1. zdefiniuj pojęcia:
mikrofizyka władzy- Ciało i władza, mechanizm panoptyczny. Analiza wpływu władzy pastoralnej na ukształtowanie stosunku do ciała w kulturze śródziemnomorsko-judeochrześcijańskiej. Płeć, seksualność, zdobywanie własnej tożsamości i autonomii. Tabu i ryty przejścia. Funkcjonowanie ciała w przestrzeni fizycznej i medialnej. Strategie wykluczania i oporu. Feminizm. Ciało jako fenomen uparcie lokalny -powierzchnia zapisu zdarzeń (...) masa w ciągłym rozpadzie (M. Foucault)- przyciąga wzrok (i myśli) nie tylko współczesnych filozofów. Syntetyzuje biologiczność i symbole tożsamości kulturowych: rasowe, etniczne, wyznaniowe, płciowe, i znamiona życia codziennego.
Postrzegane w pryzmacie klisz kulturowych oraz mitów promowanych przez popkulturę otwiera perspektywę badań nad kształtowaniem tożsamości oraz systemami regulacji społecznej. Jako takie jest eksploatowane przez artystów i teoretyków. A jednak, mimo swej konkretności (namacalności) umyka werbalizacji, narracji.
Relację ciala i tożsamości przedstawia m.in. twórczość Hiroyo Kitao. Już sam tytuł spektaklu Hanjo Mishimy. Oziębłość Bezbolesnej Cywilizacji a Samo-zwańcza Tożsamość dobitnie opisuje ten związek. Kolejny The Sleep of Soine-Arbeiter, gdzie Soine-Arbeiter oznacza: pracownicy, którzy pomagają samotnym ludziom zasnąć dzieląc z nimi łóżko, pokazuje jak ważna jest obecność w pielęgnacji marzeń, by marzyć.
Oba uwypuklają iluzoryczną naturę prawdy, fragmentaryczność naszego postrzegania rzeczywistości oraz mozaikowość pamięci, a co za tym idzie, ciągłą potrzebę przypominania, wciąż na nowo dotykania, by odczuć swoją realność.
ideologia parnasizm- kierunek w poezji fr. 2. poł. XIX w.; nazwa pochodzi od tytułu zbioru wierszy poetów tej szkoły Le Parnasse contemporain (t. 1 1866, t. 2 1871, t. 3 1876); parnasizm był pozytywist. reakcją na romantyzm; wywodził się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową, nie stroniącą od erudycyjnej opisowości, o harmonijnej, precyzyjnej formie; cechowały go kult dla sztuk plast. i nawiązywanie do kultur staroż.; prekursorem parnasizmu był Th. Gautier, gł. przedstawicielami: Ch.M.R. Leconte de Lisle, J.M. de Heredia, Sully Prudhomme. Parnasizm znalazł również odbicie w literaturze pol. (m.in. F. Faleński, W. Gomulicki, A. Lange).
konstruktywizm- kierunek w sztuce abstrakcyjnej powstały w r. 1913 w Rosji, nieco później w Holandii i wreszcie dociera do całej Europy, do USA dociera po I wojnie światowej. Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność. Konstruktywizm wywodzi się częściowo z futuryzmu. Konstruktywizm rozwinął się w powiązaniu z wzornictwem przemysłowym, architekturą, modą (prêt-à-porter - gotowe do włożenia), grafiką użytkową, nowoczesną typografią i projektowaniem mebli. Następnie koncepcje stworzone w ramach sztuki użytkowej zostały zastosowane także w "czystej sztuce", rzeźbie, fotografii (pierwsze fotomontaże i kolaże). Twórcami konstruktywizmu byli: Kazimierz Malewicz i Aleksander Rodczenko. Kierunek stworzony przez Malewicza on sam nazywał suprematyzmem. Malewicz namalował serię obrazów z kwadratami, w tym słynny Czarny kwadrat na białym tle (wystawiony w 1915 r.), które przewartościowały teorię sztuki. W latach 20. XX w. Malewicz zaczął tworzyć trójwymiarowe instalacje artystyczne, które nazywał architektonami i planitami i które weszły do stałego repertuaru konstruktywizmu. Konstruktywiści uważali, że sztuka nie polega na dekorowaniu, lecz na znalezieniu funkcji przestrzeni i przedmiotu adekwatnej do potrzeby. To podejście zaowocowało rewolucją w architekturze, która doprowadziła do powstania tzw. stylu międzynarodowego. Najbardziej znanym architektem, który przeszedł przez okres konstruktywizmu był Le Corbusier, który później jednak odciął się od tego nurtu sztuki. Struktura stała się pojęciem technicznym, konstrukcyjnym oraz społecznym i estetycznym. W architekturze podejście konstruktywistyczne zostało nazwane funkcjonalizmem. W Holandii w tym samym czasie, lecz zupełnie niezależnie, powstała grupa artystyczna De Stijl, której najbardziej znanym przedstawicielem był Pieter Cornelis Mondriaan. W latach 1919-1934 działała w Niemczech uczelnia artystyczna Bauhaus, kierowana przez Waltera Gropiusa, z której wyszło wielu nowatorów sztuki XX wieku. Podejście interdyscyplinarne i idea jedności estetycznej i funkcjonalnej przedmiotu użytkowego stały się powszechne dzięki działalności tej uczelni. Najbardziej znani uczniowie i nauczyciele z Bauhausu to Wassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Oscar Schlemmer, László Moholy-Nagy, Marcel Breuer. Konstruktywizm wpisał się w ciąg kierunków sztuki nowoczesnej poprzedzony przez kubizm i futuryzm, a rozwijający się w następne ruchy awangardy: sztukę kinetyczną, sztukę konkretną, op-art i wiele innych, raczej krótkotrwałych zjawisk artystycznych. W Polsce konstruktywistów skupiały grupy Blok i Praesens, a najbardziej znanym przedstawicielem tego kierunku był Władysław Strzemiński.
Kapizm- Kapizm, zwany też koloryzmem - kierunek malarski, który wykształcił się i zdominował polską sztukę w drugiej dekadzie dwudziestolecia międzywojennego. Kapiści wpłynęli na ukształtowanie się w polskiej twórczości kultury malarskiej, mimo iż ówczesna awangarda wysunęła stanowisko krytyczne wobec ich twórczości. Nazwa pochodzi od skrótu Komitetu Paryskiej Pomocy dla Wyjeżdżających Studentów na Studia Malarskie do Francji.
Koloryści w swoich obrazach chętnie ukazywali naturę, krajobrazy, pejzaże oraz malowali portrety. U nich kolor przeważał nad całą konstrukcją, był głównym odnośnikiem do nastroju dzieła. Jak sami mawiali - kształtowali formę kolorem. Nie używali czarnej barwy, światło przedstawiali ciepłymi barwami, natomiast cienie zaznaczali chłodnymi odcieniami. Malowali w sposób prosty, unikając symboliki, dwuznaczności i wpływów historii czy literatury. Jedną z ważniejszych postaci nurtu był Jan Cybis, malarz pejzażysta i martwej natury. Jako ciekawostkę dodać można, że malował bez uprzedniego szkicu, od razu nakładając farbę na płótno.
Intuicjonizm- prąd epistemologiczny w filozofii współczesnej przyjmujący intuicję za podstawę poznania.
Jego głównym twórcą jest Henri Bergson. W jego pojęciu intuicja ma naturę organiczną, równą rzeczą poznawanym, a jej przedmiotem jest rzeczywistość wewnętrzna. Rozważaniom na temat intuicji poświęcił m.in. książkę Wstęp do metafizyki, Intuicja filozoficzna. W tym zakresie poprzednikami Bergsona byli: Blaise Pascal, święty Augustyn, Plotyn, John Henry Newman.
Bergsonizm- Sława Bergsona i działalność jego filozofii rozpoczęła się bardzo wcześnie. Szczyt jego powodzeń przypada na lata 1907 - 1914; bergsonizm był wtedy największą filozoficzną nowością i sensacją. Podczas I wojny światowej zainteresowanie nim zaczęło się już zmniejszać. Nie było jednak kraju, do którego by nie dotarło działanie bergsonizmu, był więc jeszcze modą w szerokich kołach inteligencji niż prądem wśród filozofów. Nieporównanie najsilniej oddziaływał we Francji. Tu cały świat filozoficzny podzielił się na dwa obozy: entuzjastów i wrogów bergsonizmu. Szczególny wpływ wywarł w psychologii. Ale wywarł go także poza filozofią. Był źródłem i wyrazem nowego poczucia ludzkiego i gdy niedawno jeszcze ludzie czerpali z filozofii poczucie podległości powszechnym i niezmiennym koniecznością, to z bergsonizmu brali poczucie wolności, twórczości, rozlewności życia. Bergsonizm znalazł wyraz w teoriach politycznych, religijnych, w literaturze pięknej. W dziedzinie literatury odpowiednikiem Bergsona był M. Proust; pod jego wpływem zbliżyła się do bergsonizmu znaczna część nowego europejskiego powieściopisarstwa. Proust twierdził zresztą, że nigdy Bergsona nie czytał, i zapewne była to kongenialność, podobieństwo raczej niż zależność.
Bergson akcentował to że podstawową rolę, w procesie poznawczym człowieka odgrywa nie rozum, ale intelekt, intuicja oraz instynkt życiowy. Bergson twierdził że intelekt występuje zarówno w postaci potocznej jak i naukowej. W obu postaciach służy celom praktycznym życia i do celów tych jest dostosowany; a będąc dostosowanym do celów praktycznych, nie poznaje rzeczy bezinteresownie i bezstronnie. Poznaje z nich to tylko, co jest dla życia i działania ważne, a przez to poznaje je tylko częściowo, niezupełnie, co więcej poznaje je fałszywie: przekształca, deformuje rzeczy i stosuje ogólne i trwałe pojęcia choć w rzeczywistości istnieją tylko jednostkowe zmienne rzeczy. Intelekt, ujmując rzeczy, wprowadza do nich deformacje idące aż w sześciu kierunkach. Wyraźnie występują one w poznaniu potocznym, a jeszcze wyraźniej w nauce. Oto co intelekt robi z rzeczami:
· Unieruchamia to, co w nich jest zmienne, ruchome bo to, co zmienne, ruchome, jest dlań nieuchwytne;
· Rozkłada rzeczy na części; bo, co jest złożone, jest dlań nieuchwytne;
· Upraszcza rzeczy i ujednostajnia;
· Umysł, dalej, kwantyfikuje rzeczy, czyli ujmuje je ilościowo;
· Umysł także mechanizuje rzeczy. Co jest żywe, samorzutne, twórcze, tego nie może uchwycić - i pomija;
· A wreszcie umysł relatywizuje rzeczy;
Wszystkie te rodzaje deformacji - unieruchamianie, rozkładanie, upraszczanie itd. występują najwyraźniej w nauce; ale występują także w poznaniu potocznym, które jest dziełem tego samego intelektu, stawia sobie te same zadania, stosuje te same środki. Stosunek Bergsona do intelektu był objawem szczególnym: jak w poprzednim pokoleniu filozofowie wyrzekali się filozofii, tak teraz przedstawiciel intelektu wyrzekał się intelektu. Bo ostatecznie czym, jeśli nie intelektem, Bergson przeprowadzał krytykę intelektu? - Był przeciwnikiem intelektualizmu: jeśli w ogóle posiadamy wiedzę, to nie dzięki intelektowi. Był przeciwnikiem racjonalizmu: jeśli istnieje kryterium prawdy, to w każdym razie nie jest nią racjonalność. W konsekwencji tego był również przeciwnikiem scjentyzmu: bo nauka operuje właśnie intelektem i racjonalnymi kryteriami. I znów: rozważaniami bądź co bądź naukowymi dowodził słabości rozważań naukowych.
