UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI

JĄDRO - TESTIS, ORCHIS

Jest kształtu jajowatego. Wyróżniamy w nim: dwa końce - extremitas capitata i extremitas caudata, dwie powierzchnie - facies lateralis i facies medialis, dwa brzegi - margo epididymalis i margo liber. Otoczone jest tunica albuginea, która wnika w głąb jądra tworząc septulae testis, a te z kolei dzielą jądro na lobuli testis. Przegródki jądra są miejscem wnikania do jądra naczyń krwionośnych i nerwów.

W obrębie płacików znajdują się cewki nasieniotwórcze kręte - tubuli contorti seminiferi. Pokryte są nabłonkiem płciowym wspartym na błonie własnej. Wśród komórek nabłonka cewek wyróżnia się komórki podporowe oraz komórki nasienne w różnych stadiach rozwojowych. Tubuli contorti seminiferi zmierzają do wnętrza jądra przechodząc w tubuli recti, a te znajdują swoje ujście w sieci jądra. Z rete testis odchodzą przewodziki wyprowadzając - ductuli efferentes testis. Jest ich: u psa - 15-18, u buhaja -13-15, u barana -15-19, u ogiera -12-23.

Między tubuli contorti seminiferi znajduje się tkanka łączna wraz z naczyniami krwionośnymi, nerwami oraz komórkami Leydiga pełniącymi funkcje gruczołów dokrewnych. Produkują one testosteron wpływający na prawidłowy przebieg spermatogenezy.

Funkcja jąder:

- produkcja plemników,

- funkcja endokrynna - w tkance śródmiąższowej komórki Leydiga produkują androgeny (18), z których najbardziej aktywny jest testosteron. Poza tym produkowane są estrogeny w komórkach Sertoliego.

Androgeny i estrogeny regulują proces spermatogenezy. Decydują o odruchach płciowych, dojrzewaniu narządu, hierarchii w stadzie, o libido, wpływają na rozwój drugorzędowych cech płciowych.

W jądrach wytwarzane są też feromony, androstenon, androsterol; szczególna role odgrywają one u Su i Ca.

NAJĄDRZE - EPIDIDYMIDIS

Najądrza są początkowymi odcinkami dróg wyprowadzających nasienie. Anatomicznie najądrze jest dzielone na głowę (caput), trzon (corpus) i ogon (cauda). W obrębie głowy najądrza następuje połączenie kanalików wyprowadzających nasienie z jąder (ductuli efferentes testis) w jeden przewód najądrza (ductus epididymidis), którego niesłychanie kręty przebieg i liczne zwoje tworzą pozostałą część głowy najądrza, a następnie trzon i ogon. Przewód ten liczy 33-35 metrów długości u buhaja, 17-65 u knura, 50 u tryka, 70-80 u ogiera.

Głowa najądrza leży na biegunie dogrzbietowym jądra. Ma kształt szyszaka, jest płaska i ściśle przylega do jądra.

Trzon jest stosunkowo wąski, również płaski, o grubości 0,5-1,5 cm. Leży przyśrodkowo na tylnej powierzchni jądra. Nabłonek jest urzęsiony i plemniki niemające zdolności ruchu wędrują tu z płynem jądrowo-najądrzowym.

Ogon jest odcinkiem najądrza, który najwyraźniej się zaznacza pod skórą moszny. Leży na biegunie dystalnym jądra. Jego wielkość i konsystencja są w dużej mierze uzależnione od stopnia wypełnienia plemnikami. Przewód najądrza w odcinku ogonowym stanowi bowiem magazyn plemników. Ogon najądrza wygina się na kształt litery "U”, przy czym przewód najądrza skierowuje się dogrzbietowo i zatracając stopniowo swój kręty przebieg, przechodzi w nasieniowód (ductus deferens). Do połowy, a czasem nawet do 2/3 wysokości jądra, zaznacza się jeszcze falisty przebieg tego przewodu. Układa się na kaudo-medialnej powierzchni jądra, przyśrodkowo w stosunku do trzonu najądrza.

Dojrzewanie plemników

W ogonie najądrza plemniki nabywają zdolności zapładniające i ruchowe. W płynie znajdują się liczne substancje enzymatyczne, GOT, ASPAT, ALAT, kwaśne fosforany, dużo cynku, fosforu i azotu. Plemniki mogą tu dojrzewać bez utraty energii: warunki beztlenowe, obniżone pH zwalniają przemiany metaboliczne, brak czynników zewnętrznych stymulujących ruch. Dochodzi tu do wymiany jonów Na i K wew=zew. Oddziela się kropla protoplazmatyczna. Jeśli nasienie jest za często pobierane jest dużo kropli protoplazmatycznych.

Następny etap dojrzewania plemników zachodzi w 1/3 górnej części jajowodu (kapacytacja). Jest tu hyperoscylacja plemników. Dochodzi do redukcji akrosomu. Tworzą się wodniczki w skutek, czego dochodzi do odsłonięcia materiału akrosomalnego: akrozyna (rozpuszcza zona pellucida), proteolizyna.

NASIENIOWÓD - DUCTUS DEFERENTES

Nasieniowody mają po 40 - 50 cm długości u buhaja, 26-38 u tryka, 57 u ogiera, a ich światło zwęża się z początkowej średnicy wynoszącej około 750 do około 480 mm.

Na wysokości głowy najądrza nasieniowody dołączają do naczyń krwionośnych i nerwów zaopatrujących jądra, tworząc powrózki nasienne (funiculi spermatici). Powrózki te owinięte fałdem otrzewnej wchodzą do jamy brzusznej kanałem pachwinowym. Po przejściu pierścienia pachwinowego, nasieniowody kierują się dogrzbietowo i oddzielają od naczyń, z którymi tworzyły powrózek. Nasieniowód przed ujściem do kanału moczopłciowego przechodzi w część gruczołową nazywaną też bańkami nasieniowodów {ampuline ductus deferentis). Światło przewodu w obrębie baniek jest znacznie większe i nieregularne dzięki licznym uchyłkom. W tych zbiorniczkach gromadzone są plemniki, które współtworzą ejakulat. Zawartość ampuł nasieniowodów jest bowiem wprowadzana do cewki jako początkowy etap procesu ejakulacji.

Nasieniowody następnie przechodzą w kierunku doogonowym na dorsalną powierzchnię pęcherza moczowego i uchodzą do cewki moczowej na wzgórku nasiennym (coiliculus seminalis).

OSŁONKI JADRA

Od zewnątrz jądro otaczają:

1. Moszna właściwa - zbudowana jest z cienkiej skóry zespolonej z błoną kurczliwą, stanowiącą odpowiednik tkanki podskórnej.

2. Dwulistkowa powięź nasienna zewnętrzna, która jest modyfikacją powięzi tułowia powierzchownej i głębokiej.

3. Mięsień dźwigacz jądra, wywodzący się z mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha.

4. Powięź nasienna wewnętrzna, stanowiąca kontynuację powięzi poprzecznej ściany brzucha.

5. Blaszka ścienna osłonki pochwowej, będąca przedłużeniem otrzewnej ściennej.

GRUCZOŁY PŁCIOWE DODATKOWE

• Parzysty gruczoł pęcherzykowy - glandula vesicularis, układa się z boku szyjki pęcherza i zajmuje również położenie boczne w stosunku do końcowego odcinka nasieniowodu. Szczególną wielkość i kształt osiąga gruczoł pęcherzykowy u konia, gdzie jego długość wynosi 10-15 cm, przewód mierzy 3-6 cm. Sam gruczoł ma postać grubościennego pęcherza, stąd w przypadku konia, jego nazwa - pęcherzyk nasienny, vesicula seminalis. U bydła gruczoł ten ma 10-12 cm długości. Konsystencja gruczołu u przeżuwaczy jest twarda o guzowatej powierzchni zewnętrznej (groniasta struktura). U świni gruczoł pęcherzykowy charakteryzuje się znaczną wielkością oraz kształtem przypominającym trójścienną piramidę o wierzchołku skierowanym ku tyłowi i długości 7-12 cm. Mięsożerne są pozbawione gruczołu pęcherzykowego.

• Gruczoł krokowy (stercz) - glandula prostatica - prostata występuje u wszystkich gatunków, lecz w bardzo zróżnicowanej postaci. Pod względem wielkości gruczoł krokowy jest stosunkowo najlepiej rozwinięty u mięsożernych i kolejno coraz słabszy u konia (cieśń i dwa płaty boczne 6-8cm), bydła (trzon i część rozsiana, długość trzonu 1,5cm - mankiet na ujściu pęcherza, szerokości 3-4), świni (jak u Bo) i małych przeżuwaczy. Ogólnie w gruczole krokowym wyróżnia się dwie podstawowe części - trzon corpus prostatae oraz część rozsianą pars disseminata.

• Gruczoł opuszkowo-cewkowy - glandula bulbourethralis, jest gruczołem parzystym, ułożonym w sąsiedztwie cewki moczowej przed jej wyjściem z jamy miednicznej, obok opuszki prącia bulbus penis. U bydła (niewyczuwalne) i konia (wyczuwalne) gruczoł opuszkowo-cewkowy leży na grzbietowej ścianie cewki moczowej osiągając wielkość orzecha włoskiego. U owcy i kozy wielkość jego nie przekracza orzecha laskowego. U przeżuwaczy gruczoł ma przewód pojedynczy, u konia potrójny lub nawet poczwórny.

CEWKA MOCZOWA MĘSKA - URETHRA MASCULINA

Jest to krótki odcinek między szyjką pęcherza, a wzgórkiem nasiennym. Kanał służy wydalaniu zarówno moczu jak i nasienia, stąd też używana jest też nazwa "kanał moczopłciowy" (canalis urogenitalis). Odcinek cewki leżący w jamie miednicznej wyróżnia się zarówno budową jak i funkcją. Światło szersze w części dogłowowej, zwęża się doogonowo tworząc cieśń w miejscu przejścia w część opuszkową kanału. W tym miejscu znajduje się ślepy uchyłek, utrudniający cewnikowanie. Wzgórek nasienny, stanowiący granicę tego odcinka od strony dogłowowej, pęcznieje podczas ejakulacji w rezultacie wypełniania krwią ciał jamistych i zamyka światło kanału, na skutek czego powstaje przestrzeń, w której jest gromadzone nasienie, wydzieliny gruczołów pęcherzykowych i prostaty. Skurcz potężnego mięśnia cewkowego (m.urethralis), który otacza cały ten odcinek kanału, wywołuje wzrost ciśnienia, które przy wyprostowanym zgięciu esowatym prącia, powoduje wyrzut nasienia ze znaczną siłą. Jest to charakterystyczny dla przeżuwaczy przebieg ejakulacji, podczas której cały ejakulat jest wydalany w jednym wytrysku.

