Wykład 1

Kodeks cywilny zawiera specyficzną metodę regulacji podmiotów wchodzących w stosunek cywilno-prawny. Podmioty te muszą być wobec siebie równorzędne (w sensie formalno-prawnym; w ekonomicznym nie muszą).

Przepisy prawa cywilnego można spotkać także w innych aktach prawnych (np. w kodeksie karnym), ale „wyrzucenie sytuacji powtarzających się przed nawias” i spakowanie tego w ustawę uczyniło je bardziej stabilnymi.

Inne źródła prawa:

• ustawa zasadnicza (konstytucja)

• ustawa

• rozporządzenie Rady Ministrów (ale tylko na podstawie ustawy i w celu jej wykonania; samoistne rozporządzenia nie są źródłem prawa)

• zarządzenia ministra (na podstawie rozporządzeń RM)

Źródłami prawa nie są:

• uchwały i okólniki- mogą jedynie wpływać na interpretację już istniejących przepisów prawa

• wytyczne - obowiązują tylko w ramach podległości - są aktami wewnętrznymi

Quasi źródła prawa (nie stanowią prawa, ale są źródłem obowiązujących interpretacji):

• orzeczenie sądowe - orzeczenie sądu wyższej instancji jest wiążące dla sądu niższej instancji

• orzeczenie Sądu Najwyższego - sam siebie wiąże orzeczeniami:

• w składzie 3 sędziów - wiąże tylko w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania, ale identyczne sprawy będą tak samo traktowane (zasada autorytetu Sądu Najwyższego)

• w składzie 7 sędziów - wiążą sądy we wszystkich sprawach formalno-prawnych

• cała izba (uchwały) - muszą być opublikowane - są ogólnie wiążące i stanowią źródło interpretacji prawa

Celem quasi źródeł prawa jest ujednolicanie korzystania z prawa. Aktualnie mamy „prawo dzielnicowe”, prawo jest różnie interpretowane przez sądy w różnych rejonach kraju.

Wykład 2

Przepis prawa - są to te „jednostki językowe” (paragrafy, artykuły, ustępy) - opisują jakąś sytuację - i to nie do końca

Norma prawna - zakreśla dla konkretnego adresata całość wytycznych jak się zachować w określonej sytuacji; jest zawsze strukturą złożoną z:

• hipotezy - uogólnionej abstrakcyjnej sytuacji prawnej

• dyspozycji - określenie sposobu zachowania w przypadku zajścia sytuacji określonej w hipotezie

• sankcji - określenie co może nas spotkać jeśli nie w sytuacji określonej w hipotezie nie zastosujemy się do dyspozycji.

Przykład:

Art. 415. k.c. [ Zasada winy ]

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Ma elementy normy:

• część hipotezy (kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę)

• część dyspozycji (obowiązany jest do jej naprawienia)

Żeby zbudować normę trzeba sięgnąć do wielu przepisów. [ w tym przypadku trzeba jeszcze zajrzeć do przepisów określających co to jest wina, naprawienie szkody(art.363k.c.) odszkodowanie, restytucja (przywrócenie stanu pierwotnego)]

Przymus cywilny różni się od przymusu karnego - możliwości przymusu cywilnego:

• skierowanie sprawy do sądu i uzyskanie wyroku, a następnie ściągnięcie należności przez komornika

• utrudnienia dochodowe [art. 860k.c. § 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem]

• nieważność czynności prawnej wykonanej niezgodnie z dyspozycją prawną

Trzy formy dyspozycji:

• może

• powinien (może ale nie musi)

• musi

Przepisy dzieli się na:

• bezwzględnie obowiązujące ius cogens (imperatywne) - taka dyspozycja nie może być wyłączona, zmieniona, ograniczona umową stron [np. przepisy regulujące terminy przedawnienia - ma to na celu ochronę słabszej strony umowy]. Przepis prawny, którego strony stosunku prawnego nie mogą zmienić ani wyłączyć przez własne oświadczenia woli.

• względnie obowiązujące ius dispositivum (dyspozytywne, uzupełniające] - działają tylko wtedy, gdy strony nie uzgodnią inaczej

• częściowo obowiązujące ius semidispositivum - przepis chroniący jedną ze stron stosunku prawnego, którego stosowanie może zostać wyłączone przez układające się strony wyłącznie w przypadku jeżeli zastosowane zostanie postanowienie korzystniejsze dla strony chronionej.

To, czy przepis jest imperatywny czy dyspozytywny wynika z analizy przepisu.

Przykład: Umowa kupna-sprzedaży, musi określać 3 elementy:

• osoby

• czas - Art. 455. k.c. [ Termin spełnienia świadczenia ] Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania

• miejsce - Art. 454. k.c. [ Miejsce spełnienia świadczenia ]

§ 1. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.

Przepisy odsyłające - kiedy akt reguluje kilka zagadnień podobnych (lub identycznych do wcześniejszych to „do tej i do tej sytuacji stosuje się przepisy takie a takie”. [np. Art. 251. [ Ochrona praw rzeczowych ograniczonych ] Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.]

Fikcja prawna - stosuje się, kiedy dla każdej z sytuacji faktycznych trzeba by konstruować osobną hipotezę, a do których odnosiła by się ta sama dyspozycja.

Przykład:

• Art. 928. [ Spadkobierca niegodny ] § 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.

• Art. 1020. [ Skutek odrzucenia spadku ] Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

• Art. 1049. [ Skutki zrzeczenia ] § 2. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

W tych trzech przypadkach prawo traktuje te osoby jak zmarłe mimo, że tak nie jest.

Definicje ustawowe - jeśli język potoczny jest nieprecyzyjny lub nieprzyjęty w całym kraju; jest wtedy zwrot „w rozumieniu przepisów ..... to jest .....”. Definicje te czasami mogą być różne od stanów faktycznych.

Przykłady:

Rak jest rybą w rozumieniu prawa.

Zwroty niedookreślone:

Np.:

• drobne bieżące sprawy życia codziennego (art. 14 k.c. § 2)

• rażące pokrzywdzenie (art. 14 k.c. § 2)

• bezpośrednie niebezpieczeństwo

Ma to związek z tym, że prawo nie jest uchwalane z dnia na dzień, tylko na lata, więc pojęcia też muszą „wystarczyć” na lata - treść nadają im organy stanowiące prawo (sądy).

Klauzule generalne (uelastyczniają prawo):

• zasady współżycia społecznego (np. porównanie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego i sprawcy, sąd może odstąpić od wymierzenia kary jeśli ktoś bardzo biedny ukradnie trochę jedzenia bogaczowi - jest wina i krzywda, ale ze względu na zasady współżycia społecznego... itd.)

• społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawne

Obowiązywanie przepisów prawa:

• w przestrzeni - tylko na terenie państwa, które wydało akt zawierający przepisy; jeśli jednak jest element obcy (np. Polak z Izraelczykiem zawierają w Szwajcarii umowę na drewno z Brazylii) to organy jednego państwa muszą stosować prawo stanowione przez inne państwo - to, które podmioty uczynią właściwym - jeśli tego nie uczynią, to prawo międzynarodowe prywatne (12.11.1965) ustanawia następującą kolejność:

• prawo miejsca zawarcia umowy [Szwajcaria]

• prawo miejsca wykonania [Brazylia]

• prawo kontrahenta [Izrael]

• prawo podmiotu [Polska]

• zakres podmiotowy:

• stosunki między osobami fizycznymi

• stosunki między osobami prawnymi

• stosunki między osobą fizyczną a prawną

Są też tzw. ułomne (koślawe) osoby prawne: spółki jawne, komandytowe, partnerskie - nie mają osobowości prawnej, ale nie są też traktowane jak osoby fizyczne (jest zdolność prawna i procesowa).

• zasięg czasowy:

• wejście w życie - chwila powstania obowiązku stosowania normy lub możliwości stosowania - miesiąc od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, chyba, że jest zapisana data wejścia w życie; pomiędzy opublikowaniem a wejściem w życie jest tzw. vacatio legis - „byczenie się ustawy” - wtedy wszyscy mogą się już z nią zapoznać i przygotować (najdłuższe w historii trwało 4 lata: 1896-1900)

• przepisy uchylające - co traci moc, z chwilą wejścia danego przepisu (mogą być dokładnie podane przepisy tracące moc (np. art.222 k.c.) lub tylko opis (np. „przepisy dotyczące...”)

• przepisy przejściowe - ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania

Przepisy prawne powinny obowiązywać na przyszłość (prawo nie może działać wstecz) - jednak jest „furtka”: „ustawa nie ma mocy wstecznej chyba, że coś innego wynika z jej treści lub celu”.

Stosunki cywilno prawne

Między podmiotami dochodzi do określonych styczności i powiązań, które są formowane przez prawa. Te styczności mają różny charakter: stałe (trwałe), przejściowe, ulotne. Nie każdy stosunek między ludźmi ma charakter stosunku cywilno-prawnego. Tylko te są stosunkami cywilno-prawnymi, kiedy w ich następstwie zradzają się jakieś skutki prawne - jeśli z tego powiązania ma wynikać jakaś konsekwencja prawna.

Panuje zgodność co do tego, że każdy stosunek cywilno-prawny musi rodzić następstwa prawne (stosunki społeczne nie muszą rodzić skutków prawnych). W związku z czym, jeżeli jakiś stosunek prawny był pozbawiony następstw prawnych, to nie ma on cech stosunku prawnego w ścisłym tego słowa znaczeniu. Każdy stosunek prawny pozostaje relacją kogoś do kogoś przez coś (np. umowa leasingu, w której występują powiązania między stronami podlegającego stosunku).

Treść stosunku cywilno-prawnego - to nie tylko określenie bezpośredniej czynności pomiędzy podmiotami, ale też wynikająca bezwzględnie treść z obowiązujących przepisów prawa.

Każdy stosunek cywilno-prawny musi się składać z 3 elementów:

1. Podmioty prawa

2. Treść stosunku cywilno-prawnego - to co powoduje powstanie stosunku - rzecz, zachowanie się)

3. Przedmioty prawa

Podmioty prawa:

• osoby fizyczne - każdy, kto się urodził; jednak nie każda osoba może bez ograniczeń podejmować stosunek cywilno-prawny. Prawo cywilne wyróżnia w tym przypadku dwa kryteria, które rzutują na zakres możliwych czynności prawnych:

• wiek 0-13 (a może nawet od poczęcia - ciągle spory na ten temat),13-18; powyżej 18, śmierć nie niweczy zdolności prawnych ;

• kryterium orzeczenia sądu - sąd może pozbawić lub ograniczyć zdolności do czynności prawnych

• osoby prawne - gdy zajdą pewne zdarzenia w postaci wyodrębnienia majątkowego, struktury organizacyjnej i faktu nabywania, to osoby biorące udział w tym zdarzeniu nazywa się osobami prawnymi (mają swój majątek, wolę). Organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Osoby prawne - struktury o danej formie organizacji, gdzie członkami są osoby fizyczne (korporacje - zbiory osób fizycznych (stowarzyszenia), zakłady - majątek, który ma służyć celom określonym przez organizatora, (fundacje).

• ułomne osoby prawne - mają możliwość odbywania stosunków cywilno-prawnych; nie są to jednak ani osoby cywilne, ani prawne;

W przypadku podmiotów stosunków cywilno-prawnych należy odróżnić strony - czym innym jest strona stosunku, a czym innym podmiot) . Pojęcie strony, która występuje w stosunku cywilno-prawnym nie jest normatywne, bierze się ono z analizy stosunku cywilno prawnego, który zawsze zachodzi między kimś, a kimś (stronami, które wcale nie muszą być podmiotami). Stroną będzie podmiot, którego „interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie”

Podmiotem, np. w umowie leasingu będą osoby fizyczne, ale będą one zajmować pozycje przeciwnych stron (leasingodawcy i leasingobiorcy). Oczywiście, może zdarzyć się tak, że po jednej stronie stosunku prawnego będzie występować kilka lub kilkanaście podmiotów, a w niektórych stosunkach prawnych nawet złożona jest wielość podmiotów po jednej ze stron. Jest możliwa i sytuacja odwrotna, kiedy nastąpi w jednym podmiocie oddanie się praw i obowiązków obydwu stron stosunku prawnego. (W prawie cywilnym dopuszczalny jest nawet stosunek cywilno-prawny podmiotu z samym sobą, wtedy gdy z jednej strony będzie pełnomocnikiem i będzie sprzedawał nieruchomość, a zarazem będzie kupującym, bo kupi ją dla siebie.)

Pełnomocnik strony może dokonać czynności prawnych z samym sobą.

W Kodeksie Spółek Handlowych (k.s.h.) dopuszczalne jest nawet zawiązanie jednoosobowej spółki z o.o.

Jeśli chodzi o stosunki cywilno-prawne to istnieją tylko dwu- i wielostronne stosunki cywilno-prawne. Nie Ma jednostronnego stosunku cywilno-prawnego. Jeśli jeden podmiot dokonuje stosunku cywilno-prawnego z samym sobą, to i tak występuje on jako dwie strony tego stosunku. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy wyraźnie przepis szczególny na taką możliwość pozwala.

Z kolei, gdy po jednej stronie stosunku cywilno-prawnego stoi wielość podmiotów, to wielość ta nie zakłada jednolitości więzi między tymi podmiotami.