W rozumieniu Bergsona intuicja to zdolność bezpośredniego ujmowania rzeczywistości w jej całości i zmienności - jest zdolnością niezwyczajna, nie tak zrozumiałą jak zdolność postrzegania i myślenia. Bergson usiłował więc wytłumaczyć, jak jest możliwa. Tłumaczył ją bowiem mianowicie jako rodzaj instynktu. A instynkt jest naturalnym zjawiskiem biologicznym, objawem przystosowania się organizmu do potrzeb życia. Instynkt i intelekt są przeciwieństwami: instynkt działa nieświadomie, a intelekt świadomie, instynkt czerpie swą siłę z organizmu a intelekt jest od organizmu względnie zależny. Otóż intuicja jest uświadomionym instynktem. To tłumaczy nie tylko, dlaczego ją posiadamy; ale także, dlaczego możemy jej zaufać. Jest wytworem organizmu, wytworem przyrody i dlatego może przyrodę poznawać. Intelekt ujmuje rzeczy od zewnątrz, a intuicja przenosi nas do wnętrza rzeczy. On ujmuje rzeczy pośredni, ona bezpośrednio; on ujmuje tylko stosunki między rzeczami, ona zaś same rzeczy; on schematycznie, ona indywidualnie; on tylko ilościowo, ona jakościowo; on przez symbole językowe, ona wprost itd. Wszystko to wskazuje, że intelekt przekształca rzeczywistość tłumaczy ją na swój język, a tylko intuicja ukazuje ją nam w oryginale. W ten sposób Bergson przeciwstawiał te dwie zdolności umysłu. Główne tezy Bergsona brzmiały:
· poznanie intuicyjne jest różne od intelektualnego,
· poznanie intuicyjne jest doskonalsze od intelektualnego,
· poznanie intuicyjne jest jednym prawdziwym poznaniem.
W myśl ostatniej tezy: jeśli chcemy mieć wierny obraz rzeczywistości, to musimy się trzymać tylko i wyłącznie intuicji.
Symbolizm- kierunek poetycki i w sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm.
W poezji symboliści dążyli do wywołania nastroju nie poprzez efekty malarskie, jak parnasiści, ale poprzez rytm i muzykę wiersza.
Po raz pierwszy nazwa symbolizm pojawiła się w 1886 r. w tytule manifestu programowego młodych poetów francuskich. Opublikował go w 1886 roku paryski dziennik "Le Figaro". Tytuł manifestu: "Las simbolisme".
Nazwa bardzo szybko rozpowszechniła się w całej Europie. Z Francji do Belgii, Niemiec, Skandynawii oraz Polski. Goraczm zwolennikiem symbolizmu w Polsce był Zenon Przesmycki ("Miriam").
Symbolizm stał się ważnym składnikiem nowatorskich poszukiwań estetycznopoetyckich. Głównym patronem idei został Ch. Baudelaire (1821-1867).
Po 1900 roku w obliczu kryzysu wartości symbolicznych powstają liczne szkoły, manifesty i programy:
Naturyzm, Impulsjonizm, Humanizm, Dramatyzm, Unanimizm, Syntetyzm, Integralizm
Programy te pragnąc przezwyciężyć symbolizm , kierowały swoją uwagę ku rzeczywistości, realiom dnia codziennego i życiu zwyczajnych ludzi.
Estetyka i poetyka symbolizmu była sumą rozmaitych poglądów, przeświadczeń i teorii formowanych także na podstawie obserwacji praktyki twórczej mistrzów - wielkich poprzedników.
Największym wynalazkiem symbolistycznym stała się teoria tzw. Wiersza wolnego - vers libre. Według nich wiersz to możliwie najkrótszy fragment wyrażający zatrzymanie głosu bądź dźwięków, które zależą od skali głosu, oddechów , wzruszenia.
Dekadentyzm- - jeden z prądów modermizmu i swoisty aspekt symbolizmu ukształtowany we Francji końca XIX wieku. Uzyskał status wpływowej w wielu literaturach narodowych ideologii i pesymistycznych postaw wobec rzeczywistości wyrażającej się w skrajnym subiektywizmie, poczuciu schyłku , rozpaczliwej melancholii, nienasyceniu, ucieczce w wyrafinowanie, w proteście przeciwko trywialności mieszczańsiekgo życia i wyklęciu przez filisterskie społeczeństwo
Kubizm- Kubizm jest to kierunek w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku.
Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i Georges Braque.
Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od łacińskiego słowa cubus co oznacza kostka lub sześcian. Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania.
We wczesnej fazie rozwoju kubizmu, tzw. fazie prekubistycznej (zwanej też cezannowską), Picasso i Braque pracowali niezależnie od siebie.
Inspiracją do wypracowania nowego podejścia do przestrzeni malarskiej, transformacji obiektu i interpretacji rzeczywistości była dla nich sztuka staroiberyjska i plemienne maski afrykańskie oraz niektóre dzieła Paula Cezanne'a. Później Picasso i Braque zaczęli pracować razem, tworząc podstawy kubizmu analitycznego, a następnie kubizmu syntetycznego (od roku 1912).
W kubizmie syntetycznym w obrazach pojawiały się wklejane kawałki gazet, tapet czy kolorowych kawałków papieru, a także trójwymiarowe formy wbudowywane w płaszczyznę obrazu.
Orfizm- kubizm literacki (opisywanie paradoksów rzeczywistości, podkreślenie sprzeczności natury)
- zwolennik syntezy sztuk*Andre Gide (powieść katolicka)- otrzymał Nagrodę Nobla*reforma powieści- wprowadzenie do literatury nowożytnej kategorii dziennika intymnego*poszukiwanie własnej osobowości - w tym autentyzm*odrzucenie reguł gatunkowych*wprowadzenie dzieła otwartego*
„Fałszerze”, „Immoralista”, „Dziennik intymny”, „Lochy Watykanu”- powieści
LATA 20. LATA 30.
Lata 20- „szalone lata”
Modne: narkotyki, rozkwit klinik odwykowych, wyjazdy do Ameryki, domów pracy twórczej, egzotyka, hazard*Opanowują Paryż*Słynna afera*Hałaśliwe kurorty*Zanika symbolizm*Ludzie przekonują się do Woltera i jego poglądów*Różne orientacje artystyczne i filozoficzne*Dzieła kubistów, futurystów, surrealistów
Epoka „Jeana Cocteau” - ceniony przez wszystkich, uosobienie elity kulturalnej Paryża. W 1918 udaje się skłonić młodych kompozytorów do założenia tzw. „grupy sześciu” (Aurie, Milbard, Ponlenc, Honegger, Tailleferre )- komponują, tworzą, recenzują, opisują. W 1936 ruszają w podróż dookoła świata (80 dni)
Proust- publikował 1913- 1927
Metaliteratura
Swoisty „pamiętnik tworzenia”
Autoterapia
Niczym nie skrępowana wypowiedź / świadomość, podświadomość/
Opowiada, opisuje co czuje i myśli, wartościuje sądy, próbuje zbudować porządek aksjologiczny
Natomiast Joys- mówi co wie, a Kafka- strumień świadomości wydaje się być sztucznym i ironicznym zabiegiem.
Freudyzm- (psychoanaliza)- kierunek w psychiatrii i psychologii kierunek który ze wzgledu na odkrywcze koncepcjeobjaśniające osobowość ludzkąz niej nieświadomymi siłami psychicznymi odegrałistotną rolę w kształtowaniu się zarówno artystyczno- literackich sposobów prezentacji wewnetrznego życia człowieka jak i w krystalizacji metod literaturoznawczych uznających dzieło literackie za swoisty materiał psychologiczny poddany nastepnie badaniu w celu rozpoznania mechanizmow pisarstwa a takze utajonych sensów tekstu i jego świata przedstawionego. Został stworzony przez austriackiego neurologa i psychiatrę S. Freuda najpierw jako metoda terapii zaburzeń psychicznych i emocjonalnych, na podstawie której sam jego twórca i jego uczniowie zbudowali ogólny system teoretyczny. Składały się nań teorie dotyczące popędu seksualnego,nieświadomości, mechanizmów tłumienia i przeniesienia oparte na badaniach marzeń sennych, czynności pomyłkowych i błędów językowych.
Nietzscheanizm- krytyka zasad moralnych,moralności panów, zsada nierówności społecznej, odrzucenie altruizmu,działanie poza dobrem i złem
Ekspresjonizm- rozwinął się głównie w Nienczech na początku XX w. Kierunek przeciwstawny impresjonizmowi . Charakteryzuje go dążenie do szczególnie wyraźnego przedstawienia subiektywnych przeżyć, stanów wewnętrznych artysty, nadawania dziełom sztuki(malarskim i literackim) silnego napięciaemocjonalnego, dramatyzowania treści i posługiwania się ekspresywnymi,sugestywnymi środkami wyrazu. Ekspresjonizm działa na literaturę w okresie Młodej Polski
Prymitywizm- tendencja estetyczno-warsztatowa wykształtona w opozycjii do dehumanizujących przejawów nowoczesnej cywilizacji, zwłaszcza w kierunkach awangardy, której promotorzy poszukiwali inspiracji w kulturach odległych w czasie, w nieskażonej konwencjami "sztuce nieobrobionej" społeczeństw pierwotnych, w swoistej archeologii językowej przywołującej stare, wyszłe z użycia formy, archaiczne dialekty w antystetycznych deformacjach współczesnego języka badź w odwołaniach do mowy i wyobaźni dziecka. Toważyszyły tym dążeniom konceocje artysty- szłowieka pierwotnego, który od nowa odkrywa możliwości sztuki, dopiero ją inicjuje, odrzucając wszystkie dotychczasowe nawarstwienia oraz swoisty kult bohatera -prostatczka, wolnego od obezwładniającej kultury, kierującego się instynktem i spontanicznymi emocjami.
Nihilizm- pesymistyczny pogląd negujący w różny sposób istnienie, sens lub cel zjawisk przyrody, wywodzącym się od pojęcia nicości. Jest odrzucaniem, negowaniem wszelkich przyjętycg wartości, norm, zasad,praw zycia zbiorowego i indywidualnego, jest to sceptycyzm absolutny. Według Nihilistów ludzka egzystencja jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia celu lub zasadniczej wartości. Nihilizm zakładał bierność poznawczą i moralną. Pojawiał się najczęściej w okresach kryzysów społ., zaburzeń postępu społ lub naukowego.
2. Manifesty futurystyczne: cechy charakterystyczne, tematyka, treść (można ze wstępu
do Antologii...)