Część opuszkowa (pars bulbaris) cewki stanowi odcinek, znajdujący się między gruczołami opuszkowo-cewkowymi a częścią, która wchodzi już w skład prącia. Wychodzi z jamy miednicznej po łuku kulszowym i jest dobrze wyczuwalna pod skórą. Kończy się w okolicy korzenia prącia. Odcinek ten przykrywa parzysty mięsień opuszkowo-jamisty. Cienka w odcinku miednicznym warstwa ciał jamistych tutaj już grubieje, tworząc warstwę ciał jamistych cewki (corpus cavernosum urethrae) odcinka prąciowego. Przy wzwodzie prącia zadaniem tej warstwy ciał jamistych jest usztywnienie ścian kanału, aby przepływające nasienie nie napotykało na opór. Część prąciowa cewki kończy się na żołędzi prącia wyraźnie zaznaczonym, ale niewystającym poza jego obręb, wyrostkiem.

PRĄCIE - PENIS

Buhaja ma ok.100 cm długości. Zbudowane jest z dwóch ciał jamistych corpus cavernosus penis otoczonych błoną białawą, od której odchodzą liczne beleczki tworzące system ciał jamistych prącia. Cewka moczowa otoczona jest ciałem gąbczastym. Na grzbietowej powierzchni prącia przebiega system głównych naczyń krwionośnych, chłonnych i nerwów.

Buhaj posiada prącie typu włóknistego. Charakterystyczną jego cecha jest to, że nie zmienia się jego wielkość po erekcji. Szyszak

Prącie ogiera jest typu mięśniowo-jamistego i powiększa się o 50% podczas erekcji, a średnica żołędzia wzrasta 300-krotnie. Kształt grzyba.

Prącie tryka ma długość 30-35 cm i jest cienkim organem o budowie włóknistej.

U tryka cewka moczowa przechodzi w wyrostek cewkowy (processus urethrae), który wystaje 4 cm poza żołądź. Wyrostek cewkowy ma kształt litery S.

Prącie knura ma długość 60 cm. Ma budowę włóknisto-elastyczną. Koniec prącia ma kształt lewoskrętnego korkociągu.

Erectio - wywołane jest zatrzymaniem krwi u ciałach jamistych prącia. Pobudzenie płciowe wywołuje rytmiczne skurcze mm. kulszowo-jamistych mm ischiocavernosi, które tłoczą krew z ramion prącia. Równocześnie następuje zaciśnięcie naczyń żylnych korzenia prącia, które odprowadzają krew. Towarzyszy temu wypełnienie ciał jamistych cewki. W czasie erekcji w prąciu jest ok. 250 ml krwi.

ŻOŁĄDŹ PRĄCIA - GLANS PENIS

Żołądź prącia jest końcowym odcinkiem prącia, zbudowanym z własnego układu ciał jamistych. Od trzonu prącia oddziela ją wyraźnie zaznaczone wgłębienie, określane jako szyjka żołędzi (collum glandis). Szczególnie liczne zakończenia nerwowe, rozmieszczone na powierzchni tej części prącia, służą do odbierania bodźców, które kierują ruchami szukającymi, a następnie doprowadzają do wykonania pchnięcia kopulacyjnego. Okrężne rozmieszczenie zakończeń czuciowych sugeruje dostarczanie informacji o możliwości wprowadzenia prącia do pochwy.

NAPLETEK - PREPUTIUM

Napletek tworzy jamę napletkową (cavum preputiale) i stanowi osłonę prącia w czasie spoczynku. Zewnętrznie jest okryty skórą brzucha. Ujście jamy znajduje się doogonowo w stosunku do pępka i zaznacza się jako fałd skóry odstający na 2 - 3 palce od powłok brzucha. Skóra jest w tym miejscu u buhaja porośnięta dłuższym włosem tzw. „pędzlem”. Obcinanie tych włosów jest ryzykownym, bo zbyt krótko przycięte włosy drażnią błonę śluzową i wywołują stan zapalny, który wobec nagromadzenia flory bakteryjnej w jamie napletkowej natychmiast przechodzi w ropne zapalenie błony śluzowej.

Ujście jamy napletkowej (ostium preputiale) jest miejscem, gdzie rozpoczyna się błona śluzowa, która tworzy głęboki fałd (25 - 40 cm) i przechodzi na prącie przyczepiając się doogonowo od żołędzi. Są to jedyne dwa miejsca trwałych połączeń tej tkanki. Pozwala to na swobodne zmiany położenia prącia w zależności od stanu pobudzenia. Gdy prącie jest wciągnięte, wówczas tworzy się jama napletkową. Natomiast w czasie erekcji, napletek wynicowuje się, okrywając wysuwające się prącie.

Napletek knura posiada uchyłek napletkowy, który łączy się z jamą napletkową. Gromadzi się w nim nasienie, mocz i złuszczony nabłonek, co stwarza dogodne warunki do rozwoju bakterii.

Napletek ogiera tworzy dwa fałdy zwane listkami wewnętrznym i zewnętrznym. Listek zewnętrzny przypomina napletek innych samców, natomiast wewnętrzny wraz z zewnętrznym tworzy „pierścień napletkowy”.

PLAN BADANIA SAMCA NA PŁODNOŚĆ

1. Wywiad

2. Ocena zootechniczna

3. Ocena zdrowia

4. Badanie ogólne

5. Badanie szczegółowe

1. zewnętrzne badanie narządu płciowego (oglądanie, omacywanie)

2. wewnętrzne badanie narządu płciowego

3. pobranie wypłuczyn, zeskrobin z worka napletkowego

4. badanie endokrynologiczne

5. badanie odruchów płciowych

6. badanie i ocena nasienia (spermiogram)

7. biopsja jąder

8. sekcja

6. Rozpoznanie

7. Podjęcie decyzji: zdatny, niezdatny, warunkowo przydatny

8. Leczenie

1. WYWIAD

1. opis reproduktora

właściciel, czas posiadania, wiek samca, gatunek, rasa, maść, typ neurohormonalny, numer identyfikacyjny, grupa krwi, tatuaż, znaki szczególne, znamiona itp.

2. pochodzenie

• przodkowie samca muszą być zapisani do ksiąg hodowlanych: standard w okręgowej stacji hodowli zwierząt i elita w Ministerstwie Rolnictwa (rodzice wybitni)

3. ocena

• ocena wstępna potomstwa ocenia się 20-50 cieląt ocenie podlega ich: budowa, ciężar ciała, zdrowie, żywotność, nosicielstwo genów letalnych, subletalnych,

• ocena na podstawie cech użytkowych potomstwa,

• metoda córka-matka, porównuje się laktacje w ciągu 305 dni; wstępnie rozpoczyna się od porównania 15., a kończy na 80. parach

• metoda stacjonarna polega na wycenie wydajności córek buhaja w gospodarstwach specjalistycznych przy zastosowaniu standardowego żywienia; istota polega na ujednoliceniu warunków środowiska. Przez 305 dni laktacji ocenia się wydajność mleczną i zawartość tłuszczu w mleku. Ponadto ocenie poddaje się żerność, wykorzystanie paszy, łatwość porodu i zacielenia, budowę gruczołu mlekowego,

• metoda córka-córka ma na celu porównanie buhajów z tego samego zakładu unasienniania. Porównuje się 20-50 córek-pierwiastek w jednym gospodarstwie; kryterium w trakcie 305 dni laktacji to: skład mleka, łatwość oddawania mleka.

Otrzymane parametry decydują o wykorzystaniu ojców do rozpłodu. Selekcja w oparciu o oceny użytkowości potomstwa daje najlepszy postęp hodowlany.

4. budowa

Ocena według skali 100 pkt.
wygląd ogólny	głowa	przód	środek	zad	kończyny	cechy użytkowości
20	5	20	15	20	10	10

5. płodność

Po unasiennieniu 200 losowo wybranych krów określamy wskaźnik niepowtarzalności (badanie rektalne), czyli % skutecznie unasiennionych (zapłodnionych) do 60 dnia od unasiennienia.

wskaźnik

↓60%	60%	70%	wskaźnik u Eq i Su minimum 80%
eliminacja buhaja	wynik dobry	wynik b.dobry

6. wiek i eksploatacja:

Terminy: dojrzałość płciowa, dojrzałość hodowlana, dojrzałość fizyczna.

Buhaj:

- optymalna płodność: 3-5 lat

- zmiany starcze: 13-16 lat




Eksploatacja płciowa związana z wiekiem:

• młode do 2-3 lat

• 3-8 lat

• powyżej 8 lat

z typem neurohormonalnym:

• umiarkowany 8-12 skoków

• żywy 10-16 skoków

• gwałtowny 12-14 skoków

3-4 skoki (ejakulaty) / tydzień 2 skoki / tydz.




Na skutek zbyt intensywnej eksploatacji może dojść do wyczerpania zapasów plemników pozajądrowych (najądrzowych) i okresowej bezpłodności.




Organizacja krycia

• krycie „z ręki” 80 krów / l buhaja

• krycie haremowe 20-30 krów/ale max. przez 6-8 tyg,

• sztuczna inseminacja 2-3 tys.

Ogier:

• dojrzałość płciowa (zal. od rasy) 23-27 m-cy

• dojrzałość hodowlana pow. 3 lat

• optymalna płodność 5-15 lat

• zmiany starcze 18-20 lat

Eksploatacja płciowa związana z wiekiem:

• do 5 lat 3-4 skoki/tydz.

• pow. 15 lat j/w

• 5-15 lat 15-18 skoków/tydz., ale tak intensywna eksploatacja może trwać do 2 miesięcy; stosujemy specjalne żywienie (2 j.o. na 100kg/m. c.) oraz dzień przerwy w tygodniu.