Wyróżniamy trzy rodzaje więzi:

1. wspólność rozłączna (ułamkowa) - wobec praw i obowiązków - podział na tyle niezależnych od siebie części, ile jest podmiotów po jednej stronie; jeżeli podmioty nie umówią się inaczej to: Art. 197.k.c. [ Udziały współwłaścicieli ] Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. (spółka kapitałowa)

2. wspólność łączna (do niepodzielnej ręki) - brak ułamkowego określenia części - podziału praw i obowiązków. Z wspólnością taką mamy do czynienia tylko wtedy, gdy przepis ustawy taką wspólnotę zakłada - czyli nie można samemu umówić się na wspólność do niepodzielnej ręki; o tym, kiedy mamy do czynienia z taką sytuacją zadecydował ustawodawca:

1. Art. 196. k.c. [ Rodzaje współwłasności ]

§ 1. Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną

2. Art. 863. k.c. [ Współwłasność łączna ]

§ 1. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.

§ 2. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.

§ 3. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

Dopiero rozwiązanie spółki sprawia, że wspólność łączna zamienia się we wspólność ułamkową.

3. Art. 35 k.r. - współwłasnością jest również małżeństwo - „w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego“

3. wspólność solidarna - jest cechą charakterystyczną stosunków i zobowiązań, wyróżnia się:

1. wspólność dłużników - Art. 366. k.c. [ Solidarność dłużników ]

§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Czyli wierzyciel może wymusić od jednej osoby (solidarnego dłużnika) spłatę swojego świadczenia, czym wygasza umowę pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem (którym są wszyscy solidarni dłużnicy), rodzi to roszczenie regresowe - ten co zapłacił (za wszystkich) ma roszczenia do pozostałych o zapłatę. Następuje stopniowe tzw. czyszczenie majątkowe aż do momentu ustabilizowania się, tzn. do momentu, w którym każdy zapłacił tyle, ile powinien.

2. Wspólność wierzycieli - Art. 367. k.c. [ Solidarność wierzycieli ]

§ 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli).

§ 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk.

Treść stosunku cywilno-prawnego

I-sza koncepcja: Treścią stosunku cywilno-prawnego są tylko i wyłącznie prawa i obowiązki zawarte w dyspozycji prawnej.

O uprawnieniu mówimy wtedy, gdy przepisy prawa lub postanowienia umowne nie nakładają na daną stronę (podmiot) obowiązku, lecz pozostawiają jej uznaniu wybór określonego zachowania się i w zależności od wyboru zachowania dokonanego przez stronę, inna (druga) strona stosunku prawnego staje się zobowiązana do odpowiedniego zachowania się.

Obowiązek - przepis prawa przewiduje w danej sytuacji pewien nakazany lub zakazany adresatowi (stronie stosunku cywilno-prawnego) sposób zachowania się, a z zachowaniem odmiennym wiąże przepis przymusowego wyegzekwowania świadczenia należnego drugiej stronie tego stosunku.

Każdemu uprawnieniu jednej strony odpowiada obowiązek drugiej strony i vice versa.

II-ga kocepcja: treścią stosunku cywilno-prawnego jest każde zachowanie się stron tego stosunku.

Gdyby przyjąć drugą koncepcję, to nie będziemy w stanie przeprowadzić precyzyjnej analizy pomiędzy stronami stosunku cywilno-prawnego. Nastąpiłoby zachwianie korelacji pomiędzy kolejnymi umowami między stronami.

Przy pierwszej koncepcji nie ma tylu wątpliwości do określenia tego, z jakim typem stosunku c-p. mamy do czynienia.

Treść uprawnień musi zawsze być odniesiona do czegoś, i właśnie to coś, dla czego podmiot wchodzi w stosunek c-p. nazywa się przedmiotem stosunku cywilno-prawnego. (wszystko to, czemu prawo nie zabrania być przedmiotem stosunku cywilno-prawnego: ruchomości, nieruchomości, papiery wartościowe, czeki, weksle)

Przedmiot stosunku cywilno-prawnego:

• rzecz lub zachowanie się

• rzecz nie jest przedmiotem, tylko elementem zachowania się, które jest przedmiotem; przedmiot materialny bądź niematerialny jest „przedmiotem zewnętrznym” - to jego właśnie dotyczy zachowanie się

• prawny i materialny

• prawny - zachowanie się osoby zobowiązanej, jakiego ma domagać się uprawniony

• materialny - taki, którym objęty jest tkwiący w jego podstawie, przezeń zabezpieczony stosunek społeczny

• zachowania (celowo l. mn.) jako przedmiot, ponieważ inaczej zachowuje się zobowiązany, a inaczej uprawniony. Mogą przybierać postać czynienia, lub nieczynienia.

Wykład 3 - Przedmiot stosunku cywilno-prawnego

Klasyfikacja przedmiotów:

• rzeczy

• różne postacie energii

• dobra niematerialne, m.in. majątkowe, podmiotowe

• zorganizowane kompleksy majątkowe

• papiery wartościowe

• pieniądz

Rzecz - Art. 45. k.c. [ Rzeczy ] Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Jest więc obojętne w jaki sposób rzeczy powstały - w sposób naturalny, czy też inny.

Rzeczami nie są:

• postacie energii

• rzeczy powszechnie dostępne dla każdego - np. powietrze (ale już zapuszkowane powietrze jest rzeczą)

• części składowe rzeczy

• ciecze, gazy, kopaliny, zwłoki, tkanki, pieniądze

Rzeczy dzieli się na:

• nieruchomości - Art. 46. k.c.[ Nieruchomości ] § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Własność sięga w górę i w dół tak głęboko, jak głęboko sięga jej przeznaczenie społeczno-gospodarcze (jeżeli np. mam działkę, żeby hodować marchewki, to moja własność sięga tak głęboko w ziemię jak głęboko rosną marchewki). Kopaliny jednak są własnością Skarbu Państwa. W Czechach jest jasno powiedziane: 5 metrów w górę i w dół - własność prywatna, reszta państwowe.

Budynki tylko trwale związane z gruntem (fundamenty, lub na palach - zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z czerwca 2001), czyli np. szopa nie jest nieruchomością, bo nie jest trwale związana z gruntem.

Własnością mogą też być odrębne lokale w budynkach (np. mieszkania).

Mogą też być inne rzeczy, którym status nieruchomości nadaje ustawa (np. statek wpisany do rejestru statków jest nieruchomością, a nie wpisany ruchomością).

Tylko dla nieruchomości zakładana jest księga wieczysta (nawet gdyby nieruchomość była warta parę groszy) - ma to znaczenie bo inaczej wygląda egzekucja z ruchomości, a inaczej z nieruchomości.

• ruchomości - wszystkie rzeczy nie będące nieruchomością.

Częścią składową rzeczy jest wszystko to, co należy do rzeczy i nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia rzeczy lub części odłączonej rzeczy (gospodarczo jedna całość).

