Geografia Turystyczna

Doc. Dr Antoni Korowicki

Konsultacje

Wtorek 17:30 - 18:15 (sala B20)

Poniedziałek 13:30 - 14:15 (sala B20)

TEL UG [phone]

e-mail: [e-mail] (student wstih drugiego roku)

Plan wykładu

• Przekazanie wiedzy teoretycznej pozwalającej poznanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz zrozumienie związków i procesów systemu człowieka - środowisko przyrodnicze - gospodarka turystyczna

• Przedstawienie stanu i aktualnych tendencji wykorzystania turystycznego przestrzeni - turystyczna rynku

Treść kształcenia

1. Geografia turystyczna w strukturze nauk geograficznych - jej związki z innymi obszarami wiedzy

2. Metoda oceny atrakcyjności środowiska przyrodniczego i antropogenicznego dla potrzeb turystyki

3. Elementy kartografii turystycznej

4. Przestrzeń turystyczna i osadnictwo turystyczne

5. Geografia w badaniach nad turystyką

6. Regiony turystyczne w Polsce

Terminologia w geografii turystycznej

1. Turystyka, rekreacja, ruch turystyczny

2. Turyzm, geografia turyzmu, geografia turystyczna

3. Region turystyczny

4. Walor turystyczny

5. Miejscowość turystyczna

6. Zagospodarowanie turystyczne

7. Dostępność komunikacyjna

8. Chłonność turystyczna i pojemność turystyczna

9. Atrakcyjność turystyczna

Literatura:

1. Lijewski T, Mikułowski B, Wyrzykowski J, 2002 ,,Geografia Turystyki Polskiej”, wydanie czwarte zmienione, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, ss

2. Kowalczyk A, 2000 ,,Geografia turyzmu” wyd. naukowe PWN, Warszawa.

3. Gaworecki W.W, ,,Turystyka” Polskie Wydawnictwo

Wykład 2.

ZAGADNIENIA TEORETYCZNE GEOGRAFII TURYSTYKI (geografia turystyczna w strukturze geograficznych)

1. GEOGRAFIA

• To nauka przyrodnicza i społeczna zajmująca się badaniem powierzchni ziemi (przestrzeni geograficznej)

• Nazwa ta pochodzi od słów geos - ,,ziemia” i grapo - ,,piszę”

• Za twórcę terminu uważa się Eratostenesa z Cyreny (dokonał pomiaru Ziemi - obwód Ziemi)

• Geografia zajmuje się nie tylko analizą rozmieszczenia obiektów czy zjawisk na powierzchni Ziemi, ale także badaniem przyczyn przestrzennego zróżnicowania oraz wpływu człowieka na nie.

Koncentracja równomierne zjawisko

zjawisk rozłożenie zjawisk nie występuje

2. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE SKŁADA SIĘ Z:

• Środowisko przyrodnicze

• Środowisko społeczno-gospodarcze

• Środowisko przyrodnicze oddziałuje na człowieka - na środowisko społeczno gospodarcze i odwrotnie.

3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - ELEMENTY

a) Komponenty przyrody nieożywionej

• Budowa geologiczna

• Rzeźba terenu

• Klimat

• Wody

• Gleby

2. Komponenty przyrody ożywionej

• Szata roślinna

• Świat zwierzęcy

Środowisko przyrodnicze charakteryzuje się zróżnicowaniem, wzajemnym oddziaływaniem, zależnością pomiędzy jego elementami.

4. ŚRODOWISKO SPOŁECZNO - GOSPODARCZE (wybrane elementy)

- stworzone przez człowieka

• Przemysł

• Budownictwo

• Rolnictwo

• Turystyka

• Idt.

- Środowisko społeczno - gospodarcze charakteryzuje się zróżnicowaniem form działalności, oddziaływaniem i wzajemnym powiązaniem ich.

5. PODSUMOWANIE

• Cechą środowiska przyrodniczego jest jakościowe zróżnicowanie jego składowych (elementów, czynników, komponentów)

• Cechą środowiska przyrodniczego jest powiązanie, oddziaływanie i wzajemna zależność wśród jego składowych.

6. CECHY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

• Wzajemne powiązanie

• Jakościowe zróżnicowanie form działalności człowieka

• Oddziaływanie środowiska geograficznego na wszystkie formy

• Jakościowe zróżnicowanie komponentów przyrody

7. GEOGRAFIA TURY ……

a) Geografia turyzmu

• Jest najczęściej definiowana jako dyscyplina geografii, zajmująca się przyrodniczymi oraz antropogenicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego.

• Zajmuje się badaniem stosunków miedzy przyrodniczymi zasobami środowiska geograficznego ujętego w jednostki, ruchem turystycznym.

b) Geografia turystyki

• Jest rozumiana jako dyscyplina zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania ruchu turystycznego, jak również zachowaniami przestrzennymi turystów (przemieszczeniami turystów)

• Zajmuje się ona tylko osobami (turystami)

c) Geografia turystyczna

• Jest to cześć geografii stosowanej, która zajmuje się oceną i opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego (antropogenicznego) na potrzeby turystyki. Zajmuje się walorami.

8. TEORIA GEOGRAFII TURYSTYKI

a) Przedmiot geografii turystyki

• Analiza form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów oddziałujących na przestrzeń (Wg. J.Wraszyńska, A. Jackowski, 1978)

b) Cel badawczy geografii turystyki

• Jest stworzenie podstaw teoretycznych do podejmowania właściwych decyzji w świadomym kierowaniu ruchem turyst. przy uwzględnieniu jego aspektów środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, ekologicznych.

c) Związki geografii turyst. z innymi dyscyplinami naukowymi

• Geografia wśród innych nauk o Ziemi (Geologia, Geodezja, Geofizyka, Geografia)

• Geografia turystyki jako dyscyplina geograficzno - ekonomiczna

• Geografia turystyki a inne nauki.

d) Kierunki badawcze geografii turystyki

GEOLOGIA - Rodzina nauk zajmująca się materią i budową litosfery, historią Ziemi, jej obecną ewolucją i czynnikami i procesami

GEODEZJA - Nauka o rozmiarach Ziemi i technikach pomiaru położenia, odległości, powierzchni i wysokości obiektów na jej powierzchni

GEOFIZYKA - Dział nauki o Ziemi, z pogranicza geologii i fizyki. Którego przedmiotem badań są właściwości i procesy fizyczne charakteryzujące wnętrze i powierzchnię Ziemi

GEOGRAFIA - Nauka badająca powłokę Ziemi, jej przestrzenne zróżnicowanie pod względem przyrodniczym i społeczno -gospodarczym oraz związki, które zachodzą pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a działalnością ludzką.