Knur:

• dojrzałość płciowa (zależy od rasy) 6-10 m-cy

• dojrzałość hodowlana 10-12 m-cy + waga 130-160 kg

• optymalna płodność 2 lata

• zmiany starcze 5-7-8 lat

Eksploatacja płciowa związana z wiekiem

• do 2 lat 10 skoków/tydz.

• pow. 2 lat 20 skoków/tydz.

Po każdym skoku dzień przerwy, u młodych 2 dni.

Organizacja krycia:

• krycie ,,z ręki" 50 loch / l knura

• sztuczna inseminacja kilkaset loch / (minimum 10 loch z jednego ejakulatu

Tryk:

• dojrzałość płciowa (żal. od rasy) 6-8 m-cy

• dojrzałość hodowlana 16-18 m-cy + waga i rasa

• merynos 80 kg czerwiec

• czarnogłówka niemiecka 80 kg

• karakuł 50 kg

• cokle 50 kg

• polska długowełnista 60 kg

• wrzosówka 40-45 kg

• zmiany starcze 8-10 lat

Organizacja krycia:

• krycie „z ręki" 60 maciorek / 1 tryka

• krycie haremowe 20-30 owiec /1 tryka/ sezon

• sztuczna inseminacja do 2tys./ l tryka

2. OCENA ZOOTECHNICZNA

Żywienie - wykład. Pielęgnacja i utrzymanie;

Higiena zwierzęcia:

• kąpiel raz w tygodniu temp. 20°C a czyszczenie min raz dziennie

• mycie dzień przed pobraniem nasienia, dezynfekcja prącia

• pielęgnacja racic - korekcja 2 razy w roku

• czystość stanowisk - wymiana ściółki raz dziennie, dezynfekcja pomieszczeń raz w miesiącu

• ruch - 60-90 minut / dzień

palikowanie, oprowadzanie za kółko nosowe lub kantar, bieżnie szwedzkie, duże okólniki (żłób daleko od koryta)

3. OCENA ZDROWIA SAMCA

Buhaj: powinien być wolny od rzęsistnicy, kampylobakteriozy, chlamydiozy, gruźlicy, otrętu (IBR-IPV), brucelozy, białaczki, ureoplazm.

Knur: gruźlica, bruceloza.

Ogier: zak. zapalenie tętnic

Tryk: gruźlica, bruceloza, chlamydioza

4. BADANIE OGÓLNE (status praesens)

Oceniamy: tętno temp., oddechy, budowę wszystkich narządów (bez płciowego).

Ocena dymorfizmu płciowego, kondycji (wyniszczenie, otłuszczenie), konstytucji (wykład).

Badanie stawów, kopyt, racic (małe racice sprzyjają limaxowi), wykluczamy schorzenia gorączkowe (zły wpływ temp. na spermatogenezę), wykluczamy preparaty siarkowe, streptomycynę.

5. SZCZEGÓŁOWE BADANIE ANDROLOGICZNE

Badanie zewnętrzne narządu płciowego

Można oceniać według klucza hanowerskiego w skali od 2 do 5.

Oglądanie i omacywanie narządu płciowego:

• moszny:

Zwisa między udami, kształtu butelki, spłaszczona przednio-tylnie (piersiówka ułożona w poprzek).

5 - symetryczna, odpowiedniej wielkości i kształtu, pokryta delikatnym włoskiem, ocena termoregulacji - przy niskiej temp. pojawiają się namarszczki, przy niskiej jądra są nisko opuszczone.

2 - brak, namarszczek, wykwity, obrzęki, bolesność, asymetria, hydrocele, haematocele, brak jądra.

• jąder:

Oglądanie: położenie, wielkość, kształt, symetria,

Omacywanie: wielkość, przesuwalność, tkliwość, kształt, konsystencja




Parametry oceny:

• wielkość:

• kształt:

• położenie:

• konsystencja:

• przesuwalność:

• bolesność:

• symetryczność:

jaja gęsiego

5 - podłużnie-owalne, na zewnątrz wypukłe.

2 - okrągłe, cylindryczne

5 - równoległe, pionowe

5 - jędrne, tęgo elastyczne, sprężyste,

u os. starszych bardziej tęgie.

2 - miękkie, niedorozwinięte, twarde.

5 - przesuwalne w osłonkach,

2 - nieprzesuwalne - zrosty, trzeszczenia, fluktuacje

5 - niebolesne

2 - bolesne

dopuszczalna asymetria do 1 cm




• najądrzy:

Głowa n. - (dostępna omacywaniem),

5 - u buhaja występuje na biegunie górnym, posiada kształt czapeczki, słabo wyczuwalna, gładka, tęgo-elastyczna.

2 - asymetria, bolesność, zrosty, trudne do wymacania.

Trzon n. - występuje na margo epidydimidis, bliżej septum scroti,

5 - grubość źdźbła słomy, cienka, elastyczna taśma, słabo wyczuwalna, grubości 0,5-1,5 cm.

2 - bolesność, zrosty, asymetria, zgrubienia.

Ogon n. - najlepiej wyczuwalny, jest rezerwuarem nasienia,

5 - tęgo-elastyczny, symetryczny, przesuwalny, niebolesny, odgraniczony od jądra, wielkości jaja gołębiego.

2 - bolesny, niewyczuwalny, asymetria, zrosty.

• powrózków nasiennych:

Są grubości palca, porównujemy lewy z prawym.

5 - symetryczny, uwarstwiony, niebolesny.

2 - bolesny, asymetryczność, zrosty, żylaki, przepukliny, pozostałości po procesach zapalnych.

• nasieniowodów:

5 - wyczuwalny przez skórę, uwarstwiony, leży po przyśrodkowej stronie jąder w pobliżu septum scroti.

2 - zgrubienie, bolesność, zrosty.

• prącia :

5 - badanie zwierzęcia stojącego, badamy dolny pokład zgięcia esowatego, na dłoń powyżej worka mosznowego - u młodych jest grubości kciuka, u starszych grubości 2 palców, glans penis na dłoń do przodu od worka mosznowego.

2 - stulejka, wybroczyny, przekrwienie, wykwity, nadżerki.

Błonę śluzową prącia i glans penis oglądamy po wprowadzenie do prowokatora lub samicy; wysunięte prącie należy uchwycić przez ręcznik

Znieczulenie prącia w/g Fathina-Isajewa

- wprowadzamy 100-200 ml Polokainy na dolny pokład zgięcia esowatego, po ok.15 min następuje wypadnięcie prącia.




• węzłów chłonnych: wielkości orzecha laskowego lub niewyczuwalne.

• worka napletkowego:

5 - ujście ostium praeputiale - blisko powłok brzusznych, owłosienie wokół ujścia 3-4 cm. Brak wypływu, swobodnie można wprowadzić dwa palce.

2 - wykwity, zrosty, zwężenie ujścia - stulejka; genetyczne prolapsus praeputii.

• testometria:

między biegunami 10-20 cm

długość

grubość

szerokość

obwód

objętość

między krawędziami 7-10 cm

między powierzchniami 6-10,5 cm

taśmą na równiku

w wiaderku z podziałką litrową

	OBWÓD/ cm		OBJĘTOŚĆ /1
wiek/ocena	bdb.	ndst.	bdb.	ndst.
l rok	32,5	27	1,35	0,8
1-1,5	34,5	29	1,6	1
1,5-2	36	30	1,75	1,1
2-2,5	37,5	32	1,95	1,2
3 <	39,5	33	2	1,3

• znieczulenie prącia,

• tonometria,

• biopsja,

• sekcja.




BADANIE WEWNĘTRZNE BYDŁA































Gr. pęcherzykowe.

BDB - wielkość zależy od wieku: młode - szerokość na 2 palce, stare - szerokość dłoni.

• Symetryczne.

• Elastyczne.

• Budowa groniasta.

NDST:

• Niedorozwój.

• Asymetria.

• Procesy zapalne.

• Zatarta budowa.

• Fluktuacje.

• Bolesność.

• Zrosty.

• Stany ropne.

Pomiędzy gr. pęcherzykowymi są ampułowate rozszerzenia nasieniowodów (10-12 cm). Młode - gr. źdźbła trawy; stare - gr. palca.

BDB - symetryczne, przesuwalne.

NDST - zrosty, bolesność.

Na części miedniczej kanału moczopłciowego znajduje się prostata (3-4 cm), otacza go w formie obrączki.

Na grzbiecie kanału moczopłciowego znajduje się trzon prostaty.

NDST

• Fluktuacje.

• Ropnie.

• Wyczuwalny.

BDB

• Niewyczuwalny.

U bydła występują stany zapalne prostaty na tle wirusowym.

Na wysokości opuszki są gr. Coupera:

BDB

• Niewyczuwalne.

• Wielkości orzecha włoskiego.

• Przykryte przez m. bulbo-cavernosus.

BADANIE WEWNĘTRZNE OGIERA








































Jądra wysoko w rejonie inguinalis, lewe nieco większe, asymetria moszny.

Moszna pokryta pigmentem i delikatnym włosem.

Termoregulacja powinna być zachowana.

Jądra

• Podłużnie owalne.

• Jajowate.

• Długość 10 cm.

• Szerokość 3-4 cm.

• Wysokość 6-7 cm.

• Dopuszczalna niewielka asymetria.

• Im starszy ogier tym bardziej tęgie jądra.

Caput epidimidis

• Tęgi.

• Przechodzi w trzon (2 cm), zakończony ogonem.

Nasieniowód - dł. 50 cm, średnica 0,75 cm.

Worek napletkowy - u ogiera podwójny napletek, w ostium preputiale będący rezerwą umożliwiającą wzwód.

Prącie - dł. 1 m, bada się je doprowadzając ogiera do klaczy.

Glans penis - kształt grzyba, ścięty skośnie, centralnie znajduje się ujście cewki. W tym miejscu może gromadzić się smegma, co powoduje ból.

Przed badaniem należy umyć prącie.

Gr. pęcherzykowe - kolbowate, 6-8 cm, przy abstynencji mogą wypełniać się wydzieliną i przypominają pęcherz moczowy.

Rozszerzenie nasieniowodu - dł. 20-25 cm, średnica 2-2,5 cm.