3. manifesty i teksty programowe nadrealizmu
4. propozycje programowe nadrealizmu
* NADREALIZM OPIERAL SIĘ NA ZAUFANIU DO MARZEN, SWOBODNYCH SKOJARZEN.ARTYSTA MIAŁ SPONATANICZNIE NOTOWAC PRZEJSCIOWE I NIEUCHWYTNE STANY WEWNETRZNE: SNY, HALUCYNACJE, MUSLI, UCZUCIA.
* CHARAKTERYSTYCZNY BYŁ TZW `'CZARNY HUMOR'' -HUMOR BEZ WESOLOSCI.
* PRZESZLOSC JEST ROWNOZNACZNA Z TERAZNIEJSZOSCIA I PRZYSZLOSCIA, ZJAWISKA CZASOWO ODLEGLE SPROWADZAJA SIĘ W ISTOCIE DO JEDNEGO MOMENTU.
* CHCIANO PRZENIESC RZECZWISTOSC SENNA NA RZECZYWISTOSC JAWY. SPISYWANIE MYSLI, BEZ KONTROLI ROZUMU.
* CELEM I AMBICJA NADREALIZMU BYŁO ODKRYCIE TAKICH ZASAD POZNANIA I TWORCZOSCI, KTÓRE POZWOLILYBY PRZEZWYCIEZYC SPRZECZNOSCI SWIATA
* POCZUCIE WOLNOSCI PODSTAWOWA WARTOSCIA
* ANTYRACJONALIZM
* ANTYREALIZM
* CHCIANO PRZYWROCIC `'GRE PRZYPADKU''
* WYRAZ OPOZYCJI WOBEC SNONWENCJOLIZOWANYCH FORM ZYCIA, MYSLENIA I DZIALA ARTYSTYCZNEGO.
* DAZYL DO WYZWOLENIA SZTUKI Z RACJONALISTYCZNYCH RYGOROW , DZIELO MUSI BYĆ GRA SKOJARZEN
* DAZYL DO UJAWNIENIA `'DRUGIEJ RZECZYWISTOSCI'' ZAWIERAJACEJ W SOBIE PELNIE ISTNIENIA
* STOSOWANIE TECHNIKI ZAPISU AUTOMATYCZNEGO, KTÓRY MA PROWADZIC DO POWSTAWANIA OBRAZOW POWSTAJACYCH POZA WOLA ARTYSTY
* PRZYWROCENIE PELNYCH PRAW FANTAZJI- BEZ KTOREJ WSZYSTKO ZAMIERA I WIEDNIE
5. czasopisma nadrealistyczne
6. koncepcja języka w nadrealizmie /zapis automatyczny
tworzenie swobodnych przypadkowych ciagow zdan przy zastosowaniu tradycyjnej skladni, mialo to na celu ukazanie nowej energii skladni z drugiej strony okrycie stanow wyobrazni. Kierowanie slowem lecz z uznaniem potoku mysli.
7. Charakter włoskiego futuryzmu: manifesty, tematyka, nazwiska Futuryzm zainicjowany pod koniec pierwszej dekady XX wieku we Włoszech. Jego pomysłodawcą i autorem najważniejszych manifestów był Tomaso di Marinetti. Założył w Mediolanie w lutym 1905 roku pismo „Poesia”(wychodziło do października 1909
Pisma:
„La Critica: (1903-1944)- założone przez B. Crocego
„Il regno” (1903-1906)-Coradini(nacjonalistyczna ideologia)
„Il Leonardo”(1903-1907)- Papini i Prezzelini
„La Voce”(1908-1916)-Prezzolini
„La Cerba”(1913-1915)Soffici
„Il futurismo”(1922-25; 1928-33)
„Futurismo”(1922-1933)
„Arte Futurysta”1926
“ L'Italia Futurista”(1916-1918)Sttimelleg, Corr, Ginn
“Noi”(1917-1918; 1923-25)- Prampolini
“Roma Futurista”(1918-1920) Marinetti, Seffinelleg
Marinetti postanowił stworzyć własny ruch literacko-światopoglądowy w celu odnowy zastygłej w tradycji i paseistycznych konwencjach włoskiej sztuki. Zerwanie z symbolizmem, nazwał swój program futuryzmem (zaczerpną nazwę z książki Alomara „El Futurisne”1905. Włoscy futuryści solidaryzowali się z przewrotem faszystowskim B. Mussoliniego.
FUTURYZM A FASZYZM :
Weszli oni w skłąd „ Fasci di Combattimento”. Marinetti odgrywał w ruchu faszystowskim znaczną rolę, wydał manifest „Po drugiej stronie komunizmu” Ostro atakował ideę rewolucji społecznej. W XI 1924 r. odbył się pierwszy wielki kongres futurystyczny, ustalono tu oficjalny polityczny charakter włoskiego futuryzmu.
Manifest futurystyczny Marinettiego nie został przyjęty z radością (20.02.1909r.) w tym samym roku ukazał się „Manifest prymitywizmu” który został uznany za kontrmanofest.
Manifesty:
20.02.1909 Marinetti „1 manifest futurystyczny” w La Figaro
1909 „ Manifest prymitywizmu”, „ Manifest polityczny futuryzmu”, „Zabijmy blask księżyca”
1910 „ Manifest techniczny literatury futurystycznej”
„ Manifest malarzy futurystycznych”
1911 „Zabijamy jasność”, „ Manifest dramaturgii futurystycznej”
1912 „ Policzek powszechnemu gustowi”, „Manifest kultury futurystycznej”
1913 „ Wyobraźnia bez granic i słowa na wolności”, „Manifest polityczny”
1915 „ Wojna jedyną higieną świata”
1916 „Manifest alfabetu z zaskoczeniem”
1919 „ Po drugiej Stronie komunizmu”
1924 „Futuryzm a faszyzm”
Przedstawiciele: C. Govani, A. Soffici, A. Papini, L. Folgore, F. De Maria, L. Ahomare
Założenia futuryzmu:
Futuryści agresywnie atakowali dziedzictwo kulturowe.
Traktowali tradycje jako „nienawistny hamulec”, który krępuje swobodę twórczą.
W swych agresywnych wystąpieniach futuryści włoscy porównywali przeszłość i tradycję do dwóch spluwaczek. Uważali, że trzeba niszczyć zabytki, bo są „bardziej zaraźliwe niż cholera”. Futuryści zachęcali do niszczenia bibliotek, muzeów, pamiątek. Polscy futuryści głosili:„cywilizacja i kultura jest chorobliwością na śmietnik, wybieramy prostotę, ordynarność, wesołość, zdrowie, trywialność, śmiech”; „ogłaszamy wielką wyprzedaż starych rupieci, sprzedajemy za pół ceny świeże mumie Mickiewiczów i Słowackich”.
Cechą futuryzmu była: gwałtowność, agresywność, kult przemocy, wojny: „chcemy sławić wojnę, jedyną higienę świata”, futuryzm cechował aktywizm, rozpęd działania.
Cele:
Przezwyciężenie bierności dotychczasowej literatury.
Pochwała przygody, odwagi, buntu.
Marinetti mówił: „Ryczący samochód (...) piękniejszy od Nike z Samotraki”.
Czas aktualności dzieła oceniali na 24 godziny - jutro dzieło będzie antykiem, a więc trzeba szybko tworzyć.
Odrzucali dziedzictwo romantyzmu, psychologizm, antropoceptyzm: precz z psychologicznym, metafizycznym niepokojem.
Wprowadzali materię jako jedyny motyw godny poezji - Marinetti pisał: „gorąco kawałka drzewa lub żelaza roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech i łzy kobiety”; ból ludzi jest tak samo interesujący jak ból lamp.
Tytus Czyżewski zalecał kochać maszyny elektryczne, nie kobiety.
Kryterium futuryzmu było dążenie do oryginalności, odrzucenie tradycji.
Wypowiedzieli wojnę fantazji i marzycielstwu.
Sztuce wysunięto postulat oryginalności.
Chciano stworzyć nowy język poetycki, wyzwolony z ograniczeń regułami.
Chciano stworzyć język pozarozumowy. Żądano uwolnienia słowa z niewoli rozumu „Należy uwolnić słowa udręczone i storturowane tyranią myśli, należy stworzyć uniwersalny język pozarozumowy, w którym nie myśl rządziłaby słowami, lecz słowo - dźwięk objąłby nieznaną i rewelacyjną treść”.
W nowym języku odrzucano przyimki, spójniki, a głównie znaki interpunkcyjne.
Stosowano m.in. nowy sposób obrazowania polegający na wzajemnym przenikaniu się słów i obrazów w celu oddania dynamiczności; ekstrawagancję w zakresie formy typograficznej, na przykład kombinacje małych i wielkich liter, różne kolory farby do druku, czcionkę łamaną w różne figury geometryczne
I. Rozłam między futurystami a Marinettim zapoczątkowało pismo „Lacebra” 1915r
Futuryzm Włoski
Przezwyciężenie kultury
Pogarda dla kultu przeszłości, ale nieodrzucenie jej
Wolne obrazy
Nowa uczuciowość, Oryginalność, Ironia, Sztuczna wesołość, Duch walki, Patriotyzm, Antyreligijność, Amoralizm, Sexualna swoboda
Futuryzm Marinettiego: Profetyzm, Optymizm, Humanitarny imperializm, Militaryzm, Szowinizm, Pogarda dla kobiet, Moralizm, Germanizm, Brak podstaw teoretycznych, Język pozarozumowy, Hasło MMM, Odizolowanie od przeszłości.
8. Charakter polskiego futuryzmu: grupy futurystyczne, historia (wstęp do „Antologii")
-Kraków-powst. dwa kluby futurystyczne „Katarynka”i „Gałka Muszkatałowa”, w których produkowali swe utwory: Bruno Jasieński, St. Młodożeniec, Tytus Czyżewski, bracia Pronaszkowie, Witkiewicz, Chwistek
-Warszawa - powst. grupa futurystyczna „Wieczór nadtropikalny urządzony przez białych murzynów”,”Pod Pikadorem”. Tworzyli tu: Anatol Sterm i Aleksander Wat. w 1920 r. ukazał się almanach futurystyczny pt.: „Gga” z manifestem „Prymitywiści do narodów świata i Polski”. W latach późniejszych ukazały się dalsze publikacje zbiorowe: 1921-Jednodniówka futurystów, a w 1922-„Nuż w pżuhu”.W W-wie w latach 1922-21 wychodzi „Nowa sztuka”-pod red. Anatola Sterma.
9. Charakter rosyjskiego futuryzmu: grupy, publikacje, manifesty... (Gazda)
- walka z tradycją i dotychczasowymi konwenansami poetyckimi,
- hasło wolności w sposobie i stylu tworzenia w zależności od woli i natchnienia twórcy
-antymieszczańskość, rozwijał się pod wpływem tradycji (ludowa poezja rosyjska)
-był niejednolity wewnętrzne. Dwie grupy:
a)egofuturyści - powst. ok. 1910 r., zał. Igor Siewierionin (jego tomiki:Mimoza,Intuicyjne barwy,Elektryczne wiersze). Po jego odejściu liderem był Ignatiew (tekst teoret.”Ego-Futuryzm”).Po śmierci Ignatiewa rozpad grupy. inni członkowie: Olimpow,Marienhot.
