekarską,
kontrola- dziecko spędza sporo czasu samo, bez należytej kontroli i opieki osoby dorosłej,
warunki higieniczne- poziom bezpieczeństwa w domu stwarza zagrożenie dla zdrowia dziecka,
zaniedbanie obowiązku szkolnego.
oznaki związane z zachowaniem dziecka:
częsta apatia i zmęczenie dziecka,
dziecko prosi o jedzenie,
dziecko nie chodzi do szkoły, przesiaduje w miejscach publicznych,
dziecko wykazuje nadmierną pasywność lub agresywność.
oznaki emocjonalne:
u dziecka występują skrajne przejawy stanów emocjonalnych- smutek-radość,
pesymizm, brak zaufania, depresja,
niezdolność do budowania stałych relacji.
Przyczyny przemocy wobec dziecka w rodzinie.
Nie można jednoznacznie określić, jakie są przyczyny stosowania przemocy przez rodziców wobec własnego dziecka. Różni autorzy podają różne źródła agresji skierowanej na dziecko. Do najczęściej prezentowanych wyjaśnień należą:wyjaśnienie psychiatryczne- proponowane przez medycynę, skupia się na istnieniu zaburzeń psychicznych u maltretujących rodziców, zwłaszcza zaburzeń osobowości,
wyjaśnienie psychologiczne- osoby maltretujące (rodzice) są niedojrzałe emocjonalnie, rozwój ich zatrzymał się na stadium wcześniejszym od pełnej dojrzałości psychologicznej,
wyjaśnienie socjologiczne- przyczyna maltretowania leży w "chorym społeczeństwie": trudne warunki socjalne, bieda, bezrobocie, wyobcowanie społeczne, normy kulturowe są dla rodziców źródłem wielkiego stresu,
wyjaśnienie oparte na wrażliwości dzieci- przemoc jest skutkiem zarówno zachowania rodziców, jak i dziecka, dziecko niejako prowokuje agresję dorosłego.
niechciana ciąża,
osobiste cechy dziecka- cechy fizyczne dziecka, które "zawodzą" oczekiwania rodziców,
oddzielenie dziecka od rodziców na początku jego życia, np. z powodu hospitalizacji,
zaburzenia w procesie tworzenia się więzi emocjonalnej z matką,
dziecko o specjalnych, wyjątkowych potrzebach fizycznych lub psychicznych,
zachowanie i osobowość dziecka- nadpobudliwość, apatia, nieposłuszeństwo, zaburzona komunikacja.
Maltretowanie fizyczne : bicie, potrząsanie, szarpanie, kopanie, przypalanie, oparzenia, rany cięte, kłute, wykręcanie kończyn , rozmyślne głodzenie , krępowanie.
Krzywdzenie psychiczne (emocjonalne) : psychiczne znęcanie się, odrzucenie, izolowanie, groźby, szantaże, krzyk , poniżanie, obelgi, powtarzanie , że jest mało wartościowe, złe.
Wykorzystywanie seksualne oznacza wykorzystywanie dziecka przez osoby dorosłe do zaspakajania potrzeb seksualnych. Wyróżnia się dwie kategorie: nadużycia obejmujące dotyk ( stosunek lub próba odbycia stosunku pochwowego, oralnego, analnego, dotykanie genitaliów) oraz nadużycia bez dotyku ( rozmowy o seksie, ekshibicjonizm, zmuszanie do rozbierania się). Sprawcy nie zawsze używają siły. Często wykorzystanie seksualne dokonywane jest prze pomocy uwodzenia, straszenia lub szantażowania dziecka.
Zaniedbywanie- niezaspokajanie potrzeb biologicznych i psychicznych. Zaniedbywanie wynika najczęściej z alkoholizmu, ubóstwa rodzin. Może przejawiać się również w głodzeniu , braku dbałości o jego higienę, ubranie, zdrowie
Rozpoznanie krzywdzenia fizycznego.