Prostata - zbudowana z 2 płatów.

Gr. Coupera - wielkości orzecha włoskiego.

BADANIE WEWNĘTRZNE KNURA








































Jądro - w worku słabo odizolowanym od skóry tułowia, położone skośnie, konsystencja tęga.

• Długość 11-18 cm.

• Szerokość 6-9 cm.

• Wysokość 7-13 cm.

• Masa 500-1000 g.

WIEK (MIESIĄCE)	DŁUGOŚĆ	SZEROKOŚĆ
4 5 6 7 8 9 10 11 12-15 16-19 20-23 24-27	7.0 8.2 9.6 11.0 11.8 12.6 13.6 13.5 13.2 13.4 14.2 14	2.7 3.5 4.4 5.0 5.2 5.4 5.9 6.0 5.9 6.4 6.7 7.0

Moszna - zaznaczone zamarszczki, pokryta szczeciną.

Epidimidis

• Caput - trudny do wymacania, średnica - 3cm.

• Corpus - kilka mm średnicy.

• Cauda - wielkość śliwki węgierki.

Nasieniowód - niewyczuwalny, 50 cm, brak ampułkowatego rozszerzenia.

Duże knury można badać rektalnie!

Gr. pęcherzykowe - niewyczuwalne, galaretowate

Gr. Coupera - długość 18cm, szerokość 3-4 cm, z każdego z nich uchodzi przewód do kanału moczopłciowego, produkują tzw. frakcję śluzową „tapiokę”, uniemożliwia ona wypłynięcie nasienia z szyjki macicy.

Wnętry - gr. płciowe rozwinięte.

Kastraty - brak gr. płciowych.

BADANIE WEWNĘTRZNE TRYKA

Jądra - zawieszone nisko, asymetria dopuszczalna do 1 cm, elastyczne, przesuwalne, niebolesne, na górnym biegunie leży głowa najądrza.

• Długość 10 cm.

• Szerokość 4-5 cm.

• Wysokość 5-6 cm.

Moszna nieowłosiona.

Najądrze - głowa wielkości szyszaka, ogon - orzecha laskowego

Po bokach moszny są sutki.

Aby zbadać tryka sadza się go na kości krzyżowej.

Prącie - dł. 50 cm, grubość palca, ampułkowato rozszerzone, a cewkę przedłuża processus uretralis.

Pobieranie zeskrobin i wypłuczyn z worka napletkowego.

Choroby krycia - zakażenie drogą płciową.

Bydło:

- kampylobakterioza (vibrioza),

- rzęsistkownica

CHOROBA MATWIKOWA - KAMPYLOBAKTERIOZA

G-, dł. 5 mikrometrów, szer. 0.2-0.8

Rodzina : Spirilloceae

Rodzaj : Campylobacter

Gatunek: Campylobacter foetus, faecalis, sputorum

Campylobacter foetus






Campylobacter foetus foetus Campylobacter foetus interstinalis Campylobacter foetus jejuni

Campylobacter sputorum

• Campylobacter sputorum sputorum

• Campylobacter sputorum bubulus

• Campylobacter sputorum mucosalis

• Niepłodność

• Ronienia późne ( 4-8 miesiąc)

Campylobacter - wrażliwy na temperaturę i środki dezynfekcyjne, poza organizmem żyje w ściółce 1 tydzień, w glebie 3-4 tygodnie.

• Zakażenie - akt płciowy.

• Źródło - buhaje, nie dochodzi do samowyleczenia.

• Mikroskop elektronowy - zmiany zwyrodnieniowe w jajowodach, zaburzenia w płodności.

• Cykl jajnikowy wykazuje zaburzenia i trwa 28-35 dni.

• Buhaje są wrażliwe na zakażenie w 80%, szczególnie > 3 roku.

• Wraz z wiekiem w błonie śluzowej worka napletkowego tworzą się zachyłki, bdb dla rozwoju beztlenowców.

• Młode buhaje trudno zakazić. 20% buhajów wykazuje odporność wrodzoną.

• Krycie → korzystne warunki w pochwie → 6 dni szyjka macicy → 20-30 dni macica, jajowody → zakażenia.

• 60-80% krów zakaża się przy pierwszym kryciu, reszta przy kolejnym.

• Mimo zakażenia mogą zajść w ciąże, 10 % ronień.

SAMCE

• Brak zmian klinicznych w zakresie błony śluzowej prącia.

• Są nosicielami przez całe życie.

• U niektórych balanopostitis spowodowane wtórnym zakażeniem.

SAMICE

• Po 60 dniach wytwarza się odporność i dochodzi do samowyleczenia.

• Krowy, które roniły - samowyleczenie po 3 miesiącach.

• Odporność 3-5 lat, występują zaburzenia płodności i muszą być wybrakowane.

ZWALCZANIE

• Z urzędu.

• Wszystkie buhaje muszą być badane.

• Źródłem infekcji jest worek napletkowy, więc pobiera się wypłuczyny - wlewa się 100 ml płynu fizjologicznego wlewnikiem zakończonym igłą i kateterem, masujemy worek napletkowy i zlewamy płyn z powrotem.

• Oznaczamy butelkę i płyn wysyłamy do laboratorium.

• Materiał można wykorzystać do badania Trichomonas odlewając 5 ml i dodając streptomycyny i penicyliny.

• Materiał należy wysłać w ciągu 8 h.

• Wypłuczyny w laboratorium wiruje się przez 30' 3500 obrotów, następnie pobieramy materiał z 1/3 dolnej i siejemy 2 krople na 2 podłoża stałe do hodowli Campylobacter, oraz 2 płynne, oraz 4 krople na 2 podłoża Bartleta (ścięta masa jajeczna zalana płynem Ringera).

• Wkładamy je do cieplarki, temp. 37, na 72 h gdzie w warunkach beztlenowych namnażają się bakterie.

• Campylobacter f. jejuni - przenoszony przez ptaki i motyle

• Campylobacter f. foetus - kolonie biało szare , błyszczące wypukłe

• Campylobacter sputorum bubulus - szaro zielone, płaskie

Jak po 72 h wzrastają również inne bakterie, to oczyszczamy je rozrzedzamy 10-krotnie, filtrujemy i posiewamy na nowo.

	katalaza	H2S	1% glicyna	3.5% NaCl	Temp. 25	Temp 42
C.f.foetus	+	-	-	-	+	-
C.f.interstinalis	+	+	+	-	+	+
C.f.jejuni	+	+	+	-	-	+
C.s.sputorum	-	+	+	-	+	-
C.s.bubulus	-	+	+	+	+-	+-
C.s.mucosalis	-	+	-	-	?	?
.s.faecalis	+	+	+	+-	_	?

KATALAZA

• 2 cm 3% wody utlenionej

• 2 cm czystej hodowli z pożywki Bartleta

Probówkę zamknąć korkiem z kapilara, której koniec sięga dolnej powierzchni korka, obracamy na 20 min.

+ rozkład w. utlenionej i płyn wypływa przez kapilarę.

Próba szkiełkowa

• 1 kolonia materiału rozpuszczona w płynie fizjologicznym

• 2 krople H2O2

• Przykrywamy szkiełko szkiełkiem

• 2 min. Powstają pęcherzyki gazu

H₂S

• Do pożywki Bartleta wzbogaconej chlorowodorkiem cysteiny, dodajemy 3 krople szczepu, nad tym zamieszczamy bibułę i zatykamy korkiem. Wstawiamy do inkubatora 37 stopni.

• + papierek czernieje

1% GLICYNA

• podłoże + glicyna + kilka kropli hodowli

• kontrola wzrostu 72 h w warunkach beztlenowych

3,5% NaCl

• podłoże + NaCl + 6 kropli hodowli w warunkach beztlenowych 72 h

TEMPERATURA 25°C

• podłoże tioglicerynowe + 6 kropli hodowli i po72 h wzrost

TRICHOMONADOZA

Trichomonas foetus = bovis

Buhaje - bytuje i rozmnaża się w fałdach bł. śluzowej prącia i napletka.

Objawy - 5% osobników - zapalenie, wysięk, guzki.

Krowy i jałówki - zakażenie poprzez krycie i unasienianie, nieraz ściółka, sprzęt.

Zakażeniu ulega 60% samic przy pierwszym krycie, pozostałe przy kolejnych.

Objawy - obrzęk, przekrwienie bł. śluzowej, śluzowo-ropna wydzielina, obumieranie zarodków w 2-4 miesiącu ciąży; ilość ropnej wydzieliny dochodzi do kilkudziesięciu litrów i ma olbrzymią ilość rzęsistków, ma ona słodko-ckliwy zapach i konsystencje zupy grochowej.

ROZPOZNANIE:

• Krowy powtarzają w dłuższych interwałach.

• Test aglutynacji - kropla wydzieliny ropnej + kropla hodowli rzęsistka; jeżeli dojdzie do zlepu świadczy to o obecności przeciwciał.

• Pobieranie zeskrobin do badań.

Posiewamy na płynie Rieck'a

• 1 g Agaru

• 30 g NaCl

• 10 g maltozy

• 1 g chlorowodorku cysteiny

• 10 g pepton

• Płyn fizjologiczny do 1000 g

• Po 6-8 h oglądamy pod mikroskopem jak wygląda rzęsistek

Jak słabo rośnie to płyn Rieck'a 4,5 ml + 0,5 ml surowicy końskiej + 10% kwas askorbinowy; jest to doskonałe podłoże na którym rośnie rzęsistek, oglądamy codziennie przez 6 dni.

METODY POBIERANIA NASIENIA OD BUHAJA

• 1913 Amant pobierał nasienie od psów do sztucznej pochwy.

• 1935 MacKensie pobierał nasienie do zbieracza nasienia od knura.

• W Moskwie na podstawie 2 powyższych skonstruowano praktyczny aparat do pobierania nasienia zbudowany z:

• komory powietrznej,

• wkładki,

• 
  
  zbiornika na nasienie.














• Duńczycy stworzyli sztuczną pochwę o dł. 40 cm.

• Model Puławski - gumowy cylinder, średnica 5 cm, podwójny wentyl (250 ml wody, temp. 45-50), temp. wewnętrzna 40,5-43, górna część wentyla służy do wprowadzenia powietrza, zewnętrzna powierzchnia karbowana, wewnętrzna gładka, wprowadza się do cylindra i wywija na zewnątrz.