9. DYSCYPLINY NAUK GEOGRAFICZNYCH

• Ze względu na różnorodność tematyki, przedmiotu i metod badań używa się terminu ,,nauki geograficzne”

• W systemie nauk geograficznych dokonano podziału na 2 podstawowe dyscypliny

- fizyczna

- ekonomiczna

a) Geografia turyst. jako dyscyplina geograficzno - ekonomiczna

• Geografia ludności

• Geografia gospodarcza (ekonomiczna)

• Geografia społeczna

• Geografia medyczna

• Geografia infrastruktury

• Geografia turystyki

• Geografia rolnictwa

b) Powiązania geografii turyst. z naukami

• Ekonomicznymi

• Przyrodniczymi

• Społecznymi

• Technicznymi

• Medycznymi

10. KIERUNKI BADAWCZE GEOGRAFII TURYSTYKI

a) Formalny

• Badania obejmują krajobraz jak i widoczne w nim formy antropogeniczne (np. charakter zabudowy, szlak turystyczny)

b) Funkcjonalny

• Badania dotyczą współzależności zachodzących pomiędzy podmiotem ruchu, czyli turystą, a przedmiotem - przestrzenią turystyczną

c) Historyczno - genetyczny

• To historyczne spojrzenie na problemy turystyki i badania tego typu mają szczególne znaczenie tam, gdzie zostanie struktury formalne nie wykazują zgodności z aktualnymi strukturami funkcjonalnymi.

d) Ekologiczny

• Przedmiotem zainteresowania jest człowiek w jego środowisku geograficznym, traktowane jako dynamiczny system powiązań funkcjonalnych i przestrzennych, określających modele zachowań ludzi, układów przyrodniczych i sposoby gospodarowania w przyrodzie.

Wykład 3.

1TERMINOLOGIA W GEOGRAFII TURYSTYKI

• Turyzm

• Rekreacja

• Turystyka

• Ruch turystyczny

• Zagospodarowanie turystyczne

• Dostępność turystyczna

• Walory turystyczne

• Atrakcyjność turystyczna

• Chłonność turystyczna

• Pojemność turystyczna

• Przepustowość turystyczna

• Sezonowość w turystyce

• Sezon ogólnorekreacyjny

• Sezon kąpielowy

• Sezon zimowy

• Przestrzeń turystyczna

• Region turystyczny

• Rejon turystyczny

• Miejscowość turystyczna

• Regionalizacja turystyczna Polski

2. TURYZM

• ,,Całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturowych, społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo -turystycznym” (Leszczyki ST; 1937)

• ,, Całokształt zagadnień społecznych i gospodarczych, związanych z ruchem turystycznym (Międzynarodowy Słownik Turystyczny 1961)

• ,,Turyzm jest złożonym zjawiskiem obejmującym społeczno-kulturowe, gospodarcze, prawne, publiczne, przyrodnicze i przestrzenne

3. REKREACJA

• ,,Wielkie czynności podejmowane dla regeneracji sił a przejawiające się w uczestniczeniu w rozrywkach kulturowych, grach sportowych czy też w różnych firmach ruchu turystycznego - porodzinach zajęć służbowych lub szkolnych poza obowiązkami społecznymi i normalnymi czynnościami domowymi”

• ,,jest to działalność podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, domowymi, społecznymi dla odpoczynku, rozrywki lub rozwoju własnej osobowości (Wielka Encyklopedia Powszechna)

4. TURYSTYKA

• ,,TOUR” - podróż, Anglia - Xviii.

• ,,Zjawisko społeczne, które polega na odniesieniu podróży w celach rozrywkowych, poznawczych (krajoznawczych, naukowych itp.) wypoczynkowych, leczniczych lub związanych z kultem religijnym, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że nie wiążą się one z pracą zarobkową ani zmianą stałego miejsca zamieszkania” (Warszyńska J., 1978)

• ,, Wyjazdy poza miejsce stałego zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celach wypoczynkowych, poznawczych lub związanych z indywidualnymi zamiłowaniami, oraz użytkowanie środowiska celem zaspokajania potrzeb przebywających w nim turystów” (Rogalewski o. 1972, 1974)

5. RUCH TURYSTYCZNY

• ,,Ogół przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolną czasową, zmianą miejsca pobytu, środowisk i rytmu życia - w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu itp.” (Matczak A, 1992)

6. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

• Wynik działalności człowieka mającej na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego.

7. DOSTĘPNOŚĆ TURYSTYCZNA

• Możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu turystycznego do określonych miejsc.

8. WALORY TURYSTYCZNE

• ,, Walory turystyczne (regionu, szlaku, miejscowości)stanowi zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty”(Warszyńska J. Jackowski,78

• ,, Wszelkie czynniki występujące w danym terenie, które mogą (maja zdolność) być przesłanką dla podejmowania przez turystów decyzji o przyjeździe do tego obszaru (Peretiatkowicz R.)

Wykład 4

1. KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH WEDŁUG KRYTERIUM PEŁNIONYCH FUNKCJI:

1. Walory wypoczynkowe

a) zimowe walory (zbocza spadek terenu, opady śniegu) pozostają w ścisłym związku z warunkami środowiska przyrodniczego,

miejsca regionu

b) walory letnie (rzeźba terenu, wody stojące, lasy, łąki (szata roślinna), klimat, fauna, flora

2. Walory krajoznawcze - to osobliwości przyrodnicze (parki narodowe, rezerwaty przyrody itp.) oraz elementy kultury

materialnej i duchowej (zabytki, folklor, obiekty kultu narodowego a także współczesne osiągnięcia społeczeństwa)

(Warszyńska J, Jackowski A, 1979)

3. Walory specjalistyczne - to zespół cech środowiska naturalnego umożliwiający uprawianie różnych form turystyki

kwalifikowanej, a w przypadku obecności wód mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych - balneoterapii innych

form lecznictwa uzdrowiskowego. (Warszyńska J, Jackowski A, 1979)

2. PODZIAŁ WALORÓW WG KRYTERIUM GENEZY:

• Walory przyrodnicze (środowiska naturalnego)

• Walory antropogeniczne (kulturowe)

3. WALORY TURYSTYCZNE W KONCEPCJI MARKETINGU

• Atrakcje - sa to elementy miejsca docelowego, które w znacznej mierze określają wybór konsumentów i wpływają na motywacje potencjalnych nabywców.