lęk przed nagłym dotknięciem, unik, kulenie się
niestosowne do pory roku ubranie
brak wiarygodnego wyjaśnienia urazu
nadmierna agresja lub apatia
lęk przed powrotem do domu
nieadekwatny lęk przed konsekwencjami różnych działań
Zachowania mogące świadczyć o przemocy emocjonalnej:
bierność , wycofywanie
brak poczucia pewności siebie
zaburzenia mowy
wyraźnie nieposłuszne zachowanie , woli uzyskać nawet negatywne zachowanie niż żadne
nieustannie szuka uwagi i uczuć dorosłych osób, nadmiernie lgnie do nich
dolegliwości psychosomatyczne( bóle brzucha, głowy, mdłości)
mimowolne ruchy mięśni, tiki nerwowe
częste kłamstwa , nieadekwatne do sytuacji reakcje
moczenie i zanieczyszczanie się bez powodu
lęk przed niepowodzeniem, porażką
Oznaki mogące wskazywać na to, że dziecko było ofiarą nadużycia seksualnego:
otarcia naskórka, bolesność narządów płciowych i odbytu
ból podczas oddawania moczu, przy chodzeniu, siadaniu
opuchlizna w okolicach genitaliów
dziwne i nowe zachowania seksualne : używanie nowych określeń , nadmierne zainteresowanie się seksualnością
pseudo dojrzałość , uwodzące zachowanie wobec dorosłych
sekrety: dziecko mówi , że ma jakąś tajemnicę, ale nie może jej wyjawić
odgrywanie przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach
dziwne opowieści o znajomym dorosłym
lęk przed określoną osobą, miejscem, sytuacją
moczenie nocne, ssanie palca i inne zachowania , z których dziecko wyrosło
nerwowość, złość , płacz bez wyraźnego powodu
Podstawowe objawy zaniedbania:
wzrost i waga poniżej normy
brudne włosy, ubranie, bielizna lub jej brak
niestosowne do pory roku ubranie
nie wyleczone rany
zmęczenie, bierność , apatia
„Kobiety o konfliktach i przemocy w rodzinie” - raport CBOS (styczeń `97)
Irena Pospiszył „Przemoc w rodzinie” (1994)
Materiały informacyjne Ośrodka Interwencji Kryzysowej przy wrzesińskim
U dziecka zaniedbanego może wystąpić "syndrom opóźnienia w rozwoju"- dziecko osiąga wagę, wzrost i rozwój motoryczny na znacznie niższym poziomie niż dzieci w tym samym wieku, a sytuacja ta nie ma uzasadnienia w żadnej przyczynie organicznej.
Decydujące dla uznania powyższych objawów za objawy zaniedbania jest ich chroniczny charakter.
Zaniedbanie dziecka ma swoje konsekwencje w funkcjonowaniu dziecka zarówno bezpośrednie, jak i odległe. Do konsekwencji bezpośrednich możemy zaliczyć m.in.: chroniczne choroby dziecka, opóźnienie rozwoju wynikłe z niedożywienia, poczucie wstydu, inności, trudności w nawiązywaniu kontaktu z otoczeniem, zahamowanie rozwoju psychofizycznego. Do odległych konsekwencji zaniedbania należą m.in.: niedorozwój fizyczny, choroby psychosomatyczne, niedocenianie siebie.
W rodzinie mogą występować "czynniki ryzyka" wywołujące lub potęgujące występowanie przemocy wobec dziecka, również niepełnosprawnego:
Badanie zjawiska przemocy w rodzinie jest rzeczą trudną z kilku względów. Do najważniejszych należy ogromna różnorodność aktów przemocy. Mogą one obejmować zarówno stosunkowo mało szkodliwe klapsy, jak i bestialskie maltretowanie fizyczne; zaniedbywanie potrzeb dziecka, jak i przesadne zabiegi pielęgnacyjne, w wyniku których doznaje ono krzywdy. Drugim ważnym powodem trudności diagnostycznych jest powszechność stosowania przemocy w relacjach rodzinnych. Do czynników utrudniających poznanie zjawiska i nie pozwalających skutecznie eliminować zachowania o charakterze agresji wobec dziecka należą obowiązujące w danej społeczności normy i stereotypy dotyczące sfery wychowania dziecka, zasad posłuszeństwa, powszechnie panującej "kultury przemocy".
Aby przeciwdziałać zjawisku przemocy w rodzinie, w tym zaniedbywaniu dziecka, należy propagować wiedze na temat przejawów przemocy (zaniedbania), właściwie diagnozować dziecko i jego sytuację rodzinną, zapewnić rodzicom pomoc socjalną, pedagogiczną, prawną.
BIBLIOGRAFIA
Bradshaw J. Zrozumieć rodzinę, IPZiT, Warszawa 2002
Dominik D. Zaniedbanie formą przemocy, w: "Problemy Opiekuńczo Wychowawcze" nr 2 Warszawa 2002
Gwizdek B. Program ochrony przed przemocą, w: "Problemy Opiekuńczo Wychowawcze" nr 9, Warszawa 2002
Jaros P. Przemoc wobec dzieci. Propozycja zmian systemowych, w: "Problemy Opiekuńczo Wychowawcze" nr 1, Warszawa 2002
Jarosz E. Zjawisko przemocy wobec dzieci jako problem społeczny, w: "Chowanna" t.2 (5) Warszawa 1995
Papież J., Płukis A. Przemoc dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003
Piekarski J. Środowisko rodzinne jako przedmiot diagnozy pedagogicznej, w: "Ruch Pedagogiczny" nr 2,3, Warszawa 1985
Pospiszyl I. Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa 1994
Rola J. (red.) Wybrane problemy psychologicznej diagnozy zaburzeń rozwoju dzieci, WSPS, Warszawa 1998
Soriano A. Przemoc wobec dzieci, Wydawnictwo sPe, Kraków 2002
Ziemska M. (red.) Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1979
Maltretowane dzieci - objawy i oznaki alarmowe
Zjawisko krzywdzenia dzieci jest problemem społecznym na całym świecie , również w Polsce.