Do wylotu podłączamy lejek, z którego nasienie spływa do zbiorniczka na nasienie. Na zewnątrz zakładamy ochraniacz, powinien być łatwo zmywalny. Wszystko musi być sterylne, ponieważ sztuczne unasienianie ma zapobiegać infekcji.

Cylinder i wkład gumowy wyjałowiony w aparacie Kocha temp. 100^oC przez 1 h, suszone na wyjałowionej powierzchni. Szkło, bagietki - 160^oC - 2h. Korki, wazelina - aparat Kocha - 20 min przez 3 kolejne dni.

Pochwę oznakowaną numerem byka uzupełniamy wodą i wkładamy do cieplarki.

1 byk = 1 pochwa

Pochwę sterylizujemy 1% sterinolem 3-4 h i płuczemy płynem fizjologicznym.

PRZYGOTOWANIE BUHAJA :

• Kąpanie.

• Zmiana ściółki.

• Dezynfekcja worka napletkowego.

• Pomieszczenie o powierzchni 54 m, łatwo zmywalne.

• Stanowisko skokowe.

• Poskrom dla biostymulatora (buhaje).

Dezynfekcja pomieszczenia:

• 2% chloramina

• 4% chloroform

• 1% sterinol

Temperatura 10^oC, podłoga wyłożona płytkami.

STYMULACJA BUHAJA:

• prowadzenie buhajów jeden za drugim,

Buhaja przetrzymuje się przed skokiem:

• 2 minuty - stwierdza się 3 miliardy plemników

• 5 minut - 5 miliardów

• 7 minut - 7 miliardów

Drugi ejakulat pobiera się 15 minut po pierwszym.

• Młode oddają 1-2 ejakulaty

• Stare 2-4 ejakulaty

Nie należy pobierać nasienia z pochwy, ponieważ jest mała ilość, zanieczyszczenia.

MASAŻ GR. PĘCHERZYKOWYCH powoduje spływ wydzieliny, masaż nasieniowodów powoduje ejakulacje. Otrzymane w ten sposób nasienie jest gorszej jakości, ponieważ ejakulat spływa do worka napletkowego.

ELEKTROEJAKULACJA

• jelenie, daniele, muflony

Budowa:

• 2 biegunowa elektroda,

• 1% NaCl do odbytu, aby zwiększyć przewodnictwo,

• per rectum - elektroda,

• transformator przetwarzający napięcie sieciowe,

• opornica suwakowa,

• bodźce nerwowe od słabych do coraz silniejszych, po 3-4 wyrzut nasienia, oddane w sposób frakcjonowany.

Skład:

1. dodatkowe gr. płciowe

2. nasienie

3. dodatkowe gr. płciowe

Nasienie ejakuluje do worka napletkowego.

Przy pobieraniu nasienia ocenia się:

Odruch płciowy:

• odruch zbliżenia

• szukanie pyskiem szpary sromowej

• wzwód prącia

• odruch skoku

• wprowadzenie

• dobicie

• ejakulacja

Popęd płciowy:

Odruch od doprowadzenia buhaja, do wspięcia się na fantom.

L₄ - gwałtowny popęd płciowy

L₃ - silny popęd płciowy

L₂ - 5 minut po doprowadzeniu wzwód prącia

L₁ - 10-15 minut po doprowadzeniu

L₀ - > 15 minut, brak popędu

BADANIE NASIENIA BUHAJA

BADANIE WSTĘPNE:

Ocena makroskopowa

- objętość ejakulatu - zależy od:

• Wieku samca- osobniki starsze i młode mogą mieć obniżoną ilość nasienia

• Stanu erotyzacji samca

• Drugi ejakulat pobierany po 15 minutach powinien mieć większa objętość

• Metody pobierania

• Prawidłowo wynosi od 2-10 ml

- barwa nasienia

• Biała z odcieniem kości słoniowej

• Barwa cytrynowa związana jest z obecnością ryboflawiny w gruczole pęcherzykowym

Zabarwienia patologiczne:

• Czerwona- występuje przy ostrym stanie zapalnym gr płciowego i cewki moczowej, występują krwiste erekcje

• Zielono-żółta - przewlekły proces zapalny

• Szara - niedostateczna koncentracja plemników ejakulacie

• Wodnista - brak plemników - azoospermia

OLIGOSPERMIA- poniżej 500 tys plemników/ 1 mm sześciennym

konsystencja

• Fizjologiczna - mleka

• Konsystencja śmietany - 1 milion/ 1 mm sześciennym

• Wodnista - oligospermia

• Śluzowa - stan zapalny

osad i ewentualne zanieczyszczenia

• Osad- fizjologicznie- bez osadu, brak opadania plemników, przy zmniejszonej koncentracji u Eq i Ca- może występować opad

• Patologia- nekrospermia

• Zanieczyszczenia- sierść, kał, nabłonki, elementy morfologiczne krwi- wtedy następuje dyskwalifikacja nasienia.

pH

• Lekko kwaśne- 6,3-6,9

• Bardzo kwaśne przy zwiększonej koncentracji plemników

• Zasadowe- stan zapalny, spadek koncentracji plemników.

BADANIE pH:

• Papierek lakmusowy

• pH- metr

• błękit bromotymolowy- mieszamy 3 krople nasienia z 1 kropą błękitu na szkiełku:

- żółte - pH 6

- żółto-zielone - pH 6,4

- zielone - pH 6,8

- ciemno zielone - pH 7,2

- niebieskie - pH 7,6

OCENA MIKROSKOPOWA:

1. RUCH FALOWY NASIENIA- powiększenie 100-200 x na stoliku Iloma z rąbkiem okrężnym i płytka centrala, przykryte szkiełkiem podstawowym, głębokość rowka 350 mm

Ruch falowy jest to ruch masy plemników- badanie przeprowadza się w temp. 38-39.

Ocena:

+ + + fizjologiczna - gotująca się woda

+ + fizjologiczna - gotująca się oliwa

+ patologia - falujący łan zboża

+/- patologia - ledwie zauważalny

- patologia - brak ruchu

2. OCENA GĘSTOŚCI NA PŁYTCE CENTRALNEJ:

Jest to ocenianie odległości pomiędzy główkami plemników.

• D gęste- odległości pomiędzy główkami plemników mniejsza niż ½ witki

• SD półgęste- odległości pomiędzy główkami plemników większą niż ½ długości witki ale mniejsza niż cała witka

• R rzadkie - odległości pomiędzy główkami plemników większą niż długość całej witki

3. OCENA ODSETKA PLEMNIKÓW WYKAZUJĄCYCH RUCH PRAWIDŁOWY:

Powiększenie 400x , szkiełko podstawowe podgrzewamy, do 1 kropli nasienia dodajemy 3 krople płynu fizjologicznego, mieszamy bagietką, i oceniamy ich poruszanie się w sposób prawidłowy.

RUCH CYRKULACYJNY- fizjologiczny u ogiera, ponieważ wstawka i witka są lekko z boku główki.

Ocena ruchu:

1. 0-20%

2. 2-21-40%

3. 41-60%

4. 61-80%

5. 81-100%

6. Nasienie przeznaczone do inseminacji lub mrożenia minimum 70%

AGLUTYNACJA PLEMNIKÓW:

Jest niedopuszczalna, przy wielokrotnej inseminacji tym samym nasieniem powstają w szyjce macicy przeciwciała powodujące aglutynacje plemników.

• A - mały stopień aglutynacji, 2-3 zlepione plemniki

• AA - średni stopień- 1-2 rozety zlepionych plemników

• AAA - duży stopień- zlepienie całości plemników

ODSETEK PLEMNIKÓW ŻYWYCH I MARTWYCH:

Barwienie żywy-martwy: eozynowo-nitrozynowe - 4% eozyna niebieska w dwuwodnym cytrynianie sodu.

Szkiełko podstawowe ogrzane do 39, 3 krople barwnika, 1 kropla nasienia i mieszamy przez 30s, krople mieszaniny przenosimy na drugie szkiełko, robimy rozmaz i suszymy. Oglądamy pod immersja 1000- 1250. tło jest ciemne uszkodzone plemniki mają zabarwienie różowe a zdrowe przezroczyste.

TRYK

Nasienie pobieramy przy użyciu sztucznej pochwy.

• Cylinder ebonitowy długości 20 cm, średnicy 5 cm.

• W środku wkładka gumowa 32-36 cm.

• 2 wentyle, po otwarciu górnego do dolnego wlewamy wodę o temp 52-55.

• Smarowanie wazeliną.

• Przy wlocie umocowujemy zbiorniczek na nasienie.

Modyfikacja Waltona

• Cylinder metalowy.

Modyfikacja brazylijska

• Krótsza o 7 cm, aby wytrysk był do zbiorniczka, mniejsze straty nasienia.

Nasienie pobieramy w czasie skoku na owce, najlepiej w rui.

Odruchy płciowe bada się w oparciu o reakcje na owce w rui.

L 0 - od 15 min po doprowadzeniu brak wzwodu i skoku

L 1 - do 15 min słaby

L 2 - do 1 min

L 3 - gwałtowny zaraz po doprowadzeniu

Sztuczną pochwę należy trzymać podchwytem.

Owce ustawiamy na podeście.

W momencie skoku pochwę ustawiamy pod kątem 45, łapiemy za napletek i naprowadzamy prącie.

Ejakulacja trwa 0.1-0.2 s.

Zaginamy lejek i odłanczamy zbiorniczek na nasienie.

METODA ELEKTROEJAKULACJI

• Transformator 220 V, napięcie od 0.5 V do kilkunastu V.

• Elektroda dwubiegunowa pierścieniowa.

• Zwierzę powinno stać lub być w pozycji bocznej.

• Do prostnicy wprowadzamy 3% NaCl.

• Elektrodę wprowadzamy do prostnicy.

• Pod ujście napletkowe podstawiamy lejek.

• Wcześniej można przepłukać worek napletkowy cytrynianem sodu.

• Zaczynamy od słabszych bodźców po 5 s, następnie robimy 2-3 s przerwy.