4. KLASYFIKACJA ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH WG V.T.C. MIDDLETONA, 1996

• atrakcje naturalne - krajobraz leśny, krajobraz nadmorski, plaże, klimat i inne cechy geograficzne miejsca docelowego; jego zasoby naturalne

• atrakcje stworzone przez człowieka - budynki i infrastruktura turystyczna obejmująca architekturę zabytkową, współczesną, zabytki, promenady, parki i ogrody, ośrodki konferencyjne, ośrodki żeglarskie, stoki narciarskie, archeologię przemysłową, pola golfowe, specjalistyczne sklepy i specjalistyczne centra handlowe

• atrakcje kulturowe - tradycje i folklor, religia i sztuka, teatr, muzyka, taniec i inne rozrywki, muzea, organizowane imprezy specjalne, festiwale i konkursy;

• atrakcje społeczne - sposoby życia mieszkańców lub lokalnej społeczności, języki możliwości spotkań towarzyskich.

5. WALORY TURYSTYCZNE A ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA

• Atrakcyjność turystyczna - ,,Występowanie pewnej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego” (Bogucka A. 1976)

• Walor turystyczny jest obiektywnie istniejąca cechą (środowiska przyrodniczego lub antropogenicznego) a Atrakcyjność turystyczna jest subiektywnym odczuciem znaczenia danego waloru przez poszczególnych turystów

• Walor turystyczny należy traktować jako nośnik atrakcyjności turystycznej

6. ELEMENTY OCENY WALORÓW TURYSTYCZNYCH

a) chłonność turystyczna

• Jest to maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku.

b) Pojemność turystyczna

• ,,Liczba osób, które mogą jednocześnie przebywać w obszarze turystycznym (rekreacyjnym) zagospodarowanym nazywa się pojemnością”

c) Przepustowość turystyczna

• Liczba osób, które mogą jednocześnie poruszać się po szlaku lub obiekcie na określonym odcinku (długości) lub w określonej jednostce czasu”

d) Sezonowość turystyczna

• Sezon ogólnorekreacyjny

• Sezon kąpielowy

• Sezon zimowy

7. SEZONOWOŚĆ TURYSTYCZNA

a) ogólnorekreacyjny

• W polskich warunkach klimatycznych trwa przeciętnie od połowy kwietnia do końca października

• Pokrywa się on mniej więcej z długością okresu wegetacyjnego (średnia dobowa temperatura powietrza ponad 5 stopni C)

• Jako jego początek można przyjąć zakwitanie leszczyny, podbiału kaczeńca, natomiast za koniec opadanie liści brzozy

b) kąpielowy

• Jest ściśle uzależniony od istniejących aktualnie warunków atmosferycznych.

• Trwa przeciętnie 60 dni

• Jego długość ograniczona jest temperatura wody wyższa od 18 stopni C oraz średnią dobową temperaturą powietrza wynosząca ponad 15 stopni C

c) zimowy

• Okres czasu, którego długość uzależniona jest od trwałości pokrywy śnieżnej, co równocześnie wiąże się z liczbą dni o średniej dobowej temperaturze powietrza 0 stopni C

8. HIERATCHIA JEDNOSTEK PRZESTRZENNYCH W BADANIACH GEOGRAFII TURYSTYKI

• Przestrzeń turystyczna - jest to część przestrzeni geograficznej (społeczno-ekonomicznej) w której zachodzą zjawiska turystyczne”

• Region turystyczny

• Rejon turystyczny

• Miejscowość turystyczna

9. KLASYFIKACJA PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

• Różnorodność aktywności turystycznej człowieka pozwala na wydzielanie kilku typów przestrzeni turystycznej które reprezentują określone fazy rozwoju lub zawłaszczenia przestrzeni przez turystykę.

• Przyjmując za podstawę charakter działalności turystycznej oraz stopień kształtowania przez nią przestrzeni geograficznej, można wyróżnić pięć typów przestrzeni turystycznej

10. TYPY PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

a) przestrzeń eksploracji turystycznej

• To taka, gdzie następuje odkrywanie nowych terenów dla potrzeb działalności turystycznej. Cechuje się ona:

- mała skalą ruchu turystycznego

- niewielką uciążliwością ekologiczną

- brak stałych urządzeń

b) Przestrzeń penetracji turystycznej

• Występuje tu forma ruchu turystycznego o znacznej skali i rozmiarach, której motywem są cele poznawcze realizowane najczęściej

• Przestrzeń penetracji turystycznej zagospodarowana jest w stopniu niewielkim i ułatwiającym turyście poznanie i krótkotrwały pobyt

c) Przestrzeń asymilacji turystycznej

• Dotyczy sfery społecznej i kulturowej i wymaga bliskiego kontaktu turysty z miejscowością społeczną

• Jest ona związana z dłuższymi pobytami wypoczynkowymi w środowisku autochtonicznym , niewielkim stopniu pociąga za sobą konieczność dalszego inwestowania turystycznego

d) Przestrzeń kolonizacji turystycznej

• Cechuje tą przestrzeń proces trwałego zajmowania i zagospodarowywana przez obiekty turystyczne nowych ziem.

e) Przestrzeń urbanizacji turystycznej

• Powstaje ona z części przestrzeni kolonizacji turystycznej i jest wynikiem przenoszenia się mieszkańców miast na uprzednio skolonizowane obszary wiejskie.

Wykład 5

1. REGION TURYSTYCZNY

• Tereny gdzie nasilenie występowania cechy zagospodarowania turystycznego i intensywności ruchu było większe niż średnie w danym typie krajobrazu naturalnego (Milewska M.I, 1963)

2. KRYTERIA DELIMITACJI (WYDZIELENIE< WYRÓŻNIENIE) REGIONU TURYSTYCZNEGO

• Atrakcyjność terenu pod względem zróżnicowania rzeźby, wód, zalesienia i występowania unikalnych elementów środowiska geograficznego

• Intensywność zagospodarowania turystycznego

• Nasilenie ogólnopolskiego ruchu turystycznego, co znaczy o ponad lokalnym znaczeniu regionu.

• Zasięg popularnych szlaków, tras turystycznych i innych urządzeń turystycznych ciążących zdecydowanie do centrum regionu

• Powiązanie terenu Jednym z elementów środowiska geograficznego (dolina rzeki, brzeg morza itd.)