Przemoc wobec dzieci zdarza się wszędzie- w rodzinach bogatych i ubogich, w środowiskach marginesu społecznego i w tak zwanych dobrych domach .Najczęściej sprawcami przemocy są rodzice, ale także opiekunowie , krewni , wychowawcy , znajomi. Większość sprawców to ludzie ” normalni” , a tylko niewielu , to ludzie psychicznie niezrównoważeni lub chorzy.
Każdy rodzic czasami popełnia błędy i zachowuje się wobec dzieci bezsensownie lub nawet okrutnie .Jeżeli jednak takie zachowanie staje się regułą , to należy poszukać pomocy.
Dziecko - ofiara przemocy i jego rodzina nie są w stanie pomóc sobie sami. Zazwyczaj jest to zaklęty krąg działań , z wzorami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie , z którego trudno się wyrwać.
Maltretowanie dzieci może mieć ogromne konsekwencje. Pozbawia jednostkę bycia samodzielnym, twórczym i zaradnym członkiem społeczeństwa. Przestępczość , alkoholizm i narkomania oraz inne przejawy niedostosowania społecznego , a także maltretowanie własnych dzieci są znacznie częstsze u osób , które były ofiarami przemocy w dzieciństwie.
Potrzebna jest pomoc i można ją uzyskać. Większość rodziców , którzy źle traktują swoje dzieci , może się nauczyć być dobrym ojcem czy matką.
Wyróżnia się 4 rodzaje krzywdzenia , przemocy wobec dzieci:
Co wskazuje , że dziecko może być ofiarą przemocy?
Objawy zewnętrzne:
-siniaki, ślady uderzeń, pręgi, ślady oparzeń papierosem, złamania, powtarzające się zwichnięcia, opuchlizny.
Zachowanie:
- niechęć do brania udziału w lekcjach wych.fiz.
Przemoc emocjonalna nie zostawia śladów fizycznych, ale wyrządza szkody w psychice utrudniające funkcjonowanie w dorosłym życiu zarówno zawodowym jak i rodzinnym.
W jaki sposób pomóc dziecku krzywdzonemu?
Dzieci bardzo rzadko zwracają się o pomoc . Ukrywają swoje problemy z poczucia lęku , wstydu , w szczególności w przypadku nadużyć seksualnych, dlatego tak ważna jest wnikliwa i obserwacja , przy zachowaniu szczególnej ostrożności .
Pomoc polega przede wszystkim na zapewnieniu mu poczucia bezpieczeństwa w szkole. Nauczyciel powinien porozmawiać z uczniem o istniejącej lub zaistniałej sytuacji oraz zapewnić go, że zrobi wszystko , aby przemoc się nie powtórzyła. Nauczyciel może wspierać dziecko poprzez okazywanie mu szczególnego zainteresowania, dodawania odwagi. Dziecko może współpracować z nauczycielem, opowiedzieć o konkretnych wydarzeniach, ale ma również prawo do milczenia. Na dorosłych spoczywa obowiązek rozwiązania problemu. Należy przestrzegać obowiązku w zakresie interweniowania i ochrony praw dziecka przed przemocą współdziałając z pielęgniarką, lekarzem, psychologiem, pedagogiem, ośrodkiem pomocy społecznej, komisją rozwiązywania problemów alkoholowych i innymi rządowymi lub pozarządowymi organizacjami zajmującymi się pomocą ofiarom przemocy. Niekiedy tez z policją , sadem rodzinnym, prokuraturą.
System wsparcia dla ofiar przemocy:
„ Niebieska linia” Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
nr tel. 0 800 20002
„ Niebieska Karta” policyjna - dzielnicowy w każdej miejscowości
Krzywdzenie dziecka nie jest niestety problemem marginalnym. Statystyki szpitalne rejestrują około 500 przypadków dzieci do lat 15 , w tym niemowląt , leczonych w oddziałach chirurgii dziecięcej z powodu skutków przemocy fizycznej .Rocznie odnotowuje się kilkanaście przypadków zgonów tych dzieci.
Natomiast mniej drastyczne objawy przemocy fizycznej , zaniedbywania, krzywdzenia psychicznego i seksualnego dzieci, pozostają często nie zauważane. Rola nauczyciela we wczesnym wykrywaniu przypadków krzywdzenia dziecka ,niesieniu mu pomocy , profilaktyce jest bardzo ważna.
W związku z powyższym głównym celem mojego referatu było uwrażliwienie nauczycieli na problemy dziecka krzywdzonego ,poszerzenie ich wiedzy i kompetencji w zakresie identyfikowania problemu i niesienia pomocy dziecku .
Mam nadzieję ,że będzie również zachętą do podejmowania działań społecznych i prawnych .Dziecko krzywdzone i jego rodzina muszą się spotkać z większym niż dotąd zaangażowaniem ze strony nauczycieli, osób tzw. pierwszego kontaktu.
Przemoc ma miejsce nie tylko w rodzinach patologicznych, z marginesu społecznego, ale też w tak zwanych normalnych , porządnych domach. W 2/3 przypadków przemoc związana jest z alkoholem, 1/3 przypadków to tzw. przemoc trzeźwa. Około 30% alkoholików stanowią osoby z wyższym wykształceniem, pracujące na odpowiedzialnych , często eksponowanych stanowiskach.