• Po kilkunastu bodźcach uzyskujemy ejakulat.

FRAKCJE NASIENIA

1. frakcja przednasienna ( zanieczyszczona)

2. frakcja nasienia

3. frakcja ponasienna

Uzyskuje się większą objętość niż na sztuczną pochwę, ale bardziej zanieczyszczoną, o mniejszej koncentracji plemników i mniejszej liczbie prawidłowej.

OCENA PRZY SZTUCZNEJ POCHWIE

Są zwierzętami sezonowymi, więc objętość zmienia się w zależności od pory roku:

Jesień - 1.5-2 ml

Zima - 0.8 ml

Lato - 0.9 ml

Są to zwierzęta dnia krótkiego. Objętość ejakulatu związana jest z objętością jąder. Młode mają więcej ejakulatu, niż stare.

• Najmniejsza koncentracja 1 mln.

• Konsystencja śmietany.

• Barwa- kremowo- biała.

• pH 6.4-6.85

• Ruch falowy +++

• 70 % plemników w ruchu prawidłowym.

• Nasienie rozrzedzamy cytrynianem sodu.

OGIER

Kiedyś pobierano nasienie na gąbkę, lub ściągano konia za ogon z klaczy w odruchu ejakulacji, lub zakładano prezerwatywę.

Sztuczne pochwy: sztywne, elastyczne, otwarte.

- SZTYWNE: Rosja 1930rok zmodyfikowany model przez prof. Olbrachta,model krakowski: mały 55M, duży 55D. Mały ma na wylocie 11 cm, a duży 13,5. Koniec jest zwężony do 8 cm by założyć lejek i na końcu cylinder ze zbiorniczkiem na nasienie.

Cylinder z blachy emaliowanej, owinięty filcem i 4 uchwyty. Na cylindrze jest wentyl. W środek idzie wkładka gumowa. 3 Element to gąbka wchodząca miedzy cylinder a gumę zmniejszająca wlot do pochwy, lejek i zbiornik na nasienie w płaszczu wodnym około 250-500ml o temp. 39-40 stopni. Miedzy cylinder a wkładkę wlewa się 2,5 L wody o temperaturze 55 stopni by w momencie pobrania temp wynosiła 42stopnie.

Fakt ejakulacji u konia poznajemy po drganiu kiści ogona i kłanianiu się głowa. Jeśli od wspięcia przez kilkanaście sekund nie ma ejakulacji należy odkręcić wentyl by spłynął nadmiar wody i powietrza, bo u ogiera stymulacja jest poprzez nacisk na podstawę trzonu prącia. Są tam receptory prowadzące do ejakulacji.

- ELASTYCZNA:

U ogierów zimnokrwistych w czasie wzwodu glans penis dochodzi do 18 - 20 cm, wlot i wylot jest taki sam połączone są żeberkiem. Dwie wkładki gumowe: najpierw jedną wywijamy na wlocie i wylocie, potem wkładamy drugą wywijamy na wylocie mi9ędzy nie wlewamy 1,5 litra gorącej wody, wkładamy gąbkę na wlocie i wywijamy gumę. Podłączamy lejek ze zbiorniczkiem, wazelinujemy do połowy pochwy.

- POCHWY OTWARTE: SZTYWNE, ELASTYCZNE.

Taki sam wlot jak i wylot i nie maja lejka tylko asystent pobiera frakcje nasienna by nie pobrać frakcji przednasiennej i 3 frakcji. Nasienie jest b./dobrej jakości. Nie może tu być żadnych bakterii a przy pochwie zamkniętej w 1 ml może być do 10tyś bakterii..

Pobieranie podczas skoku na klacz. Najlepiej ja rozkuć i spętać. Wyprowadzić ja do poskromu tak by ogier mógł skoczyć. Jeśli klacz nie ma rui to 3 dni wcześniej podać PGF₂α (1/3 krowiej dawki)

U ogierów regularnie kryjących nawet po nałożeniu kantaru ogier jest gotowy do oddania skoku, w czasie rui klaczy oceniamy odruch płciowy: wzwód prącia, wspięcie ogiera, obejmowanie, wyszukiwanie szpary, tarcia, czyli kopulacji, ruchy frykcyjne 13 s, ejakulacja kilka sekund, faza regresywna - zeskok.

L₄ - gwałtowny, czasami skok bez wzwodu - eliminacja;

L_{3 -} skok tuz po doprowadzeniu,

L₂ - średni do 10 minut wzwód.

L₁ - słaby do 20 minut.

L₀ - brak popędu, lub skok po 20 minutach - dyskwalifikacja.

Frakcje:

-przednasienna - wydzielina cewki moczowej i gruczołowej nie ma plemników

- śluzowo- galaretowata - 205 plemników, nasienie wyrzucane na odległość 3-4m.

Objętość 20-200ml zimnokrwiste nawet 400-500 ml.

Ilość ejakulatu zależna jest od rasy, pory roku,

Patologie: zielonożółta, czerwona.

Konsystencja: mleczna do śluzowej,

Zapach - bezwonne lub potu końskiego,. Jeśli jest zapach moczu to jest za gorąca pochwa.

pH zasadowe 7,33 min. Musi być 60% plemników o ruchu prawidłowym, czasem dochodzi do pseudoaglutynacji. Niektóre plemniki mogą robić duże kółka, jest to zjawisko fizjologiczne (ustawienie odosiowe witki). Nasienie jest rzadkie, albo średnio gęste.

KNUR

Konserwowanie nasienia w stanie płynnym, za fantom do pobrania nasienia może służyć, pieniek, ławka, cokolwiek byle nie uciekało. Przy odruchu tolerancji maciora stoi!

Zbiornik 250ml, sztuczna pochwa jak dla buhaja. (Także „na rękę”) Kit znajdujący się w nasieniu służy do zaklejania szpar w szyjce macicy by nasienie nie uciekało.

U knura następuje najpierw skok a potem dopiero wzwód..

L₄ - skok 1-2 minut po doprowadzeniu,

L_{3 -} 3-4 minuty następuje skok i wzwód,

L₂ do 15 minut.

L₁ - do 45 min..

L₀ - po 45 minutach.

Knur skacze niekiedy kilka razy, wskakuje na fantom i schodzi. Kopulacja trwa od 8 do 45 minut. Odruch ejakulacji 3-30min.

I frakcja przednasienna 1-5 minut, stanowi 20% całego ejakulatu, przypomina mocz, przeczyszcza kanał moczopłciowy.

II - plemnikowa, konsystencji mleka lub śmietany 2-5 minut, 30-40% całego ejakulatu.

III - po plemnikowa - produkowana przez gruczoły dodatkowe 40-60% całego ejakulatu, barwa szara wydzielana 3-8 minut.

IV galaretowata - na końcu wydzielana jest też w poprzednich frakcjach.

Objętość średnia ejakulatu to 100-400ml średnio około 200ml. Starsze knury niekiedy oddają powyżej 200ml. Barwa biała do szarej, im więcej plemników tym bielsza barwa. Konsystencja wodnisto - śluzowa. Ejakulat powinno się przecedzić i oddzielić frakcje galaretowatą. Woń: knura lub bezwonne.

pH 7-8, nasienie rarum, SD, ruch falowy. Musi być minimum 605 plemników o ruchu prawidłowym

KOZIOŁ

• Już 5 miesięczny nadaje się do rozrodu.

• Libido oceniamy w stosunku do kozy w rui.

• Nasienie pobieramy na sztuczną pochwę podobnie jak u tryków.

• Niektóre wykazują popęd do fantomu.

• Sezon kopulacyjny - jesień

• U starszych można ejakulat pobierać 2 razy dziennie, z 1 h przerwą.

• U młodych pobieramy raz dziennie.

Objętość	Barwa	Konsystencja	Zapach	Wyraźne ziarnistości	pH	85% plemników o ruchu prawidłowym
0,4 - 3ml (średnio1)	biała, szara	śmietany, mleka	brak lub kozła	są	6,2 -7,5

PIES

Nasienie pobiera się, aby zbadać na płodność lub do sztucznego unasieniania.

Pobiera się przez masturbacje. Masaż żołędzi prącia, pobieranie do sztucznej pochwy(sztuczna pochwa dla tryka). Zbiorniczek jak dla buhaja na 12ml, płaszcz wodny 36⁰C. szklany lejek by spływało nasienie.

Masaż żołędzi, energiczny ruch dłonią po napletku, na wysokości opuszki prącia, wzdłuż pars longa. Jeśli czujemy, że opuszka zaczyna tężeć wtedy odsuwamy napletek poza opuszkę, odchylamy prącie do tyłu. Nasienie spływa po lejku.

Są 3 frakcje nasienia:

1. Frakcja przednasienna - po 20 s trwa ok. 13 s. 0.5-1 ml

2. Frakcja nasienna - wydzielina jąder i najądrzy 60 s, 0.1-3 ml (przypomina ejakulat buhaja - biała, mleko, ziarnistości, wysoka koncentracja plemników).

3. Frakcja ponasienna - do 20 min, objętość kilku ml, średnio 8 ml.

• Barwa biała

• Konsystencja- wodnista

• Zapach- brak lub psi

• pH 5.8-6.9

• Ruchu falowego brak

• 60% plemników o ruchu prawidłowym

LIS

• Lis kryje 3-4 suki na fermie.

• Dojrzałość płciową osiągają w wieku 10 m-cy.

• Nasienie można pobierać przez masturbacje, gdy się lisa oswaja.

• Pobieramy przez masturbacje, lub elektroejakulację.

1. Frakcja przednasienna - 0.1-0.2 ml.

2. Frakcja nasienna- 0.62 ml konsystencja mleka lub śmietany; 400 tyś plemników w 1 mm sześciennym.

3. Frakcja ponasienna.

U lisów srebrzystych objętość ejakulatu 6- 10 ml.

Odruch ejakulacji po 20 min.

Kopulacja młode - 23 min, stare 28 min.

Nasienie pobieramy 2 razy tygodniowo.

KRÓLIKI

Aby sprawdzić ich płodność - sztuczna inseminacja

Nasienie pobieramy na sztuczną pochwę: (typ Miłowanowa)

• Szklanka lub bańka z prezerwatywą.

• Smoczek i pojemnik na nasienie najlepiej z płaszczem wodnym.