*łączył tradycję poetyki symbolizmu z nowatorskimi nastawieniami awangardy. Zaimek `ja' pisany był zawsze dużą literą. Słowem kluczowym była `intuicja'.W swoich hasłach ggłosili ponadczasowość natury i Boga. Eksperymenty i innowacje słowotwórcze.
b) kubofuturyści - od 1910 do 1917 r. Działał w opozycji do symbolizmu, akmeizmu. Lider-Włodzimierz Majakowski ( burzył stare formy, obrazował śmiale, manifestował własną osobowość, cechował go bunt społeczny, polityczny i obyczajowy). Członkowie: Wielemir Chlebnikow (sięgał do starosłowiańskich żródeł i do twórczości ludowej - usiłował stworzyć odrębny "pozarozumowy" język poetycki.oparty czasem prawie wyłącznie na dźwiękowym zestawieniu słów, z pominięciem ich znaczeń); Szerszeniew, Kruczonych, bracia Burlukowie
* sprzeciw wobec traddycji i kultury przeszłości. Próbowali stw. nowy język poetycki. Teori języka pozarozumowego Kruczonycha i Kamieńskiego(hasła wyzwolenia słowa spod poddaństwa sensu;język emocjonalny,słowa na wolności”
* manifesty: „Policzek smakowi powszechnemu”, Sadzawka sędziów
10. Główne postulaty Marinettiego
Postulaty Marinettiego:przeciw akcjom faszystowskim; bunt przeciwko mieszczaństwu, dobremu smakowi, harmonii; fascynacje miastem, fabrykami, mostami; negacja przeszłości i tradycji; likwidacja składni na rzecz przypadkowej kolejności rzeczowników; unikanie przymiotnika i zaimka; rezygnacja ze znaków przystankowych; słowa na wolności; negacja psychologizmu
11. Koncepcja tzw.,języka zaumnego" w literaturze rosyjskiej:
występuje w kubofutur.ros.-twórcy:Kruczonych i Chlebnikow, wszystkie głoski i litery posiadają jakiś ukryty sens znaczeniowy,teoria zaumu przyczyniła się do powstania niezwykle charakterystycznego stylu pisania,polegającego głównie na tworzeniu neologizmówi stosowaniu zaskakujących skojarzeń brzmieniowych.Wyzwolenie słowa spod poddaństwa sensu,akcent na ekspresję słowa,jego fakt i kształt. Inspiracja: stare zaklęcia,pierwotne modlitwy, archaizmy i egzotyzmy. Cyfry i nazwy geograficzne.
12. Charakter i tendencje w polskim ekspresjonizmie.
a) teoria Przybyszewskiego
- antyteza ducha i materii,jest to podst. opozycja dla pozostałych
-sztuka odzwierciedla stan duszy
-sztuka jest subiektywna, nie ma nic wspólnego z rzeczywistością
-tematem sztuki jest sztuka
-odrzucenie podst.zjawisk natury,nadanie naturze istoty
b)teoria Hulewicza
- naw.do teorii Przybyszewskiego,z różnicami
-obok opozycji treść-forma,stawia formuła-forma. Forma jest czymś dobrym,koniecznym dla ducha, formuła zaś tym co krępuje
-w opozycjach :społeczeństwo-indywiduum,obiektywizm-subiektywizm, Hulewicz czasami akcentuje pierwszy,czasami drugi człon
-ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii
-forma jest przed treścią,z niej rodzi się duch
-sztuka jest wyrazem istoty,ducha, pomija to co przypadkowe
-prawdziwa sztuka odtwarza ruch
c)teoria Jana Stura
-dialektyczna świadomość-istnienie opozycji,ale jednocześnie okazuje ich względność
-ekspr.jest dalszym ciągiem romantyzmu („Czego chcemy”1920)
-konieczność wyrażania epoki przez sztukę
-dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym,czyli bytem wewn. sprzecznym
-głównym postulatem jest harmonia
-w sztuce potrzebna jest dusza,treść,ciało i forma
-utwór powinien być zrozumiały dla czytelnika
-naczelną zasadą jest prawda
-Stur pragnie piękna tożsamego z prawdą,a nie będącego w opozycji
13. Czasopisma i grupy ekspresjonistyczne - charakterystyka
Ośrodkami kształtującymi program ekspresjonizmu były gł. berlińskie pisma „Der Sturm” (1910-32), „Die Aktion” (1911-32), „Die Weissen Blätter” (1913-20); najżywszy rozwój ekspresjonizmu przypadł na lata I wojny świat., powojennego wrzenia rewol. i kryzysu gosp.; do bezpośrednich prekursorów zalicza się m.in. A. Strindberga, F. Wedekinda, R. Dehmela, do gł. przedstawicieli — J.R. Bechera, G. Benna, E. Lasker-Schüler, G. Trakla, F. Werfla (w liryce), W. Hasenclevera, G. Kaisera, E. Tollera, F. Wolfa (w dramacie), M. Broda, A. Döblina, K. Edschmida, L. Franka, Klabunda (w prozie); epizodyczne powiązania lub analogie pozwalają wiązać z kręgiem szeroko pojętego ekspresjonizmu takich twórców, jak: B. Brecht, F. Kafka, H. Mann, R.M. Rilke, a poza niem. obszarem językowym K. Čapek czy E. O'Neill. Najpełniej wystąpił ekspresjonizm w twórczości poet. i dram.; w liryce wykształcił się styl patetyczny i ekstatyczny, poszukujący środków maksymalnej ekspresji, m.in. przez stosowanie dynamicznych kontrastów i deformacji o charakterze hiperbolicznym, karykaturalnym czy groteskowym; w wypadkach krańcowych prowadziło to do uwolnienia wypowiedzi od więzów log. współzależności, czemu dodatkowo sprzyjały częste w ekspresjonizmie motywy halucynacji, wizji sennej, rozszczepienia osobowości. W dramacie, zwykle moralistycznym lub agitacyjno-politycznym, ekspresjonizm nawiązywał do symbol. i alegor. form scenicznych (misterium, moralitet), umożliwiających wprowadzenie bohaterów typowych i zbiorowych, reprezentujących określone idee i grupy społeczne.
W Polsce próbą programowego formułowania założeń kierunku była działalność pozn. pisma „Zdrój”, skupiającego (początkowo pod patronatem S. Przybyszewskiego) teoretyków i pisarzy (J. i W. Hulewiczowie, A. Bederski, J. Stur, Z. Kosidowski). Trwalsze świadectwa obecności w literaturze pol. szeroko rozumianego ekspresjonizmu wiążą się z utworami pisarzy luźno współpracujących ze „Zdrojem” (E. Zegadłowicz, J. Wittlin), bądź nawet wyprzedzających okres właściwego rozwoju kierunku (S. Wyspiański, W. Berent, J. Kasprowicz, T. Miciński); oddziaływanie ekspresjonizmu uwidoczniło się też np. we wczesnej poezji skamandrytów, w twórczości K.H. Rostworowskiego, R. Jaworskiego, J. Kadena-Bandrowskiego, W. Wandurskiego, B. Schulza.
14. Tzw. kategoria „Nowej Rzeczowości" po 1918 roku w Niemczech:
nazwa powstała w połowie lat 20-tych XXwieku. Oznacza odejście od technik ekspresjonistycznych. Polegała na ujmowaniu rzeczywistości w jej prostych konkretnych i przedmiotowych przejawach bez subiektywizmu i idealizacji.Do głosu dochodzą idee demokratycznego liberalizmu, także społ. Radykalizmu, postulaty zbliżenia sztyki z życiem oraz upowszechnienie jej. Rodzi się negatywna reakcja na idealizm i utopię ekspresjonizmu. Przedstawiciele: Henkel, Nolde, Arp, Kandinsky, Pechstein, Gropius, Feininger.
Pierwsza wystawa upowszechniająca kierunek -Mannheim (Niemcy) 1925r.
W sztuce założyli w Berlinie w 18.roku ugrupowanie Novembergruppe( Grupa listopadowa) którą kierował Arbeitsauschuss(komitet pracy)negowali panujący porządek.
15. Teorie okresu ekspresjonizmu (Kuźma, s.72...)
16. Manifesty ekspresjonistyczne - charakterystyka, lata, autorzy
17. Francuska awangarda literacka początków XX wieku
Nicolas Beaduin- twórca paroksyzmu- zastąpić poezje statyczną poezją dynamiczną;= synoptyzm wieloplanowy (symultanizm)- wykorzystywanie techniki snu
Henri Barzen- dynamista; postulaty:
- dynamizm
- otwartość formy
- 3,4,7 numerek z postulatów futurystycznych
- „Era dramatu” 1912- kariera dynamitów
- wtórni do Marinettiego
Pierre Albert Birrot -(PAB) redaktor czasopisma „Sic”, skupiało dynamitów, paroksistów i innych
SZTUKA FUTURYSTYCZNA - WIERSZ PIERRE
WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA= PORZĄDEK=> STYL
WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA= STYL => SZTUKA
WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA + X => PRZYSZŁE ODRODZENIE FRANCJI
WNIOSEK: STYL + SZTUKA + X = ODRODZENIE
-Tytus Czyżewski- poeta szalony- człowiek jest maszyną
Guillaume Apollinaire
- uznawał impresjonizm, ekspresjonizm, symbolizm, fowizm, dramatyzm, paroksyzm, dynamizm plastyczny
- ze środków artystycznych lubił słowa na wolności, onomatopeje, neologizmy
- próba stworzenia nowego kierunku - orfizm- sztuka czysta, malarstwo czyste- największą rolę odgrywa światło
Orfizm= kubizm literacki (opisywanie paradoksów rzeczywistości, podkreślenie sprzeczności natury)
- zwolennik syntezy sztuk*Andre Gide (powieść katolicka)- otrzymał Nagrodę Nobla*reforma powieści- wprowadzenie do literatury nowożytnej kategorii dziennika intymnego*poszukiwanie własnej osobowości - w tym autentyzm*odrzucenie reguł gatunkowych*wprowadzenie dzieła otwartego*
„Fałszerze”, „Immoralista”, „Dziennik intymny”, „Lochy Watykanu”- powieści
LATA 20. LATA 30.
Lata 20- „szalone lata”
Modne: narkotyki, rozkwit klinik odwykowych, wyjazdy do Ameryki, domów pracy twórczej, egzotyka, hazard*Opanowują Paryż*Słynna afera*Hałaśliwe kurorty*Zanika symbolizm*Ludzie przekonują się do Woltera i jego poglądów*Różne orientacje artystyczne i filozoficzne*Dzieła kubistów, futurystów, surrealistów
Epoka „Jeana Cocteau” - ceniony przez wszystkich, uosobienie elity kulturalnej Paryża. W 1918 udaje się skłonić młodych kompozytorów do założenia tzw. „grupy sześciu” (Aurie, Milbard, Ponlenc, Honegger, Tailleferre )- komponują, tworzą, recenzują, opisują. W 1936 ruszają w podróż dookoła świata (80 dni)
Proust- publikował 1913- 1927
Metaliteratura
Swoisty „pamiętnik tworzenia”
Autoterapia
Niczym nie skrępowana wypowiedź / świadomość, podświadomość/
Opowiada, opisuje co czuje i myśli, wartościuje sądy, próbuje zbudować porządek aksjologiczny
Natomiast Joys- mówi co wie, a Kafka- strumień świadomości wydaje się być sztucznym i ironicznym zabiegiem.