Musimy być czujni i uważni!
Przemoc w rodzinie
Przemoc w rodzinie to jeden z najbardziej bulwersujących opinię społeczną w ostatnim czasie tematów. Zjawisko to za sprawą nagłośnienia w mass mediach, kontrowersyjnych akcji profilaktycznych (billboardy z hasłami „Bo zupa była zbyt słona” lub „Bo musiał odreagować..”), uruchomienia specjalnej linii telefonicznej dla ofiar przemocy, przestało być uznawane za tabu. Powoli wychodzi z mrocznej sfery prywatnych czterech ścian, gdzie dotąd rozgrywały się milczące dramaty. Istotne wydaje się pytanie czy przyczyną nagłej popularności tematu w środkach masowego przekazu jest wzrost powszechności zjawiska, zwiększenie świadomości społecznej w tym zakresie, a może jedynie poszukiwanie nowych sensacji celem przyciągnięcia odbiorców ? W zasadzie rzetelnej odpowiedzi dostarczyć mogą jedynie wiarygodne badania socjologiczne ukazujące istotę i skalę problemu. Zostały one przeprowadzone i niniejsza praca na nich w głównej mierze jest oparta. Trzeba jednak przyznać, że osoby nie mające na co dzień kontaktu ze środowiskami patologicznymi skłonne są bagatelizować sprawę. Nie oznacza to bynajmniej, iż jedynie do tych grup należy zawężać zasięg zjawiska przemocy - występuje ono często również w tak zwanych „normalnych” (przynajmniej pozornie) rodzinach. Tym niemniej do niedawna wiedza o wadze problemu dostępna była raczej profesjonalnym pracownikom socjalnym, lekarzom dokonującym obdukcji ofiar i ludziom wykonującym podobne zawody, „skazujące” niejako na ustawiczny kontakt z ludzkim nieszczęściem i biedą. Agresja względem najbliższych, wykorzystywanie seksualne w niektórych środowiskach są czymś funkcjonującym na porządku dziennym, czymś o czym głośno się nie mówi, każdy jednak wie, że ma miejsce (chodzi głównie o kręgi dotknięte patologiami społecznymi oraz niektóre środowiska wiejskie i małomiasteczkowe). Istnieje tam bowiem przekonanie, że problemy rodzinne, zwłaszcza zaś małżeńskie nie powinny wykraczać poza ściany domu Jednocześnie ofiary pozostawiane samym sobie, odtrącane przez otoczenie, pozbawione pomocy najczęściej godzą się z sytuacją nie widząc szans na przerwanie zaklętego kręgu bezsilności, łudząc się co gorsza, że sytuacja sama ulegnie zmianie...
W powszechnym rozumieniu przemoc, to każdy w zasadzie akt godzący w osobistą wolność jednostki, zmuszanie człowieka do czynów sprzecznych z jego wolą. Jednak próby zbudowania naukowej, ścisłej definicji zjawiska napotykają na wiele problemów związanych głównie z doborem kryteriów. Stąd brak na dobrą sprawę jednoznacznej odpowiedzi, co można traktować jako przemoc a co nią nie jest. Być może trafne będzie określenie przemocy jako wszelkich nieprzypadkowych działań godzących w nietykalność i osobistą wolność jednostki lub przyczyniających się do fizycznej oraz psychicznej szkody innej osoby ,wykraczających poza społeczne zasady wzajemnych międzyludzkich relacji.
Badania naukowe dowodzą, że przemoc wewnątrzrodzinna to najczęściej spotykana forma agresji interpersonalnej. Jeden z amerykańskich kryminologów powiedział z prowokującą przesadą że najniebezpieczniejszym miejscem na ziemi jest rodzinny dom po zmierzchu. Słowa te z pewnością przejaskrawiają sytuację, jednak socjologowie w USA szacują liczbę małżeństw, które przynajmniej raz w życiu się pobiły od 25% do blisko 50% badanych. Europa niestety nie odbiega od tych wskaźników i na przykład w Niemczech ofiarami agresji ze strony męża było 4 miliony kobiet rocznie (Lew-Starowicz 1992). Ofiarą przemocy w rodzinie niezależnie od przestrzeni geograficznej padają przede wszystkim kobiety i dzieci. Dobitnie ukazuje to wykres 1 na którym liczba kobiet skazanych w Polsce za przestępstwa przeciw rodzinie jest niemalże marginalna. Nie oznacza to wszakże, że nie ma wśród ofiar mężczyzn. Co dwudziesta respondentka CBOS w 1996 r. przyznawała, że zdarzyło jej się uderzyć męża,
mimo iż sama nigdy nie spotkała się z podobnym traktowaniem z jego strony. Kultura w kręgu której funkcjonujemy, wyznacza jednak mężczyźnie raczej rolę agresora niż poszkodowanego. Przyznają się oni zatem znacznie niechętniej do faktu bycia ofiarą, brak też jakiegoś konkretnego systemu pomocy w sytuacjach kryzysowych, do którego mogliby się zwrócić (dotyczy to także kobiet i dzieci - w Polsce pierwsze nieliczne jeszcze Ośrodki Interwencji Kryzysowej powstają od kilku zaledwie lat, mimo iż problem nie jest przecież nowy).
