Funkcje współczesnego banku na przykładzie Banku Handlowego w Warszawie SA.

Wstęp........................................................................................................... 3.

Rozdział I. Przedstawienie Banku Handlowego......................................... 5.

1. Historia i dzień dzisiejszy Banku Handlowego w Warszawie SA.... 5.

2. Kalendarium...................................................................................... 6.

Rozdział II. Podstawowe funkcje banków w gospodarce........................... 8.

2.1. Podstawowe funkcje banków w gospodarce........................................ 8.

Rozdział III. Operacje pasywne banków.................................................... 11.

3.1. Operacje pasywne banków.................................................................. 11.

3.2. Rachunek bankowy.............................................................................. 12.

3.3. Rodzaje rachunków bankowych.......................................................... 14.

3.4. Pieniądze na rachunkach bieżących..................................................... 17.

3.5. Oszczędności gospodarstw domowych................................................ 19.

3.6. Lokaty bankowe................................................................................... 25.

Rozdział IV. Operacje aktywne banków..................................................... 26.

4.1. Podział operacji aktywnych banku....................................................... 26.

4.2. Umowa kredytu.................................................................................... 26.

4.3. Przebieg postępowania kredytowego................................................... 31.

4.4. Rodzaje kredytów................................................................................. 34.

4.5. Leasing. ................................................................................................ 43.

4.6. Faktoring............................................................................................... 46.

4.7. Gwarancje bankowe............................................................................. 48.

Rozdział V. Pozostałe funkcje banków....................................................... 51 .

5.1. Polecenie przelewu............................................................................... 51.

5.2. Czek.........................................................................2.1. PRozdział VI. Wyniki finans.

5.3. Akredytywa dokumentowa................................................................... 54.

5.4. Rola banków na rynku papierów wartościowych....owe Banku ego....................

5.5. Pozostałe usługi banków....................................................................... 58.

Rozdział VI. Wyniki finansowe Banku Handlowego.................... 60.i są jednymi .

6.1. Kredyty i inne zaangażowania obciążone ryzykiemz najważniejszychnk otwarcia ws.

6.2. Zaangażowania pozabilansowe............................................................. 61.

6.3. Leasing................................................................................................... 62.

6.4. Faktoring................................................................................................ 63.

6.5. Działalność na pierwotnym rynku kapitałowym -emisje...................... 63.

6.6. Usługi powiernicze................................................................................. 64.

6.7. Bankowość detaliczna............................................................................ 65.

6.8. Fundusze inwestycyjne i emerytalne. .................................................. 66.

Podsumowanie............................................................................................... 68.

Bibliografia.................................................................................................... 69.

Wstęp.

Wybór tematu wiąże się z odbytą praktyką w Banku Handlowym w Warszawie SA. Pozwoliło to zapoznać się bliżej z funkcjonowaniem banku „od podszewki”. Właśnie to doświadczenie dało podstawę do napisania pracy licencjackiej o funkcjach współczesnego banku.

Pracę podzielono na dwie podstawowe części: teoretyczną (zawierającą wszystkie informacje dotyczące omawianego tematu) oraz praktycznej (zawierającej oryginalne wyniki finansowe Banku Handlowego, ilustrujące praktyczne zastosowanie instrumentów bankowych takich jak: kredyty, gwarancje bankowe, akredytywę, rodzaje i cechy rachunków bankowych itp.). Obejmuje ona okres od 1998 do 1999 roku.

Celem pracy jest zilustrowanie funkcji współczesnych banków oraz ich wpływu zarówno na życie przeciętnego obywatela jak i działalność wielkich firm.

W rozdziale pierwszym zawarto podstawowe informacje o Banku Handlowym w Warszawie S.A. takie jak: historia jego powstania oraz działalności do dnia dzisiejszego. Znajduje się tu także kalendarium najważniejszych wydarzeń które miały miejsce podczas jego 131 letniego funkcjonowania.

W rozdziale drugim opisano podstawowe funkcje banków w gospodarce. Jest w nim mowa o realizowaniu przez banki koncentracji kapitałów, transformacji kapitałów, o realizowaniu rozliczeń finansowych oraz innych usług na rzecz podmiotów gospodarczych i ludności.

Rozdział trzeci zawiera wszelkie informacje dotyczące operacji pasywnych banków, do których należą m. in.: gromadzenie depozytów jednostek gospodarczych i osób fizycznych. Szczegółowo opisano rodzaje i cechy rachunków bankowych , przepływ pieniądza na rachunkach bieżących, sposoby lokowania oszczędności gospodarstw domowych oraz lokaty bankowe.

Rozdział czwarty mówi o operacjach aktywnych banku, takich jak: kredyty, leasing, faktoring i gwarancje bankowe.

W rozdziale piątym omówiono pozostałe funkcje banków wśród których znalazły się: polecenie przelewu, czek, akredytywa dokumentowa oraz rola banków na rynku papierów wartościowych.

Rozdział szósty zawiera wyniki finansowe Banku Handlowego w Warszawie SA. z roku 1999, które ilustrują praktyczne zastosowanie wyżej wymienionych instrumentów bankowych oraz ich wpływ na wyniki finansowe omawianej przeze mnie instytucji.

Rozdział I. Przedstawienie Banku Handlowego.

1.1 Historia i dzień dzisiejszy Banku Handlowego

Bank Handlowy w Warszawie SA jest czołowym polskim bankiem komercyjnym, specjalizującym się w obsłudze dużych i średnich przedsiębiorstw. Wartość kapitałów własnych stanowi około 10% kapitałów całego polskiego sektora bankowego, dzięki czemu może zaoferować swoim klientom pełen zakres usług oraz sprostać ich szeroko rozumianym potrzebom finansowym. Coraz ważniejszymi dla Banku Handlowego stają się klienci indywidualni, którzy obsługiwani są przez Handlobank, detaliczną część banku.

Założony w 1870 roku w Warszawie, Bank Handlowy był pierwszą polską instytucją finansową w formie spółki akcyjnej. Jest jednym z najstarszych banków w Europie, działającym nieprzerwanie pomimo wielokrotnych zmian warunków politycznych i gospodarczych oraz wojennych zniszczeń. Od początku swego istnienia wpisany jest w europejski system bankowy. „Równolatkami” Banku Handlowego są m.in.: Deutshe Bank, Bayerrishe Vereinshbank, Den Danshe Bank, Svenska Handelesbanken.

Przekształcenia gospodarcze, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 roku, w tym liberalizacja i demonopolizacja polskiego systemu bankowego, spowodowały utworzenie wolnego rynku usług bankowych. Dla Banku Handlowego oznaczało to zakończenie, trwającego od lat 60 -tych, monopolu w dziedzinie rozliczeń handlu zagranicznego oraz konieczność podjęcia szybkich działań dostosowawczych.

Dzisiaj Bank Handlowy w Warszawie SA to uniwersalny bank komercyjny nastawiony na zaspokajanie wszelkich potrzeb swoich klientów.

30 czerwca 1997 po prawie 60 latach powrócił na warszawską giełdę. Była to jedna z największych i najbardziej skomplikowanych transakcji prywatyzacyjnych w Europie Środkowej. Przeprowadzona została w formie publicznej oferty sprzedaży akcji, a także negocjacji z grupą największych, międzynarodowych instytucji finansowych. Prywatyzacja zakończyła się pełnym sukcesem. Bank Handlowy pozyskał renomowanych, znanych w świecie inwestorów stabilnych: JP Morgan, Swedbank i Zurich Group, szeroką grupę inwestorów instytucjonalnych, z których większość to czołowe instytucje finansowe ze Stanów Zjednoczonych i Europy oraz prawie sto czterdzieści tysięcy inwestorów indywidualnych.

1.2 Kalendarium

1870 -rozpoczęcie działalności Banku Handlowego w Warszawie i pierwsze notowanie jego akcji na warszawskiej giełdzie

1871 -otwarcie pierwszego oddziału Banku w Petersburgu

1874 -budowa siedziby ganku u zbiegu ulic Trałgutta i Czackiego

1879 -uruchomienie krajowych placówek Banku w Łodzi, Sosnowcu, Częstochowie , Będzinie, Lublinie i Kaliszu

1912 -wprowadzenie akcji Banku na giełdę berlińską

1917 -likwidacja oddziałów Banku w Petersburgu i Kijowie

1922 -pierwsi zagraniczni akcjonariusze Banku

1939 -44 -ograniczenie działalności Banku

1945 -podjęcie działalności operacyjnej Banku w Łodzi

1948 -przeniesienie siedziby Banku do Warszawy

1964 -przejęcie obsługi bankowej handlu zagranicznego

1979 -utworzenie oddziału banku w Londynie

1980 -utworzenie przedstawicielstwa w Nowym Jorku

1988 -włączenie Banku do międzynarodowej sieci rozliczeniowej SWIFT

1992 -93 -utworzenie przedstawicielstw Banku w Moskwie i Berlinie

1996 -utworzenie fundacji bankowej im. Leopolda Kronenberga

1997 -prywatyzacja Banku i powrót jego akcji na warszawską giełdę

1998 -utworzenie przedstawicielstwa Banku w Kijowie

1998 -rozpoczęcie działalności Handlobanku pionu bankowości detalicznej

Rozdział II. Podstawowe funkcje banków w gospodarce.

2.1. Podstawowe funkcje banków w gospodarce.

Specyfikacja banków wynika w znacznej mierze z pełnienia przez nie szczególnej funkcji w gospodarce. Funkcje gospodarcze banków są zasadniczo odmienne od funkcji przedsiębiorstw usługowych.

W pewnym uproszczeniu można stwierdzić , że banki pełnią trzy zasadnicze funkcje. Pierwszą z nich jest realizowana przez banki koncentracja kapitałów, polegająca na wykorzystywaniu drobnych oszczędności do wielkich inwestycji bankowych. System bankowy jest zasilany w ponad dwóch trzecich drobnymi oszczędnościami , dzięki którym dokonywane duże inwestycje finansowe(np. kredyty znacznych rozmiarów). W Polsce oszczędności gospodarstw domowych stanowiły w 1995 roku około 71% wszystkich depozytów bankowych : większość z tych gospodarstw domowych miała w bankach depozyty nigdy nie przekraczające 2 tyś. PLN. Udzielane przez banki kredyty gospodarcze przekraczają tę wartość wiele razy. Bank przekształca więc drobne oszczędności w wielkie inwestycje ( stąd pojęcie „transformacji ilościowej pieniądza” przez system bankowy ). W praktyce oznacza to, że bank przyjmuje na siebie duże ryzyko, ale też zapewnia sobie źródła zysków.

Drugą z podstawowych funkcji banków jest transformacja pieniądza w czasie. Większość pieniędzy jest składana w bankach na czas nieokreślony (czyli na konta bieżące ) i na krótkie terminy. Pieniądze te są wykorzystywane przez bank do operacji na dłuższe terminy, niekiedy nawet kilkuletnie.

Wielka różnica w stopie procentowej lokat bieżących i depozytów krótkoterminowych z jednej strony, a oprocentowania długoterminowych kredytów i papierów wartościowych z drugiej , przynosi bankom zysk. Także i ta funkcja banków wiąże się z bardzo dużym ryzykiem, wymaga ona prowadzenia umiejętnej polityki .

Trzecią z podstawowych funkcji banków jest realizacja rozliczeń finansowych między różnymi czynnikami życia gospodarczego. Jest ona dokonywana na tak wielką skalę , że nie mogły by jej realizować żadne inne przedsiębiorstwa (niektóre banki przeprowadzają wiele milionów operacji rozliczeniowych rocznie ). Wiele z tych operacji rozliczeniowych ma bardzo złożony charakter.

Oprócz wymienionych, banki świadczą w coraz szerszym zakresie także inne usługi na rzecz podmiotów gospodarczych i ludności (np.: pośrednictwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi czy złożone operacje dewizowe). Większość takich usług pełnią także i inne instytucje, dla których banki są konkurentami. W walce konkurencyjnej banki dysponują poważnymi atutami , stąd też zakres usług świadczonych przez banki szybko rośnie.

Specyfikacja banków sprawiła, że mają one wyjątkowo dużą liczbę klientów. Ankiety wykazują, że z usług banków przynajmniej raz w miesiącu korzysta ponad 7 milionów osób. Coraz szersze wprowadzanie wypłat pensji za pośrednictwem ra chunków bieżących sprawia , że liczba klientów banków będzie nadal szybko rosła, tym bardziej , że około połowa dorosłych Polaków nigdy nie korzysta z usług banku. Poniższy rysunek pokazuje rezultaty badania powszechności usług bankowych w Polsce, przeprowadzonego przez Pentor w kwietniu 1996 roku.

Odpowiedź na pytanie: „jak często korzysta pan (pani) z usług banku?

Opracowane na podstawie sondażu Pentor. Cyt. za: Rzeczpospolita z 17 kwietnia 1998r.

Rozdział III. Operacje pasywne banków.

3.1 Operacje pasywne banków -polegają na gromadzeniu depozytów jednostek gospodarczych i innych osób prawnych, a także wkładów oszczędnościowych osób fizycznych. Nazwa pochodzi od pasywów, czyli strony bilansu banku, po której występują zebrane depozyty jako zobowiązania wobec klientów.

Operacje pasywne są nazywane również operacjami biernymi, gdyż bank jakby biernie czeka na przyjęcie depozytu, w odróżnieniu od operacji czynnych związanych ze znalezieniem sposobów zagospodarowania posiadanych środków.