Art. 47. k.c.[ Część składowa rzeczy ]

§ 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Art. 48. k.c.[ Część składowa gruntu ]

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Art. 49. k.c.[ Urządzenia przedsiębiorstwa lub zakładu ]

Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.

Jako, że części nie mogą być osobnym przedmiotem własności innych praw rzeczowych, prawo własności rozciąga się automatycznie na przedmiot, którego jest ta część składowa.

Część składowa może być przedmiotem odrębnych stosunków, ale z zakresu prawa zobowiązaniowego.

Przynależność - jeśli zajdą łącznie 4 przesłanki:

• rzecz samoistna (w obrocie) - np. futerał na okulary jest przynależnością okularów (a szkła ich częścią składową)

• może być tylko rzeczą ruchomą, natomiast rzecz główna może być ruchomością lub nieruchomością

• rzecz główna i przynależność muszą należeć do jednego właściciela

• przynależność musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

Czynność prawna na rzeczy głównej ma skutek także na przynależności, czyli egzekucja skierowana do nieruchomości jest także egzekucją skierowaną na jej przynależności.

Rzecz główna z przynależnością może być zabezpieczeniem kredytu.

Pożytki:

• pożytki rzeczy:

• naturalne - płody rzeczy (zboże, przychówek, glina, piasek jest pożytkiem z gruntu) jakie stanowią naturalny dochód z rzeczy;

• cywilne - dochody, które daje rzecz na podstawie stosunku cywilno-prawnego (np. czynsz z najmu lokalu)

• pożytki prawa - takie dochody, które prawo przynosi zgodnie ze swoim przeznaczeniem społeczno-gospodarczym (pożytkiem prawa użytkowania jest własność pożytku rzeczy obłożonej tym prawem) - użytkowanie przynosi własność rzeczy zrodzonych przez użytkowaną rzecz; uwypukla się to, gdy inna osoba niż właściciel upoważniona jest do pobierania pożytków z rzeczy

Pieniądz

Prawo traktuje pieniądz jako szczególny podmiot stosunku cywilno-prawnego, którego cechą istotną jest to, że wyraża on to, że zapłata ma nastąpić w określonej sumie znaków pieniężnych, a nie w określonym rodzaju znaków pieniężnych (ważna suma np. 100zł, a nie to czy zapłacę ją 1-złotowymi monetami, czy jednym banknotem).

W niektórych sytuacjach rodzaj znaków pieniężnych może mieć dla stosunku cywilno-prawnego istotne znaczenie (bardzo rzadko - zasada nominalizmu). Ta relacja zobowiązań pieniężnych może mieć miejsce tylko i wyłącznie wtedy, gdy przepis ustawowy na to pozwala, w związku z tym w klauzulach umownych my zabezpieczamy się przed ewentualną inflacją wprowadzając jakieś przeliczniki sumy pieniężnej. Jeżeli tego nie uczynimy będzie obowiązywać zasada nominalizmu finansowego (czyli tyle, ile umówiliśmy się w umowie)

Papiery wartościowe

• Papiery wartościowe to specyficzne dokumenty, w których prawo majątkowe jest tak silnie związane z dokumentem, że przy obrocie dokumentem następuje obrót inkorporowanym w nim prawem majątkowym - obrót tym prawem nie jest możliwy bez obrotu papierem wartościowym.

• „numerus clausus” papierów wartościowych - zamknięty katalog (przynajmniej teoretycznie) - tylko ustawodawca może tworzyć papier wartościowy; można jednak na ich podstawie emitować inne (więc katalog nie jest praktycznie zamknięty)

• papiery wartościowe mogą mieć inkorporowane prawa:

• majątkowe:

• udziałowe (akcje) - prawo udziału w kapitale akcyjnym spółki akcyjnej (suma wyemitowanych akcji pomnożona przez nominał akcji równa jest kapitałowi zakładowemu spółki)

• wierzytelnościowe (obligacje i inkorporowane w nich odsetki, które są prawem wierzytelnościowym), także dywidenda jest wierzytelnością a nie prawem udziałowym w kapitale akcyjnym spółki;

• do rozporządzania rzeczą (np. konsument dla kapitana statku)

• korporacyjne - akcje spółki dają prawo do wzięcia udziału w walnym zgromadzeniu, składania wniosków, zabierania głosu, głosowania itd. Takie prawo zawsze dają akcje imienne. Jeżeli nie są to akcje imienne, to akcjonariusz musi spełnić tzw. akty staranności:

• w spółkach niepublicznych - nie notowanych na giełdzie - na tydzień przed walnym zgromadzeniem trzeba złożyć akcje u notariusza lub w siedzibie spółki, złożyć oświadczenie, że w czasie trwania walnego zgromadzenia nie będzie akcji zbywał

• w spółkach publicznych - notowanych na giełdzie - mamy tylko świadectwa depozytowe (bo muszą one dematerializować akcje) - trzeba zablokować rachunek papierów wartościowych, złożyć oświadczenie o nie rozporządzaniu akcjami, potwierdzone przez biuro maklerskie

• papiery wartościowe, ze względu na sposób przenoszenia inkorporowanych w nich prawa dzieli się na:

• imienne - na papierze (na tzw. płaszczu papieru wartościowego) właściciel wymieniony jest z imienia i nazwiska, zbywalne tylko przez przelew z jego skutkami (przelew i wydanie dokumentu) Art. 509. k.c.[ Przelew ]

§ 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

§ 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Art. 511. k.c.[ Forma przelewu ]

Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony.

Art. 921⁸. k.c.[ Imienne papiery wartościowe ]

Papiery wartościowe imienne legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu. Przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu.

• na zlecenie - uprawniony jest wymieniony w płaszczu, ale przeniesienie praw z papieru wartościowego następuje drogą tzw. indosu (na odwrocie [grzbiecie] weksla konstruuje się twierdzenie [klauzulę] na kogo przenosimy weksel.

Art. 921⁹. k.c.[ Papiery wartościowe na zlecenie ]

§ 1. Papiery wartościowe na zlecenie legitymują osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos.

§ 2. Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.

§ 3. Do przeniesienia praw z dokumentu potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów.

• na okaziciela - nie mają w treści wymienionych osób uprawnionych, ale dają bezwzględną legitymację formalną (kto włada wekslem, ma go w ręku, traktowany jest jak jego prawowity właściciel) - prawa przenoszone są przez wydanie dokumentu.

Art. 921¹². k.c.[ Przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela ]

Przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu

Zorganizowane kompleksy majątkowe

• przedsiębiorstwo prowadzone przez podmiot

Art. 55¹.k.c. [ Przedsiębiorstwo ]

Przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo,

2) księgi handlowe,

3) nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,

4) patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,

5) zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

6) prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo;

Drogą czynności prawnych możemy do przedsiębiorstwa zaliczyć coś więcej lub też mniej niż wynika to z art. 55¹ k.c.. Ale jeżeli dokonujemy stosunku cywilno-prawnego na przedsiębiorstwie (np. je zbywamy) i nie określimy czym ono jest, to obowiązują przepisy art.55¹ k.c. W związku z tym inwentaryzacja jest wtórna, a nie jak kiedyś obowiązkowa przy zbyciu.