Ulegające dużym przemianom warunki ekonomiczno - społeczne w naszym kraju nie pozostają bez znaczenia dla procesów funkcjonowania polskich rodzin. Zmianie ulega także liczba występujących na tym poziomie konfliktów oraz sposobów ich rozwiązywania. Badani wskazywali że najczęstszą przyczyną nieporozumień są kłopoty finansowe (częściej niż w co drugiej rodzinie - 56%), które nasiliły się w porównaniu z 1993 r. Wiele osób wskazywało również na bezrobocie któregoś z członków rodziny (19%), brak czasu przeznaczonego dla najbliższych (19%), nadużywanie alkoholu (17% - wzrost o 4% w stosunku do '93), a także niewypełnianie obowiązków domowych przez męża (17%) i dzieci (16%). Tym samym okazuje się że najpoważniejszym problemem polskich rodzin staje się właściwa adaptacja do warunków gospodarki rynkowej, radzenie sobie z trudnościami natury ekonomicznej i ewoluującym rynkiem pracy, przy jednoczesnym utrzymaniu lub wręcz zwiększeniu wzajemnych więzi emocjonalno - uczuciowych. Zarówno zbyt silne zaangażowanie w pracę zawodową, jak i jej brak wywołują poczucie braku bezpieczeństwa, frustracje, w konsekwencji zaś mogą rodzić przemoc. Równolegle do wzrostu liczby konfliktów wywołanych bezrobociem nasila się też kwestia nadużywania alkoholu, co dodatkowo podkreśla ,że niemożność dostosowania się i odnalezienia jednostki w zmienionej sytuacji ekonomicznej i społecznej jest czynnikiem powodującym dalekosiężne skutki. Większość przestępstw przeciwko rodzinie dokonywanych jest pod wpływem alkoholu. W przypadku znęcania się nad osobami najbliższymi współzależność wynosi 62% (T.Szymkowiak 1991) .Ocena wzrostu lub spadku ilości konfliktów w rodzinach badanych w znacznej mierze zależy od aktualnej oceny własnej sytuacji bytowej. Z reguły w przypadku poprawy sytuacji materialnej zauważano osłabienie dotychczasowych napięć, analogicznie kobiety deklarujące złą sytuację bytową określały stopień występowania waśni rodzinnych jako większy.
W wielu rodzinach mają miejsce akty przemocy fizycznej wobec współmałżonka oraz dzieci. Wciąż jednak jest to zjawisko trudne do oszacowania. Ofiary najczęściej ukrywają fakt bicia i wykorzystywania przed otoczeniem, rzadko również decydują się na fachową pomoc którejś z zajmujących się tą sprawą instytucji. Złożoność i stopień skomplikowania tak formalnych jak i emocjonalnych relacji rodzinnych sprawia też, że wspomniane wyżej instytucje nie są często w stanie wniknąć w dotkniętą problemem rodzinę i skutecznie interweniować w przypadku kryzysu. 86% ankietowanych w 1996 roku przez CBOS kobiet stwierdziło że nigdy nie zostały uderzone przez męża, 8% że raz, a zaledwie 4% że wielokrotnie. Grupą która najczęściej ujawniała istnienie problemu przemocy były rozwódki (56% z nich przyznawało, że co najmniej raz zostały pobite przez mężów), znacznie rzadziej czyniły to kobiety pozostające aktualnie w związku małżeńskim. Mimo iż procentowo liczba kobiet doświadczających agresji w rodzinie wydaje się być niewielka, trudno jednak uznać problem za nieistniejący. Niemal co czwarta ankietowana przyznaje że zna osobiście lub z widzenia kilka kobiet bitych w trakcie małżeńskich kłótni, a co ósma zna ich wiele (w porównaniu z '93 nastąpił wzrost o blisko 9%). Najwięcej przykładów bicia żon przez mężów znają kobiety rozwiedzione, mieszkanki wsi i małych miasteczek, posiadające wykształcenie zasadnicze i niewielkie dochody finansowe. Zazwyczaj są to osoby bezrobotne lub pracujące jako niewykwalifikowane robotnice Dane te wskazują zatem, że niskie wartości procentowe wynikają raczej z niechęci opowiadania o wstydliwych zdaniem badanych rodzinnych kłopotach, niż przedstawiają rzeczywisty obraz sytuacji. Odmienny stan rzeczy wskazują natomiast sądowe statystyki, gdzie ilość skazanych za przestępstwa przeciwko rodzinie stanowi pokaźny odsetek i wykazuje tendencje wzrostowe (wykres 2).