Zebrane depozyty, zwane inaczej kapitałami obcymi, pochodzą z różnych źródeł. Mogą to być:

• Pieniądze znajdujące się na rachunkach bankowych jednostek gospodarczych, czyli pieniądz transakcyjny

• Wkłady oszczędnościowe osób fizycznych

• Lokaty terminowe podmiotów gospodarczych i jednostek budżetowych

• Lokaty przejęte od innych banków

• Kredyt zaciągnięty w banku centralnym

• Pieniądze z emisji własnych papierów wartościowych

Depozyty te mogą mieć formę wkładów złotowych lub walutowych, przy czym większość walutowych pochodzi od osób fizycznych i ma charakter wkładów terminowych.

W praktyce decydującą rolę odgrywają dwie pierwsze pozycje, tzn. pieniądze na rachunkach bieżących i wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych (osób fizycznych ).

3.2 Rachunek bankowy.

Rachunek bankowy jest to rachunek , jaki bank prowadzi dla swoich klientów w celu rejestrowania na nim wnoszonych wkładów pieniężnych

Udzielanych kredytów i przeprowadzanych rozliczeń.

Rachunek bankowy ma instytucjonalny charakter, gdyż jest uregulowany zarówno w Prawie bankowym, jak i w Kodeksie cywilnym.

Rachunek bankowy w prawie Polskim.

Kodeks cywilny daje bankowi prawo do przeznaczania zgromadzonych na rachunkach środków na udzielanie pożyczek z obowiązkiem zwrotu środków w całości lub części na każde żądanie posiadacza rachunku. Odmowa wykonania dyspozycji posiadacza jest możliwa tylko w poszczególnych przypadkach, ściśle określonych przez prawo. Także wypowiedzenie umowy rachunku przez bank jest możliwe tylko z ważnych powodów. W katalogu obowiązków nałożonych na strony rachunku bankowego przez Kodeks cywilny znajdują się ponadto obowiązki informacyjne: dla banku o saldzie rachunku po operacji, dla posiadacza o zmianie danych adresowych.

Prawo bankowe zawiera bardziej szczegółowe regulacje dotyczące warunków otwierania przez banki rachunków i zasad ich prowadzenia.

Otwarcie rachunku bankowego następuje poprzez zawarcie przez klienta z bankiem umowy na piśmie. Jeśli przedmiotem umowy jest wkład oszczędnościowy to dowodem jej zawarcia może być książeczka lub inny dokument odpowiednio oznaczony.

Umowa rachunku bankowego zawiera:

• Dokładne określenie stron umowy, tj. banku i klienta, którym mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne (spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki samorządowe, itd.) oraz jednostki organizacyjne nie podlegające osobowości prawnej, jeśli posiadają zdolność prawną (spółki cywilne);

• Rodzaj rachunku;

• Walutę, w prowadzony jest rachunek

• Czas, na jaki umowa rachunku została zawarta

• Wysokość oprocentowania środków na rachunku, warunki zmiany tego oprocentowania oraz terminy wypłaty i kapitalizacji (dopisywania do rachunku ) odsetek

• Sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku

• Terminy w jakich zlecenia płatnicze będą realizowane oraz zakres odpowiedzialności banku za prawidłową i terminową ich realizację z określeniem wysokości odszkodowania w przypadku winy banku

• Tryb i warunki dokonywania zmian w umowie oraz sposób i terminy jej wypowiedzenia lub rozwiązania, w tym przypadku braku obrotów

Banki mają nałożony obowiązek przyjmowania, przeliczania i sortowania wpłat gotówkowych na rachunki przez siebie prowadzone.

3.3 Rodzaje rachunków bankowych

Podstawowe rodzaje rachunków bankowych, wynikające z prawa bankowego, są następujące:

• Bieżące

• Pomocnicze

• Lokat terminowych

• Oszczędnościowe

Poza wymienionymi banki prowadzą inne rodzaje rachunków. Ich nazewnictwo oddaje cel , dla którego są prowadzone (rachunki kredytowe, walutowe, budżetowe itp.)

Rachunki bieżące są to rachunki prowadzone przez banki na rzecz podmiotów gospodarczych. Podmioty gospodarcze mają obowiązek otwarcia w banku rachunku bieżącego i dokonywania za jego pomocą rozliczeń z dostawcami i odbiorcami. Numer rachunku musi być podany do wiadomości właściwemu urzędowi skarbowemu. Na rachunek bieżący dokonywane są wpłaty gotówkowe pochodzące np. z utargów, a także pobierane pieniądze na gotówkowe potrzeby płatnicze, np. na wypłatę wynagrodzeń.

W przypadkach określonych umową możliwe jest powstanie na rachunku bieżącym ujemnego salda, czyli przejściowego kredytowania działalności podmiotu gospodarczego bez specjalnej umowy kredytowej.

Rachunki bieżące podmiotów gospodarczych prowadzone są wyłącznie przez banki komercyjne. Rachunki jednostek i zakładów budżetowych, a także rachunki urzędów skarbowych prowadzone są przez oddziały NBP.

Rachunki pomocnicze są otwierane dla podmiotów posiadających już rachunki bieżące w innych oddziałach lub w innych bankach. Powodem dla którego jednostki gospodarcze otwierają także rachunki jest najczęściej chęć usprawnienia rozliczeń z innymi firmami lub także wewnątrz samej firmy. Stąd rachunki pomocnicze otwierane są przez przedsiębiorstwa wielozakładowe, o zróżnicowanej strukturze przychodów i zarządzania. Mają one doprowadzić do przyspieszenia obrotu środkami i ułatwić ewidencję wyodrębnionych przychodów czy wydatków

Otwarcie rachunku pomocniczego nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący.

Ostatnio coraz częściej podmioty posiadające rozbudowaną terytorialnie strukturę oddziałów i w związku z tym mające wiele rachunków pomocniczych, otwierają rachunki skonsolidowane. Rachunek skonsolidowany służy do gromadzenia przekazywanych nań automatycznie nadwyżek ponad ustalony limit lub też całości środków z rachunków pomocniczych prowadzonych dla poszczególnych placówek posiadacza rachunku.

Rachunki lokat terminowych służą do przechowywania w banku wolnych środków przez określony czas. Rachunki także są otwierane zarówno dla osób fizycznych jak i prawnych. Powodem dla którego posiadacze wolnych środków otwierają rachunki terminowe, zamiast przechowywać środki na rachunku bieżącym, jest wyższe ich oprocentowanie. Dla banku oznacza to wyższy koszt pozyskania pieniądza, ale daje możliwość bardziej precyzyjnego planowania gospodarowania nim.

Podmioty gospodarcze i jednostki budżetowe często przechowują na rachunkach lokat terminowych środki przeznaczone w przyszłości na konkretne wydatki znacznej wartości. W przypadku osób fizycznych częstą praktyką jest przechowywanie środków na rachunkach terminowych wielokrotnie ponawianych, często automatycznie -bez konieczności składania każdorazowo stosownych deklaracji, dla wykorzystania efektu wyższego oprocentowania lub nawet całkowitej jego utraty.

Coraz większą popularność zdobywają sobie rachunki dynamiczne, będące odmianą rachunków terminowych z narastającym z każdym miesiącem oprocentowaniem, co zmniejsza straty posiadacza środków w przypadku podjęcia ich przed upływem okresu zadeklarowania. Niektóre banki stosują również taki system naliczania odsetek, w którym ich wysokość zależy od salda rachunku: im wyższe saldo, tym wyższe oprocentowanie. Podobny cel mają rachunki z wypowiedzeniem (rachunki call ).

Podjęcie środków z takiego rachunku jest możliwe po uprzednim wypowiedzeniu, którego długość jest określona w umowie, za to środki są wyżej oprocentowane.

Rachunki oszczędnościowe są prowadzone na rzecz osób fizycznych dla gromadzenia wkładów oszczędnościowych, a także na rzecz szkolnych kas oszczędności lub pracowniczych kas zapomogowo -pożyczkowych. Prawo zabrania wykorzystywania rachunków oszczędnościowych do przeprowadzania rozliczeń związaną z działalnością gospodarczą.

Środki zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych po śmierci ich właściciela podlegają dziedziczeniu. Prawo dopuszcza jednak wyłącznie pewnych kwot z masy spadkowej. Są to wypłaty dokonane przez bank osobie, która przedstawi dowody poniesionych przez nią kosztów pogrzebu właściciela rachunku oraz wypłaty dokonane na podstawie zapisu na wypadek śmierci, sporządzonego w odpowiednim czasie przez posiadacza. Kwota zapisu jest ograniczona, poza ograniczeniem wynikającym ze środków na rachunku, do wysokości dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez GUS w ostatnim miesiącu przed śmiercią właściciela.

Specjalną regulacją, dotyczącą wyłącznie rachunków wkładów oszczędnościowych, jest zabezpieczenie ich przed zajęciem na podstawie tytułu wykonawczego, zarówno sądowego, jak i administracyjnego. Środki pieniężne na rachunkach oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, wolne są od zajęcia do wysokości -ogłaszanego przez GUS -trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

W praktyce bankowej często występują jeszcze rachunki walutowe. Poza regulacjami wynikającymi z praw bankowego rachunki te podlegają prawu dewizowemu

3.4 Pieniądze na rachunkach bieżących

Pieniądze podmiotów gospodarczych są na rachunkach tylko przejściowo.

Każdego dnia dokonywane są przez właścicieli rachunków operacje zmieniające stan środków, gdyż te służą do przyjmowania pieniędzy od dłużników i regulowania zobowiązań wobec wierzycieli. Bardzo często zdarza się, że zobowiązania czekają na wpływ środków na rachunek. Z chwilą pojawienia się wolnych środków zobowiązania te są niezwłocznie regulowane, co powoduje ,że pieniądze nie są na rachunkach przechowywane zbyt długo.

Znając koszt pieniądza, podmioty gospodarcze starają się uzyskać za swoje środki wyższe oprocentowanie poprzez lokowanie ich na dłuższe lub krótkie okresy. Taka możliwość istnieje w rachunku bieżącym i bardzo często odbywa się to bez zbędnych formalności w postaci pisemnych dyspozycji -poprzez wykorzystanie techniki elektronicznej i stosowany zapis w umowie rachunku.

Właściwe zarządzanie środkami podmiotów gospodarczych polega na regulowaniu zobowiązań nie wcześniej aniżeli wynika to z warunków umowy z wierzycielem, ściągania własnych należności możliwie najszybciej, uzyskiwania najwyższej ceny za chwilowo wolne środki, a płacenia najniższej ceny za środki pożyczone. Z takim zarządzaniem mamy coraz częściej do czynienia, zwłaszcza w większych firmach, obracających dużymi kwotami.

Banki ze swej strony, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów, uruchamiają specjalne zespoły tzw. account managerów „opiekujących” się większymi klientami i pomagających im korzystnie zarządzać ich środkami.

Profesjonalne podejście do zarządzania środkami poprzez coraz więcej podmiotów gospodarczych powoduje, że banki nie mogą liczyć na duży „osad” na rachunkach bieżących relatywnie tańszego pieniądza. Stąd banki konkurując między sobą, oferują wraz z rachunkiem bieżącym cały szereg produktów, a mianowicie :

• Możliwość lokowania środków na dłuższe okresy

• Kredyt płatniczy

• Karty krajowe i międzynarodowe

• Faktoring należności

Szczególne znaczenie z punktu widzenia przedsiębiorstw, jednocześnie znacznie zwiększające ryzyko banku, ma kredyt w rachunku bieżącym i faktoring. Obydwa produkty pozwalają podmiotom gospodarczym uzyskiwać środki w sytuacjach, gdy są one im najbardziej potrzebne bez wielokrotnego przechodzenia skomplikowanej i czasochłonnej procedury kredytowej. Kredyt w rachunku bieżącym i faktoring to produkty związane z rachunkiem bankowym. Są dostępne tylko sprawdzonych klientów, takich którzy dostatecznie długo posiadają w danym oddziale rachunek i wykazują na nim stosowne obroty.

Ale kredyt płatniczy i faktoring omówię bliżej w rozdziale mówiącym o operacjach aktywnych banków.

Karty płatnicze oferowane wraz z rachunkami bieżącymi są kartami typu biznes i służą do regulowania przez pracowników firmy -posiadacza rachunku różnych płatności o charakterze służbowym jak bilety, hotele, parkingi itp. Płatności te obciążają rachunek bankowy firmy i następnie są rozliczane z pracownikiem. Dzięki temu unika się operowania gotówką, zaliczek, a także przejściowego finansowania firmy przez pracownika.

Do proponowania klientom dodatkowych produktów wraz z rachunkiem bankowym skłania banki chęć sprostania konkurencji. Te dodatkowe produkty mają pewne znaczenie przy ocenie banku przez klientów korporacyjnych. decydujący wpływ na opinię klientów o funkcjonowaniu rachunków bieżących ma jednak to, w jaki sposób oddziały banków realizują podstawową funkcję rachunków -dokonywanie przy ich pomocy rozliczeń.

3.5 Oszczędności gospodarstw domowych

Oszczędności składane przez gospodarstwa domowe są tą częścią dochodów pieniężnych ludności, które nie zostały wydatkowane i stanowią odłożenie konsumpcji w czasie. O tym jaka część dochodów gospodarstw domowych jest odkładana decyduje skłonność do oszczędzania, czyli chęć ograniczenia bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłości.

Powody dla których gospodarstwa domowe oszczędzają pieniądze mogą być różne. Najczęściej jest to chęć nabycia w przyszłości dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku znacznej wartości jak mieszkanie czy samochód lub zabezpieczenie pewnych kwot na nieprzewidziane wydatki lub na okresy o mniejszych dochodach. Istnieją też oszczędności przymusowe, wywołane brakiem odpowiednich towarów na rynku.

Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych są podstawowym źródłem finansowania działalności kredytowej polskich banków. Stąd w ostatnim czasie obserwuje się duże zainteresowanie banków placówkami detalicznymi, zlokalizowanymi w pobliżu osiedli mieszkaniowych czy innych skupisk ludności. Pomimo dużej pracochłonności obsługi obrotu oszczędnościowego, spowodowanej dużą liczbą transakcji przy przeciętnie niskiej jednostkowej ich wartości, banki rozszerzają działalność w tym zakresie głównie ze względu na dużą stabilność wkładów ludności.

Wkłady oszczędnościowe występują w różnych postaciach, z których najczęściej spotykanymi są:

• Rachunki oszczędnościowo -rozliczeniowe i inne rachunki o podobnym charakterze

• Książeczki oszczędnościowe -awista i terminowe

• Bony oszczędnościowe

• Certyfikaty depozytowe

Szczególną formą rachunku oszczędnościowego jest rachunek oszczędnościowo -rozliczeniowy (ROR ) otwierany przez banki osobom fizycznym, które zobowiązują się do przekazywania na ten rachunek zdeklarowanych kwot. Kwot te mogą pochodzić z wynagrodzeń, rent, emerytur czy innych dochodów o podobnym charakterze, przy czym wpływy mogą stanowić tylko część tych dochodów. Rachunki oszczędnościowo -rozliczeniowe otwierane są również jako rachunki wspólne np. małżonków.

Rachunek oszczędnościowo -rozliczeniowy, nazywamy często kontem osobistym, mają za zadanie -poza gromadzeniem kwot stanowiących dochody jego właściciela -przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych, oprócz rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Rozliczenia prowadzone przy pomocy kont osobistych dotyczą głównie płatności o charakterze bytowym, takich jak czynsze, abonamentu, opłaty za prąd czy gaz. Ponieważ płatności te mają w znacznej mierze charakter stały istnieje możliwość uproszczenia ich prowadzenia poprzez dyspozycję stałego zlecenia.

Polega ono na tym, że posiadacz rachunku jednorazowo zleca regulowanie swoich zobowiązań wobec określonych wierzycieli, w następstwie czego są one każdorazowo inicjowane przez bank.

Płatności mogą być regulowane także przy użyciu kart płatniczych, specjalnych urządzeń będących dowodem podpisania rachunku i dającym możliwość dysponowania pieniędzmi na nim zgromadzonymi. Karty płatnicze są coraz bardziej popularnym sposobem płacenia, akceptowanym przez coraz więcej sprzedawców i znacznie upraszczającym rozliczenia. Innym rodzajem kart wydawanych posiadaczom rachunków oszczędnościowo -rozliczeniowych są karty bankomatowe służące do pobierania gotówki z urządzeń samoobsługowych. Coraz częściej ta sama karta spełnia rolę karty płatniczej i bankomatowej.

Bankomaty, nazywane czasem automatami kasjerskimi, są urządzeniami, które w pierwotnej funkcji miały służyć jedynie do pobierania gotówki przez klienta banku bez konieczności kontaktowania się z okienkiem kasowym, a więc także poza godzinami pracy banki i w innych aniżeli bank miejscach. Klient jest identyfikowany przez bankomat na podstawie wydanej przez bank karty połączonej z osobistym numerem identyfikacyjnym /PIN/. Ze względu na rodzaj połączenia z rachunkiem bankowym klienta, wyróżnia się dwa typy pracy bankomatów:

• Off -line -bez bezpośredniego, stałego połączenia z systemem informatycznym banku i tym samym realizujące wypłaty do wysokości ustalonego dla danego klienta limitu.

• On -line -połączenie z rachunkiem klienta w oddziale i umożliwiające wypłaty do wysokości salda rachunku.

Stopniowo bankomaty, będące połączeniem wyspecjalizowanych systemów informatycznych z sejfem, zaczęły pełnić inne funkcje. Obecnie najbardziej rozwinięte technologicznie i połączone on -line bankomaty poza wypłatami gotówki realizują inne funkcje, takie jak przelew środków na inny rachunek, sprawdzenie stanu konta i ostatnich na nim operacji, zmiana PIN, a nawet wpłata gotówki na rachunek.

Również w Polsce liczba bankomatów bardzo szybko wzrasta. Stopniowo coraz więcej banków instaluje bankomaty w różnych miejscach z zamiarem usprawnienia obsługi swoich klientów. Funkcjonują również bankomaty będące własnością wyspecjalizowanych w ich instalowaniu i obsłudze firm.

W coraz większym stopniu instalowane są bankomaty wielofunkcyjne. Banki zawierają specjalne porozumienia, dzięki którym możliwe jest korzystanie przez ich klientów z bankomatów należących do innych banków.

Posiadacze ROR mają także na ogół możliwość zaciągania kredytu, dysponując środkami powyżej stanu rachunku, co powoduje powstanie tzw. salda debetowego. Wysokość dopuszczalnego debetu, pozostająca w proporcji do stałych wpływów na rachunek oraz dopuszczalny czas jego występowania są określone w umowie z bankiem. Wpływy na rachunek są w pierwszej kolejności przeznaczane na pokrycie salda debetowego.

ROR stwarza także możliwość blokowania na określony czas kwot stanowiących wkłady terminowe dające, dzięki wyższemu oprocentowaniu, wyższe dochody ich właścicielom.

Książeczki oszczędnościowe są dokumentami wydawanymi przez banki jako dowód złożenia wkładu oszczędnościowego. Mogą być dowodem złożenia wkładu płatnego na każde żądanie, jak i wkładów terminowych. W książeczkach zawierających dane o wkładcy oraz o udzielanych i odwoływanych przez niego pełnomocnictwach, ewidencjonuje się kolejne wpłaty i wypłaty oszczędności oraz dopisuje należne odsetki potwierdzając wszystko stosownymi pieczęciami i podpisami.

Książeczki oszczędnościowe mogą być wystawione jako obiegowe, co oznacza, że są obsługiwane przez wiele oddziałów danego banku lub nawet -na zasadzie porozumienia -przez inne banki lub jako umiejscowione -obsługiwane wyłącznie przez oddział, który ją otworzył.

Szczególnym rodzajem książeczek oszczędnościowych są książeczki mieszkaniowe, które dzięki pewnym regulacjom prawnym zapewniają ich posiadaczom -poza możliwościom gromadzenia oszczędności -specjalne premie z budżetu państwa. Warunkiem otrzymania premii jest przeznaczeni zgromadzonych oszczędności na cele mieszkaniowe wkładcy. W przeszłości książeczki mieszkaniowe były bardzo popularne. Aktualnie nowe książeczki mieszkaniowe nie są otwierane. Ich funkcję przejęły w pewnym stopniu kasy mieszkaniowe, których zadaniem jest również pomoc w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych poprzez systematyczne gromadzenie na ten cel oszczędności przez dłuższy okres. Inny jest jednak mechanizm pomocy. Wkładca otrzymuje niżej oprocentowany kredyt mieszkaniowy pozostający w proporcji do zgromadzonych środków a także możliwość dokonania każdego roku oszczędzania odpisów stosownych kwot od należnego podatku.

Bony oszczędnościowe ( lokacyjne ) są dokumentami potwierdzającymi złożenie wkładu oszczędnościowego w banku. Jeszcze do niedawna istniały dwa podstawowe typy bonów: imienne i na okaziciela. Od kilku lat banki mogą wystawiać na wkłady oszczędnościowe jedynie dokumenty imienne.

Banki oferują bony oszczędnościowe na krótsze i dłuższe okresy i z różną możliwością pobierania odsetek. Najczęściej bony są emitowane z rocznym okresem wykupu, a ich oprocentowanie jest dla takiego okresu przechowywania wkładu. W wielu przypadkach istnieje możliwość wcześniejszego wykupu bez utraty całości odsetek. Im później bon jest przedstawiony do wykupu, tym nominalnie oprocentowanie bonu jest wyższe.

Odsetki od bonów oszczędnościowych mogą być realizowane:

• Jednorazowo na koniec okresu przechowywania wkładów

• Przez realizację kuponów odsetkowych w określonych odstępach czasu

• W postaci dyskonta od wartości nominalnej przy zakupie

Bony oszczędnościowe są coraz bardziej popularną formą gromadzenia oszczędności, głównie ze względu na prostotę obsługi i dużą różnorodność możliwych do zastosowania form. Dla uatrakcyjnienia bonów oszczędnościowych nadawane są im różne nazwy i dodatkowe zachęty dla klientów w postaci np. losowania nagród dla posiadaczy.

Bony oszczędnościowe są uważane czasem za papiery wartościowe. Nie są one jednak papierami wartościowymi w pełnym tego słowa znaczeniu, ze względu na to, że nie mogą być przedmiotem obrotu wtórnego -ani na giełdzie, ani poza nią.

Certyfikaty depozytowe są emitowanymi przez banki papierami wartościowymi, potwierdzającymi ulokowane przez deponenta w banku wystawiającym certyfikat konkretnej kwoty na określony czas i z określonym oprocentowaniem. Certyfikaty są przeważnie papierami krótkoterminowymi. Są na ogół emitowane jako papiery na okaziciela, co znacznie ułatwia obrót nimi.

W Polsce certyfikaty depozytowe nigdy nie były popularną formą gromadzenia oszczędności i przedmiotem obrotu wtórnego.

3.6 Lokaty bankowe

Lokaty bankowe są formą gromadzenia depozytów od podmiotów gospodarczych. W naturalny sposób towarzyszą rachunkom bieżącym i w coraz większym stopniu odsysając z nich środki. Wynika to z coraz większej dbałości firm o własne finanse.

W tym obszarze swojej działalności banki konkurują z innymi instrumentami rynku finansowego, przede wszystkim z akcjami, bonami skarbowymi i obligacjami różnych emitentów. Banki bardzo często stają się emitentami , gwarantami lub pośrednikami różnych papierów wartościowych i w ten sposób przyczyniają się do kurczenia rynku typowych lokat podmiotów gospodarczych.

Rozdział IV. Operacje aktywne banków.

4.1 Podział operacji aktywnych

Operacje aktywne możemy podzielić na sześć grup, o różnym znaczeniu. Są to:

1. Operacje zwiększające majątek trwały banku oraz wartości niematerialne i prawne (do majątku trwałego banku należą m.in. budynki bankowe, wyposażenie centrali i oddziałów, środki transportu, a także rozmaite nieruchomości przejęte przez bank jako zabezpieczenie kredytów i nie sprzedane )

2. Przechowywanie środków pieniężnych -są to głównie środki znajdujące się w formie gotówki w skarbcach bankowych (do operacji tych zaliczane są operacje związane z kształtowaniem rezerwy obowiązkowej w Narodowym Banku Polskim )

3. Działalność kredytowa

4. Operacje lokat międzybankowych, czynnych (dokonywanie lokat w innych bankach )

5. Inwestycje w papiery wartościowe

6. Inne operacje aktywne (w tym -rozliczenia międzyokresowe )

4.2 Umowa kredytu

Najważniejszymi (dla banków ) operacjami czynnymi są wszelkie operacje kredytowe. Przez dłuższy czas w polskiej literaturze naukowej trwała dyskusja na temat różnicy między pożyczką a kredytem. Stopniowo utrwaliło się przekonanie, że pojęcie pożyczki jest szersze niż kredytu. Pożyczką nazwana jest umowa, w której jedna strona przekazuje na własność drugiej pieniądze w lub inne rzeczy zamienne, pod warunkiem zwrotu w określonym terminie. Zgodnie z przepisami, pożyczki może udzielić każda osoba fizyczna i prawna. Kredytem nazywamy po prostu pożyczki udzielane przez banki. Zgodnie z Prawem bankowym, banki są jedynymi czynnikami życia gospodarczego mającymi prawo udzielać kredytów. Działalność kredytową normuje Prawo bankowe, zarządzenia nadzoru bankowego oraz ogólne normy dotyczące pożyczek, zawarte w Kodeksie Cywilnym i innych ustawach.

Banki komercyjne pełnią w gospodarce rynkowej rolę wyspecjalizowanych pośredników finansowych. Działając bowiem w warunkach ryzyka gospodarczego potrafią one zapewnić bezpieczeństwo przyjmowanym wkładom i udzielanym kredytom. Podstawowe ryzyko -ryzyko kredytowe, wynika z ewentualności nieprzewidzianego opóźnienia zwrotu kredytu i należnych odsetek, a nawet utraty wierzytelności. Banki ograniczają to ryzyko dokonując selekcji wniosków kredytowych klientów na podstawie analizy stanu majątkowego kredytobiorcy, oceny założeń planów inwestycyjnych itp. Domagają się także od kredytobiorcy złożenia odpowiednich zabezpieczeń zwrotu kredytu.

Polskie prawo bankowe uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach. Zdolność kredytowa nie może być przedmiotem negocjacji, a jej oceny dokonuje samodzielnie bank -kredytodawca. Banki nawiązują z klientami stosunki umowne, w których obie strony mają zagwarantowane prawa i sprecyzowane obowiązki. Stosunki współpracy regulują umowy, w których banki zobowiązują się do obsługi operacji pieniężnych i udzielania kredytów na określonych warunkach. Kredytobiorcy zobowiązują się do realizowania tych warunków, a także udostępnienia niezbędnych informacji pozwalających bankom na ocenę ich zdolności kredytowej i wyników działalności. Umowa o kredyt bankowy ma charakter cywilnoprawny, chociaż polski kodeks cywilny reguluje jedynie umowę pożyczki. Pominięcie w kodeksie cywilnym umowy o kredyt bankowy przesunęło jej regulację do prawa bankowego. W państwach gospodarki rynkowej stosunki kredytowe wynikają często z prawa zwyczajowego.