18. Francuskie grupy literackie w I połowie XX wieku
1. SYMBOLIZM- pod koniec XIX wieku- J. Morcas
I kierunek awangardowy ( nie był w rozumieniu XIX wiecznej literatury, wyróżniał się, niedostosowanie do klasycyzmu; grupa, której nie rozumiemy; skomplikowana; niezgoda na zastaną rzeczywistość)
- zaczął się w malarstwie, sztuce, literaturze- Żeromski, Tetmajer, Kasprowicz, Staff
- trwałe, niezależne zasady
- wieloznaczny, nieodgadniony
- alegoria
- świat materialny i złudzeń- dla symbolistów ważniejszy
Malarstwo- Valeryn, Mallarme, Loforguen, Gilden
Ojciec współczesnej poezji- Paul Claudel
- u nas etap Młodej Polski
- wypierany przez impresjonizm; ekspresjoniści wymyślili „wejście przez sedes”
- teatr silnie rozwinięty- Maurycy Meterling (noblista 1911; „Życie pszczół”)
Nfr- (ro roku 1900)- wydarz. Literackie, które piastował Gaston Gallinard (on nie przyjął Prousta)- oficyna księgarska; skrót przypisany naturystom.
2. NATURYŚCI- „Nie ma estetyki bez etyki”
- zwalczali symbolizm
- kilka tekstów- „Zima w medytacji”- Bouhelier, La Blond „Esej o naturyzmie”
- kult pracy, ziemi, natury; powstaje pismo „Revue naturist” ( 1897- 1899)
- manifesty- szkoły naturystów; był artykuł opublikowany z 1897 w „Le Figaro” przez Bouheliera „Młodość pokolenia” (gł. manifest)
Inne manifesty- 1896- „Zima w medytacji”, „Esej o naturyzmie”
Założenia:
Powrót do życia autentycznego ( do natury)
Akceptacja świata takim jaki jest
Kult codzienności
Uznanie tradycji i geniuszu narodowego; hasło- „nie ma estety bez etyki”
Sztuka syntetyczna (poł. wszystkich kierunków sztuki i dołączą sztukę pogańską)---to ich zgubiło, gdyż nie mogli tego pogodzić
1901-szkoła francuska „Ecole francaises” (pods. Nadrealizmu)
- brak wielkich nazwisk, tendencji
- klasyczna forma wiersza
Członkowie tej grupy pisząc listy wpadli na pomysł z manifestem
Nfr- nowy duch liter. Francuskiej; narodowy dych Francji- przemiany ideowe i awangardowe w sztuce
1902- tendencje narodowe w literaturze
- silny związek lit. Europejskiej z lit. Francuską
- większość tekstów filozoficznych
- twórcy integralizmu - postrzega poezję i literaturę jako formę wiedzy transcendentnej (duchowej)- zaprzeczenie nadrealizmu
- poezja jest przyjemnością postrzegania, a nie warsztatem
- nie chodzi o treść, a o to co niematerialne
- nie interesowali się rzeczami społecznymi
3. HUMANIŚCI
- „manifest humanizmu”- 1902 w czasopiśmie „Le Figaro” autor- Ferdynand Grebh:
- przeciwstawiał się hasłu „sztuka dla sztuki”, parnasizmowi
- domagali się poezji czystej, ludzkiej
- odwoływali się do starożytności, korzenie antyczne
- nie awangardowe
ZJAWISKA W LITERATURZE:
- poprzedzona symbolizmem pod koniec XX w
- nie odrzucano tradycji, ciągłość historyczna
- Paryż stolicą świata; tu tworzyli najlepsi
- nurt realistyczny się zachował
- kubizm w malarstwie (samo dzieło jako indywidualne potrzeby)
4. UGRUPOWANIE ACTION FRANCAISE
-przywódca- Charles Maurras
- faszystowski
- tradycje narodowe- nacjonalistycznie
- popieranie regionalizmu
- wskrzeszenie symbolizmu
5. UNAMIŚCI- UNAMIZM
Ok. 1908- manifest kierunku „Życie jednomyślne”
- kategoria duszy kolektywnej: człowiek jest indywidualistą, ale musi żyć w grupie
- literatura masowa
- awangarda
- nie zwalczali symbolistów
- MMM (jak potem futuryzm)
- zarzucali jednokierunkowość (tylko forma lub treść)
6. NEOKLASYCYŚCI, ok. 1908
-funkcje dominującą pełni proza
- czasopismo (1908) Nouelle Revue Francaise
-nie pretendowali do szkoły literackiej.
7. FUTURYŚCI
T. Marinnetti; Włochy
- I manifest- 20.02.1909- w Le Figaro
„I manifest futurystyczny”
- 1909- „manifest prymitywizmu”
- 1912- „ manifest techniczny literatury futurystycznej”
- 1913- „wyobraźnia bez granic i słowa na wolności”
Postulaty:
Obalenie przeszłości*Palono biblioteki itd.*Wartość kobiety zależy od jej płodności*Kobiety w kategorii mięsa*Sztuka techniki; MMM*Wszystko co nowe, świeże ma rację bytu*Wartość dzieła sztuki to 24 godziny; poezja krótkotrwała, nie napisali porządnej ksiązki; twórczość ulotna*Daleko od humanizmu*Wojna higieną świata, prymitywizm*Sztuka w umysłach na podstawie marzeń sennych*Odrzucenie zasad interpunkcji, ortografii*F. graficzne to słowa na wolności*Poezja ma być niespodziewana, gwałtowna*Pomieszanie dźwięków, liter, symboli; dziwne teksty- symbol, rytm; koncept*Naśladowanie linii melodycznych*Francuski futuryzm*Manifest futurystyczny Tomaso de Marinettiego nie został przyjęty z radością (1909). W tym samym roku ukazał się „Manifest prymitywizmu”, który został opublikowany jako kontrmanifest.
1912- „Manifest techniczny literatury futurystycznej”*1913- „Wyobraźnia bez granic i słowa na wolności”
19. Francuscy futuryści
Postulaty francuskiego futuryzmu:*oskarżenie przeszłości i postulat całkowitego z nią zerwania*głoszenie programu stworzenia sztuki odpowiedniej w stosunku do nowej epoki, epoki techniki ( sztuka ma przeciwstawiać się ideałom humanizmu)*przemiana w świadomości człowieka w celu zaadoptowania się do nowego świata- maszyn*kontemplacja intelektualna powinna być zastąpiona czynami gwałtownymi i odważnymi*wojna jedyną higieną świat*asztuka musi być symultaniczna*skróty telegraficzne*porzucenie zasad ortografii, składni i interpunkcji*słowa na wolności*stworzenie nowych zespołów onomatopeicznych
20. dadaizm w Europie i Nowym Jorku
ruch w sztuce XX w., którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu, zerwanie z wszelką tradycją i odrzucająca jakiekolwiek kanony swoboda twórczości.
Przyjmuje się, że dadaizm powstał w 1916 r., w czasie I wojny światowej, jako reakcja na jej absurd i falę nacjonalistycznego szaleństwa, które ogarniało wówczas kraje Europy Zachodniej.
W latach 1919-1921 zdołał przyciągnąć pewną uwagę twórców i publiczności, zwłaszcza we Francji, Szwajcarii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych, lecz w wyniku waśni między czołowymi przedstawicielami właściwie zanikł już w roku następnym - w maju 1922 r. odbyła się w Weimarze "Konferencja w sprawie końca Dada" z udziałem czołowych przedstawicieli kierunku.
Ideologia dadaizmu była samounicestwiająca się - sztuka oderwana od tradycji, nie odwołująca się do wspólnoty pojęć między twórcą, a jej odbiorcą, oparta na nonsensie, chaosie i zupełnej dowolności nie może istnieć.
Dadaizm miał szokować i robił to skutecznie: dadaiści zbierali się w kawiarniach i klubach pisząc absurdalne "poezje", komponowali "muzykę hałasu", przedstawiali przedmioty codziennego użytku jako dzieła sztuki.
Słynny jest obraz Marcela Duchampa będący reprodukcją Giocondy, której Duchamp dorysował wąsy i hiszpańską bródkę, po czym podpisał własnym nazwiskiem.
Wystawa Maxa Ernsta w Kolonii przyciągała uwagę czym innym - wchodziło się do niej i wychodziło przez ustęp.
Dadaizm nie stworzył żadnego stylu, bo nie mógł - swą ulubioną technikę kolażu przejęli dadaiści od kubistów, techniki formalne czerpali z futuryzmu. Twórcza jałowość dadaizmu najwyraźniej przejawia się w ideale poezji dadaistycznej: jest to gaworzenie dziecka, którego umysł nie został jeszcze skażony żadnym językiem.
Swoje manifesty dadaiści publikowali również w wydawanych przez siebie pismach:
Cabaret Voltaire 1916-1919 - Ball
Dada (wychodzące w Zurychu latach wojny) 1917-20
Litterature (Paryż) 1919-24 Aragorn, Breton, Soulpault
Dada Club i Der Dada (Berlin) 1918 Huelsenbeck
The Blind Man, (Nowy Jork).1917 Duchamp, Wood, Roche,
291- Stieglitz-1915-16
391- Picabia-1917-24
Merz (Hanower) Schwitters 1923
Po zaniku dadaizmu wielu jego przedstawicieli związało się z surrealizmem, na rozwój którego wywarli poważny wpływ - i to może jest największą zasługą dadaizmu. Jego elementów można też doszukiwać się w sztuce pop artu i konceptualizmu.
Przedstawiciele:
Francja:
Dadaiści niemieccy to przede wszystkim:
w Berlinie Max Ernst
Najważniejsi z amerykańskich dadaistów to:
Duchamp
Anarchia to taka forma struktury społeczno-politycznej, w której nie ma żadnej ukonstytuowanej władzy. Jednocześnie każdy członek społeczeństwa opartego o anarchię żyje tak, by nie naruszać praw innych ludzi.
Nihilizm jest:
1.Pesymistycznym poglądem negującym w różny sposób istnienie, sens lub cel zjawisk przyrody, wywodzącym się od pojęcia nicości.
2. Odrzucaniem, negowaniem, relatywizacją wszelkich przyjętych wartości, norm, zasad, praw życia zbiorowego i indywidualnego; inaczej, jest to sceptycyzm absolutny. Według nihilistów, ludzka egzystencja jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia, celu lub zasadniczej wartości.
Nihilizm zakładał zatem bierność poznawczą i moralną. Pojawiał się najczęściej w okresach kryzysów społecznych, zaburzeń postępu społecznego lub naukowego. Niekiedy, jak na przełomie XIX i XX wieku, przybierał formę dekadentyzmu lub katastrofizmu.