3. REGION TURYSTYCZNY

• ,,Obszar pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jedności cech środowiska fizyczno-geograficznego oraz wewnętrznych powiązań usługowych” (Warszyńska J, Jackowski A., 1978)

4. REGION TURYSTYCZNY

• ,, Jednostki przestrzenne w których turystyka stanowi dominującą formę działalności gospodarczej określa się powszechnie mianem jednostek o funkcji turystycznej

• O funkcjach turystycznych mówi się w przypadku regionów czy miejscowości, gdzie zatrudnienie w usługach i handlu związane jest z obsługą turystów (sektor trzeci) stanowi ponad 50% (często 70% i więcej) ogółu zatrudnionych (Warszyńska, Jackowski, 1978)

• To obszar (cześć kraju) charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi do którego kieruje się ruch turystyczny `' (Bar. R. Doliński A. 1974)

5. REGIONALIZACJA TURYSTYCZNA POLSKI

a) Wybrzeże

• Pobrzeże Szczecińskie

• Pobrzeże Koszalińskie

• Pobrzeże Gdańskie

b) Pojezierze Pomorskie

• Pojezierze Drawskie

• Pojezierze Kaszubskie

• Bory Tucholskie

c) Pojezierze Mazurskie

• Pojezierze Brodnickie

• Pojezierze Iławskie

• Pojezierze Olsztyńskie

• Pojezierze Mrągowskie

• Kraina Wielkich Jezior

• Pojezierze Ełckie

• Pojezierze Suwalskie

d) Pojezierze Wielkopolskie

• Pojezierze Lubuskie

• Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie

• Pojezierze Leszczyńskie

• Poznań i okolice

• Pojezierze Gnieźnieńskie

• Pojezierze Włocławsko-Gostyńskie

e) Wyżyna Małopolska

• Jura Krakowsko-Częstochowska

• Góry Świętokrzyskie

• Zagłębie Staropolskie

f) Sudety

• Góry Izerskie

• Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze

• Góry Kamienne i Wałbrzyskie

• Góry Sowie

• Ziemia Kłodzka

• Góry Opawskie

g) Karpaty

• Beskid Śląski

• Beskid Żywiecki, Mały, Makowski

• Podhale, Orawa, Spisz, Pieniny

• Tatry

• Gorce, Beskid wyspowy

• Beskid Sądecki

• Beskid Niski

• Bieszczady

• Pogórze Karpackie

h) pozostałe rejony turystyczne

6. MIEJSCOWOŚĆ TURYSTYCZNA

• ,, jednostka osadnicza (miasto, osiedle, wieś), która ze względu na walory i zagospodarowanie turystyczne oraz dostępność transportową stanowi punkt docelowy migracji turystycznych” (Warszyńska, Jackowski, 1978)

7. OŚRODEK TURYSTYCZNY

• Miejsce, gdzie ludzie jeżdżą na wakacje i dla rekreacji, skąd ośrodek wakacyjny lub uzdrowiskowy, także śródlądowy i nadmorski (Medik S. 1995)

Wykład 6

Kierunki i działania

Podstawowe kierunki i działania zakładów leczniczych to:

• leczenie

• rehabilitacja

• prewencja

• wychowanie zdrowotne

Leczenie

• obejmuje głównie choroby przewlekłe, określane często jako cywilizacyjne

Rehabilitacja

• zwana balneorehabilitacją, ma cechy swoiste, odróżniające ją od rehabilitacji prowadzonej w innych zakładach leczniczych

• wykorzystuje naturalne metody lecznicze, jakimi dysponuje dane uzdrowisko

• rehabilitacja wczesna i późna

Profilaktyka

• Podstawy profilaktyki jest dążenie do zmiany patogennego modelu życia i zachowania człowieka, a z drugiej strony- wzmacnianie naturalne mechanizmów obronnych

• Może być realizowana w uzdrowiskach

Edukacja zdrowotna

• Zmniejszenie zachorowalności

• Równoczesne leczenie i kompetentne nauczanie(edukowane) w uzdrowiskach

Ranking uzdrowisk (autorem jest Z. Krasiński)

1. Kołobrzeg 65

2. Krynica Zdrój 62

3. Polanica Zdrój 61

4. Nałęczów 61

5. Busko Zdrój 59

6. Ciechocinek 58

7. Iwonicz Zdrój 55

8. Inowrocław 54

9. Kudowa Zdrój 53

10. Ustroń 52

11. Międzywodzie 50

12. Dźwirzyno 48

13. Jurata 48

Pojęcie walor krajoznawczy

„ za walor turystyczny o treści krajoznawczej zwany dalej walorem krajoznawczym, uważa się obiekt materialny lub nie materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowań turystów”

Walor krajoznawczy

Obiekt materialny przejaw kultury duchowej

Walor krajoznawczy

Forma pochodzenia natury forma pochodzenia antropogenicznego

Warunki uznania obiektu lub zjawiska za walor krajoznawczy:

• cechy obiektu lub zjawiska wzbudzające zainteresowanie

• czytelność w krajobrazie, pozwalająca na percepcję zmysłową

• sposób występowania obiektu czy zjawiska

• zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania

Funkcje walorów krajoznawczych

• funkcje dokumentacyjno-ochronne

• funkcje naukowe

• funkcje poznawcze

• funkcje dydaktyczno-wychowawcze

• funkcje estetyczne

• funkcje rekreacyjne

Klasyfikacja przyrodniczych walorów krajoznawczych

1. Ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka(wydmy)

2. Utworzone przez człowieka (kanał)

3. Ingerencja człowieka występuje w stopniu niewiele zmieniającym charakter waloru (punkt widokowy)

Ad 1.

1. Osobliwości flory i fauny

Flora:

• Selekcja gatunkowa - Mikołajek Nadmorski)

• Parametry wielkości

• Stałość waloru pod względem czasu i miejsca występowania

• Odporność na zagrożenie

• Unikalność i niepopularność np. (Car-dąb) Puszcza Białowieska - Dąb Bartek w Bartkowie k/Kielc

• Sekwoja - drzewo mamutowe Glinna k/Szczecina

Fauna: Wiele stanowisk żubrów w kompleksach leśnych

• Puszcza Białowieska

• Bieszczady

• Puszcza Borecka

• Puszcza Knyszyńska

• Lasy wokół Wałcza

Ośrodki zamknięte

• Białowieża

• Borki

• Niepołomice

• Rejony Pszczyny

• Smardzewice

• Taczunów

• Woliński Park Narodowy

Europa środkowa- największe kompleksy stawowo-leśno-łąkowe objęte ochrona jako Rezerwat Stawy Milickie, stanowią miejsca lęgów i odpoczynków w czasie przelotu wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych (150 gatunków gniazduje, ok. 50 gatunków przelotnie)