• gospodarstwo rolne

Art. 55³. k.c.[ Gospodarstwo rolne ]

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

• mienie (majątek)

Art. 44. k.c.[ Mienie ]

Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.

Czyli, że mieniem są też wszystkie prawa podmiotowe przynoszące korzyści. Długi nie wchodzą w skład majątku ale go obciążają (są zdarzeniem, które nie jest moją własnością ale obciąża moją własność) Gdy obracamy majątkiem, to razem z obciążającymi go zobowiązaniami. Czyli, że np. obejmując czyjś majątek w spadku, możemy do tego dopłacić (jeśli majątek obciążały długi).

Każdy podmiot od urodzenia do śmierci ma tylko jeden majątek.

[ We Francji jeden podmiot może mieć kilka majątków (mas majątkowych)]

Firma - nazwa pod którą spółka prowadzi przedsiębiorstwo (firma jest nazwą spółki, ale i oznaczeniem przedsiębiorstwa, które spółka prowadzi). Firma pełni funkcję indywidualizującą ale i promocyjną (reklamową, marketingową).

• zasada jedności - spółka może prowadzić jedno przedsiębiorstwo - firma musi być jedna dla określonego podmiotu

• zasada prawdziwości - w oznaczeniu firmy musi być zawarty przedmiot jej działania

• zasada ciągłości - wyjątek od zasady prawdziwości - mimo, że oznaczenie firmy powinno wskazywać na profil działalności, to jednak, przedsiębiorstwo może zachować firmę zmieniając profil działalności, gdy firma ma już renomę, a przedsiębiorstwo nie chce jej stracić. Musi jednak pozostać taki sam skład wspólników, jeżeli, którykolwiek ze wspólników się zmieni, firma musi ulec zmianie.

• zasada wyłączności - na obszarze jednego państwa nie może być dwóch firm takich samych lub na tyle do siebie podobnych, by mogły wprowadzić w błąd przeciętnego klienta co do źródła pochodzenia towaru i usług (nie może być dwóch takich samych lub zbliżonych nazw przedsiębiorstw, firm konkurujących, produkujących to samo)

• zasada jawności - firma musi być ujawniona w rejestrze handlowym

Firma składa się z tzw.:

• korpusu (rdzenia)

• w spółkach osobowych, spółce jawnej - powinny w nim być ujawnione albo nazwiska wszystkich wspólników, albo nazwisko jednego z nich i inicjały następnych wspólników albo dodatki określające, że chodzi o innych wspólników

• w spółce komandytowej - ujawnia się w nim tylko i wyłącznie kontemplariuszy - wspólników odpowiadających całym majątkiem

• w spółce kapitałowej firma może być nawet o głupiej nazwie (np. przedsiębiorstwo pogrzebowe „Lepsze życie")

• dodatków

• obligatoryjnych - pokazujących o jaki typ osoby prawnej chodzi (np. sp. z o.o., sp. akcyjna, sp. jawna itd.)

• fakultatywnych - gdy chce się podnieść renomę firmy i od razu wykorzystać firmę w celach promocyjnych (np. Dr Oetker - doktor jest dodatkiem fakultatywnym, Profesorskie Kancelarie Adwokackie - profesorskie dodatkiem fakultatywnym).

Wykład 4 - Czynności prawne

Żeby osiągnąć zamierzony cel, trzeba mieć odpowiednie środki. W stosunkach cywilno-prawnych czynności prawne są właśnie tymi środkami. Są one instrumentami, za pomocą których podmioty stosunków c-p kształtują swoje stosunki. Fundamentem, na którym oparta jest konstrukcja czynności prawnej jest zasada autonomii woli stron - do 1990r. strony mają zasadniczo pełną możliwość kształtowania czynności prawnej tak daleko, że nie mogą wykonywać tylko i wyłącznie czynności prawnej wyraźnie przez prawo zakazanej.

Sfera czynności prawnych wyraźnie przez prawo zakazanych należy obecnie do marginalnych - od 1990r (treść umowy można kształtować dowolnie, zachowując jedynie przepisy bezwzględnie obowiązujące, dopiero jeśli czegoś nie uregulujemy to wchodzą przepisy dyspozytywne k.c., bo nie może być sytuacji, że jakaś sfera jest nie uregulowana).

Oznacza to pełną autonomię, za pewnymi wyjątkami prawnymi i pewnymi wyjątkami o charakterze praktycznym.

Wyjątkiem takim są umowy masowe [adhezyjne] - zawarcie przez przystąpienie. Z umowami takimi mamy do czynienia, gdy jedną ze stron dokonywanej czynności prawnej jest strona mająca stanowisko monopolisty albo podmiotu dominującego. Wtedy wpływ drugiej strony na treść stosunku cywilno-prawnego jest ograniczony lub wyłączony, a nawet nie mamy możliwości wyboru podmiotu, z którym zawieramy umowę. (np. umowa o przewóz koleją - nie znamy treści tej umowy, nie negocjujemy jej z panią w okienku; umowa na dostawy elektryczności -jedynym podmiotem z jakim możemy ją zawrzeć są Państwowe Sieci Energetyczne) - wyjątki te mają na razie małe znaczenie, ale będzie ono rosło wraz z postępem globalizacji

Czynność prawna to taki stan faktyczny, w którego skład wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do powstania, zmiany, lub zniesienia stosunku cywilno-prawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki nie tylko w tym oświadczeniu wyrażone, ale także wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego, ustalonego zwyczaju. (np. dokonujemy aktu zakupu w sklepie, czynnością związaną bezpośrednio z naszym oświadczeniem woli była sprzedaż/kupno, a ustawowo skutkiem jest jeszcze rękojmia)

Oświadczenie woli to termin techniczno-prawny - jest to taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno-prawnego. (Zaproszenie kogoś na kolację jest oświadczeniem woli tylko w znaczeniu potocznym, a nie prawnym)

Oświadczenie woli nie musi być tylko wyrażone ustnie lub pisemnie (np. objęcie rzeczy niczyjej w posiadanie też jest oświadczeniem woli).

Cechy oświadczenia woli w sensie techniczno-prawnym:

• musi być zrozumiałe dla adresata i można ustalić jego sens

• tylko takie, które jest złożone w sposób swobodny (bez przymusu)

• musi być złożone na serio (czyli np. nie jest częścią jakiegoś przedstawienia)

Sposób złożenia oświadczenia woli:

• ustnie

• pisemnie

• jakieś zachowanie się, wynikające z okoliczności

Milczenie - zgodą nie jest chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. (do roku 1990 milczenie było zgodą)

Art. 386. k.c.[ Milczące przyjęcie oferty ]

Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą otrzyma ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach, brak odpowiedzi uważa się za przyjęcie oferty.