• Woda o temp. 60.

Można zastosować elektroejakulację.

1. Frakcja plemnikowa - płynna 0.1-3.5 ml

2. Frakcja śluzowo-galaretowata - 0.2- 3.5 ml

Im starszy królik, tym więcej nasienia.

• pH 6.8-7.5

• Barwa - biała, mleczna, szara, zależy od plemników i ciał lipidowych.

• Koncentracja 50 000- 2 mil.

• Zapach - brak

• Mogą występować ziarnistości.

• 60 % plemników o ruchu prawidłowym.

• Nasienie bardzo wrażliwe na temperaturę.

BADANIA UZUPEŁNIAJĄCE

1. Koncentracja w jednostce objętości

2. Morfologia plemnika

3. Bakteriologia

4. Przeżywalność

5. Badania biochemiczne

METODY CHEMOCYTOMETRYCZNE:

• Stolik Toma-Zissa

• Stolik Birkera

• Klin optyczny Carasa

• Fotokalorymetr

• Urządzenia elektroniczne

Stolik Birkera - dwie siatki oddalone od siebie, 144 kwadraty, liczymy na 10 kwadratach po przekątnej, należy rozrzedzić ejakulat, 0.1 ml nasienia dodajemy do 2 probówek + 20 ml 3% NaCl (aby zabić plemniki), z probówki przenosimy po jednej kropli na każdą z siatek Birkera.

Na stoliku musi być dociśnięte szkiełko nakrywkowe, aby powstał pierścień Newtona.

Pod małym powiększeniem szukamy siatki, potem zwiększamy powiększenie do 400. Liczymy wszystkie plemniki i wszystkie główki wraz z lewym i dolnym rogiem. Obliczamy średnią z 20 kratek.

Ilość plemników w 1ml sześciennym = średnia x 50 000

Metoda fotokalorymetryczna

Na papierze robimy przedziałki:





Znając ilość plemników w danej objętości po wprowadzeniu


do fotokalorymetru odczytujemy ekstynkcje. Im większa


koncentracja ( zmętnienie), tym ekstynkcja większa.













Metoda elektroniczna:

Próbkę nasienia wkładamy do czytnika elektronicznego, który podaje nam wynik. Czytnik elektroniczny odczytuje koncentracje plemników. Koncentracja plemników, u Bo powinna wynosić 500 000 - 2 miliony\ml sześcienny (500 mil -2 miliardy /ml).

Do I.A. najlepiej nadaje się nasienie > 600 000, po pobrania nasienia określa się ile można stworzyć dawek inseminacyjnych (1 dawka = 0.25 ml).

MORFOLOGIA PLEMNIKA













Zaburzenia w budowie wpływają na płodność, aby zbadać morfologicznie sporządzamy preparat.

1. Bagietką nanosimy nasienie na szkiełko

2. Suszymy i utrwalamy w 96 % alkoholu

3. Barwimy metodą Bydgoską

• 1 % eozyna niebieska 3 min

• płuczemy

• barwnik gencjanowy 5-7 min

( 0.75 g fioletu goryczki, 2 g błękitu metylowego, glicerol, 100 ml wody destylowanej.)

• płuczemy

• oglądamy 1000 x immersja

Barwienie zmodyfikowaną metodą Karasa:

1. rozmaz

2. barwienie

• 8 części r-ru zieleni metachromowej żółtej, 1,5 części metanolu

• płuczemy, aż bibuła filtracyjna przestanie się barwić

• wyciąg z kory dębowej- 9 cz. wody, 1 cz. kory

Barwienie kontrastowe:

• 1 część 3% błękitu Wiktorii w talk. Metylowym, 4 części wody dest. 4-7 min

• płukanie aż bibuła przestanie się barwić

• BARWNIKI PRZECHOWYWAĆ W CIEMNYCH BUTELKACH

Akrosom - niebieski

Segment - jasnoniebieski

Tylna część - jasno żółta

Wstawka - można kontrolować jej aktywność, na szkiełku zegarkowym mieszamy 1 krople ejakulatu z solą tetrazolu, inkubujemy w 120˚C, robimy rozmaz, utrwalamy w formalinie (1 część formaliny/4 części płynu fizjologicznego), suszymy, oglądamy, mitochondria, widać niebieskie ziarna.

Współczynnik oddechowy

Miara zużycia tlenu przez plemniki, określa przemiany metaboliczne.

Indeks fruktolizy

Miara zużycia fruktozy przez 10 do 9 plemników w temp 37, w ciągu 1h.

Próba oporności plemników

Ilość 1 % NaCl potrzebna do zatrzymania ruchu prawidłowego plemników.

PRZEŻYWALNOŚĆ PLEMNIKÓW

Dotyczy określonej temperatury.

Bo - umieszczamy w temp 39 i podnosimy o 1^o co 15 min, aż do 46.5.

Określamy procent plemników.

O ruchu prawidłowym. Czas bdb = 60 min.

Innych samców określa się w temp pokojowej.

OCENA PLEMNIKÓW

Z WADAMI GŁÓWNYMI

Z WADAMI PODRZĘDNYMI

Zmiany wpływające na płodność powstałe podczas spermatogenezy. Bo może mieć 15% Pojedyncze wady 25% Ca,Su, max do 20% Eg max do 20% Niedorozwinięte poszczególne stadia spermatogenezy Podwójne główki, witki Guzowate wady akrosomu, knop defekt, przerwany akroblast Bezgłowe Z diademem Gruszkowate Ze zwężoną głową u podstawy Zatarty kontur głowy Z małą nieprawidłowa główką Luźne nieprawidłowe główki Wstawka w formie korkociągu Z innymi wadami wstawki Z kroplą protoplazmy poł bliżej Z niby kropla Zawinięcie witki w pętle

Zmiany morfologiczne powstające w drogach wyprowadzających, przy pobieraniu nasienia i robieniu preparatów, Bo do 25%, jednej <15% zwężenie główki małe główki główki luźne luźne normalne główki oddzielone błony akrosomu odosiowe przesunięcie witki 2 krople protoplazmy w położeniu dalszym 2 pojedyncze pętle witki 2 pętle na bliższym końcu witki komórki olbrzymie nabłonki leukocyty erytrocyty

„ samiec nadaje się do rozrodu, jeżeli w oparciu o badanie kliniczne, szczegółowe, specjalistyczne nie stwierdzono u danego samca żadnych wad i zaburzeń wykluczających z rozrodu.”

BAKTERIOLOGIA

Ilość bakterii w jednostce objętości.

Bo 1ml = 10 000

Su 1ml = 150 000

Eg 1ml = 10 000

Nie może być drobnoustrojów chorobotwórczych i warunkowo chorobotwórczych.

Badanie - 0.05 ml nasienia rozprowadzamy na agarze + krew, wkładamy do cieplarki na 40h. Oglądamy oceniając ilość bakterii.

0.05 nasienia rozrzedzonego i nie rozrzedzonego nanosimy na pożywkę; inkubujemy 48h i 24h w temp pokojowej. Liczymy ilość koloni i mnożymy przez rozcieńczenie.

BIOCHEMIA

AKROSOM - wielocukry, jest to mukopolisacharyd (galaktoza, mannoza, fruktoza).

OSOCZE BUHAJA - fruktoza, kw. Cytrynowy - z gr. pęcherzykowych nadaje plemnikom energię.

ENZYMY NASIENIA - hialuronidaza, akrozyna, neuroaminidaza.

Ejakulat buhaja posiada dużo fosfotazy.

Tryka, kozła - mają mało kwaśnej fosfotazy, a dużo fosfotazy zasadowej.

Ogier - mało fruktozy, dużo kw. Cytrynowego.

Knur - gr. Pęcherzykowe - dużo glukozy, ergotianiny, kw. cytrynowego. Wydzielina gruczołu cewkowego jest bogata w chlorki, gruczołów opuszkowo-cewkowych - dużo kwasów sjalowych.

Najądrze - fosfotaza i GGTP.

Bo - warunkowo przydatny

1. Schorzenia z poza narządu płciowego.

2. Zapalenie pęcherza moczowego, układu oddechowego, aparatu ruchu.

3. Zmiany w ejakulacie - zmiany barwy, w zakresie % plemników o ruchu prawidłowym, barwienie żywy- martwy poniżej 30%.

Bo - niezdatny

1. Białaczka

2. Gruźlica

3. Bruceloza

4. IBR IPV

5. Niedorozwój narządu płciowego - jądra, wnętrostwo, drogi wyprowadzające

6. Zmiany w obrębie prącia i napletka

7. Schorzenia nabyte, procesy zapalne jąder, najądrzy, moszny,

8. Zmiany w ejakulacie

9. Azoospermia

10. Oligospermia

11. Zmiany główne > 50%

12. Zmiany w koncentracji plemników

KONSERWACJA NASIENIA W STANIE PŁYNNYM

Dawno dawno temu...

... do 1939 nie było rozrzedzalnika, osocze zapewnia plemnikom życie tylko przez 30-60 min.

Można osocze zastąpić sztucznymi rozrzedzalnikami - płyn ustrojowy, krew, surowica, mleko, płyn fizjologiczny. W Brazylii sok pomidorowy.

W 1939 Miłowanow wymyślił pierwszy rozrzedzalnik:

• Glukoza (energia, ciśnienie osmotyczne)

• Fosforany (sodu, potasu)

Lub

• Winiany

• Siarczany

Jednak plemniki krótko żyły i miały krótki okres zdolności do zapłodnienia.

1940 - Philips i Lardy dodali żółtka kurzego, co chroniło plemniki przed szokiem chłodnym i stało się standardowym składnikiem rozrzedzalników.

1941 - dodano cytrynianu sodu zapewniającego pH i ciśnienie osmotyczne.

1949 - Michaiłow- dodatek mleka krowiego, i jest od często stosowany u wielu gatunków.

Jednak świeże mleko może być toksyczne dla plemników, pasteryzacja mleka powoduje rozbicie albumin i plemniki dłużej wykazują zdolność życia.

Duża ilość żółtka 20-25% pod wpływem enzymów w nasieniu uwalnia toksyczne substancje.