Fakt ujawnienia przemocy wobec członków rodziny ma bardzo często miejsce w środowiskach specyficznych, na które społeczeństwo zwraca szczególną uwagę, choćby ze względu na występującą tam przestępczość, alkoholizm i innego rodzaju patologiczne zjawiska. Tym samym tzw. „normalne, przeciętne” rodziny oddalają się z kręgu zainteresowania, co nie zawsze bywa uzasadnione. Przestępstwa związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie najczęściej rejestrowane są w dużych miastach. Ma to związek z obniżeniem poziomu kontroli społecznej, tu bowiem życie jest bardziej anonimowe, rodzina jest mocniej wyizolowana od otoczenia, zatem łatwiej jest ukryć nieakceptowane powszechnie zachowania. Jednak położenie mieszkanek wsi i małych miast bynajmniej nie jest korzystniejsze. Cechą charakterystyczną tych środowisk bywa bowiem często ciche przyzwolenie na akty przemocy wyrażające się choćby w absurdalnym stwierdzeniu „bije - więc kocha”. Ewolucja modelu rodziny i przemiany w jej strukturze nie wszędzie posuwają się w tym samym tempie, często bywają powierzchowne, a niektórzy ludzie gotowi są u progu XXI wieku uważać żony za swoją własność. Dodatkowe komplikacje stwarza fakt, że w małych społecznościach brak jest zazwyczaj możliwości uzyskania podstawowej choćby pomocy ze strony instytucji lub organizacji pozarządowych działających w sferze profilaktyki i rozwiązywania problemów przemocy, trudno bowiem uznać zbiurokratyzowane gminne ośrodki pomocy społecznej za efektywny sposób udzielania wsparcia ofiarom małżeńskich porachunków.
Szczególnie bolesnym aspektem stosowania przemocy w rodzinie jest kwestia maltretowania dzieci. Raport CBOS-u nie pokazuje skali tego zjawiska, zawiera jednak dane dotyczące akceptowania kar cielesnych w stosunku do dzieci. Agresja pomiędzy małżonkami często przenosi się na dzieci. Kobiety bite przez mężów częściej stosują kary fizyczne wobec nich, a one przypuszczalnie kopiując wzorce z dzieciństwa, przeniosą do swoich przyszłych domów podobne metody wychowawcze. 51% respondentek uznaje że kary cielesne nie powinny być w ogóle stosowane, zaś 42% ma radykalnie odmienne zdanie. Pod słowem „kara fizyczna” kryje się nie tylko zwykły klaps, lecz również ostrzejsze formy represji czyli tzw. „porządne lanie”. Dwie piąte badanych nie zauważa niczego niestosownego w biciu dzieci i nie postrzega tego w kategoriach naruszania ich wolności bądź godności Kary fizyczne traktowane są przez 34% kobiet jako normalna metoda wychowawcza, bez wnikania w dalsze konsekwencje dla psychiki i osobowości małego człowieka. W porównaniu z wynikami badań przeprowadzonych w 1993 roku postawy aprobaty dla kar cielesnych dość znacząco się nasiliły (wzrost o około 9%). Występuje istotne zróżnicowanie poglądów na tą kwestię ze względu na poziom wykształcenia i pozycję ekonomiczno-społeczną ankietowanych. Kobiety z wyższym wykształceniem, mieszkanki wielkich miast, przedstawicielki inteligencji oraz kadry kierowniczej częściej nie akceptują przemocy wobec dzieci niż kobiety ze środowisk wiejskich i z niskim poziomem wykształcenia. Szczególnie dużą aprobatę dla jej stosowania przejawiają robotnice niewykwalifikowane oraz rolniczki. Badania naukowe dowodzą, że w rodzinach o niskim statusie społecznym częściej ma miejsce stosowanie kar fizycznych i zaniedbanie dziecka, a w rodzinach o wyższym statusie powszechniejsze są kary psychiczne, przy czym sam repertuar kar jest znacznie szerszy. Dzieci najczęściej bite są przez matki. Ponad dwie trzecie kobiet deklaruje, że właśnie one wykonywały karę nie angażując w to mężów. Dowodzi to choćby tego, że właśnie na kobietach spoczywa obecnie większość obowiązków związanych z wychowaniem potomstwa. Jednak im dziecko starsze tym częściej karze je ojciec.
Dzieci są bite w każdym okresie życia, od niemowlęctwa począwszy, aż po okres całkowitej samodzielności. Według niektórych badaczy 82% dzieci w wieku do 4 lat doświadcza przemocy. One też stanowią największą grupę pacjentów hospitalizowanych ze względu na obrażenia związane z maltretowaniem. Dzieci w tym okresie nie mają praktycznie żadnej możliwości obrony i uniknięcia zagrożenia. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku przedziału wiekowego 5 - 9 lat. We wczesnym okresie dojrzewania doświadcza przemocy około 66% dzieci, wskaźnik ten spada w okresie dorastania i młodzieńczym wynosząc 34%, a w przypadku osób w wieku studenckim 8% (Straus, Gelles, Steimetz). Według raportu CBOS najczęściej kary fizyczne dotykają dzieci uczęszczające do szkoły podstawowej, w dalszej kolejności: w wieku przedszkolnym (jedna trzecia badanych sprawia im „porządne” lanie), w okresie szkoły średniej i na końcu osoby starsze. Prawidłowością stwierdzoną w badaniach jest większa częstotliwość stosowania przemocy w rodzinach wielodzietnych. Najwyższy wskaźnik agresji rejestrowany jest w rodzinach mających od 5 do 7 dzieci, a przy większej ich liczbie spada.