2. Skałki i grupy skał

• Należą do atrakcyjnych form przyrody nieożywionej

• Stanowią wychodnie utworów wgłębnych

• Zbudowane ze skał owadowych np. Sudety (Góry Stołowe z Masywem Szczelińca Wielkiego i Małego oraz Błędnych Skał)

• Karpaty (Pieniny)

• Jura Krakowsko-Częstochowska od Krakowa po Wieluń (Maczuga Herkulesa w Pieskowej Skale)

3. Wąwozy, doliny, przełomy rzeczne

• Występuje w krajobrazie górskim, wyżynnym oraz pojeziernym

• Są dowodem procesów geologicznych i morfologicznych

• Wąwóz Krakow- Dolina Kościeliska

• Wąwóz Homde- Pieniny

• Wąwóz Bolechowicki- k/Krakowa

• Wąwozy Lessowe okolic Kazimierza Dolnego

• Wąwozy Lessowe okolic Sandomierza

• Dolina kościeliska w Tatrach Zachodnich

• Jar Rzeki Pradunia k/Babiego Dołu

• Przełom rzeki Szum i Sopot

• Przełom Dunajca przez Pieniny

4. Wodospady, źródła i wywierzyska

Wodospady- Wodogrzmoty Mickiewicza na potoku Roztoka, Wielka Siklawa, Kamieńczyk, Szklarku, Wilczki(Międzygórze)

Źródła rzek- Łyny, Wywierzysko, Lodowe Kiry

5. Jaskinie i grody

Jaskinie i groty- Wielka Śnieżna w Tatrach, Jaskinia Mroźna, Jaskinia Łokietka, Jaskinia Raj, Groty Mechowskie, Grota Kryształowa

6. Głazy narzutowe i głazowiska

• Pojezierze Pomorskie- Tychowo

• Pojezierze Mazurski- Fulda

• Pobrzeże Bałtyckie- Puck

• Zwady Mszczonowskie- k/Łodzi

Inne obiekty geologiczne

• Kotły Tatrzańskie i Sudeckie

• Wydmy Łebskie i Pustynia Błędowska

• Góra św Anny (wulkanizm)

• Kratery Meteorytu Morsko k/Poznania

7. Inne obiekty geologiczne

Wywierzysko- stałe lub okresowe źródło krasowe z którego wody wypływają pod ciśnieniem (w przeciwieństwie do wypływu Krasowego)

Przyrodnicze walory krajobrazu utworzone przez człowieka

Parki zabytkowe Muzea i zbiory przyrodnicze Ogrody botaniczne Ogrody zoologiczne

• Element natury utworzony w procesie twórczej, kompozycyjnej i artystycznej działalności

Występowanie:

• Park Oliwski

• Park w Nieborowie, Arkadii

• Park Łazienkowski

• Park Wilanowski

• Park Pałacowy w Białymstoku

• Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie

• Park Wiejski Przelewice

• Park Pałacowy Pszczyna

• Park Pałacowy Puławy

• Park Zamkowy w Gołuchowie

• Park Pałacowy w Kozłówce

• Park Zamkowy

Muzea:

• Parków Narodowych

• Oceanograficzne i Akwarium Morskie w Gdyni

• Ziemi w Warszawie

• Leśnictwa i Drzewnictwa w Krakowie

• Tatrzańskie

• Przyrodniczo - Leśne Białowieża

• Przyrodnicze - Cieplice Śląskie

• Przyrody Drozdowo

Ogrody Botaniczne

Geografia turystyczna 28.04.2008 r.

Antropogeniczne(kulturowe) walory krajoznawcze Polski

Pojecie antropogeniczny ( kulturowy) walor krajoznawczy jest to obiekt materialny oraz elementy ściśle związane z życiem, praca oraz działalnością człowieka i przez niego wytworzone w procesie historycznego rozwoju, stanowiące przedmiot zainteresowania turystów.

Walory krajoznawcze

Formy pochodzenia naturalnego Formy pochodzenia antropogenicznego

(kulturowego)

Antropogeniczne (kulturowe) walory krajoznawcze

Obiekt materialny Przejaw kultury duchowej

Rodzaje:

1. Muzea i rezerwaty archeologiczne

2. Muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej

3. Zabytki architektury i budownictwa

4. Muzea sztuki i zbiory artystyczne

5. Muzea biograficzne

6. Muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe

7. Obiekty historyczno - wojskowe

8. Miejsca i muzea martyrologii

9. Zabytki działalności gospodarczej techniki

10. Współczesne imprezy kulturowe

11. Miejsca pielgrzymkowe

Miejsca pielgrzymkowe

1. Częstochowa

2. Niepokalanów

3. Kalwaria Zebrzydowska

4. Stary Licheń

5. Gietrzwałd - Pojezierze Mazurskie

6. Święta Lipka - Pojezierze Mazurskie

7. Międzygórze - Masyw Śnieżnika

8. Kodeń

9. Bardo Śląskie - Dolny Śląsk

10. Wambierzyce - Dolny Śląsk

11. Góra Świętej Anny - Śląsk Opolski

12. Piekary Śląskie - Górny Śląsk

13. Kalwaria Pacławska - Podkarpacie

Świat prawosławia:

• Hajnówka

• Siemiatycze

• Grabarka

Cechy rozmieszczenia

Szczególne miejsce w grupie antropogenicznych (kulturowych) walorów krajoznawczych w Polsce zajmują „polskie pomniki historii” a wśród nich „zabytki dziedzictwa kulturowego i naturalnego” UNESCO

Polskie pomniki historii:

1. Rezerwat archeologiczny w Biskupinie

2. Kopalnia soli w Bochni

3. Zespół Klasztorów oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie

4. Zespół katedralny - Frombork

5. Miasto Gdańsk w zasięgu obwarowań XVII

6. katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie

7. Kalwaria Zebrzydowska

8. Kazimierz Dolny

9. Historyczny zespół miasta Krakowa

10. Krzemionki - kopalnie krzemienia z epoki neditu we wsi Sudoł

11. Zespół zamku krzyżackiego w Malborku

12. Wyspa Ostrów Lednicki na Jeziorze Lednickim we wsi Lednogóra

13. Stare i Nowe miasto w Toruniu

14. Historyczny zespół miasta z traktem królewskim w Wilanowem w Warszawie

15. Kopalnia soli w Wieliczce

16. Historyczne centrum Wrocławia

17. Zamość w zasięgu obwarowań XIX wieku

Obiekty krajobrazowe Polski z listy UNESCO

1. Stare Miasto Kraków z Wawelem i dzielnicą Kazimierza

2. Kopalnia soli w Wieliczce

3. Białowieski Park Narodowy

4. Obozy zagłady Auschwitz - Birkenau

5. Stare Miasto w Warszawie

6. Stare Miasto w Zamościu

7. Zespół Staromiejski w Toruniu

8. Zamek Krzyżacki w Malborku

9. Zespół architektoniczny i krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej

Muzea w Polsce i ich podział

Muzea i rezerwaty archeologiczne:

• Zabytki archeologiczne są udostępniane dla turystów w muzeach archeologicznych oraz w rezerwatach archeologicznych

• Rezerwatem archeologicznym jest miejsce odnalezienia zabytku, odsłoniętego spod warstwy ziemi i stosowane jego wyeksponowanie

Muzea archeologiczne w Polsce

1. Muzeum w Biskupinie

2. Muzeum archeologiczne w Gdańsku

3. Muzeum archeologiczne w Krakowie

4. Muzeum Pierwszych Piastów w Lednicy

5. Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi

6. Muzeum Ślężańskie w Sobótce

Rezerwaty

Rodzaje obiektów w rezerwatach archeologicznych

Grodziska cmentarzyska kurkany

Rozmieszczenie rezerwatów archeologicznych w Polsce

1. Rezerwat archeologiczny kultury Łużyckie w Częstochowie

2. Rezerwat archeologiczny w Krzemionkach Opatowskich

3. Rezerwat archeologiczny Kręgi Kamienne w Odrach

4. Rezerwat archeologiczny w Szwajcarii

Skanseny w Polsce

Rys historyczny- nowy prąd kulturowy - tworzenie muzeów na wolnym powietrzu

1. Ciechocinek - Podlaskie, Muzeum Rolnictwa im Krzysztofa Kluka

2. Chorzów - Śląskie, Górnośląski park Etnograficzny

3. Jurgów - Małopolskie, Skansen

4. Tokarnia - Świętokrzystkie , Muzeum Wsi Kieleckiej

5. Kluki - Pomorskie, Skansen Słowiński

6. Kłóbka - Kujawsko-Pomorskie, Kujawsko Dobrzyński Park Etnograficzny

7. Kolbuszowa - Podkarpackie, Park Etnograficzny

8. Lednica - Wielkopolskie, Wielkopolski Park Etnograficzny

9. Lipowiec - Śląskie, Nadwiślański Park Etnograficzny

10. Lublin - Lubelskie, Muzeum Wsi Lubelskiej

11. Nowy Sącz - Małopolskie, Sądecki Park Etnograficzny

12. Nowogród - podlaskie, Park Etnograficzny Północno-Wschodniego Mazowsza im Adama Tętnika

13. Olcha - Lubuskie, Zielonogórski Park Etnograficzny

14. Opole - Opolskie, Opolski Park Etnograficzny

15. Olsztynek - Warmińsko-Mazurskie, Muzeum Budownictwa Ludowego

16. Pszczyna - Śląskie, Zagroda wsi Pszczyńskiej

17. Radom - Mazowieckie, Muzeum Wsi Radomskiej

18. Sierpc - Mazowieckie, Muzeum Wsi Mazowieckiej

19. Tarnowskie Góry - Kopalnia Zabytkowa

20. Toruń - Kujawsko - Pomorskie, Park Etnograficzny przy Muzeum Etnograficznym

21. Wdzydze Kiszewskie - Pomorskie, Kaszubski Park Etnograficzny

22. Zubrzyca Górna - Małopolskie, Orawski park etnograficzny

Kultura ludowa w Polsce

Region A - są to takie regiony w których lokalna twórczość służy własnemu środowisku i stanowi czynniki zwiększające aktywność turystyczna

- niektóre z tych regionów maja szczególna sławę, co umacnia w twórcach przekonanie o wartości własnej kultury regionalnej.

Wymienić tu można przede wszystkim:

• Regiony górskie- Podhale, Spisz, Orawa, Pieniny, Beskid Śląski i Żywiecki

• Niektóre regiony podgórskie (np. Lachy Sądeckie, Myślenickie)

• Niektóre regiony Małopolski (np. Lasowiaczki, opoczyński, krakowski, kielecki, lubelski)

• Wielkopolski (szamotulski), Mazowsza (Kurkie Zielone, Białe, kobielskie, Kowickie) Kujawy, Podlasie i Sieradzkie.

5.05.2008 r. Wykład 8

Region B - są to regiony o bogatych niekiedy tradycjach plastyki ludowej i twórczości ludowej, po okresie zaniku wtórnie ożywione (np. Opolszczyzna, Kaszuby, Bory Tucholskie)

Region C - są to regiony gdzie miejscowe tradycje ludowe zanikły, cechujące się funkcjonowaniem różnych wątków kulturowych, obecnie z dominacją twórczości amatorskiej pozbawionej więzi z dawną sztuką ludową (np. Dolny Śląsk, Pomorze, Warmia i Mazury)

Zakres sztuki ludowej

• W tradycyjnej kulturze ludowej mieści się ludowa kultura artystyczna np. taniec, muzyka, śpiew, teatr, poezja, proza oraz plastyka nazywana sztuką ludową do której zaliczamy:

• Zdobnictwo (wycinanki, kwiaty sztuczne, malowanki, makatki)

• Ludowe rękodzieło artystyczne (tkactwo, snycerstwo, hafciarstwo, koronkarstwo, plecionkarstwo, zabawkarstwo)

• Ludowe rzemiosło artystyczne (garncarstwo, kowalstwo, wyrób instrumentów muzycznych, stolarstwo, ciesielstwo)

• Twórczość przedmiotów obrzędowych (palmy, pisanki wielkanocne, stroje i rekwizyty obrzędowe)

• Sztukę figuratywną (malarstwo, grafika, rzeźba)

Najbardziej popularne dziedziny twórczości ludowej w Polsce:

tkactwo stroje ludowe garncarstwo snycerstwo instrumenty muzyczne kwiaty z bibuły, papierów zabawkarstwo kowalstwo bursztyniarstwo rzeźba plastyka obrzędowa (obwarzanki, pierniki)

plecionkarstwo srebrnictwo wz. syp. piaskiem ceramika figuralna rogarstwo wyroby pająków malarstwo wycinkarstwo koronkarstwo hafciarstwo

Rzeźba ludowa (1064 twórców)