BYDŁO

Nasienie najczęściej mrożone w ciekłym azocie, 196 stopni. Ta temp pozwala konserwować w nieskończoność, w stanie płynnym przechowywanie nasienia jest tańsze, ale nadaje się przez 48-72 h.

SKŁADNIKI ROZRZEDZALNIKÓW

1. Mleko krowie - powinno być z ostatniego udoju, może być odtłuszczone, pełnotłuste, lub 9% śmietanka, musi być pasteryzowane.

2. Żółtko jaja - po rozdzieleniu białka przebija się woreczek żółtkowy przelewa do zbiornika i robi rozrzedzalnik.

3. Cytryniany:

• Dwuwodny (5.5 drobiny wody)

• Sodu

• 2.9%

• 3.6%

• Muszą to być roztwory jałowe, gotowane 20-30 min, i kilka dni może być przechowywany w lodówce.

4. Glicerol - przechowywać w temp 0, wpływa korzystnie na % plemników o ruchu prawidłowym, gdy działa dłuższy czas uszkadza błony. 1.2242 ciężar właściwy, klarowny, bez zapachu.

5. Dodatek antybiotyków - penicylina + streptomycyna, od 50-100 000 j.m. 50-100 g streptomycyny na 100 ml rozrzedzalnika. Niektóre działają toksycznie i powodują uszkodzenie plemnika.

ROZRZEDZALNIK DLA BUHAJA:

Rozrzedzalnik mlekowy - mleko pasteryzowane + pobrane nasienie do łaźni, temperatura mleka i nasienia musi być taka sama.

Rozrzedzalnik dodajemy do nasienia

Rozrzedzanie wstępne:

1. 1 część nasienia: 1 część rozrzedzalnika, przy bardzo gęstym 1:2.

2. Schładzamy do 20 stopni i rozrzedzamy ostateczne, aby w jednej dawce inseminacyjnej było 10-12 mil plemników o ruchu prawidłowym.

3. Nasienie wprowadzamy do probówki i umieszczamy w lodówce o temp 0-4.

4. Przydatność - lato - 2 dni, zima - 3 dni.

5. Do zakładów unasieniania wysyłane jest w termosach.

6. Termos + lód + lignina

Rozrzedzalnik mlekowo -żółtkowy:

Mieszamy 90% mleka - 10% żółtka.

1. Schładzamy 20-30 min.

2. Pakujemy.

3. Wysyłamy.

Rozrzedzalnik cytrynianowo- żółtkowy:

25% żółtka : 75% cytrynianu

Rozrzedzalnik mlekowo - żółtkowo - glicerolowy:

86% : 4% : 10%

Stosujemy zimą

Technika unasieniania:

• Pipeta inseminacyjne o długości 45 cm na końcu balonik gumowy o pojemniści 1.5 ml.

• Otwieramy termos.

• Ogrzewamy w dłoni przez 30 s.

• Zasysamy zawartość do pipety inseminacyjnej.

• Unasienianie metodą bimanualna, recto-waginalna.

Wywiad inseminacyjny:

1. Krowa czy jałówka?

2. Przebieg cyklu jajnikowego.

3. Jak długo trwa ruja?

4. Ile było porodów?

5. Kiedy był ostatni poród?

6. Czy to był ciężki czy fizjologiczny poród?

7. Czy to jest 1 czy 2 ruja?

• badanie wewnętrzne

• wykluczyć ciąże

• zbadać jajniki i macicę

• unasienniamy 12-18 h od pierwszych objawów rujowych

• jak po 24 h ruja się utrzymuje - reinseminacja

KNUR

• Nasienie konserwujemy w stanie płynnym

Skład rozrzedzalnika:

• Glukoza

• Cytrynian sodu

• Ług sodowy

• Węglan sodu

• Antybiotyki

• EDTA - wiąże Ca, mangan, które są koenzymami i nie dochodzi do procesów destrukcji

1961 Pliszko

SKŁAD	PLISZKO 1	PLISZKO 2
Woda Glukoza Wersenian dwusodowy 37.5% cytrynian sodu 4% NaOH Streptomycyna Penicylina	1000 ml 60 g 3.7 g 10 ml 8 ml jak u Bo	1000 ml 60 g 1.85g 1.5 ml 0.6 ml jak u Bo

Merkt- w nim nasienie przetrzymuje się w temp 18-21 przez 3-6 dni.

Skład:

• Glukoza 53. 682 g

• Cytrynian sodu 3.3 g

• EDTA 1.8 g

• Kwaśny węglan sodu 1.2 g

• Gentamycyna 0.18 g

• Woda do 1000 ml

BTS - stosowany kiedyś do rozrzedzania nasienia.

Dawka inseminacyjna:

• Pobieranie.

• Przesączanie przez jałowa gazę.

• Rozrzedzanie 1:1 lub 1:2.

• Schładzamy.

• Rozrzedzenie ostateczne 1:3 lub 1:7.

50 ml dawki inseminacyjnej = 3-5 mil plemników

1 ejakulat = 10 dawek

Unasienianie:

Inseminacja 24 h od odruchu tolerancji, reinseminacja po 12 h .

Kateterem na końcu skręconym lewo skrętnie - typ Angielski.

Wkładamy i wkręcamy, podłanczamy butelkę z nasieniem i wciskamy nasienie.

OGIERY

Rozrzedzalnik mlekowo-żóltkowy

glukozowo-żółtkowy

Plemniki wrażliwe są na żółtko, może być 0.7 na 100 ml.

Po pobraniu przesączamy nasienie, aby oddzielić frakcje śluzową.

1. Rozrzedzanie wstępne

2. Rozrzedzanie zasadnicze 1:5

W roztworze najlepiej zużyć w ciągu 12 h

Glukozowo -żółtkowy:

• Temp. 0-4˚C.

• Na 100 ml wody destylowanej 7 g glukozy i 0.7 żółtka.

• Ochładzamy do 0.4˚C.

• Wykorzystujemy w ciągu 3-4 dni.

• Dawka inseminacyjna 20-25 ml= 300 mil plemników.

• Unasienianie po badaniu rektalnym 2 x dziennie, sprawdzanie, kiedy pęcherzyk pęknie.

• Unasieniamy 2x, kiedy pęcherzyk fluktuuje i kiedy pęknie.

Metoda unasienniania:

1. Metoda po palcu - kateter długości 50-60 cm, końcówkę wprowadzamy na 10-12 cm, pomocnik podłącza butelkę z nasieniem i wstrzykuje dawkę inseminacyjną..

2. Przy udziale wziernika.

OWCE

1. Rozrzedzalnik zóltkowo-cytrynianowo-glicerynowy lub fruktoza lub glikol

• Glukoza 0.8 g

• Cytrynian sodu 2.8 g

• Woda destylowana 10 ml

• Żółtko 20 ml

• Penicylina

• Streptomycyna

2. Glukozo - fosforanowy

• Glukoza 3.2 g - Kwaśny fosforan potasu 0.08g

• Kwaśny fosforan sodu 2.08 g - Woda 100ml

3. Mleko pełne lub odtłuszczone

• W dawce inseminacyjnej 0.1-0.2 ml ma być 100 mil plemników.

• Przy unasienianiu domacicznym wystarczy 20 mil plemników.

• Schładzamy 2-4 h do 0-4, najlepsze wyniki unasieniania pierwsze 24 h.

• Owulacja u owcy 30 h od początku rui.

• 16-24 h od początku rui unasieniamy.

• Gdy ruja przedłuża się 15-20 h reinseminacja.

• W dużych stadach synchronizuje się ruje CIDR ( z progesteronem), lub fluorogestan wprowadza się na 12-14 h w celu spowodowania owulacji podajemy 500 j.m. PMSG i 52-60 h po wyjęciu wkładki.

Unasiennianie:

Najlepiej endoskopowo 80% skuteczności, do pochwy.

KOZY

Ruja 12-40 h owulacja pod koniec rui, unasiennianie 15 h od początku rui.

FLUOROGESTON, CIDR- 12 h przed wyjęciem PMSG, po wyjęciu 42 h unasienniamy.

Dawka inseminacyjna 0.1-0.2 = 20 mil plemników

PSY

• Inseminacja 70 % skuteczności.

• 40% psów rasowych wykazuje zaburzenia płodności.

• Optymalny czas unasieniania - owulacja 13 dni od pierwszego krwawienia.

• Cytologia.

• Wymazy z pochwy.

• Potencjał elektryczny śluzu pochwowego.

• pH kwaśne.

• Poziom progesteronu > 2 ng/ ml.

• Unasiennianie domacicznie kateterem 1-10 ml nasienia/ 150-200 mil plemników.

LISY

• Pochodzą od lisa rudego.

• Występuje jedna ruja w roku, między styczniem a kwietniem.

• Lis kryje 3-4 lisice, nasieniem mrożonym-50 lisic, płynnym 100 lisic.

• Robi się wymazy z pochwy- lis polarny 1x tydzień, kolorowy 2x.

• Lisy srebrne unasienniamy w2-3 dniu cieczki, niebieski 3-4 dzień.

• Dawka inseminacyjna -1-3 ml/ 150 mil.

• Jeden ejakulat- 618-1300 mil plemników.

• Do pochwy wkładamy pipetę inseminacyjną ,do niej podłączamy zbiornik z nasieniem.

KRÓLIKI

• Owulacja prowokowana - receptal.

• Po podaniu preparatu wprowadzamy świeże nasienie.

• Dawka inseminacyjna 0.5-1 ml =10-12 mil plemników.

27

DUCTUS DEFERENS

PĘCZERZ MOCZOWY

GR.PĘCHERZYKOWE

PROSTATA

KANAŁ MOCZO-PŁCIOWY

DUCTUS DEFERENS

PĘCZERZ MOCZOWY

GR.PĘCHERZYKOWE

PROSTATA

KANAŁ MOCZO-PŁCIOWY

GR.PĘCHERZYKOWE

GR.PĘCHERZYKOWE

DUCTUS DEFERENS

PĘCZERZ MOCZOWY

GR.PĘCHERZYKOWE

PROSTATA

KANAŁ MOCZO-PŁCIOWY

GR.PĘCHERZYKOWE

6 cm

40 cm

Dł. - 10 mikronów

Szerokość - 5 mikronów

5 mikronów

50-60 mikronów

---