21. formizm. Doktryna literacka i program'malarski Leona Chwistka
Formizm
1).Formiści-ugrupow.,działające w Krakowie w latach 1917-1922.Cechy:awangardowo niejednoroodne,członkowie zainteresowani byli:kubizmem,futuryzmem,ekspresjonizmem,dadaizmem,folklorem i trad.ludową
2)Działacze: Leon Chwistek (zał.), Tytus Czyżewski,Witkacy. Plastycy: Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie,A. Zamoyski,J.Hrynkowski,T.Niesiołowski,K.Winkler,H.Gotlik
3)Inicjowali nowe kierunki w sztuce:syntetyzm postaci i przedmiotów,indywidualizm,kubistyczna geometryzacja,futurystyczny dynamizm,ruch,ludowość(folklor góralski),prymitywizm,ekspresyjność
4)Manifesty:
-Tytus Czyżewski: „Od maszyny do zwierząt”(1921), „Pogrzeb romantyzmu-Uwiąd starczy symbolizmu-śmierć programizmu”(1924)
-Stanisław Ign. Witkiewicz „Nowe formy w malarstwie”(1919), „Szkice estetyczne”(1922), „Teatr. wstęp do teorii czystej formy”(1923)
-Leon Chwistek:”Wielkość rzeczywistości w sztuce”(1918), „Tutus Czyżewski a kryzys formizmu”(1922)-ostatnia wypowiedź Chwistka dot.formizmu
5)Doktryna formizmu wg Chwistka (wyłożona w „Wielkości rzeczywistości w sztuce”):
-rzeczywistość jest wieloznaczna i rozmaicie w różnych okolicznościach rozumiana
-pierwotne rozumiene rzeczywistości jest niewystarczające:
* wpływ przedmiotów zmysłowo niedostrzegalnych (atomów), teorii pod które modyfikuje się znaczenie pierwotne rzeczywistości i powołuje się nową rzeczywistość
* w malarstwie propagowano raczej technikę impresjonistów
6)Wielkość rzeczywistości polega na:
- rzeczywistości rzeczy - rozumienie naiwne,rzeczywistość popularna
-rz. fizykalnej - świat elementów bezbarwnych i niewidzialnych (atomów), niedostępny bezpośredniemu postrzeganiu
-rz. wrażeń zmysłowych - świat to suma wrażeń
-rz. wyobrażeń - rzeczywistość dostępna poetom, mistykom w ich wizjach i snach na jawie
7)wielkość rzeczywistości w sztuce polega na:
-rz. rzeczy - prymitywizm i realizm
-rz. fizykalnej - realizm i naturalizm
-rz.wrażeń zmysłowych - impresjonizm i wyobraźnia
-rz.wyobrażeń - futuryzm
8)Treść i forma:
- treść-element rzeczywistości w wytworach sztuki
- forma - kompozycja, kolory, technika wykonania
* muzyka, taniec, architektura, ornamentyka - brak treści prostota formy
* malarstwo,rzeźna,literatura - obecna treść
9)Formizm w poezji: jak największe oddalenie się od języka nauki, zbliżenie się do czyystej poezji; anarchia słowa (w poezji Czyżewskiego); niejasny język; znamienne treści (dla eksponowania formy); rytm wiersza był wyzwolony ze skojarzeń; ludowy prymitywizm (dada); wolność słowa (składnię i zdania uważ.za niewolnictwo)
10)Teoria czystej formy:
a) odpolitycznienie sztuki, sztuka nie powinna służyć żadnej ideologii, polityce,partii.”Sztuka jest dla sztuk”,powinna istnieć dla samego piękna formalnego, dla samej siebie.
b)antyralizm - formizm zwracał uwagę na świat taki, jaki jest naprawdę, zwracał uwagę na logiczne uporządkowanie,więc literatura charakt. się:
- destrukcją akcji i fabuły; brakiem związków przyczynowo skutkowyych; luźną konstrukcją scen; brakiem rysu psycchologicznego postaci; zerwaniem logiki z treścią
c) bohater-artysta (kreator) - najcz. przeżywa ból istnienia, próbuje zgłębić tajemnice ludzkości, wykraczając poza kanony smaku, gustu, zdrowego rozsądku. Celem teatru miało być drażnienie zmysłów widza, prowokacja jego doznań poprzez ukazanie na scenie przemocy, erotyzmu, mowienie językiem potocznym
11) formizm a futuryzm - cechy wspólne:
- język, ortografia, słowa; skrótowość, lakoniczność, wypowiedzi są zdeformowane; kult prymitywizmu
- pozarozumowość jest podst. rzeczywistości wyobrażeń
22. autentyzm - nurt zamykający XX-lecie międzywojenne. Autentyzm a „Nowa
Rzeczowość"
1) Autentyzm - program poetycki sform. przez Stanisława Czernika na łamach miesięcznika „Okolica Poetów” (zał. w Ostrzeszowie Wlk., w 1935 r. Do marca 1939 ukaz. 42 num. (przerwa 1937/38). Materiał to surowiec, będący autentyczną treścią poety „jeden taki wiersz wystarczy za tomy dzisiejszych wierszydeł”.
Formowanie programu:
- art. Czernika „Treść iForma” (pismo „Kariera” 1933/34) I raz pojawia się nazwa autentyzm
- „O przemianachh powieści francuskiej” - Zofia Nałkowska posłużyła się estetyką autent.
- działalność gr. „Przedmieście” (1933) - Z. Nałkowska, Gust. Morcinek. „Tylko przedmiot może być przedmiotem badan poezji”-głosili.
2)Artyk. programowe: „Styl w liryce”, „Dialog w liryce”, „Fantazjotwórstwo poetyckie”, „Co i jak” - 13 tez Czernika:
3)Tezy Czenika:
- Autentyzm no nowy kierunek w poezji polskiej
-pojęcie autentyzmu jest rozwinięte, więc może wywołać niepotrzebne nieporozumienia
-rozległość pojęcia przekraja granice poezji,obejmuje też dzidziny sztuki. autentyzm jest więc wyrazem światopoglądu
-aut. daje poetom ideę zasadniczą, podstawę, jest poszukiwaniem prawdy artystycznej w związku z poszukiwaniem prawdy życiowej
-jest zjawiskiem nowym, reakcją na załamanie współczesnego świata
- największe skarby literacki powst. na podłoży autentycznych przeżyć poetów,którzy robili to nieświadomie.Autentyzm obecn. jestt światową metodą pracy
- zasadą autentyzmu jest uzależnieniee dzieła od zasobów posiadanych przez poetę.Celem aut. jest opisywanie przeżyć
- autentyzm nie zalicza się do jednej tematyki, opisuje wszystkie sprawy świata
-aut. nie uznaje chaosu, materiał utworu musi zostać zdobyty przez autora
-zagadnienie `co' zmienia się w `jak', selekcja twórczości to początek poszukiwania prawdy artystycznej
-`jak' autentyzmu i selekcja twórczości to podst. kierunku
- aut. nie narzuca formy pracy nad wierszem,nie wpr. żadnych przepisów w tym zakresie
- autentyzm daje poetom ideę, która jest sprawą zrozumienia dzieła i odczucia. Wielkość idei zależna jest od wielkości jej wyznawców
4)Program wg Czernika”
- poezja musi być zgodna z naszą prawdą życiową
-brak miejsca dla wyobraźni poetyckiej - pojęcie fantazjostwórstwa (łączenie przeżyć prawdziwych z odległych od siebie okresów,które tworzą `oryginalną wizję fantastyczną') miało wypełnić tę lukę.
5) cechy autentystów: chłopski rodowód, realizm poetycki, tematyka regionalna, prowincjonalizm, obrazowania świata ludzi prostych w ich codziennej egzystencji, pejzażowy sentymentalizm, idee powrotu do naturalizmu
6) aut. w innjych krajach:
a) Niemcy (1924-1932)
- aut. oznacza `nową rzeczywistość' przeciw abstrakcjonizmowi, ekspresjonizmowi
- wyróżnia się nurt bierny i czynny, psychologiczny, sceptyczny
-pisarze i poeci szukali oparcia w nagim przedmiocie, jedynej rzeczywistości, której mogli zaufać; rzeczywistość należało ukazać bez upiększeń, tę formę odnaleźli w reportażu, dziennikach, pamiętnikach- pisarze: A. Doblin, E. Kisch, A. Zweig
b) Rosja (1918-1929)
- pisma: „Sztuka Komuny”, „LEF” (organ lewego frontu sztuki); teoretyk: W. Szułkowski
- cechy: odbiorcą mieli być ludzi pracy; zawężenie autentyzmu do klasowości; poeta to robotnik duszy i ciała; gatunki - pamiętnik, reportaż, biografia
- art. programowy „Literatura faktu.Zbiór artykułów robotników LEFu”
23. Rosyjskie ugrupowania literackie w latach 20-tych
Bracia Serafionscy- Grupa literacka złożona przede wszystykim z prozaików. Powstała w Piotrkogrodzie na początku lat 20tych i działała mniej więcej do 1925. Nie ogłosiła żadnych manifestów ale członków łączły wspólne dążenia do nowoczesnego przekształcenia prozy, eksperymenty fabularne,praca nad stylem oraz kompozycją. Nie poruszano w bractwie problemów politycznych a jego członkowie byli niechętni utlitarnym funkcjom literatury akcentując tolerancję, pluralizm estetyczny i swobodę twórczą. Pierwsze oficjalne zebranie grupy odbyło się w Domu Sztuki 1 lutego 1921 roku. Do grupy należeli m. in:Kawierin, Iwanow, Fiedin, Słonimski,Łunc. Nazwa grupy pochodzi od tytułu cyklu nowel niemieckiego pisarza Hoffmanna " Bracia Serafiońscy". Grupa nie ogłosiła żadnych deklaracji programowych. Dopiero po jakimś czasie Łunc napisał trzy artykuły o quasi-programowym charakterze (wszystkie w 1922 r)
-Dlaczego jesteśmy braćmi Serafina
-Na zachód
-O ideologii i publistyce
w których objaśnił CELE GRUPY:
-niechęć dla utalitaryzmu
-pisali nie dla propagandy
-nie byli szkołą ani nie tworzyli nowego kierunku
-sztuka jest taką samą realnością jak życie
-niechęć dawania kopii natury
-utwór literacki jako twór organiczny, realny, zyjący własnym zyciem
-obrona fabuły powieści przygodowej
-utwur może ale nie musi odzwierciedlać epoki
- prawo pisarzy do własnych przekonań
- powieść zachodnioeuropejskato wzór z którego nauczyć się można konstruowania fabuł,ciekawych wydarzen i akcji
Kuźnica(MAPP, Oktiabr)
Moskiewska grupa literacka założona w 1920 roku przez poetów, którzy chociaż wystąpili z Proletkultu nie zgadzając sie z jego programem to propagowali idee literatury proletariackiej. Przez pierwsze lata swojej działalności (aż do powstania grupy Oktiabr) . Do grupy należeli najpierw poeci Aleksandrowski, Gierasimow, Kiriłłow, Obradowicz potem prozaicy Gładkow, Laszko, Niewierow. Kuźnica odgrywała wpływową rolę w ówczesnym literackim życiu. Od maja 1920 grupa zaczęła wydawać czasopismo :Kuźnica", którego tytuł stał sie następnie nazwą grupy. Nigdy w swej historii Kuźnica nie była liczną grupą. Jej skład socjalny stanowili w 80 % robotnicy i w większości czlonkowie partii bolszewików. Odrzucali jednak założenia NEPu, uznając je za zdradę rewolucji. Program grupy był kontynuacją zasad Proletkultu jednak z innowicjami:
- zainteresowanie warsztatem literackim i technikami artystycznymi
-kult doskonałej formy i chwytu poetyckiego
- swoboda w wyborze metody twórczej
- wolność w podejmowaniu wzorców tradycji i doświadczeń innych kierunków
-pisarz to artysta w pełni świadomy swojej twórczości i powołania
- patos upadku starego inarodzin nowego świata
-kult pracy i techniki wyrażający się w duchu rewolucyjnej romantyki
-abstrakcyjność i symboliczność
PROLETKULT (działa 3 lata) rok 1920 ----> KUŹNICA (zmienia się nazwa) działa 2 lata ------>OKTIABR------>MAPP -1923 -->MAP-RAPP->1928 I kongres pisarzy --pocz lat 30tych ----> RAPP—1932--> rozw. grupy------>WAPP I proletariackich---->FRONT LIERACKI ----->WOAP---zczyna się dyktat. w rosji)
MAPP- Moskiewska Asocjacja Pisarzy Proletariackich
RAPP- Rosyjska -II - -II- - II -
WAPP- Wszechrosyjska - II - - II - - II -
WOAP- Wszechrosyjska Organizacja Pisarzy Proletariackich
Pieriewał
(Przełęcz)Marksistowska grupa literacka powstała w Moskwie na przełomie 1923 i 1924 z inicjatywy pisarzy, którzy opuścili ugrupowania Młoda Gwardia i Oktiabr (Paźdźiernik) w proteście przeciw ich ortodoksyjnie partyjnemu programowi. Jej założyciele skupili się przy wydawanym przez Woronskiego piśmie " Krasnaja now", który stał sie jednym z najlepszych czasopism literackich tego czasu. Nazwa grupy pochodzi od tytułu tekstu Wornowskiego " Na przełęczy". NIeliczną początkowo grupę tworzyli Wiesioły, Swietłow, Gołodny, Jasny. Później grupa powiekszyła się. Deklarację zamieszczoną w piśmie "Krasnaja now" ( Deklaracja wszechzwiązkowego stowarzyszenia pisarzy robotniczo-chłopskich "Przełęcz") podpisali m. in: Katajew, Diementiew, Bagricki, Małyszkin, Zarudin. W latach 1924-1929 grupa wydała 6 almanachów ztytułowanych "Pieriewał" Pismo "Krasnaja now" stanowiło dla członków Pieriewała ważną trybunę wypowiedzi programowych i miejsce kontaktu z czytelnikami. Program artystyczno- ideowy kształtowany był na podstawie tekstów Wornowskiego ( Sztuka widzenia świata) i wypowiedziach teoretycznych Gorbowa i Leżniewa.