Przemilczenie - bierne zachowanie się - zaniechanie określonych działań - sfingowane oświadczenie woli - jest oświadczeniem woli, ponieważ jest to taka sytuacja, z którą ustawodawca łączy skutki prawne dotyczące biernego zachowania się podmiotu - nazywa się także domniemanym oświadczeniem woli, np. nie złożenie przez spadkobiercę w terminie określonym w ustawie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku traktuje się jako przyjęcie spadku wprost.

Oświadczenia woli mogą być skierowane do:

• konkretnego adresata

• ad incertas personas - bliżej nieokreślonej liczbie osób - zachodzi tylko, gdy zostanie spełniony warunek (np. ktokolwiek widział mojego pieska), a skutek tylko wobec określonych osób (proszony jest o przyprowadzenie go, czeka nagroda)

Od kiedy wiąże oświadczenie woli - Teoria doręczenia

Art. 61. k.c.[ Chwila złożenia oświadczenia ]

Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.

Czyli wystarcza tylko stworzenie możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia woli.

Interpretacja

Art. 65. [ Wykładnia oświadczenia woli ]

§ 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Cel - nie tylko w rozumieniu gospodarczym - także interes prawny (jak Armstrong i prof. Witosz pójdą do rowerowego i powiedzą „proszę rower” - będzie to znaczyło coś innego)

W nowym kodeksie będzie się zakładało średnią kompetencję językową obywateli - (czyli najpierw będzie badana kompetencja oświadczenia woli, potem zwyczaje, a dopiero potem cele) - Będzie trzeba ważyć słowa.

W oświadczeniu woli wyróżnia się:

• wewnętrzny akt woli (to co pomyślę)

• uzewnętrznienie aktu woli (to co powiem, zrobię)

Gdy oświadczenie złożone „ad incertas personas” - pierwszeństwo wewnętrznego aktu woli.

Jeżeli oświadczenie złożone konkretnej osobie - tak jak zrozumiał je adresat.

Wykład 5 - Podział czynności prawnych

Podstawowy podział czynności prawnych (jego kryterium jest okoliczność, czy do dokonania czynności prawnej potrzeba oświadczenia woli jednej ze stron, dwóch, czy też więcej):

• jednostronne - wystarczy oświadczenie jednej osoby - tzw. przyrzeczenie publiczne - są to czynności takie jak: testament, weksel, czek, wypowiedzenie umowy o pracę, porzucenie rzeczy; istnieje „numerus clausus” czynności prawnych jednostronnych, nie można swobodnie tworzyć nowych.

• uchwały - tak jakby pomiędzy dwu- a jednostronnymi - wola większości jest wolą wszystkich i wszyscy muszą się podporządkować - następuje przełamanie zasady jednomyślności (konsensusu), stosuje się w kodeksie spółek handlowych (umowa sp. z o.o.[art. 208 § 5 k.c.], lub S.A.)

• dwustronne (i wielostronne) - musi być zgodne oświadczenie obu stron (we wszystkich elementach dotyczących czynności prawnej)

Inny podział czynności prawnych:

• między żyjącymi (inter vivos)

• na wypadek śmierci (mortis causa)

• testament - powołanie do dziedziczenia w sposób generalny

• zapis - co, komu

• zrzeczenie się dziedziczenia

Czynności prawne dzieli się także na:

• realne - wymagają czynności prawnych (zastaw tradycyjny, rejestrowy), potrzebne jest działanie. Niektóre czynności prawne wymagają czegoś więcej, pewnych działań faktycznych, fizycznych (wydanie, przekazanie, wręczenie) - umowa przechowania (musimy wydać daną rzecz), danie zadatku, umowa o powierzeniu mienia pracownikowi przez pracodawcę (np. samochodu)

• konsensualne - skutek przez porozumienie stron (np. sprzedaż) - odpowiedzialność i przejście ryzyka utraty rzeczy następuje z chwilą wydania towaru. Wystarczy oświadczenie woli. (Najem, umowa o dzieło, umowa - zlecenie).

Inny podział na czynności prawne:

• rozporządzające - celem i skutkiem jest przeniesienie, obciążenie lub zniesienie tylko prawa majątkowego (skutek bezpośredni) - najczęściej w celu przysporzenia dla rozporządzającego. Powoduje utratę aktywów dokonującego czynności, ale najczęściej utrata jednego aktywu rodzi od razu powstanie nowego - np. wierzyciel, któremu przysługuje zapłata traci aktyw jakim będzie wierzytelność ale zyskuje aktyw jakim będzie uzyskanie świadczenia zawartego w danej wierzytelności). Nie musi tak jednak być - przy darowiźnie nic się nie zyskuje za utratę aktywów.

• zobowiązujące - powodują powiększenie pasywów podmiotu (zobowiązanie do świadczenia) - głównie po to by w przyszłości rozporządzać (umowa najmu zobowiązuje po stronie najemcy do płacenia czynszu, a zapłata jest czynnością rozporządzającą)(oddanie kurtki do szatni i jej odbiór nie są czynnościami rozporządzającymi - szatniarka nie ma tytułu prawnego do naszej kurtki - umowa przechowania)

• o podwójnym skutku - wywołują zarówno skutek czynności rozporządzającej i zobowiązującej (np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.)

Czynności prawne można także podzielić na:

• kazualne (przyczynowe) - (przyczyna dokonania czynności prawnej - causa, a nie przyczyna dla której dokonałem czynności prawnej) - można powołać się na nieważność przyczyny - brak przyczyny oznacza brak skutku; kauzy czynności prawnych:

• zobowiązująca

• uwalniająca

• zakładająca szczodrobliwość

• zabezpieczająca inną czynność

Czynność prawna musi zawierać w sobie przynajmniej jedną z tych kauz. Jeśli nie ma ani jednej kauzy - czynność jest „non existance”. 97% czynności to kazualne.

• abstrakcyjne (oderwane) - czynność wywołuje skutki prawne nawet gdy przyczyna jest nieważna. (np. weksel - musimy go zapłacić nawet jeśli nie otrzymaliśmy rzeczy, za którą tym wekslem zapłaciliśmy, także czeki) - czynność taka musi wynikać z normy prawnej.

Inny podział:

• odpłatne - przysporzenie następuje po obu stronach czynności

• nieodpłatne (czynność darmo) - dokonywana bez żadnego interesu prawnego - dlatego, że chcę

Czynności powiernicze - zwane również fiducjarnymi. Składają się na nie dwa elementy:

• przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa, z którego powiernik może korzystać w pełnym zakresie wyznaczonym treścią tego prawa.