Przemoc w rodzinie nie jest bynajmniej zjawiskiem pozostającym na marginesie życia społecznego. Dane uzyskane w badaniach socjologicznych zdają się wskazywać na wzrost jego powszechności. Trudno mówić o konkretnych grupach do których dałoby się zawęzić obszar występowania konfliktów rodzących przemoc. Jest to raczej zjawisko o charakterze ogólnym, choć w pewnych środowiskach (np.: bezrobotni) narasta szybciej niż w innych. Agresja dotyka z reguły kobiety, dzieci, znacznie rzadziej mężczyzn. Najczęstszą przyczyną stają się zatargi na tle finansowym i problemy związane z utrzymaniem rodziny. Wiele osób próbuje rozwiązywać konflikty z najbliższymi używając przemocy. Coraz częściej jej ofiary trafiają niestety na szpitalne łóżka...
BIBLIOGRAFIA:
OPS, dotyczące rozwiązywania problemu przemocy w rodzinie
Przemoc w rodzinie
patologią społeczną.
Nasilająca się w naszym kraju fala przemocy, zmusza każdego myślącego człowieka do zastanowienia się nad tym problemem. Zarówno w „Słowniku Języka Polskiego” jak i w komentarzu do „Kodeksu Karnego” dokonuje się wyraźnego rozróżnienia na dwie formy przemocy:
przemoc fizyczną - określaną jako jakiekolwiek zachowanie, które wywołuje znaczny fizyczny ból, bez względu na to, czy pozostawia ślady, czy nie; są to np.: kopanie, bicie z użyciem przedmiotów lub bez ich użycia itd.
przemoc moralną, psychiczną - a więc polegającą na świadomym i celowym zadawaniu pokrzywdzonemu dotkliwych cierpień psychicznych, co może przejawiać się w rzucaniu obelg, kompromitowaniu, wyśmiewaniu, poniżaniu godności osobistej, upokarzaniu w mniej lub bardziej drastycznej formie.
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, wiele osób doznaje przemocy w swym życiu rodzinnym. Zawężając zagadnienie przemocy do środowiska rodzinnego, szczególną uwagę należy zwrócić na sprawców przemocy i jej ofiary. Z danych statystycznych wynika, że sprawcami przemocy w rodzinie bywają najczęściej osoby dorosłe, natomiast ich ofiarami są osoby w podeszłym wieku, a także dzieci, które zgodnie z potocznym rozumowaniem - postawione wespół z rybami - „głosu nie mają”. A przecież tak jak każdy człowiek dorosły, tak i każde dziecko, ma prawo do bezpieczeństwa, godności i nieruszalności mienia.
Przemoc domowa zwana też przemocą w rodzinie to:
zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciw członkowi rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste, powodując cierpienia i szkody,
działanie lub zaniechanie podjęte w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym,
z wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności
przewagi sił lub władzy,
godzące w ich prawa i dobra osobiste a w szczególności w życie
i zdrowie (fizyczne lub psychiczne), powodujące u nich szkody i cierpienie.
Zgodnie z powszechną opinią psychologów i terapeutów dzieci, które są świadkami przemocy domowej, są również jej ofiarami. Potwierdza się też fakt, że dzieci dorastające w domu, w którym napięcia, konflikty i agresja są częstym zjawiskiem, częściej stają się sprawcami przemocy albo zranione - zamykają się w sobie i doznają zaburzeń emocjonalnych.
Formy przemocy wobec dziecka:
Zaniedbanie - powtarzające się lub powtarzane zaniedbanie lub brak opieki i narażanie dziecka na niebezpieczeństwo, w tym na zimno i głód, albo krańcowe ignorowanie obowiązków opiekuńczych, co prowadzi do znacznego pogorszenia stanu zdrowia dziecka lub zakłócenie jego rozwoju. Inaczej mówiąc zaniedbanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno fizycznych (właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja, itp.), jak i psychicznych (poczucie bezpieczeństwa, miłość rodzicielska, troska, itp.).
Przemoc fizyczna - to występujące u dziecka obrażenia powstałe na skutek użycia siły fizycznej lub użycia przedmiotów, czyli w wyniku bicia, duszenia, przypalania, trucia, itp. Są to więc wszelkiego rodzaju działania wobec dziecka, które powodują nieprzypadkowe urazy.
Przemoc emocjonalna - to szkodliwe oddziaływanie na emocjonalny i psychiczny rozwój dziecka, spowodowane odrzuceniem lub ignorowaniem jego potrzeb. A zatem, zalicza się tu rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej, zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, w tym zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany nerwicowe i lękowe. Wymienić w tej kategorii należy: groźby, wyzwiska, szantaż, straszenie, jak też emocjonalne odrzucenie, nadmierne wymagania, nieadekwatne do wieku i możliwości psychofizycznych dziecka.