- uznawali socjalistyczne funkcje literatury
- głosili hasła twórczej wolności i prawa pisarza do swobonego wyboru tematu
- opowiadali się za "pogłębionym realizmem" w przedstawianiu "wrażeń bezpośrednich"
-twierdzili, że literackie odkrywanie rzeczywistości jest aktem podświadomym i intuicyjnym
-podkreślali znaczenie tradycji literackiej i dotychczasowego dorobku kulturalnego
-szacunek dla pisarzy bezpartyjnych i ich twórczości oraz inteligentów i poputczyków
- mieli swoją szkołę literacką i światopogląd estetyczny oraz wspólną filozofię sztuki
Lewy Front Sztuki (LEF)
Rosyjskie radykalne ugrupowanie literackie skupiające w latach dwudziestych pisarzy i artystów którzy w przeszłości kreowali kubofuturyzm, a po rewolucji 1917 próbowali łączyć założenia futuryzmu i komunizmu. W latach 1923-1925 wydawali czasopismo ”LEF” a od 1927-28 „Nowy LEF”. Na jego łamach propagowali produktywizm i literaturę faktu. Należeli: Majakowski, Asiejew, Czużak, Tretjakow, Brink, Kuszner,Arwatow, Nieznamow, Piercow.
literatura ma dawać świadectwo rewolucji (być polityczna)
literatura ma być utyllutarna, powszechna
negowali fikcje, wizjonerstwo, przypadkowość
postulowali produktywizm (powieść produkcyjna
nazwa zmieniała się na REF ( Rewolucyjny Front Sztuki)
Manifesty-artykuły programowe: Czużak „ Pod znakiem budowania życia” , Trietiakow „Skąd i dokąd- perspektywy budowania futuryzmu”
Określali swoją twórczość jako literaturę faktu( dla nich fakt i autentyzm to bolszewizm)
Korzystali z doświadczeń futuryzmu
Literackie Centrum Konstruktywistów
Ugrupowanie działające w latach 1924-1930. Jego członkowie w swoich programach i manifestach szczególne znaczenie nadawali konstrukcji utworu literackiego oraz jego regionalnej i logicznej organizacji. Dążenia pisarzy LCK były wyraźnie zbieżne z założeniami konstruktywizmu., który w tym czasie przewodził nowatorskim poszukiwaniom w sztuce rosyjskiej i należał do najbardziej wpływowych prądów w awangardzie europejskiej. Programowe dzieje ugrupowania rozpoczyna „Konstrukcja- przysięga konstruktywistycznych poetów” . Podpisali ją :Cziczerin, Sielwiński. Odczytana została 1 kwietnia 1923 na „Pierwszej olimpiadzie Literackiej”. Drukiem ukazała się w 1924 w broszurze „Zmiana wszystkich”. Do grupy należeli ponadto:Zieliński(główny teoretyk grupy), Gabriłowicz, Agapow, Inbier. Nie przystąpił Cziczerin, ponieważ miał zbyt ekstremalny pomysł tworzenia poezji. W 1930 roku połączyli się z RAPP ale w lutym i tak ich rozwiązano. Na łamach LEF-u ukazał się 1925 nr 3 podstawowy manifest LCK „ Deklaracja Literackiego Centrum Konstruktywistów”. Centrum miało być zasadą kształtujacą życie społeczne stylem epoki, metodologia kultury, wreszcie drogą do komunizmu
Podstawowe zasady konstruktywizmu:
fabularność utworu
dominanta znaczeniowa
maksymalizacja semantyki słowa i jego organizacji brzmieniowej
„gruzofikacja”
przenoszenie w obręb poezji chwytów prozatorskich
OBERIU (Stowarzyszenie Sztuki Realnej)
Leningarckie ugrupowanie rosyjskiej awangardy zalożone w końcu 1926 po rozpadzie grupy Lewe Skrzydło, przez Charmsa, Wwiedienskiego, Zabłockiego, działajace na początku lat trzydziestych w sekcjach: teatralnej literackiej, filmowej i plastycznej. Ugrupowanie działało na marginesie wszystkich innych ugrupowań . Ich oficjalny manifest zawierał sformułowania kategoryczne „ ŚWIAT ZANIECZYSZCZONY JĘZYKAMI WIELU GŁUPCÓW ODRADZ SIĘ OTO W CAŁEJ CZYSTOŚCI SWYCH KONKRETNYCH MĘTNYCH FORM”
ich poetyka nie była jednolita
uważali że tworzą nie tylko nowy język poetycki ale i odczucie życia i jego elementów
krytykowali program języka pozarozumowego
wykorzystywali w poetyce strukturę dialogu
poetyka charakteryzowała się prześmiewczymi chwytami, ludycznymi zaawami językiem, parodią, alogizmem, obrazami surrealno- groteskowymi
24. Realizm socjalistyczny w ZSRR (założenia, przedstawiciele, realizacje literackie...)
25. Realizm socjalistyczny w Polsce
od połowy 48 r. w polskim życiu politycznym zaczęły następować różne przeobrażenia.Odsunięcie Gomółki, Zjednoczeniowy zjazd ruchu robotniczego, który powołał PZPR o wyraźnie komunistycznym obliczu. Uchwalenie plany 6-letniego,zakładającego gigantyczną rozbudowę przemysłu ciężkiego, kolektywizacja rolnictwa, łączenie prywatnych chłopskich gosp. W PGR-y. Hasło naśladowania ZSRR jako państwa przodującego i szczęśliwego. Analogiczne zmiany dokonywały się w tym czasie we wszystkich państwach ,oprócz Jugosławii. W Polsce wprowadzono to na Szczecińskim zjeździe literatów w styczniu i zarazem na zjazdach następnych i naradach poświęconych sztukom plastycznym,teatrowi,architekturze,muzyce i filmowi. Zadeklarowanie socrealizmu było częścią rewolucji kierowaną odgórnie i przeprowadzoną przez aparat partyjny. Miała ona dwa cele: Przyporządkowanie wszystkich dziedzic działalności kulturalnej państwa kierującego.Oraz wszczepienie kulturze własnego wzorca ideologicznego( zw. „Nauką marksizmu-Leninizmu”). Wytyczne programu kulturalnego państwa zostały zarysowane przez włądzę Tuz po wojnie: otwarcie dostępu do kultury warstwom robotniczym i chłopskim, wykształcenie nowej inteligencji wywodzącej się z tych warstw, związanie sztuki z potrzebami podstawowych mas narodu. W tym celu stworzono szeroką sieć bibliotek publicznych, kin i domów kultury, robotników prowadzano do teatru i na spotkania z pisarzami. Książka stała się powszechnie dostępna. Ceną książki była paczka papierosów. W istocie nie chodziło o kulturalny awans mas tylko o wychowanie nowych obywateli orędowników rządzącej ideologii, budowniczych socjalistycznej polski. Cała kultura została przesycona silną propagandą. Upaństwowiono teatry,stowarzyszenia naukowe, kulturalne i oświatowe. Zlikwidowano prywatne wydawnictwa i ruch księgarski. Na początku 50-roku nadano nowy status. Rozwiązano czasopisma „Kuźnica” i „Odrodzenie” ich miejsce zajął nowy tygodnik „Nowa Kultura” który w 52 stał się oficjalnym organem Związku Literatów mającym strzec wytycznych socrealizmu i wyznaczać kierunek artystycznych dyskusji.
26. Powieść produkcyjna w Polsce i ZSRR (tytuły, nazwiska)
Są to utwory o tematyce fabrycznej.Zajęły główne miejsce w dorobku prozy SOCREALISTYCZNEJ.Tematyka produkcyjna pozwalała ukazać rzeczywistość jako twórczą ożywioną przez projekt przyszłego lepszego życia.Była miejscem gdzie mógł zrodzić się bohater pozytywny. Najwcześniej w ZSRR(symptomy już w 29r,rozkwit lata 30.)
CECHY:przedmiotowy charakter fabuły,celem jest działanie produkcyjne, określone zdarzenie. Ocena postaci uzależniona jest od dokonań produkcyjnych i przynależności do partii. Ten kto nie przystępuje do kolektywu -wyrzuceni poza nawias społeczny. Całe życie uzależnione od pracy zawodowej. Zło i dobro jest definiowane jednoznacznie.