• zobowiązanie powiernika wobec powierzającego do tego, że będzie korzystał z tego prawa w ograniczonym zakresie, wskazanym treścią umowy powierniczej, w szczególności, że w określonej sytuacji przeniesie to prawo z powrotem na powierzającego.

Wykład 6 - Zawieranie umów

Umowa jest czynnością prawną, potrzebne są do niej 2 zgodne oświadczenia woli.

Rodzaje umów:

I.

1. nazwana - każda umowa regulowana przez k.c.

2. nienazwana - treść umowy nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera żadnych ich elementów np. umowa leasingu, sponsoringu

3. mieszane - składa się ona z elementów różnych umów nazwanych np. umowy hotelowe - najmu, zlecenia, przechowania itp.

II.

1. jednostronnie zobowiązująca - dla jednej strony wynikają tylko prawa a dla drugiej tylko obowiązki np. darowizna

2. dwustronnie zobowiązująca - każda ze stron jest zarazem wierzycielem i dłużnikiem

III.

1. odpłatna - gdy obie strony odnoszą z niej korzyści i ponoszą ciężary (sprzedaż, najem, pożyczka)

2. nieodpłatna (darma) - gdy tylko jedna strona odnosi korzyść np. darowizna, pożyczka nieoprocentowana itp.)

IV.

1. konsensualna - dochodzi do skutku przez samo złożenie odpowiednich oświadczeń woli

2. realna - wymaga do zawarcia złożenia przez strony oświadczeń woli oraz wydania rzeczy

Sposoby zawierania umów (regulowane przez k.c.):

1. drogą rokowań (negocjacji)

2. drogą oferty

3. drogą przetargu, aukcji

W praktyce stosuje się także inne nieregulowane przez k.c. jak: punktacje, deklaracje intencji oraz aukcje i licytacja.

Rokowania - nie zostały zdefiniowane normatywnie:

Art. 72. k.c.[ Rokowania ]

Jeżeli strony prowadzą rokowania w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem rokowań.

Artykuł ten oznacza, że pojęcie rokowań odnosi się do jakiegoś wzajemnego oddziaływania na siebie (faktycznego). Jest więc różnica między rokowaniami a zaproszeniem do rokowań. Wzajemna relacja stron jest intencjonalnie skierowana na zawarcie oznaczonej umowy (a nie jakiejkolwiek umowy). Wzajemne oddziaływanie ma na celu rozwiązanie konfliktu co do indywidualnych interesów i oczekiwań stron, które zamierzają one zrealizować poprzez zawarcie danej umowy.

Mimo, że rokowania nie są wiążące to na rokujących ciążą powinności, których niewykonanie zrodzi odpowiedzialność. Strony winny sobie przekazywać wzajemne informacje stanowiące podstawę do podjęcia stanowczych decyzji o zawarciu umowy (obowiązuje lojalność między podmiotami). Strony powinny się informować co do skutków i przewidywanych skutków (następstw gospodarczych) danej umowy. Jeśli tego nie ma to jest tzw. „culpa in kontrahendo” - wina w rokowaniach.

Strony rokujące są zobowiązane sformułować projekt umowy, która ma być zawarta.

Rokowania w praktyce stosuje się przy skomplikowanych umowach, najczęściej o charakterze nienazwanym (umowa leasingu, sponsoringu) oraz przy umowach mieszanych. Posługujemy się nimi, gdy nie możemy posłużyć się pewnym szablonem umowy, a także gdy przedmiot umowy jest o dużej wartości.

W toku rokowań nie może zaistnieć sytuacja, gdy jedna strona uzyskała skutek związania drugiej strony co do decydowania treści umowy (jeżeli strony ustalą pewne elementy umowy, to ich związanie nie jest związaniem ostatecznym)

Umowa poprzez rokowania może zostać zwarta tylko po uzgodnieniu wszystkich, zadeklarowanych wcześniej do omówienia punktów. Czyli jeśli przystępując do rokowań zakładamy 155 elementów do omówienia, to we wszystkich musimy dojść do porozumienia. Nie wystarczy porozumieć się co do 153 elementów. Można za to zmieniać uzgodnienia co do elementów aż do chwili ostatecznego zakończenia rokowań.

W rokowaniach nie ma czegoś takiego jak protokół rozbieżności.

Punktacje (nie regulowane przez k.c.)

• kiedyś występowały tylko w handlu międzynarodowym

• istnieje protokół rozbieżności - wystarczy porozumienie co do elementów istotnych (strony ustalają, które elementy są istotne).

• można dodać warunek, w jakim czasie elementy nieistotne muszą być ustalone

• uzgodnienie jakiegoś postanowienia wiąże strony - element podpisany nie może podlegać zmianie bo byłaby to zmiana cząstkowej umowy w ramach całej umowy

Strony same na początku określają czy będą prowadziły rokowania czy punktacje.

System ofertowy (art. 66-70 k.c.)

I etap - złożenie oferty przez jeden podmiot (oferent)

II etap przyjęcie oferty przez drugi podmiot (oblat)

Co jest ofertą?

Art. 66. k.c.[ Oferta ]

§ 1. Kto oświadczył drugiej stronie wolę zawarcia umowy, określając w oświadczeniu jej istotne postanowienia (oferta), i oznaczył termin, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, ten jest ofertą związany aż do upływu oznaczonego terminu.

§ 2. Gdy termin nie był oznaczony, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu lub innego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, jeżeli nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Z analizy art. 66 k.c. wynika, że oświadczenie woli jest ofertą jeśli ma dwie cechy (które muszą zaistnieć łącznie):

• skierowana do drugiej strony stanowcza propozycja zawarcia umowy - czyli zbędne są dalsze oświadczenia po stronie oferenta, ponawianie oferty itd., po stronie oblata też nie potrzeba dodatkowych propozycji - po prostu oblat mówi „tak” lub „nie”

• musi obejmować przynajmniej minimalną treść umowy (przyszłej umowy) - przy umowach nazwanych, a przy umowach nienazwanych powinna wyczerpywać przyszłą treść umowy - często stosuje się ogólne warunki umów.

Art. 71. k.c.[ Zaproszenie do rokowań ]

Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do rozpoczęcia rokowań.

Art. 543. k.c.[ Oferta sprzedaży ]

Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.

Czyli np. jak jest wystawiony automat („jednoręki bandyta” lub biletowy) to umowę zawieramy przez wrzucenie do niego pieniążka.

Jak długo oferta wiąże oferenta?