Umowa kredytowa musi być zawarta pisemnie. Prawo bankowe określa jej niezbędne elementy, a wśród nich elementy istotne dla ewidencji operacji kredytowej jak: strony umowy, kwota kredytu, termin lub terminy (transze) postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, termin spłaty i oprocentowanie kredytu oraz wysokość prowizji. Ponadto umowa może określać sposób wykorzystania kredytu, np. przelanie środków na rachunek bieżący , realizowanie zleceń na rzecz osób trzecich itp. Oczywiście umowa zawiera więcej elementów dotyczących jej treści ekonomicznej. Ponadto kredytobiorcę obowiązują ustalenia regulaminu kredytowego danego banku, regulujące szczegółowe warunki stosunku kredytowego.

Operacje kredytowe można klasyfikować pod względem płynności i metod udzielania kredytu, a także jego celu. W pierwszym przypadku decyduje termin, na jaki bank udziela kredytu, gdyż najbardziej płynne są kredyty krótkoterminowe. Polskie banki , przyjmując to kryterium, rozróżniają w swych regulaminach następujące kredyty:

• Krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku

• Średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 roku do 3 lat

• Długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 lat

Terminy spłaty kredytu, jego wysokość i oprocentowanie stanowią przedmiot negocjacji pomiędzy bankiem a kredytobiorcą.

Kredyty mogą być udzielane dwiema metodami, w rachunkach:

• Bieżącym (otwartym)

• Kredytowym (pożyczkowym)

Kredyt w rachunku otwartym jest tradycyjną metodą kredytowania, nazywaną w bankach angielskich overdraft. W Polsce występuje przeważnie pod nazwą kredytu w rachunku bieżącym i jest uprawnieniem klienta do zadłużenia się w tym rachunku na zasadach określonych w umowie kredytowej.

Kredyt w rachunku bieżącym funkcjonuje w ten sposób, że właściciel ma prawo dysponować środkami , których nie ma na rachunku. Kwota dopuszczalnego zadłużenia oraz okres tego zadłużenia są określone w umowie i wynikają z wysokości wpływów na rachunek w poprzednim okresie, przebiegu dotychczasowej współpracy klienta z bankiem, a także oceny ryzyka dokonanej przez bank.

W dotychczasowej polskiej praktyce udzielane były w tym trybie kredyty otwarte i kredyty płatnicze, nazywane także kasowymi. Na rachunku bieżącym koncentrują się operacje przedsiębiorstwa, a przy zmianach zapotrzebowania na kredyt i nierównomiernych wpływach należności może występować saldo debetowe tego rachunku. W praktyce w wielu przedsiębiorstwach występuje najczęściej zadłużenie o nieustannie zmieniającej się wysokości, więc kredytobiorca oszczędza na odsetkach, gdyż każdy wpływ zmniejsza automatycznie zadłużenie. Gdy saldo rachunku bieżącego jest dodatnie dla klienta, otrzymuje on odsetki od banku. Posługiwanie się jednym rachunkiem upraszcza technikę operacyjną kredytowania i rozliczeń.

Drugie rozwiązanie -stosowane np. w bankach amerykańskich i niemieckich częściej niż kredyt w rachunku otartym -polega na prowadzeniu odrębnych rachunków kredytów obok rachunku bieżącego. Jest ono także stosowane w Polsce. Wymaga jednak oddzielnych dyspozycji i przeksięgowań między tymi rachunkami, dotyczących wykorzystania i spłat kredytu. Przy tym wykorzystanie kredytu może następować w transzach, czyli w kilku częściach przyznanej kwoty rozłożonych w czasie. Podobnie spłaty kredytu mogą następować ratalnie w określonych terminach. Dyspozycje przelania środków z rachunku kredytu (pożyczkowego) wydaje klient, on ma też obowiązek jego spłaty w ustalonym terminie. W przeciwnym razie nie spłacony kredyt zostaje przeksięgowany na rachunek kredytu (zadłużenia) przeterminowanego.

Stosowanie pierwszej lub drugiej metody nie pokrywa się ściśle z rodzajem kredytu, chociaż kredyty inwestycyjne (długoterminowe) udzielane są z reguły w rachunku kredytowym. Natomiast kredyty krótkoterminowe mogą być udzielane w dwojaki sposób, ale np. kredyt dyskontowy udzielany jest z reguły w rachunku kredytu dyskontowego.

Kredyty mogą być udzielane na wyraźne cele, jak ma to miejsce przy kredytach inwestycyjnych, finansujących określone zamierzenia inwestycyjne. Podobnie kredyty finansujące działalność eksploatacyjną, nazywane kredytami obrotowymi, mogą być związane umownie z określonym celem lub służą finansowaniu różnych potrzeb. Tych ostatnich kredytów banki udzielają zazwyczaj w rachunku bieżącym. Umożliwiają one pokrywanie potrzeb przedsiębiorstw, które najczęściej nie są w stanie zrównoważyć w czasie swoich wpływów i wydatków. Dla banków są to kredyty o podwyższonym ryzyku, udzielane znanym klientom, często przy odpowiednim zabezpieczeniu. Obok kredytów finansujących różne potrzeby przedsiębiorstw, banki udzielają kredytów na cele określone w oddzielnych umowach kredytowych. Są to tzw. kredyty celowe, które często przybierają nawet konkretne nazwy określające bliżej przedmiot kredytu, np. kredyty sezonowe czy eksportowe. Kredyty celowe są udzielane na ogół w rachunku pożyczkowym, ale mogą również występować w rachunku bieżącym.

Banki działają na rynku w klimacie konkurencji i ryzyka. Konkurują między sobą zwłaszcza w dziedzinie udzielania kredytów i zdobywania wkładów. Przejawia się to w negocjowaniu warunków umowy kredytowej, a zwłaszcza oprocentowania i zabezpieczenia kredytów. W swej działalności banki są narażone na ryzyko kredytowe, a przy kredytach dewizowych -ryzyko kursowe, na ryzyko pogorszenia swej płynności, ryzyko ogólnego pogorszenia koniunktury, a także na ryzyko pomyłek i nadużyć. Dlatego kwestia zabezpieczenia ekonomicznego i prawnego kredytów należy do najważniejszych problemów operacji bankowych.

4.3 Przebieg postępowania kredytowego.

Początkiem postępowania w sprawie udzielenia kredytu jest złożenie przez klienta wniosku o udzielenie kredytu. Wniosek taki zawiera przede wszystkim:

• Dokładne określenie podmiotu ubiegającego się o kredyt

• Status prawny przyszłego kredytobiorcy

• Wnioskowaną kwotę kredytu

• Cel kredytowania

• Źródła spłaty kredytu

• Propozycje terminów spłaty kredytu

• Proponowane formy zabezpieczenia zwrotności kredytu

Do wniosku dołącza się zazwyczaj dokumenty potwierdzające status prawny klienta oraz obrazujące jego sytuację finansową i dotychczasowe wywiązywanie się ze zobowiązań wobec wierzycieli, a także dokumenty uzasadniające celowość i zasadność zaciągania kredytu.

Zabezpieczenie wierzytelności banku polega na stworzeniu takiej sytuacji, aby w przypadku nie wywiązywania się przez dłużnika ze zobowiązania, bank mógł zrealizować swoje uprawnienia bez jego zgody. Wyróżnia się dwa podstawowe typy zabezpieczeń:

• Osobiste

• Majątkowe

Udzielający zabezpieczenia osobistego odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania. Przy zabezpieczeniach rzeczowych bank egzekwuje swoje należności z określonych przedmiotów, towarów czy praw majątkowych.

Złożony przez przyszłego kredytobiorcę wniosek kredytowy podlega następnie analizie przez inspektora kredytowego. Analiza jest wielowątkowa i obejmuje między innymi:

• Sprawdzenie statusu prawnego kredytobiorcy

• Posiadanie przez kredytobiorcę stosownych uprawnień i zezwoleń

• Sytuację finansową kredytobiorcy -przeszłą, aktualną i prognozowaną

• Przebieg dotychczasowej współpracy z bankiem -adresatem wniosku oraz z innymi bankami

• Wywiązywanie się ze zobowiązań o charakterze publiczno -prawnym

• Kwotę kredytu w relacji do przedsięwzięcia oraz możliwości generowania dochodów

• Ocenę i wycenę proponowanych zabezpieczeń

Zakres i stopień szczegółowości przeprowadzonej analizy zależy przede wszystkim od:

• Kwoty kredytu i okresu kredytowania

• Stopnia dotychczasowej znajomości kredytobiorcy

• Przeznaczenia kredytu

Wynikiem analizy wniosku kredytowego jest określenie spełnienia przez przyszłego kredytobiorcę formalnych warunków oraz posiadanie przez niego zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami w całym okresie kredytowania.

Umowa kredytowa jest bardzo ważnym dokumentem bankowym. Reguluje ona całokształt stosunków pomiędzy bankiem a kredytobiorcą i często jest wykorzystywana w bardzo różnych okolicznościach i przez różne organy, np. sądy. Podstawowymi elementami umowy kredytowej, poza dokładnym określeniem stron są:

• Kwota kredytu, terminy i warunki jej udostępnienia kredytobiorcy

• Rodzaj stosowanego oprocentowania

• Wysokość stawki oraz -w przypadku oprocentowania zmiennego dokładne okoliczności dokonania zmiany tej stawki i sposób powiadamiania klienta i poręczycieli o dokonanej zmianie

• Termin spłaty kredytu oraz terminy płatności odsetek

• stawki oprocentowania stosowane w przypadku nie dotrzymania terminu płatności przez kredytobiorcę

• wysokość pobieranej przez bank prowizji za udzielenie kredytu

• warunki wypowiedzenia przez bank umowy kredytowej

• prawne zabezpieczenie zwrotności kredytu

• obowiązki informacyjne kredytobiorcy w stosunku do banku

• cel, na który kredyt został przyznany i zobowiązanie do wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem

4.4 Rodzaje kredytów

Nazewnictwo kredytowe obejmuje bardzo wiele rodzajów kredytów, wyodrębnianych według różnych kryteriów. Ponadto wciąż pojawiają się nowe rodzaje kredytów stanowiące odpowiedź na zapotrzebowanie klientów.

Część kredytów, na podstawie których wyodrębnione są rodzaje kredytów ma charakter całościowy tj. obejmuje całość kredytów udzielanych przez banki, inne kryteria pozwalają jedynie na wybranie ze wszystkich kredytów pewnych specyficznych grup, charakteryzujących się występowaniem określonej cechy będącej kryterium podziału.

Podstawowym kryterium podziału kredytów jest ich przeznaczenie, rozumiane zarówno jako dedykowane określonej grupie klientów czy spełnienie bardzo konkretnego zapotrzebowania na przedmiot kredytowania, ale przede wszystkim według podmiotów będących ich odbiorcami. Według tego kryterium wyróżniamy dwie podstawowe grupy kredytów:

• na działalność gospodarczą

• konsumpcyjne (detaliczne)

Ponadto, według powyższego kryterium , można wyróżnić jeszcze inne rodzaje kredytów jak np.:

• komunalne

• dla jednostek budżetowych

• na zakup papierów wartościowych

Kredyty na działalność gospodarczą.

Najszerszą grupę, zarówno pod względem liczby umów kredytowych, jak i sumy udzielonych przez banki kredytów, stanowią kredyty na działalność gospodarczą, a więc zaciągnięte przez podmioty prowadzące różnego rodzaju produkcję, usługi czy handel i wykorzystujące kredyt jako stałe lub okresowe zwiększenie środków własnych. W obrębie tej grupy można wyróżnić kredyty obrotowe i kredyty inwestycyjne.

Kredyty obrotowe są udzielane w zasadzie na okres do jednego roku i są wykorzystywane na finansowanie bieżącej działalności firmy, a więc zakupu surowców czy materiałów, płac pracowników czy regulowania zobowiązań o charakterze publiczno -prawnym. Kredyt obrotowe mają na ogół charakter celowy, tj. są przeznaczone na konkretne, znane dokładnie bankowi ,cele.

Pewnymi specyficznymi odmianami takich kredytów są kredyty sezonowe przeznaczone na ogół na finansowanie zapasów w tych podmiotach, których produkcja ma charakter sezonowy, a zbyt odbywa się sukcesywnie w ciągu roku (np. cukrownie) lub odwrotnie (kopalnie węgla).

Zbliżony charakter mają kredyty skupowe służące do sfinansowania pozyskania przez producenta surowca do produkcji, jeśli surowiec ten występuje tylko w określonej porze roku (np. owoce czy warzywa).

Kredyty inwestycyjne są przeznaczone na zakup dóbr inwestycyjnych, takich jak budynki, budowle, maszyny i urządzenia. Kredyty te na ogół są udzielane w znacznych kwotach i na dłuższe okresy spłaty z tzw. okresem karencji, tj. okresem, w którym obsługa kredytu ograniczona jest na ogół do spłacania należnych odsetek -bez konieczności płacenia rat kapitału kredytu. W ten sposób umożliwia się osiągnięci przez -zrealizowaną przy pomocy kredytu -inwestycję własnej wydajności.