• uprawia się na terenie całego kraju

• tylko część nawiązuje do tradycyjnej rzeźby ludowej

• ośrodki wiejskie i miejskie (np. Kutno, Zawidz, Łukowo, Kozienice)

Malarstwo (576 twórców)

• malarstwo dekoracyjne stanowi bezpośrednią kontynuację tradycyjnego malowania

• polega na barwnym malowaniu kompozycji kwiatowych na piecach i ścianach mieszkań a także budynków

• np. Dąbrowa, Zalipie

• malarstwo sztalugowe bez związku z lokalną tradycją

• malarstwo na szkle - Podhale, Kaszuby

Plastyka obrzędowa (907 twórców)

• związana z żywotnością zwyczajów i obrzędów

• występuje na obszarze całego kraju

• kraszanka, skrobanka, pisanka

• Beskid Śląski, Żywiecki, sporadyczne na Mazowszu, Podlasie

• plastyka zwyczajów zapustnych - Śląsk, Kujawy, Kraków

• autentyczni twórcy rekwizytów i strojów (często zdobionych, maski, itp.)

Stroje ludowe (123 twórców)

• w Polsce kilkadziesiąt odmian

• wykonywane są na Podhalu, Kurpiach, Beskidzie Śląskim

Hafciarstwo i koronkarstwo (1727 twórców)

• damskie bluzki, obrusy, bieliźniki

• rejony hafciarstwa: Kaszuby, Kurjwy, Pałukach, Podhale, Kurpie, Opoczno

• rejony koronkarstwa: Koniaków, Bobowo

Tkactwo tradycyjne (1663 twórców)

• dywany dwuosnowowe czyli tkane, dwukolorowe

• Białystok, Podhale

Garncarstwo (181 twórców)

• Posiada bogatą i odległą tradycję

• Kilka ośrodków w Polsce

• Łowice

• Neda w Chmielnie (Kaszuby)

• Medynia Głogowska

• Pawłów (Lubelskie)

• Łążek Ordynacki

• Czarna Wieś Kościelna k. Białegostoku

• Bolimów - sławna pracownia Konopczyńska

Kowalstwo (283 twórców)

• Wojcieszów

• zdobienie, tradycyjne wyroby

Instrumenty muzyczne (66 twórców)

• flety, bębenki, kołatek, okaryn, diabelskie skrzypce, ligaw

• twórcy instrumentów - Podhale, guidy u Górali Ślaskich, dudy u Górali Żywieckich, kozły w Wielkopolsce, cymbały (Podgórze Gorlickie)

Wycinkarstwo (284 twórców)

• szczególne walory dekoracyjne, jest oryginalny wśród kultury ludowych świata

• „leluje”, „rózgi”, „gwiazdy”

• regiony:

• Mazowsze (Kurpie Zielone i Białe)

• Łowicki

• Gąbiński

• Rawski

• Kobielski

• Opoczyński

• Kielce

• Lubelski

• Sieradz

Zdobnictwo (656 twórców)

• kwiaty ozdobne, z bibuły, „pająki” (kompozycje przestrzenne budowane ze słomy, grochu, płótna, itp.)

• rejony:

• Kurpie

• Opoczno

• Myślenice

• Żywiecki

Zabawkarstwo (139 twórców)

• najważniejsze ośrodki - Beskid Żywiecki, Kielecczyzna

Plecionkarstwo (372 twórców)

• korzenie słomy, wikliny, łuku, uprawiane jest niemal we wszystkich regionach kraju

• Mazowsze w Małopolsce

Wybrane działania Ministerstwa Kultury

• 1994 r. realizuje program „Ginące zawody”

• Cele programu:

• Przeciwdziałanie procesom degradacji sztuki i rękodzieła ludowego

• Objęcie ochrona tak jak wszystkich unikatowych dóbr kultury

• Inicjatywy programu

1. Beskidzkie Centrum Zabawkarstwa Ludowego

2. Szkoła Ginących Zawodów, Folkloru w Bukowinie Tatrzańskiej

3. Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej

4. Szkoła Ginących Zawodów w Kaszubskim Uniwersytecie Ludowym w Wieżycy

5. Szlaki Tradycyjnego Rękodzieła

6. Pracownie Ginących Zawodów w Węgorzewie

Kaszubskim Uniwersytecie Ludowym w Wieżycy

• Twórcy z terenu Kaszub i Kociewia

12.05.2008 Wykład 9

Główne miasta i regiony turystyczne w Polsce

Regiony krajoznawcze Polski - 16 województw

1. Dolnośląskie

2. Kujawsko - Pomorskie

3. Lubelskie

4. Lubuskie

5. Łódzkie

6. Małopolskie

7. Mazowieckie

8. Opolskie

9. Podkarpackie

10. Podlaskie

11. Pomorskie

12. Śląskie

13. Świętokrzyskie

14. Warmińsko - Mazurskie

15. Wielkopolskie

16. Zachodnio Pomorskie

Najciekawsze miasta pod względem krajoznawczym:

O.K.P - odznaka dla przewodników i pilotów w zdobyciu odznaki krajoznawczej

1. Gdańsk

2. Kraków

3. Lublin

4. Poznań

5. Przemyśl

6. Sandomierz

7. Szczecin

8. Toruń

9. Warszawa

10. Wrocław

Ad. 1 Gdańsk

• Dawne opactwo cystersów w Oliwie (z parkiem)

• Droga Królewska ( Długi Targ)

• Gmach Poczty Polskiej - Muzeum Poczty i Komunikacji

• Klasztor pofranciszkański - Muzeum Narodowe

• Kościół Najświętszej Marii Panny

• Kościół Św. Brygidy

• Kościół Św. Katarzyny

• Kościół Św. Mikołaja

• Miejski Ogród Zoologiczny

• Muzeum Archeologiczne

• Twierdza Wisłoujścia

• Wycieczka statkiem po porcie

• Zespół Trzech Spichrzy - Centralne Muzeum Morskie

• Pomnik Poległych Stoczniowców - Westerplatte

Ad. 2 Kraków

• Barbakan i Brama Floriańska z murami obronnymi

• Brorowice „Rydlówka” - Muzeum Młodej Polski

• Cmentarz Rakowiecki

• Collegium Marias - Muzeum UJ

• Kopiec Kościuszki

• Kościół „Arka” w Nowej Hucie - Bielczycach

• Kościół Mariacki

• Kościół Św. Piotra i Pawła

• Kościół Św. Anny

• Kościół Św. Katarzyny

• Planty

• Stara Bożnica - Muzeum Judaistyczne

• Sukiennice - galeria Muzeum Narodowego

• Synagoga i cmentarz Remuh

• Teatr im. Juliusza Słowackiego

• Tyniec - opactwo benedyktynów

• Kopiec Piłsuckiego

• Srebrna Góra - kościół klasztorów kamedułów

• Wzgórze Wawelskie (katedra, zamek, Państwowe Muzeum Zbiory Sztuki na Wawelu, Smocza Jama)