TYTUŁY:”Dzień wtóry” Ilja Erenburg.”Główna oś” Wasilij Kienkow. „Energia” Fiodor Gładkow. „Czasie na przód!” Walentyn Katajew. „Zapora wodna” Marietta Szaginian. „Tama” Michaił Zawiłłow.POLSKA:”Nr 16 produkuje” Jan Wilczak-1949-powieśc o odbudowie fabryk cukierków. „Np. Plewa” Bogdan Hamera-1950 powieśc o majstrze w zakładach metalurgicznych. „ Przy budowie” Tadeusz Konwicki -1950 o budowie linni kolejowych do nowej huty.” Fundamenty” Jerzy Pytlakowski-1948.”Kampania znaczy walka” M.Kowalewski-1950-cukrownia.ZSRR „ Nad rzeką Socią”-Leonow 1930. „Człowiek zmienia skórę” Jasieński-1932. „Wielka Taśma” Ilian -1934. „Kuźma fabryczna Polewoj”.
27. Podstawy programowe realizmu socjalistycznego w Polsce i ZSRR
Doktryna: program ten był od razu gotowy- został przeniesiony z lit. Radzieckiej. W krótce pojawiły się książki w nowym stylu;”Sztuka w walce o socjalizm” Włodzimierz Sokorski-1950.”Spór o realizm” Melania Kierczyńska 51.”Na literackim froncie” Jerzy Putrament 53.”Kierunek natarcia”Grzegorz Lasota53. Realizm był całościowym sposobem artystycznego ujmowania świata wspartym w Prost na filozofii marksizmu, leninizmu i związanym z ruchem komunistycznym. Literatura przedmiotem zainteresowania uczyniła rewolucyjne przemiany dokonujące się aktualnie, tworzenie się nowego społeczeństwa i wysiłek przebudowy kraju. Zachęcano pisarzy aby jeździli do dużych zakładów pracy w celu poznania środowiska robotniczego;problemów gosp.-zazywano to „akcją terenową”.
28. badania kulturowe - określenie założeń
Kultura aktywnie uczestniczy w istocie istnienia. Skierowane ku potrzebom indywidualnym. Definiuje siebie na nowo, sfera psychologii- specyficzna.
29. teoretycy badań kulturowych
30. kultura- próba określenia zjawiska
Istnieje mnóstwo definicji kultury, często rozbieżnych, a nawet wzajemnie sprzecznych. Znaczące są więc słowa niemieckiego filozofa Johanna Herdera, który już w XVIII wieku napisał w przedmowie do Myśli o filozofii dziejów:
"Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura."
Jakby na przekór tej opinii badacze kultury tworzyli coraz to nowe definicje, za każdym razem uwzględniając jakiś wycinkowy, konkretny punkt widzenia na kulturę.
Słynny antropolog kultury, Ralph Linton, tak podsumował te starania:
"Istotą wszelkiej definicji kultury jest bowiem to, że wybiera pewne aspekty całego pojęcia oznaczanego owym terminem i kładzie nacisk na nie kosztem innych aspektów. Nacisk ten, a w konsekwencji także wartość definicji, będą zależały od tego, jaki szczególny cel definiujący miał na uwadze. Istnieje wiele możliwości definiowania kultury, a każda jest użyteczna w powiązaniu z dociekaniami określonego rodzaju."
On sam definiuje ją w ten sposób: "Kultura to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa".
Różne sposoby definiowania kultury zaprezentowali Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn, którzy w rozprawie Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions zebrali 168 jej określeń i podzielili je na sześć typów:
opisowo-wyliczający (nominalistyczny)
Zamieszczone tutaj zostały definicje prezentujące klasyczną postać wczesnych definicji etnologicznych. Najbardziej znaną z nich, jest wciąż popularna i użyteczna, definicja Edwarda Tylora:
"Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa."
Można zauważyć, że Tylor traktował zamiennie pojęcia "kultura" i "cywilizacja". Inni badacze kultury (szczególnie archeologowie, etnografowie i antropologowie kultury) chętnie się odwoływali do jego definicji kultury, bądź ją modyfikowali. Ruth Benedict określiła ją jako:
"Kultura jest to złożona całość zawierająca nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa."
Wśród definicji z tego typu warto również przytoczyć definicję wybitnego polskiego antropologa Bronisława Malinowskiego:
"Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów."
historyczny
Definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego.
Stefan Czarnowski stworzył definicję, znakomicie ilustrującą ten typ:
"Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń (...) Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie."
normatywny
Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom i modelom.
Temu typowi definicji odpowiada ujęcie kultury zaproponowane przez Alfreda Kroebera i Talcotta Parsonsa:
"Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania."
Również w tym duchu kulturę definiuje wspomniany Ralph Linton:
"konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa"
psychologiczny
Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą zbiorowość, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury.
Definicje tego typu sformułował Stanisław Ossowski:
"Kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich."
strukturalny
Definicje tu zebrane interesują się głównie strukturą konkretnej kultury, a więc jej zasadniczymi elementami oraz ich wewnętrznymi powiązaniami. Wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury:
materialno-techniczne,
społeczne,
ideologiczne,
psychiczne (dotyczące uczuć i postaw).
genetyczny
Definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury, próbują wyjaśnić jej pochodzenie. Definicje te można podzielić na dwie grupy:
dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych wcześniejszych (uważanych za niższe),
dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz związkami, różnicami i przeciwieństwami między nimi.
31. podstawowe pytania kulturowe Stephena Greenblatta
Dlaczego utwór uznajemy za atrakcyjny?
Czy są różnice między moimi wartościami a tymi, które są zawarte w tym dziele?
W jakim kontekście kulturowym to dzieło jest napisane? Po co wracamy do tych dzieł po latach?
Czy ten utwór poszerzył czy ograniczył naszą działalność, myślenie, wyobraźnie?
Czy utwór zrobił wrażenie tylko na mnie, czy są szersze aspekty kultury?
32. Tożsamość kulturowa
Propozycja konkretnych stylów życia. Powtarzalna regularność zjawisk, są to zjawiska wyuczone (nie jest przekazywana na drodze genetycznej), jest ponadjednostkowa- aspekt społeczny.
Jeden z ważniejszych składników kultury. Zbiór zachowań, gestów, tekstów w niej mieści się kategoria inności.
Inność: przysługuje nie wszystkim (bo go nie poznaliśmy lub nie utożsamia się z grupą), konstrukcja podmiotowa- alienacja. Inność nie jest względna ani bezwzględna.
33. teoria gier językowych Ludwiga Wittgensteina
Stanowisko to należy zaliczyć do filozofii „późnego” Wittgensteina[11], wyrażonej w Dociekaniach filozoficznych.[12] W nich to Wittgenstein unaocznił pewien elementarny problem filozofii, którym jest możliwość nie zrozumienia pewnych stanowisk ze względu na rozbieżności w posługiwaniu się językiem. Różnice te według autora Dociekań mają się ujawniać na poziomie rozumienia poszczególnych słów oraz zwrotów. W ten sposób Wittgenstein nawiązuje do postulowanego już w od czasów Gottfrieda Leibniza pomysłu na ujednolicenie języka, oraz jego lepszą kodyfikację. Stanowisko to jest punktem wyjścia do twierdzenie, że nie istnieje jeden wzorcowy model języka. Sytuacja takiego idealnego języka nie może zaistnieć dopóki są ludzie którzy inaczej niż ogół rozumieją dane zwroty. Język danej grupy ludzi jest odseparowany od języka „idealnego”, a więc nie ma też płaszczyzny, na której mogłoby dojść do pełnego porozumienia między ludźmi o przeciwstawnych sobie poglądach. Sytuacje, w której każda grupa ludzi powiązana z sobą jakimś zbiorem tych samych cech posługując się swoistym językiem Witggenstein nazywa grą językową.
Żeby lepiej wyobrazić sobie taką sytuacje, warto zaznajomić się choć z jednym przykładem. Wyobraźmy sobie, że znamy zasady gry w piłkę nożną, ale nie wiemy jak gra się np. w koszykówkę, zaś w danym momencie znajdujemy się właśnie na meczu tej drugiej dyscypliny. Jako posiadacze swoistego języka zasad piłki nożnej będziemy starali się uchwycić zasady koszykówki przez pryzmat piłki nożnej. Jak łatwo możemy sobie wyobrazić będzie to zadanie co najmniej trudne, jeśli nie niemożliwe, pomimo pewnej pozornej zbieżności obu dyscyplin. W tym miejscu Wittgenstein mógłby stwierdzić, że przykład z grami sportowymi reprezentuje całość ludzkich zachować. Nie znamy wszystkich sytuacji i zjawisk, więc staramy się je opisywać i rozumieć przez pryzmat już znanych doświadczeń. Jednak może to nie rozjaśnić nam obrazu, a nawet spowodować błędy w naszym rozumieniu. Konsekwencją dla austriackiego filozofa ma być generalna niemożliwość porozumienia się ludzi używających innych gier językowych.
34. Antonio Gramsci i projekt hegemonii w kulturze
Rządzimy za pomocą kompromisu- jednej klasy nad drugą.
35. Genealogia zakres pojęcia
jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem więzi rodzinnych między ludźmi na bazie zachodzącego między nimi pokrewieństwa i powinowactwa. W szczególności przedmiotem zainteresowania genealogii są wybrane rodziny i rody, ich pochodzenie, historia oraz wzajemne relacje i losy poszczególnych członków rodziny.
Przedmiotem badań genealogicznych jest ogół faktów genealogicznych (np. data i miejsce urodzin, imię i nazwisko), a ich źródłem - swoiste źródła danych, zwłaszcza metrykalia. Osoba zajmująca się takimi badaniami nazywana jest genealogiem. Rezultatem pracy genealoga mogą być różnego rodzaju tablice genealogiczne (w tym artystyczne, zwłaszcza popularne „drzewo”), książkowe i kartkowe publikacje rodzinne, komputerowe bazy danych oraz rodzinne strony internetowe. Genealogia bardzo często utożsamiana jest z tymi rezultatami (zwłaszcza sformułowania: „genealogia rodziny...”, czyjaś genealogia).
Genealogia może mieć charakter badań naukowych lub być hobby dla genealoga-amatora. Od II poł. XX w. na świecie, w tym w Polsce od końca lat 1990., obserwuje się intensywny wzrost zainteresowania własną, indywidualną genealogią rodzinną i poszukiwaniem przodków, co przejawia się zwłaszcza w powstawaniu towarzystw genealogicznych (w tym Polskiego Towarzystwa Genealogicznego w 2006 r.), w zjazdach rodzinnych czy w tworzeniu rodzinnych witryn internetowych.
36. Cechy zjawisk kulturowych
Wymiar czasowy, przestrzenny, system symboli, realizuje pewne zasady działania, adaptacja człowieka do warunków
37. Zakres badań kulturowych
literatura popularna, brykowa, muz. rozrywkowa, poważna, mecze, reklama, pornografia (domy publiczne), zakupy (płacenie, rodzaj, jaki wiek osób, marketing, stopingowy rozwój społeczny)