Kredyty konsumpcyjne, określane mianem kredytów detalicznych -w odróżnieniu od kredytów dla podmiotów gospodarczych nazywanych czasem kredytami hurtowymi lub, częściej, korporacyjnymi -służą do finansowania wydatków o charakterze konsumpcyjnym indywidualnych konsumentów. Mogą być udzielane w obydwu podstawowych formach realizacji: gotówkowej i bezgotówkowej. Kredyty realizowane w formie gotówkowej mogą być wykorzystane przez kredytobiorcę na dowolnie wybrany przez niego cel, bez konieczności informowania o nim banku kredytującego. Są one na ogół wyżej oprocentowane, a także wymagają większego zabezpieczenia aniżeli kredyty, których przeznaczenie jest bankowi znane. Przykładem takiego kredytu jest kredyt na rachunku oszczędnościowo -rozliczeniowym.

Kredyty konsumpcyjne realizowane w formie bezgotówkowej mają najczęściej charakter sprzedaży ratalnej, głównie trwałych dóbr konsumpcyjnych takich jak samochody, meble, wyposażenie mieszkania itp.

Charakterystyczną cechą kredytów ratalnych jest występowanie na rynku pośredników zajmujących się pomocą w przygotowaniu przez klienta dokumentów wymaganych przez bank, dokonaniem zabezpieczenia kredytu i dostawą zakupionego wyrobu nabywcy.

Kredyty mieszkaniowe

Specyficzną swego rodzaju „podgrupą” w obrębie kredytów konsumpcyjnych są kredyty mieszkaniowe. Termin ten obejmuje bowiem bardzo różniące się między sobą rodzaje kredytów. Historycznie termin „kredyt mieszkaniowy” kojarzy się z kredytami udzielanymi dawniej prawie wyłącznie przez Kasę Oszczędności posiadaczom książeczek oszczędnościowych. Istotą tego kredytu jest to, że państwo w dalszym ciągu uczestniczy w jego spłacie poprzez częściowy wykup odsetek nie spłaconych przez kredytobiorcę. Tego typu kredyty nie są aktualnie udzielane.

Finansowanie indywidualnego budownictwa mieszkaniowego odbywa się aktualnie w zasadzie za pomocą kredytów komercyjnych czyli takich, w którym kredytobiorcy w pełni ponoszą ich koszty. Nie zmienia tej prawidłowości funkcjonowanie na rynku kredytu z odroczoną spłatą części należności, w którym na bieżąco spłacane są przez kredytobiorcę określone kwoty, a spłata pozostałej części jest odkładana na później. Odbywa się to jednak przy założeniu uzyskania przez bank pełnej opłaty za zaangażowane środki.

Rodzajem kredytu mieszkaniowego jest kredyt kontraktowy, udzielany przez kasy mieszkaniowe. Przez zawarcie umowy o kredyt kontaktowy osoba fizyczna zobowiązuje się do systematycznego gromadzenia w kasie mieszkaniowej przez określony czas swoich oszczędności. Kwota kredytu nie może być większa aniżeli 150% kwoty oszczędności wraz z odsetkami, a okres kredytowania dłuższy niż okres gromadzenia oszczędności.

Istotną cechą kredytów mieszkaniowych jest to, że w zdecydowanej większości są to kredyty hipoteczne czyli zabezpieczone wpisem do hipoteki na budowlanym czy kupowanym domu lub mieszkaniu.

W grupie kredytów konsumpcyjnych mieści się w zasadzie również kredyt studencki. Jest on udzielany studentom na warunkach preferencyjnych, gdyż część odsetek jest spłacana przez budżet.

Kredyty komunalne są udzielane miastom i gminom głównie na finansowanie realizacji inwestycji o charakterze infrastrukturalnym jak wodociągi, sieci kanalizacyjne, drogi itp. Najczęściej kredyty te stanowią niewielkie uzupełnienie środków własnych jednostki. Banki są bardzo zainteresowane kredytowaniem jednostek samorządu terytorialnego, gdyż wiąże się to bardzo często z obsługą budżetu danej jednostki. Ponadto tryb zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządowe, tj. specjalne uchwały rad odpowiednich szczebli oraz konieczność uzyskania zgody Regionalnej Izby Obrachunkowej sprawującej kontrolę finansową nad samorządami powodują, że kredyty komunalne są obarczone stosunkowo niewielkim ryzykiem dla banku.

Kredyty dla jednostek budżetowych mają raczej incydentalny charakter i służą do przejściowego finansowania w przypadku nie otrzymania niezbędnego zasilenia z budżetu państwa. Kredytami posługują się takie ogólnopolskie jednostki jak Agencja Rynku Rolnego czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Kredyt na zakup papierów wartościowych udzielany jest osobom fizycznym w dwóch podstawowych odmianach: na zakup na rynku pierwotnym i na transakcje przeprowadzane na rynku wtórnym, głównie za pośrednictwem Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Przeważnie zabezpieczeniem tych kredytów są nabywane i posiadane wcześniej papiery wartościowe, stąd banki współdziałają w tym zakresie z prowadzonymi przez siebie biurami maklerskimi. Przy finansowaniu zakupu na rynku pierwotnym akcji cieszących się dużym zainteresowaniem nabywców, kwota kredytu może stanowić wielokrotność zaangażowanych przez kredytobiorcę środków bez żadnego dodatkowego zabezpieczenia, ze względu na spodziewaną redukcję zapisów na akcje.

Wyodrębnia się również grupy kredytów charakteryzujące się stosowaniem jednorodnych zabezpieczeń. Najbardziej charakterystycznymi kredytami według tego kryterium podziału są kredyty:

• hipoteczne

• wekslowe

• lombardowe

Kredyty hipoteczne, zazwyczaj średnio -lub długoterminowe, udzielane są na cele inwestycyjne, ale ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne. Kredyty o przeznaczeniu inwestycyjnym mogą być udzielane także w innej formie -zarówno przez banki, jak i instytucje wyspecjalizowane w finansowaniu inwestycji. W instytucjach tych często zaangażowane są państwa, które realizują cele makroekonomiczne i społeczne, stwarzając preferencje w postaci np. niższej stopy procentowej. W ostatnim dwudziestoleciu banki pod naciskiem klientów weszły na rynek kredytów długoterminowych. Dotyczy to nie tylko banków hipotecznych i nastawionych na kredyty długoterminowe, ale także dużych banków komercyjnych o charakterze uniwersalnym. Pragną one w tych operacjach przywiązać do siebie klientów na długi okres, a także uzyskać korzystne oprocentowanie niż w kredytach krótkoterminowych.

Przy udzielaniu kredytów na inwestycje banki analizują wstępnie inwestycje zamierzone przez kredytobiorcę pod kątem realności przewidywanych efektów ekonomicznych. Najczęściej warunkiem udzielenia kredytu jest określony udział własnych środków inwestora -co wymaga również analizy kosztów zamierzonej inwestycji oraz sytuacji materialnej inwestora. W polskich warunkach, wobec występowania zjawisk inflacyjnych, banki niechętnie angażują się w średnio i długo -terminowe kredytowanie inwestycji. Stało się to nawet przedmiotem krytyki ze strony działaczy gospodarczych i proponuje się wprowadzenie różnych gwarancji państwowych oraz banku centralnego.

Zabezpieczeniem kredytów inwestycyjnych są zyski i amortyzacja przedsiębiorstwa podejmującego rozbudowę, a w polskich warunkach także restrukturyzację. Poprzedza ją bowiem wspomniana analiza realności zamierzeń inwestycyjnych i źródeł ich finansowania. Zabezpieczeniem prawnym zwrotności kredytu może być zabezpieczenie hipoteczne nadające mu charakter kredytu hipotecznego. Nie wyklucza to żądania przez bank gwarancji państwowych lub samorządowych, zwłaszcza przy inwestycjach preferowanych.

Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością. Pozwala ono bankom na zaspokojenie roszczeń z tej nieruchomości także wówczas, gdy zmieni ona właściciela, zapewniając im równocześnie pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Właściciel nieruchomości może ją zbywać i dodatkowo obciążać długami, co jednak nie pozbawi banku pierwszeństwa w zaspokojeniu jego roszczeń. Z tych względów zabezpieczenie hipoteczne jest szczególnie przydatne do zapewnienia zwrotności kredytów długoterminowych, chociaż może być także stosowane dla zapewnienia zwrotności kredytów udzielanych na krótsze okresy, zabezpieczenia różnych gwarancji itp.

Stosownie do norm polskiego prawa cywilnego, hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Przed ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank powinien zbadać w księgach wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem danej nieruchomości, a jej hipoteka nie jest obciążona wcześniejszymi zapisami na rzecz innych właścicieli.

Banki mogą żądać ustanowienia hipoteki:

• zwykłej

• kaucyjnej

• przymusowej

Hipoteka zwykła znajduje zastosowanie do już udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania, a także warunków spłaty.

Hipoteka kaucyjna może zabezpieczać spłatę określonych kredytów, ale o nie ustalonej wysokości (np. kredytu w rachunku bieżącym), a także kredytów, które będą udzielone przez bank w przyszłości. Hipoteki kaucyjnej nie można użyć jako zabezpieczenia już udzielonego, o znanej wysokości kredytu. Granicę odpowiedzialności określa kwota hipoteki kaucyjnej, w której mieści się zwrot kapitału, przypadających odsetek i innych opłat. Bank powinien we własnym interesie uwzględnić tę okoliczność przy ustalaniu kwoty hipoteki kaucyjnej.

Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy, będącego właścicielem danej nieruchomości, gdy ten nie spłacił kredytu w terminie. Gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań, ostatecznym krokiem jest zaspokojenie pretensji banku z nieruchomości obciążonej hipoteką w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego. Nieruchomość zostaje wystawiona na licytację, ale może być przejęta przez wierzyciela, którym jest bank.

Ostatnie regulacje prawne umożliwiły dokonywanie wpisów hipotecznych na tzw. mieszkaniach własnościowych. Przyczyniło się to do popularyzacji zabezpieczania w tej formie kredytów mieszkaniowych, udzielanych przez takie banki jak PKO BP, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego SA czy banki spółdzielcze.

Kredyty wekslowe, zwane są inaczej kredytami dyskontowymi, gdyż bank udzielając kredytu potrąca z góry należne mu odsetki, nazywane dyskontem. Kredyt dyskontowy należy do podstawowych form kredytowania działalności gospodarczej. Jest on udzielany klientom oddziału banku na ogół na krótki, kilkumiesięczny okres i polega na przyjmowaniu przez bank weksli do dyskonta. Każdy weksel przyjmowany do dyskonta jest sprawdzany pod kontem zgodności z prawem wekslowym oraz możliwości majątkowej trasata i innych osób podpisanych na wekslu. Weksel spełniający określone wymagania po zdyskontowaniu przez bank może być przedstawiony do redyskonta przez NBP. Bank centralny wpływa na dyskonto weksli w bankach poprzez ustalanie wysokości stopy redyskontowej, zwanej również stopą dyskontową banku centralnego.

Spłata kredytu dyskontowego następuje ze środków wpłaconych przez dłużnika wekslowego w terminie płatności weksla. Jeśli weksel nie zostanie wykupiony w terminie płatności bank zgłasza weksel do protestu, a kwotę wekslową wraz z należnymi odsetkami i innymi kosztami pobiera z rachunku bieżącego dłużnika. W ten sposób kredyt zostaje spłacony, a kredytobiorca ma możliwość dochodzenia roszczeń od dłużnika wekslowego. Weksle przyjęte do redyskonta przez NBP, a nie opłacone przez dłużnika wekslowego, podlegają wykupowi przez bank kierujący je do dyskonta.

Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Charakterystyczną cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Dlatego najczęściej jest on udzielany pod zastaw papierów wartościowych, których fizyczne przechowywanie nie nastręcza bankom trudności. Mimo, że banki przeważnie nie dysponują magazynami do przechowywania zastawionych towarów, mogą one udzielać kredytu lombardowego pod ich zastaw reprezentowany warrantem, będącym szczególnym dowodem składowym. W wielu centrach handlowych, gdzie gromadzą się znaczne zapasy towarowe (zwłaszcza w miastach portowych) istnieją specjalne magazyny świadczące usługi w postaci przechowywania towarów. Niektóre z nich są upoważnione do wydawania papierów handlowych -tzw. warrantów, stwierdzających fakt składowania określonych towarów i umożliwiających przeniesienie własności tych towarów w drodze indosowania warrantu. Warrant może być przedmiotem zastawu. Bank przyjmujący w tej formie zastaw towarowy musi się liczyć z ryzykiem związanym z towarem, np. w postaci spadku ceny towaru, obniżeniu jego jakości itp. Dlatego kwota udzielanego kredytu lombardowego jest z regóły niższa od wartości zastawu.

Podobny do lombardowego jest kredyt reportowy. Ich wspólną cechą jest zastaw rzeczowy, np. w postaci papierów wartościowych czy dokumentów towarowych. Różnice polegają na tym, że przy kredycie reportowym zastaw stanowi własność banku, a przy lombardowym, znajdując się w posiadaniu banku, jest własnością kredytobiorcy. Kredyt reportowy jest udzielany w kwocie odpowiadającej wartości zastawu, podczas gdy kredyt lombardowy -poniżej wartości zastawu. Dlatego oprocentowanie kredytów reportowych bywa zazwyczaj wyższe od oprocentowania kredytów lombardowych.