Wykorzystywanie seksualne - oznacza włączenie zależnych i niedojrzałych dzieci i nastolatków w aktywność seksualną, której oni nie rozumieją w całej pełni, na którą nie są w stanie wyrazić zgody i która narusza społeczne tabu związane z rolami w rodzinie. Jest to więc każde zachowanie osoby dorosłej, silniejszej lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. Zalicza się tu np.: uwodzenie, zachęcanie do rozbierania się czy oglądania pornografii, dotykanie i oralne pobudzanie narządów płciowych dziecka, stosunki międzyudowe itp.
Dziecko, które jest ofiarą przemocy w rodzinie może przenosić swoją agresją na środowisko rówieśnicze, co wielokrotnie zaobserwować można w przedszkolu lub na placu zabaw. Przemoc pomiędzy rodzeństwem i rówieśnikami to agresywny lub gwałtowny czyn dokonany przez jedno dziecko przeciwko drugiemu. Im większa różnica wieku pomiędzy dziećmi uwikłanymi we wrogie interakcje, tym większe prawdopodobieństwo, że forma ataku i jego konsekwencje będą zbliżone do tych, które zachodzą w relacjach dorośli-dzieci. Istotne przypadki przemocy pomiędzy rówieśnikami często stwierdza się w rodzinach, gdzie rodzice stosują przemoc fizyczną, emocjonalną i seksualną wobec dzieci lub gdzie ma miejsce przemoc dokonywana przez braci lub siostry. Wiele przypadków przemocy to agresja okazjonalna, niekontrolowana i stanowiąca jednorazową odpowiedź na prowokację lub frustrację, stosowana w konkretnym momencie, postrzegana jako dyscyplinowanie drugiej osoby lub będąca wrogą manifestacją rywalizacji pomiędzy rówieśnikami. Zachowania agresywne wywołują także przepełnione agresją i przemocą programy telewizyjne, filmy video czy gry komputerowe, z których dzieci tak chętnie czerpią wzorce chcąc naśladować swoich ulubionych bohaterów.
Zapobieganie przenoszonej ze środowiska rodzinnego przemocy związane jest z podjęciem wobec dziecka adekwatnych oddziaływań wychowawczo- terapeutycznych polegających na:
uczeniu dziecka panowania nad własnymi działaniami,
rozwijanie zdolności do przebaczania, życzliwości i empatii,
uczeniu panowania nad umysłem,
zmiana sposobu myślenia i odczuwania dziecka,
kształtowanie umiejętności współpracy w grupie.
Zachowanie dziecka będącego ofiarą przemocy powinno wzbudzać podejrzenie osób bezpośrednio z nim przebywających, m.in. nauczycieli i wychowawców. Dzieci takie mogą charakteryzować się zaburzeniami koncentracji uwagi, niepokojem ruchowym, lękiem i bezradnością czy też zaburzeniem snu i łaknienia. Dzieci maltretowane fizycznie oprócz widocznych objawów fizykalnych, tzn. siniaków, zadrapań, oparzeń, odbić palców lub całej dłoni na ciele dziecka, śladów odpowiadających kształtem różnym przedmiotom, którymi jest bite, wykazują zwykle lęk, gdy zbliża się do nich osoba dorosła, kulą się, robią uniki, czasami zasłaniają się rękami. Zachowują się tak, jakby nie chciały być wcale zauważone.
Wszelkie zauważone, niepokojące objawy zachowania się dziecka powinny być dokładnie sprawdzone w celu objęcia dziecka pomocą terapeutyczną, a w drastycznych przypadkach podjęcia działań prewencyjnych wobec sprawców przemocy.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Przemoc wobec dziecka w rodzinie 2
Filipiak, Inez, Przemoc wobec dziecka w rodzinie patologicznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im
Aleksandra Sobkowska Przemoc wobec dziecka w rodzinie artykul
Przemoc wobec dziecka w rodzinie 2
Filipiak Inez Przemoc wobec dziecka w rodzinie patologicznej praca
Przemoc wobec dziecka jako patologia wspolczesnej rodziny na podstawie?dan przeprowadzonych w Malbor
procedura postepowania w przypadku podejrzenia stosowania przemocy wobec dziecka, organizacja-pracy
Przemoc wobec dzieci w rodzinie i w mediach
poradnik przemoc wobec dziecka 2
24. Przemoc wobec dzieci w rodzinie i w szkole, Pytania do licencjata kolegium nauczycielskie w Byto
przemoc wobec dziecka, materiały fizjoterapia, Notatki
przemoc wobec dziecka CSNLY2HW3ANTMFAJSE7R5ZDSLFTRCYBSWFBNU6I
przemoc wobec dziecka i jej skutki, materiały fizjoterapia, Notatki
Przemoc wobec dziecka, studia, II ROK, Psychologia społecznego niedostosowania
Uwarunkowania przemocy wobec dziecka- psychopatologia, pedagogika - dokumenty
więcej podobnych podstron