• Zbiory Czartoryskich

Ad. 3 Lublin

• Archikatedra św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty

• Cmentarz przy ul. Lipowej

• KUL- Katolicki Uniwersytet Lubelski

• Muzeum Wsi Lubelskiej w Sławinku

• Obóz koncentracyjny Majdanek

• Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej

• Plac Litewski

• Rynek Starego Miasta

• Wzgórze Zamkowe (Muzeum Okręgowe i Kaplice św. Trójcy)

• Zespół klasztorny dominikanów z kościołem św. Stanisława

Ad. 4 Poznań

• Bazylika archikatedralna św. Piotra i Pawła

• Cytadela

• Hala Arena

• Jezioro Malta i jego otoczenie

• Kościół farny św. Stanisława

• Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Ratajach

• Kościół św. Jana Jerozolimskiego

• Muzeum Instrumentów Muzycznych

• Muzeum Narodowe (centralna)

• Nowe ZOO

• Palmiarnia

• Plac Adama Mickiewicza

• Ratusz - Muzeum Historii Miasta

• Wzgórze Przemysłu

• Wzgórze św. Wojciecha

Ad. 5 Przemyśl

• Katedra bizantyjsko - ukraińska

• Katedra Rzymsko - Katolicka - św. Jana Chrzciciela

• Kopiec Tatarski

• Kościół Karmelitów św. Teresy

• Muzeum Diecezjalne

• Wzgórze Zamkowe

• Zespół cmentarzy z I i II wojny światowej

Ad. 6 Sandomierz

• Dom Długosza - Muzeum Diecezjalne Sztuki Kościelnej

• Katedra Narodzenia Najświętszej Marii Panny

• Podziemna trasa turystyczna

• Ratusz

• Wąwóz Królowej Jadwigi

• Zamek - Muzeum Okręgowe

• Zespół podominikański z kościołem św. Jakuba

Ad. 7 Szczecin

• Brama Portowa

• Cmentarz Centralny (największy w Europie)

• Jezioro Szmaragdowe

• Katedra św. Jakuba

• Kościół św. Jana Ewangelisty

• Plac Orła Białego

• Ratusz Staromiejski - Muzeum Miasta Szczecina

• Wały Chrobrego z Muzeum Narodowym

• Zamek Książąt Pomorskich

• Zwiedzanie portu Statkiem

Ad. 8 Toruń

• Fort VII

• Kamienica „Pod Gwiazdą”

• Katedra św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty

• Kościół Najświętszej Marii Panny

• Kościół św. Jakuba

• Mury obronne

• Muzeum etnograficzne

• Pałac Eskenów

• Ratusz Staromiejski - Muzeum Okręgowe

• Ruiny Zamku Krzyżackiego

Ad. 9 Warszawa

• Cmentarz ewangelicko - augsburski

• Cmentarz Powiązkowski

• Cmentarz Żydowski

• Katedra św. Jana Chrzciciela

• Kościół i klasztor bernardynów na Czerniakowie

• Łazienki Królewskie

• Metropolitarna cerkiew prawosławna św. Marii Magdaleny na Pradze

• Międzynarodowy Dworzec Lotniczy na Okęciu

• Muzeum Historyczne miasta Warszawy

• Muzeum Narodowe

• Muzeum w Wilanowie

• Muzeum Wojska Polskiego

• Ogród Botaniczny w al. Ujazdowskiej

• Ogród Saski z Grobem Nieznanego Żołnierza

• Ogród Zoologiczny

• Pałac Kultury i Nauki (widok z 30 piętra)

• Rynek Nowego Miasta

• Rynek Starego Miasta

• Zabudowa ul. Krakowskie Przedmieście

• Zamek Królewski

Ad 10 Wrocław

• Dawne kolegium jezuickie (Aula Leopoldyna i kościół im. Jezusa)

• Dworzec Śródmieście

• Hala Ludowa

• Kościół św. Wincentego i Jakuba - Mauzoleum Piastów Wrocławskich

• Miejski Ogród Zoologiczny

• Most Grunwaldzki

• Muzeum Archidiecezjalne

• Muzeum Narodowe

• Muzeum Poczty i Telekomunikacji

• Muzeum Sztuki Medalierskiej

• Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego

• Ostrów Piaskowy

• Ostrów Tumski

• Panorama Racławicka

• Ratusz

Parki Narodowe

• Babiogórski Park Narodowy (Sokolica)

• Muzeum Babiogórskiego Parku Narodowego

• Białowieski Park Narodowy

• Muzeum Przyrodniczo - leśne

• Szlak Dębów Królewskich

• Biebrzański Park Narodowy

• Twierdza Osowiec (Terenowy Ośrodek Edukacyjny)

• Góra Strękowa

• Bieszczadzki Park Narodowy

• Połonina Wetlińska

• Przełęcz Wyzniańska

• Drawieński Park Narodowy

• Jezioro Ostrowiec

• Gorczański Park Narodowy

• Czoło Turbacza

• Kampinoski Park Narodowy

• Muzeum Puszczy kampinoskiej

• Karkonoski Park Narodowy

• Górki Chojnik

• Muzeum Karkonoskiego Parku Narodowego w Jeleniej Górze - Sobieszowie

• Równia pod Śnieżką

• Magurski Park Narodowy

• Kotań: cerkiew i „lapidarium”

• Narwiański Park Narodowy

• Drozdowo - Muzeum Parki NPN

• Ojcowski Park Narodowy

• Brama Krakowska

• Muzeum Przyrodnicze im. Władysława Szafera w Ojcowie

• Bory Tucholskie Park Narodowy

• Dąb „Bartuś”

• Checz - chata Kaszubska

• Góry Stołowe Park Narodowy

• Pieniński Park Narodowy

• Trzy Korony

• Poleski Park Narodowy

• Muzeum Poleskiego Parku Narodowego w Starym Załuczu

• Roztoczański Park Narodowy

• Słowiński Park Narodowy

• Smołdzin - Muzeum Przyrodniczo - leśne

• rezerwat Mierzeja

• Świętokrzyski Park Narodowy

• Święty Krzyż - Muzeum Przyrodniczo - leśne

1

---