4.5 Leasing

Transakcje leasingowe mogą przebiegać między podmiotami gospodarczymi bez udziału banku lub z jego udziałem. W istocie rzeczy leasing jest alternatywną wobec kredytu, formą finansowania. Jednak banki często włączają się do transakcji leasingowych, zwłaszcza przy finansowaniu inwestycji. Nazwa „leasing” nie ma polskiego odpowiednika, a pochodzi od angielskiego „to lease”, co oznacza wydzierżawić lub wypożyczyć. W rozumieniu ekonomicznym leasing określa rozmaite rodzaje umów leasingowych zawieranych w krajach rozwiniętych.

Zawierane na ich podstawie transakcje leasingowe polegają na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego wyposażenia, np. urządzeń, budynków itp. Ale właścicielem przedmiotu umowy leasingowej pozostaje leasingodawca, co nadaje leasingowi charakter zbliżony do dzierżawy. Umowa może przewidywać przeniesienie własności na leasingobiorcę po upływie określonego czasu. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia ustalonej w umowie opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Gdy umowa przewiduje przeniesienie własności na leasingobiorcę, raty leasingowe, obok opłaty leasingowej (za dzierżawę), obejmują także część zapłaty za nabywany obiekt. Ten sposób przekazywania dóbr do odpłatnego użytkowania stał się w rozwiniętej gospodarce rynkowej formą alokacji kapitału, będąc równocześnie atrakcyjną metodą finansowania inwestycji.

Rozróżnia się dwie podstawowe formy leasingu:

• leasing bezpośredni, gdy producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innym przedsiębiorstwom.

• Leasing pośredni, gdy między producentem a użytkownikiem występuje pośrednik

W leasingu bezpośrednim producent zawiera umowę leasingową bezpośrednio z użytkownikiem i oddaje mu w użytkowanie swój wyrób. Nie ma więc potrzeby angażowania banku, a jedynie leasingodawca może korzystać w normalnym trybie z kredytu finansującego jego działalność. Natomiast w leasingu pośrednim pojawia się wyspecjalizowana firma leasingowa, a także bank.

Zależnie od rozwiązań prawnych w poszczególnych krajach banki mogą być leasingodawcą, bądź mogą działać za pośrednictwem specjalnie powołanych przedsiębiorstw, które finansują lub są ich właścicielami. Dla użytkowników leasing pośredni jest droższy od bezpośredniego, bo ponosi dodatkowo koszty prowizji pośredników. Ale gdy brak mu pieniędzy na zakup , na przykład urządzeń produkcyjnych, może je użytkować na zasadach leasingu. Po upływie określonego w umowie czasu użytkowany przedmiot może przejść na własność leasingobiorcy lub może on ten przedmiot zwrócić leasingobiorcy.

W związku z tym rozróżniamy:

• Leasing finansowy

• Leasing operatywny

Leasing finansowy cechuje trwałość stosunku umownego. Umowy są zawierane na okres kilkuletni, obejmujący zazwyczaj pełną amortyzację przedmiotu leasingu i nie mogą być rozszerzane w czasie. Przedmiotem leasingu bywają zazwyczaj specjalistyczne maszyny i urządzenia, które trudno byłoby przekazać innemu użytkownikowi. Leasingobiorca jest traktowany jako inwestor i jego obciąża ryzyko związane z użytkowaniem przedmiotu leasingu, jego konserwację itp. Leasing finansowy zazwyczaj jest formą leasingu pośredniego, gdzie firma leasingowa (bank) finansuje transakcję, a leasingobiorca spłaca jej zaangażowany w transakcji kapitał oraz przypadające odsetki.

Cechą leasingu operacyjnego jest krótszy okres trwania umowy, a przedmiot umowy leasingu może być wydzierżawiony kolejnym użytkownikom. Tę formę leasingu często stosuje się przy sprzedaży komputerów i samochodów. Jednak firmy leasingowe formułują w praktyce warunki umowy tak aby użytkownik po okresie leasingu nabywał dzierżawiony komputer czy samochód. Transakcja kupna -sprzedaży musi jednak być zawarta w odrębnej umowie. Gdyby przedmiot leasingu przechodził na własność leasingobiorcy z mocy umowy, byłby to już leasing finansowy.

Operacje leasingowe mogą być finansowane w różny sposób. Na przykład przedsiębiorstwo leasingowe zakupuje przedmiot leasingu u producenta, aby przekazać ją użytkownikowi na podstawie umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, bądź może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe. Przy rozwiązaniu najprostszym wystąpi producent dóbr inwestycyjnych, bank i leasingobiorca. Bank komercyjny lub inwestycyjny zakupuje u producenta maszynę wskazaną przez leasingobiorcę, zawiera z leasingobiorcą umowę, w której ten ostatni zobowiązuje się do płacenia rat obejmujących cenę tej maszyny i odsetki od kredytu.

Transakcja jest korzystna dla leasingobiorcy m.in. dlatego, że kredyt spłaca z przyszłych zysków, przy czym spłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w umowie leasingu nie stanowią bowiem własności i nie są obciążone podatkiem. Bank otrzymuje zaś odsetki i zwrot zaangażowanego kapitału.

4.6Faktoring

Faktoring polega na wypłaceniu przez bank (faktor ) środków należnych wierzycielom (faktorant ) od ich dłużników. Odbywa się to na podstawie przedstawionych przez posiadacza rachunku, będącego wierzycielem, faktur wystawionych odbiorcom towarów czy usług i będących jego dłużnikami.

Faktury takie aby mogły być przyjęte przez bank, muszą spełniać określone warunki. Przede wszystkim muszą dotyczyć faktycznych należności handlowych i być wystawione na konkretnych odbiorców, których wiarygodność płatnicza podlega sprawdzeniu. Ponadto nie przyjmują na ogół wierzytelności przeterminowanych lub takich, których termin jest bardzo odległy.

Klasyczny faktoring polega na tym, że bank wchodzi w rolę wierzyciela wypłacając dotychczasowemu właścicielowi kwotę wierzytelności -najczęściej pomniejszoną o pobieraną przez bank prowizję. Prowizja ma pokryć koszty banku związane z operacją oraz stanowi pobrane z góry oprocentowanie środków od dnia wypłaty do dnia spłaty przez dłużnika. W ten sposób dostawca otrzymuje wcześniej należną mu zapłatę i uzyskane środki może użyć na pokrycie swoich zobowiązań lub na zakup niezbędnych materiałów czy surowców, bank natomiast uzyskuje dochody z oprocentowania środków. Bankowi, jako faktorowi, nie przysługuje w tym przypadku prawo do regresu w stosunku do faktoranta, gdyby dłużnik nie spłacił bankowi należytej kwoty. Ta odmiana faktoringu bywa dość popularna w stosunku do wierzytelności wobec skarbu państwa i jednostek budżetowych, głównie ze względu na możliwość zastosowania przez posiadacza takich wierzytelności potrącenia przy regulowaniu jego zobowiązań wobec skarbu państwa, np. podatków

Ponieważ faktoring pełny wiąże się ze znacznym ryzykiem dla banku ze względu na trudności w określeniu faktycznego stadingu finansowego dłużnika, banki stosują faktoring niepełny. Polega on na tym, że wypłacana przez bank kwota jest traktowana jedynie jako zaliczka na poczet należności za wierzytelność i w przypadku nie wywiązania się dłużnika ze zobowiązań podlega zwrotowi. W ten sposób bank zachowuje prawo regresu w stosunku do zbywcy wierzytelności.

Możliwe jest przejęci przez bank od wierzyciela innego rodzaju zabezpieczania celem zapewnienia sobie zwrotu kwoty wynikającej z umowy.

Szczególnie popularny w ostatnich latach jest faktoring wierzytelności leasingowych, w którym banki -odpowiednio się zabezpieczające -finansują zakup przez firmy leasingowe (leasingodawca) środków trwałych oddawanych w użytkowanie z jednoczesną spłatą wartości (leasing ) innym firmom (leasingobiorca ) . W ten sposób banki zmniejszają pracochłonność swoich operacji kredytowych i poziom ryzyka dzieląc się nimi z firmą leasingową.

4.7 Gwarancje bankowe

Gwarancja bankowa jest rodzajem operacji czynnej, będącej zobowiązaniem banku podjętym na zlecenie klienta. W wystawionym na zlecenie klienta liście gwarancyjnym bank oświadcza, że zaspokoi żądania przyjmującego gwarancję beneficjenta, jeśli zleceniodawca gwarancji nie wywiąże się wobec niego z umownych zobowiązań. określeniem dającego zlecenie -winno zawierać:

• Określenie wierzytelności, której gwarancja dotyczy

• Zakres uprawnień i obowiązków banku jako gwaranta

• Kwotę gwarancji oraz termin, do którego bank będzie zobowiązany z gwarancji

• Wysokość dotychczasowych zobowiązań obciążających dającego zlecenie

• Nazwę banku prowadzącego rachunek bieżący dającego zlecenie

Do zlecenia umowy gwarancji dołącza się umowę, na podstawie której wierzytelność -mająca być zabezpieczona gwarancją -powstała oraz propozycję zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu udzielania gwarancji.

Gwarancje mogą być wystawiane jako bezwarunkowe lub warunkowe. Roszczenia z tytułu gwarancji bezwarunkowej płatne są na pierwsze żądanie beneficjenta zgłoszone wystawcy gwarancji. W przypadku gwarancji uwarunkowanej roszczenia z jej tytułu stają się wymagane po przedłożeniu, łącznie z żądaniem zapłaty, dokumentów uzasadniających powstanie zobowiązania.

W praktyce bankowej gwarancje bankowe znajdują zastosowanie jako zabezpieczenie różnego rodzaju wierzytelności i na rzecz różnych beneficjentów. Najczęściej występującymi rodzajami są:

• Gwarancja zapłaty

• Gwarancja celna

• Gwarancja przetargowa

• Gwarancja należytego wykonania kontraktu

Gwarancja zapłaty za zakupione towary lub usługi

Bank zobowiązuje się do uregulowania beneficjantowi należności za zakupione przez swojego klienta towary lub usługi, w przypadku gdyby klient ten należności nie uregulował. Najczęściej gwarancje tego rodzaju są gwarancjami uwarunkowanymi. Tego typu gwarancja stanowi swego rodzaju substytut kredytu, gdyż -pozwalając kupującemu zapłacić za zakupione towary znacznie później aniżeli termin dostawy -umożliwia wykorzystanie w tym celu środków uzyskanych z odsprzedaży tych towarów.

Gwarancja celna

Jest to gwarancja, której beneficjantami są urzędy celne. Bank zobowiązuje się w takiej gwarancji do uregulowania cła, gdyby importer towaru go nie zapłacił w określonym czasie. Dzięki temu możliwe jest wprowadzenie na obszar celny danego kraju towarów bez konieczności natychmiastowego opłacania cła na granicy.

Gwarancja przetargowa

Gwarancja przetargowa (wadialna) jest zobowiązaniem banku do zapłacenia określonej kwoty wadium, czyli kwoty przewidzianej regulaminem przetargu jako zabezpieczenie wykonania przedmiotu przetargu, na warunkach określonych w złożonej ofercie. Jeśli oferta złożona przez zleceniodawcę gwarancji (oferenta) nie zostanie przyjęta, nie powstanie zobowiązanie z tytułu gwarancji. Jeśli natomiast ogłaszający przetarg, będący beneficjantem gwarancji, przyjmie ofertę, zobowiązanie z tytułu gwarancji wygaśnie dopiero po zawarciu umowy z oferentem.

Powszechność gwarancji przetargowych wynika z możliwości uczestniczenia przez dany podmiot w wielu przetargach bez konieczności zamrażania płynnych środków.

Gwarancja należytego wykonania kontraktu.

W gwarancji tego typu bank zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty w przypadku, gdyby umowa zawarta przez klienta z beneficjantem gwarancji nie została właściwie wykonana. Szczególnie rozpowszechnione jest żądanie przedstawienia gwarancji na roboty budowlane. Gwarancja ma w tym przypadku zabezpieczyć interes inwestora na wypadek, gdyby po pewnym czasie okazało się, że wykonawstwo robót lub zastosowane materiału powodują pojawienie się usterek i koszty związane z koniecznością ich usunięcia. Ta forma gwarancji ma również na celu uniknięcie konieczności zamrażania środków płynnych na długie okresy.

Rozdział V. Pozostałe funkcje banku.

5.1 Polecenie przelewu.

Polecenie przelewu jest najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. W zasadzie wszystkie rodzaje rozliczeń można przeprowadzić w tej najprostszej formie. Polega ono na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy.

Przebieg rozliczeń pieniężnych za pomocą polecenia przelewu ilustruje niżej podany schemat. Dokumentem bankowym jest czterowarstwowy formularz polecenia przelewu. Jeden egzemplarz zachowuje zleceniodawca jako dowód na dokonanie księgowania, które zmniejszyło saldo jego rachunku, oddział banku zleceniodawcy zachowuje jeden egzemplarz polecenia jako dowód, że dokonał przelewu w sposób żądany przez zleceniodawcę; dwa egzemplarze zostają przesłane do banku właściwego dla odbiorcy przelewu; jeden z nich zachowuje bank dla księgowania na rachunku odbiorcy, drugi zaś otrzymuje odbiorca przy wyciągu z rachunku.

W treści przelewu zleceniodawca poleca, aby oddział banku przelał z jego rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy, wymienia więc nazwę oraz numer rachunku bankowego odbiorcy, a także podaje skróconą informację o uregulowanym zobowiązaniu. Dokument podpisują osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem bankowym, podając przy tym datę. Jeżeli dłużnik składa jednorazowo więcej niż 2 polecenia przelewu, bank może żądać od niego sporządzenia zbiorczego polecenia przelewu podpisanego firmowo. Polecenia przelewu mogą być składane bezpośrednio w banku przez pracowników przedsiębiorstwa, przesyłane pocztą lub doręczane przez wierzyciela.

Przyjęte przez bank plecenie przelewu powinno być zaksięgowane i wykonane w tym samym dniu, a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Kwotą polecenia przelewu bank powinien niezwłocznie uznać rachunek adresata (wierzyciela).

Zleceniodawca może odwołać polecenie przelewu pisemną dyspozycją, jeżeli do momentu wpływu odwołania bank nie obciążył jego rachunku.

Opisany tryb rozliczeń dotyczy tradycyjnej operacji przy użyciu papierowych dokumentów rozliczeniowych. Obecnie coraz częściej polecenia przelewu wykonywane są w drodze teletransmisji, przy użyciu elektronicznych nośników informacji.

5.2 Czek.

Czeki należą do najstarszych metod rozliczeń pieniężnych. Chociaż w ostatnim ćwierćwieczu straciły nieco na popularności, nadal znajdują zastosowanie na całym świecie, zarówno w obrotach krajowych, jak i zagranicznych. Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się czeki:

• Kasowe (gotówkowe), zlecające bankowi wypłatę gotówki

• Rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych

Powszechne stosowanie czeków wymagało ujednolicenia zasad posługiwania się nimi, co znalazło wyraz w międzynarodowej konwencji podpisanej w Genewie (1931) i ratyfikowanej przez Polskę. Płyną stąd określone skutki prawne dla rozliczeń za pomocą czeku, a także odnośnie do formy i treści tego dokumentu rozliczeniowego. Musi on mianowicie zawierać w treści słowo „czek”, bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej kwoty pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i banku (trasata), który ma zapłacić, a ponadto datę wystawienia oraz podpis wystawcy (trasanta). Trasatem czeku może być wyłącznie bank, a trasantem -każda osoba fizyczna i prawna posiadająca rachunek bankowy. Czek może być wystawiony na zlecenie własne (wówczas trasant jest równocześnie remitentem) lub z imiennym wskazaniem jako remitenta osoby trzeciej; remitentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela.

Prawa z czeku na zlecenie, podobnie jak z weksla, mogą być przenoszone przez indos, czyniąc czek surogatem pieniądza. Dotyczy to czeków imiennych, bo czeki na okaziciela są płatne każdej osobie, która je przedstawia w banku do realizacji. Występuje jednak forma czeku wystawionego na remitenta, bez prawa przeniesienia uprawnień na inną osobę (tzw. czek rekta).

5.3 Akredytywa dokumentowa

Akredytywa dokumentowa jest tradycyjną metodą rozliczeń, która zapewnia realizację interesu zarówno dostawcy, jak i odbiorcy. Pierwszemu zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, drugiemu zaś pozwala w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę określonych warunków. Z tych względów akredytywa nadaje się przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi kontrahentami, mającymi siedzibę w innej miejscowości lub ze słabo wypłacalnymi partnerami, gdy dostawca pragnie dodatkowo zapewnić sobie należną zapłatę.

Istota rozliczeń za pomocą akredytywy polega na pokrywaniu przez oddział banku właściwy dla wierzyciela (w formie bezgotówkowej) określonych wierzytelności z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika, z zachowaniem warunków ustalonych przez dłużnika. Bank może zwolnić dłużnika od obowiązku wyodrębnienia środków, udzielając mu zapewnienia pokrycia zobowiązań rozliczanych za pomocą akredytywy z kredytu bankowego. To ułatwienie, wynikające ze stosunków kredytowych między bankiem a dłużnikiem, zwalnia go od okresowego zamrażania środków, a nie zmienia ani istoty akredytywy, ani skuteczności jej działania.

Treść akredytywy dokumentowej musi zawierać: nazwę i adres zleceniodawcy oraz beneficjenta, kwotę i walutę akredytywy, termin ważności akredytywy oraz odpis dokumentach, po których przedstawieniu beneficjent jest uprawniony do żądania wypłaty w ramach akredytywy. Zobowiązanie banku wystawiającego akredytywę dokumentową staje się wymagane z chwilą przedstawienia przez jej beneficjenta dokumentów wymienionych w treści akredytywy.

Podstawą otwarcia akredytywy jest wniosek dłużnika złożony w oddziale banku, a wskazujący wierzyciela (dostawcę) i oddział banku wierzyciela, w którym będą dokonywane wypłaty. Ponadto wniosek powinien określić, jakie dokumenty będzie zobowiązany składać dostawca (wierzyciel) dla uzyskania wypłaty (np. listy przewozowe, faktury, świadectwa rzeczoznawców). Odwołanie lub zmiana warunków akredytywy przez dłużnika może nastąpić tylko w wypadku, gdy zastrzegł on sobie takie prawo w warunkach akredytywy. Odwołanie lub zmiana warunków następuje za pośrednictwem jego banku. W obrocie krajowym akredytywę uruchamia się dotychczas tylko na rzecz jednego wierzyciela. Zamknięcie akredytywy następuje na polecenie dłużnika, jeśli zastrzegł to w warunkach akredytywy, po upływie terminu ważności lub po wyczerpaniu środków pieniężnych. Bank wierzyciela (dostawcy)zamyka akredytywę zazwyczaj w 3 dni po otrzymaniu polecenia z banku dłużnika. Zamknięcie akredytywy oznacza bezwzględne wstrzymanie wypłat.

Schemat rozliczenia za pomocą akredytywy.

Akredytywa jest metodą rozliczeń, która powinna znaleźć szersze zastosowanie, chociaż w dotychczasowej praktyce uważano słusznie, że jest ona znacznie mniej wygodna od poleceń przelewu. Ponieważ jednak zapewnia dostawcom terminową zapłatę, stosowano ją wyłącznie jako formę oddziaływania na opieszałych lub nieznanych płatników. Żądanie od odbiorcy otwarcia akredytywy zastępowało w praktyce odmowę dostawy opieszałemu płatnikowi.

5.4 Rola banków na rynku papierów wartościowych

Bank, po uzyskaniu zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd może wykonywać czynności związane z obrotem papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu. Warunkiem uzyskania zezwolenia jest organizacyjne i finansowe wydzielenie działalności maklerskiej w banku, polegające na prowadzeniu tej działalności wyłącznie w formie odrębnej jednostki organizacyjnej, przy wykorzystaniu pomieszczeń i urządzeń specjalnie do tego wydzielonych oraz podlegającej odrębnej ewidencji.

Czynnościami z zakresu publicznego obrotu papierami wartościowymi wykonywanymi przez bank mogą być:

• Oferowanie papierów wartościowych w publicznym obrocie pierwotnym

• Nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek

• Nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu wykonania zadań związanych z regulowaniem rynku

• Zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie

• Doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi

• Prowadzenie rachunków papierów wartościowych

• Pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na rynkach zagranicznych

Prowadzenie biur maklerskich i operowanie na rynku papierów wartościowych nie jest jedyną czynnością wykonywaną przez banki na rynku kapitałowym.

Banki mogą być także:

• Pośrednikami w nabywaniu bonów skarbowych

• Pośrednikami w emisji i wprowadzaniu na rynek papierów wartościowych

• Organizatorami i prowadzącymi rynek wtórny dla wyemitowanych papierów

• Depozytariuszami aktywów funduszu inwestycyjnego

• Depozytariuszami aktywów funduszu emerytalnego

• Doradcą w zakresie kształtowania struktury kapitału firm, ich restrukturyzacji a także fuzji i przejęć

5.5 Pozostałe usługi banków

Banki świadczą także inne usługi, zarówno klientom spoza sektora finansowego, jak i sobie nawzajem. Przykładem usług świadczonych przez jeden bank innym bankom może być zaopatrywanie w gotówkę i oprowadzanie nadwyżek za pomocą wyspecjalizowanego transportu. Powszechnie taką usługę świadczą bankom spółdzielczym zrzeszające je banki regionalne.

Tego typu usługę, polegającą głównie na zbieraniu utargów z punktów handlowych świadczą banki, lub czasem posiadane przez banki wyspecjalizowane firmy, także innym klientom.

Stosunkowo niedawno podjętą, ale dość dynamicznie się rozwijającą usługą świadczoną przez banki jest wynajem skrytek sejfowych dla przechowywania cennych przedmiotów czy papierów wartościowych. Jeśli infrastruktura banku pozwala na to, wyodrębnia się oddzielny skarbiec z umieszczonymi w nim skrytkami oraz miejscem, gdzie klient może dyskretnie skrytki te napełniać i przeglądać ich zawartość.

Wśród innych usług podejmowanych przez banki jest doradztwo finansowe i ubezpieczeniowe, sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, obrót nieruchomościami, sprzedaż polis ubezpieczeniowych itp.

Rozdział VI.

W powyższym rozdziale postaram się ukazać praktyczną sferę działalności banku na konkretnych przykładach. W tym celu posłużę się materiałami zdobytymi w banku w którym odbywałem praktyki zawodowe, a mianowicie w Banku Handlowym w Warszawie SA .

6.1 Kredyty i inne zaangażowania obciążone ryzykiem.

Należności kredytowe brutto osiągnęły w roku 1999 wartość 10 995mln zł.. dynamika ich wzrostu w stosunku do grudnia 1998 r. wyniosła 8,9% i była wolniejsza od, stymulowanego popytem na kredyt konsumpcyjny, tempa wzrostu należności kredytowych w sektorze bankowym. Wywołało to spadek udziału Banku w rynku kredytowym ogółem z 6,9% do 6% oraz z 8% do 7,4% w rynku kredytów dla podmiotów gospodarczych.

W celu poprawy struktury bilansu oraz ograniczenia ponoszonego przez klientów ryzyka kursowego w sytuacji znacznych wahań kursów walutowych, znaczne ograniczenia nałożono na przyrost kredytowania w walutach obcych. Wartość walutowych należności kredytowych wyniosła w końcu roku 4 950mln zł, tj. o 2,2% mniej niż przed rokiem, a ich udział w portfelu zmniejszył się z 50% do 45%.

Wysoką dynamiką charakteryzowały się kredyty obrotowe. W końcu 2000 r. osiągnęły one wartość 5 148mln zł, tj. o 18,3% wyższą niż rok wcześniej, czego następstwem było zwiększenie ich udziału w portfelu z 43,1% w roku poprzednim do 46,8% w 1999 r. Równocześnie nastąpiło zahamowanie wzrostu kredytów inwestycyjnych. Wartość należności z tego tytułu w końcu 1998 r. wynosząca 4mld zł, kształtowała się na poziomie roku poprzedniego, w związku z tym ich udział obniżył się z 40% do 37%. Trudna sytuacja w rolnictwie spowodowała ograniczenie kredytowania w tym sektorze o 17,3% w wyrażeniu nominalnym. Podobnie jak w latach poprzednich w 1999 r. Bank występował w roli organizatora kredytów konsorcjalnych finansujących duże przedsięwzięcia inwestycyjne, m. in. Takie jak budowy i modernizacje obiektów biurowych, handlowych i rozrywkowych.

tys. Zł							1999		1998		99/98
	Kredyty złotowe						6 045 424		5 041 867		19,90%
	Kredyty walutowe						4 949 985		5 059 496		2,20%
Należności razem							10 995 409		10 101 363		8,90%
	Podmioty niefinansowe						10 351 221		9 636 763		7,40%
	Podmioty finansowe						588 583		414 872		41%
	Podmioty budżetowe						55 605		49 729		11,80%
Należności razem							10 995 409		10 101 363		8,90%
	Podmioty gospodarcze						10 851 493		9 931 555		9,30%
	Osoby fizyczne						143 915		169 809		15,20%
Należności razem							10 995 409		10 101 363		8,90%

6.2 Zaangażowania pozabilansowe.

W roku 1999 znacznie wzrósł wolumen zaangażowań pozabilansowych Banku. Szczególnie wysoką dynamiką charakteryzowały się kredyty przyrzeczone, co jest zapowiedzią planowanej na rok 2001 i na lata następne wzmożonej ekspansji kredytowej. Wartość tych kredytów osiągnęła blisko 3mld zł i była wyższa niż przed rokiem o 45,8%.

Po kilku latach regresu w tej dziedzinie odnotowano znaczny wzrost zobowiązań z tytułu udzielonych gwarancji. Gwarancje to produkt, w którego realizacji Bank dysponuje unikatowym w polskim systemie bankowym doświadczeniem i potencjałem, wynikającym z akceptowania przez podmioty zagraniczne gwarancji Banku Handlowego jako instytucji od dawna obecnej i dobrze znanej na zagranicznych rynkach. Wartość udzielonych gwarancji wyniosła w końcu roku 2 932mln zł, tj. o 20,4% więcej niż przed rokiem.

Podobnie jak w latach poprzednich zakres wykorzystywania akredytywy jako instrumentu płatności w rozliczeniach handlowych ogranicza się do transakcji z krajami o podwyższonym ryzyku. W związku z poważnym obniżeniem się obrotów handlowych z tego typu krajami po kryzysie rosyjskim wolumen tych operacji realizowanych przez Bank Handlowy zmniejszył się o ponad 43%.

tys. Zł			1999		1998		99/98
Zobowiązania pozabilansowe razem			6 554 409		5 216 537		26%
Gwarancje			2 932 387		2 436 046		20%
Akredytywy własne			297 661		528 983		44%
Akredytywy obce potwierdzone			110 146		92 964		19%
Kredyty przyrzeczone			2 996 317		2 055 024		46%
Gwarancje i poręczenia emisji			217 898		103 520		111%
Rezerwy na zobowiązania pozabilansowe			21 770		35 056		38%
Stopień pokrycia rezerwami			0,30%		0,70%		0,40%

6.3 Leasing

Rok 1999 był czwartym rokiem działalności operacyjnej spółki Handlowy -Leasing SA . spółka ta z powodzeniem realizuje założoną strategię rynkową, polegającą na uzupełnianiu oferty Banku Handlowego w Warszawie SA dla klienta korporacyjnego.

Wartość zawartych transakcji w 1999 r. wyniosła 204,5mln zł. Portfel spółki Handlowy -Leasing SA wzrósł o 100% w stosunku do roku poprzedniego, co -wobec znacznie ograniczonej dynamiki wzrostu rynku usług leasingowych w Polsce -można uznać za sukces. Odpowiednio też zwiększył się udział rynkowy, mierzony wartością aktywów netto przekazanych w leasing, z 1,7% w roku 1999 do 2,7% w 1999 r.

W strukturze środków trwałych stanowiących przedmiot umów leasingu zawieranych przez spółkę dominowały maszyny i urządzenia przemysłowe, środki transportu, zestawy sprzętu telekomunikacyjnego i komputerowego. Spółka planuje wzbogacenie swojej oferty produktowej o leasing nieruchomości.

6.4 Faktoring

Utworzona w 1994 r. jako pierwsza na polskim rynku specjalistyczna firma faktoringowa -Handlowy -Heller SA poszerza ofertę Banku Handlowego o kompleksową obsługę portfela wierzytelności klientów korporacyjnych, zarządzając -jako jedyna na rynku -całością ich ryzyka handlowego.

Obroty firmy, liczone wartością skupionych wierzytelności, wyniosły w 1999 r. 1 173mln zł i były o 12% wyższe niż w roku poprzednim. W ciągu roku podpisano 50 umów faktoringowych, w przeważającej części z firmami małymi i średnimi, o rocznych obrotach w wysokości od kilku do kilkunastu milionów złotych.

6.5 Działalność na pierwotnym rynku kapitałowym -emisje

Bank Handlowy odegrał ważną rolę w rozwoju rynku krótkoterminowych papierów dłużnych, uzyskując na nim wiodącą pozycję. Pomimo rosnącej konkurencji w 1999 r. należał on -obok ING Barings i Pekao S.A. -do ścisłej czołówki banków pełniących funkcje agentów emisji z 13% udziałem rynkowym.

W 1999 r. Bank pełnił funkcję agenta emisji KPD dla 10 nowych spółek. Największą emisję, o maksymalnej wartości zadłużenia 200mln zł, zorganizowano dla spółki Polimpeks Cekop na realizację planowanych przejęć firm budowlanych. Opracowano również programy emisyjne dla takich spółek akcyjnych, jak: Exbud, Staleksport czy Echo Inwestment.

W ramach wszystkich programów dla 21 emitentów w 1999 r. przeprowadzono 501 emisji bonów o łącznej wartości ponad 5,1mld zł

Bank Handlowy zaznaczył również swoją obecność na pierwotnym rynku akcji. Pomimo wyraźnego osłabienia dynamiki rynku w 1999 r. Centrum Operacji Kapitałowych Banku Handlowego pełniło rolę oferującego i doradcy w procesie upublicznienia akcji dla 6 emitentów w tym m. in. Dla spółek Mostostal Kęty. ST Group S.A., Lubelskie Towarzystwo Leasingowe S.A. Łączna wartość emisji wyniosła 97,4mln zł.

6.6 Usługi powiernicze

Bank Handlowy ma ugruntowaną pozycję na rynku usług powierniczych. Bank jako depozytariusz obsługiwał portfel aktywów klientów o wartości wynoszącej w końcu roku 1999 blisko 43mlr zł, podczas gdy przed rokiem tylko 8,5mld zł. Tak duży przyrost spowodowany był zarówno przyjęciem do obsługi 31,2mld zł aktywów Skarbu Państwa, jak i zwiększeniem portfela klientów o 3,2mld zł, tj. o 37,9% m.in. dzięki pozyskaniu nowych klientów.

Udział Banku w rynku mierzony wartością aktywów przechowywanych przez banki pełniące funkcję depozytariusza w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych wyniósł w końcu 1999 r. -wraz z aktywami Skarbu Państwa -46,55%, natomiast bez tych aktywów -12,7%. Udział Banku jaki powiernika w kapitalizacji Giełdy Papierów Wartościowych zwiększył się o 9,7% z 8,3% rok wcześniej; podjęcie usług powierniczych wobec skarbu państwa spowodowało wzrost tego udziału do 35,3%.

6.7 Bankowość detaliczna

W 1999 r. znacznie zintensyfikowano prace związane z rozbudową pionu detalicznego Banku -Handlobanku, osiągając dzięki temu wyższą liczbę placówek i ich klientów niż to pierwotnie zakładano. W końcu tego roku działało już 37 placówek Handlobanku w 20 miastach Polski, obsługujących około 60 tys. klientów. Obecnie plany zakładają, że do końca 2004 r. liczba placówek wzrośnie do 200.

Działający od października 1998 r. Handlobank budował pozycję rynkową wykorzystując swą obecność we wszystkich większych miastach i pozyskując klientów dzięki prostej pod względem proceduralnym, a jednocześnie nowoczesnej ofercie produktowej. Klienci otrzymali w Handlobanku wielofunkcyjne karty płatnicze -Maestro i MasterCard, konto typu „wszystko w jednym”, a także pełny, 24 godzinny dostęp do usług przez telefon.

W 2000 r. Handlobank zaproponował klientom szereg innowacji, które zapewnią mu wiodącą rolę w Home Banking. Dzięki „Pakietowi Inwestora” klient ma możliwość zlecania transakcji giełdowych ze środków gromadzonych na rachunku bieżącym w Handlobanku. W ofercie znajduje się również polecenie zapłaty, usługa pozwalająca na regulowanie przez Bank stałych płatności klienta bez konieczności osobistego dokonywania zleceń przez klienta. W najbliższej przyszłości Bank zaoferuje swoim klientom -obok kart Maestro i MasterCard -także karty Visa Electron i Visa Classic. Istotną zmianą zmianą jakościową w obsłudze klienta będzie wprowadzenie handlonetu, zapewniającego całodobowy dostęp do rachunku za pośrednictwem internetu.

6.8 Fundusze inwestycyjne i emerytalne

Rok 1999 był pierwszym rokiem działalności operacyjnej Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych Banku Handlowego S.A. klientom indywidualnym TFI Banku Handlowego zaoferowano wiele możliwości inwestowania w zależności od ich potrzeb i skłonności do ponoszenia ryzyka: cztery otwarte fundusze inwestycyjne -zrównoważony, fundusz akcji, fundusz papierów dłużnych i fundusz rynku pieniężnego, jak również kilka celowych planów oszczędnościowych -Skarbonka, Dziecko, Pewne Jutro, Twój Plan i Dobra Lokata.

Dla klientów instytucjonalnych przygotowano specjalistyczny Otwarty Fundusz Inwestycyjny Kapitał Handlowy Senior, który powstał z myślą o pracodawcach zainteresowanych tworzeniem pracowniczych programów emerytalnych w formie umowy z funduszem inwestycyjnym. Ponadto uruchomiono nowy produkt pod nazwą Menedżer Finansowy, skierowany małych i średnich przedsiębiorstw, gmin i przedsiębiorstw komunalnych, funduszy celowych i regionalnych, agencji rozwoju regionalnego, fundacji oraz organizacji politycznych i wyznaniowych. Menedżer Finansowy to pakiet rozwiązań, umożliwiający lokowanie bieżących nadwyżek finansowych oraz zarządzanie aktywami finansowymi w oparciu o fundusze Kapitał Handlowy.

TFI Banku Handlowego Pozyskał aktywa o wartości 42mln zł stanowiące około 1,4% ogółu aktywów funduszy inwestycyjnych w końcu 1999 r, osiągając średnią stopę zwrotu 26%. Najlepsze wyniki w zarządzaniu aktywami uzyskał Kapitał Handlowy IV OFI, który w 1999 r. okazał się najlepszym funduszem inwestycyjnym w klasie tzw. funduszy bezpiecznych.

Równoczesne utworzenie w 1999 r. PKO/Handlowy PTE S.A. zainicjowało swą obecność w II filarze Systemu ubezpieczeń społeszcnych, powołując fundusz emerytalny -Bankowy. W 1999 r. PKO/Handlowy PTE S.A. stworzyło niemal od podstaw efektywną sieć dystrybucji, pozyskując dzięki temu 353 tys. klientów. Pod względem wartości aktywów Bankowy OFE zajmował szóste miejsce na rynku, co stanowi najlepszy wynik spośród wszystkich funduszy bez dominującego udziału firmy ubezpieczeniowej.

Podsumowanie.

Banki są jednymi z najważniejszych instytucji w kraju. Poznanie bliżej ich funkcji powinno być jednym z priorytetów dla studentów ekonomii. Powyższa praca jest znakomitym źródłem wiedzy dla tych, którzy poszukują informacji na temat działalności banków. Oprócz wiedzy teoretycznej w umieszczono w niej wyniki finansowe Banku Handlowego w Warszawie S.A, z których można wyciągnąć następujące wnioski.

W ciągu kilku ostatnich lat sytuacja rynkowa zmusiła Bank do rozszerzenia swojej działalności. Chodzi tu głównie o otwarcie pionu detalicznego, zajmującego się obsługą osób fizycznych i małych firm. Pomimo stosunkowo krótkiego okresu działania na rynku operacji indywidualnych Hanlobank zdążył już znacznie umocnić swoją pozycję na rynku, pośród innych banków prowadzących działalność detaliczną od początku ich powstania. Stało się tak dzięki renomie jaką Bank Handlowy budował przez ponad 130 lat, rozbudowie sieci placówek Handlobanku, oraz wprowadzeniu nowoczesnej oferty produktowej.

Zmiana systemu emerytalnego w Polsce zmobilizowało Bank otwarcia wspólnie z PKO do otwarcia PKO/Handlowy PTE S.A. i rozpoczęcia działalności w II filarze systemu ubezpieczeń społecznych.

Lecz pomimo powyższych zmian Bank Handlowy pozostaje czołowym polskim bankiem komercyjnym specjalizującym się w obsłudze średnich i dużych firm, a także jedynym bankiem obsługującym aktywów Skarbu Państwa.

Wiedza teoretyczna, zawarta w pierwszej części pracy, dotycząca funkcji banków, uzupełniona o materiały zdobyte w Banku Handlowym, może stanowić ciekawą lekturę dla chętnych poszerzyć swoją wiedzę z zakresu bankowości.

Bibliografia.

Dobosiewicz Z.: Podstawy bankowości. Wydawnictwa naukowe PWN, Warszawa 1997.;

Dobosiewicz Z.: Finanse i kredyt. FBC, Warszawa 1994;

Dobosiewicz Z.: Wszystko o kredytach. Przewodnik. INFOR, Warszawa 1995;

Heropolitańska J.,Borowska E.: Kredyty i gwarancje bankowe. Twigger, Warszawa 1993;

Jaworski W., Krzyżkiewicz Z., Kosiński B.: Banki, rynek, operacje, polityka. Studia Finansowo -Bankowe. Szkoła Główna Handlowa ,Warszawa 1999.;

Krzyszkiewicz Z.: Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne. Studia Finansowo -Bankowe, Szkoła Główna Handlowa 2001;

Krzyszkiewicz Z. :Podręcznik do nauki bankowości. Biblioteka Menedżera Bankowości, Warszawa 1994;

Olesiak K., Zawadzki A.: Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń. Wyższa Szkoła Ubezpieczeń i Bankowości, Warszawa 2000.;

Zbigniew Dobosiewicz „Podstawy Bankowości”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości...”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości...”

Władysław Jaworski, Zbigniew Krzyżkiewicz, Bohdan Kosiński „Banki, rynek, operacje, polityka”

Zbigniew Krzyżkiewicz „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”

Zbigniew Krzyżkiewicz „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości...”

K. Olesiak, A Zawadzki, „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

K. Olesiak, A. Zawadzki „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

K. Olesiak, A. Zawadzki „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

Zbigniew Krzyszkiewicz „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”

Zbigniew Krzyżkiewicz „Podręcznik do nauki bankowości”.

Zbigniew Krzyszkiewicz „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”

W. Jaworski, Z. Krzyszkiewicz, B. Kosiński „Banki, rynek, operacje, polityka”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

Kazimierz Olesiak, Andrzej Zawadzki „Podstawy bankowości, podręcznik dla studentów bankowości i ubezpieczeń”

Zbigniew Dobosiewicz „Podstawy bankowości”

W.L. Jaworski, Z. Krzyszkiewicz, B. Kosiński „Banki, rynek, operacje, polityka”

1

1

Polecenie przelewu

Zawiadomienie o dokonaniu przelewu

Przelew środków

faktura

Bank wierzyciela

Wierzyciel

Bank dłużnika

Dłużnik

Remitent (Beneficjent)

a)podany imiennie

b)okaziciel

Płatnik (Trasat)

zawsze bank

zawsze bank

Wystawca (Trasant)

Bank dłużnika

Bank wierzyciela

Dłużnik

Faktura i list przewozowy

Zawiadomienie o otwarciu akredytywy

Zawiadomienie o dokonanej płatności i list przewozowy

Zawiadomienie faktura i list przewozowy

Wniosek o otwarcie akredytywy

Wierzyciel

Polecenie otwarcia akredytywy

---