1. Oferent sam może określić termin związania daną ofertą - co oznacza, że w tym czasie nie będzie jej zmieniał

2. Gdy oferent nie określa czasu związania to ustawodawca wprowadził dwa rozwiązania zależne od rodzaju składania oferty:

1. bezpośrednio lub za pomocą środków bezpośredniego komunikowania się na odległość (np. telefon) - oferta musi zostać przyjęta (lub odrzucona) niezwłocznie (niezwłocznie nie znaczy natychmiast), czyli bez uzasadnionej zwłoki. Czas ten będzie zależał od sytuacji faktycznej w jakiej znalazł się oferent i oblat (oblat może np. sprawdzić inne oferty)

2. w sposób inny niż w pkt.a (np. list) - oferta przestaje wiązać w czasie, w którym oferent mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez uzasadnionej zwłoki (czas dojścia oferty, namysł, decyzja, wysłanie odpowiedzi, dojście odpowiedzi) - te elementy powodują, że nie wiemy jaki będzie termin do którego należy się uważać za związanego ofertą.

Co jeśli poczta przeciągnie?

Art. 67. k.c.[ Opóźnienie odpowiedzi ]

Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub z okoliczności wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, iż wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za nie zawartą.

Czasami oferta nie wymaga oświadczenia ze strony adresata, a zawarcie umowy następuje przez wykonanie czynności. Np. katalog jakiegoś domu wysyłkowego jest zaproszeniem do składania ofert (kupna) - nasze zamówienie jest ofertą. Firma po otrzymaniu naszej oferty wysyła towar, gdy go dostaniemy następuje zawarcie umowy i od razu jej wykonanie.

Oferty prasowe (orzeczenie Sądu Najwyższego VI 2000):

• jeśli jest napisane „do czasu wyczerpania się zapasów magazynowych” - takie oświadczenie nie spełnia wymogów konstytucyjnej cechy oferty - nie jest więc to oferta, a zaproszenie do rokowań.

W czasie związania ofertą można ją zmienić, a umowa zostaje zawarta na warunkach jakie były w chwili składania oświadczenia przez oblata.

Jeżeli oblat mówi: „tak, ale...” to przyjmuje się fikcję, że oblat staje się oferentem - umowy z zastrzeżeniami. Nie ma „u nas” oferty z protokołem rozbieżności”.

Przetarg - regulacja w k.c. jest ogólnie tożsama z tymi jakie obowiązują w UE. Oprócz regulacji w k.c. (która nie zawiera normatywnej definicji) jest jeszcze 17 ustaw regulujących przetarg. (m in. Ustawa o zamówieniach publicznych, o strefach ekonomicznych, o prywatyzacji, komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych).

Przetarg to szczególny tryb zawierania umowy, o charakterze eliminacyjnym:

• brak zindywidualizowanej drugiej strony przyszłej umowy - w ofercie mniej-więcej wiemy do kogo się zwracamy z ofertą i kto będzie stroną umowy, w przetargu - nie. Personifikowanie podmiotu i przedmiotu następuje gdy przetarg zostaje rozstrzygnięty. Personifikowanie strony umowy jest głównym (ale nie jedynym) celem postępowania przetargowego, w jego toku będzie się krystalizować także i treść przyszłej umowy.

• duże sformalizowanie trybu w jakim dokonuje się personifikacja drugiej strony (przepisy bezwzględnie obowiązujące wobec trybu) wyłonienie strony musi nastąpić po pierwszej z ofert przetargowych. Jeżeli więc zostaną złożone oferty, a nie można ich w żaden sposób porównać to unieważnia się przetarg, bo nie jest to postępowanie przetargowe - można to określić jako wybór ofert.

• w postępowaniu przetargowym musi nastąpić wyłonienie strony która zawrze umowę (wybiera się najlepszą ofertę z istniejących) - podmiot ten jest zobowiązany do zawarcia umowy pod rygorem odszkodowawczym

Przetarg w założeniu ma być remedium (chociaż nie jest) na uczciwe zawieranie transakcji (wyłonienie najlepszego dostawcy, sprzedawcy).

Uwagi dotyczące sformalizowania postępowania przetargowego (są one określone w k.c. - choć na wysokim stopniu abstrakcji - oderwania od konkretów), naruszenie wymogu formalnego jest jedyną i wystarczającą przyczyną unieważnienia przetargu (jeżeli złamiemy którąś z formułek to może to być przyczyną unieważnienia przetargu).

W ogłoszeniu o przetargu muszą się znaleźć:

1. precyzyjne określenie czasu przetargu (co do minuty)

2. precyzyjne określenie miejsca (w sposób, który przeciętnemu uczestnikowi przetargu pozwoli trafić do miejsca przetargu)

3. precyzyjne określenie warunków przetargu, w zależności od rodzaju przetargu:

1. przy przetargu pisemnym należy wskazać:

1. gdzie i jak zostaną otwarte oferty (musi to być etap jawny)

2. czy otwarcie ofert nastąpi komisyjnie - musi być podany skład komisji

3. czy otwarcie ofert nastąpi z udziałem oferentów

4. tryb wyboru najlepszej oferty (jakie elementy będą grały decydującą rolę - np. cena, warunki płatności, dostawy)

5. wadium - jeśli jest wymagane - jego wysokość i termin płatności, którego przekroczenie powoduje, że dana oferta nie będzie brana pod uwagę w postępowaniu przetargowym

2. przy przetargu ustnym

1. reguły postąpień oferentów - minimalny krok postąpień - „co ile zmiana”

2. sposób składania oświadczeń (przybicia) - jak oferent składa oświadczenie woli (np. czy po zapytaniu „kto da...” podnoszą numerki, czy co robią)

Poza przetargiem ustnym i pisemnym wyróżnia się:

• nieograniczone - może do niego przystąpić każda osoba bez potrzeby posiadania określonych kwalifikacji, doświadczeń zawodowych, referencji

• ograniczone - gdy trzeba spełnić jakieś kryteria aby móc przystąpić do przetargu. (stwarza możliwości manipulacji - można tak zawęzić kryteria, że np. tylko jedna firma będzie mogła przystąpić)

• otwarty - jeżeli informacje o przetargu są podawane do wiadomości publicznej wszelkimi dostępnymi środkami przekazu (masowego lub fachowego)

• zamknięty - jeżeli zaproszenie do składania ofert jest kierowane imiennie do kręgu wybranych adresatów np. o budowę autostrady

Odróżnia się też przetarg publiczny od prywatnego. Podział ten zależy od faktu, czy ogłoszony przetarg podlega przepisom ustawy o zamówieniach publicznych i wtedy będzie przetargiem publicznym. Ale przetargiem publicznym będzie też każdy przetarg podlegający przepisom aktów prawnych zaliczanych do prawa publicznego np. ustawa o zamówieniach na potrzeby wojska. Wszystkie które nie podlegają tym ustawom są przetargami prywatnymi.

Trzy przesłanki określone przez ustawę o zamówieniach publicznych:

1. przedmiotem przetargu mogą być tylko roboty budowlane, usługi, dostawy

2. zamówienia dokonuje podmiot zobowiązany do stosowania przepisów tej ustawy (np. państwowa jednostka budżetowa, państwowe zakłady budżetowe, państwowe fundusze celowe, jednostki samorządu terytorialnego, państwowe i komunalne jednostki organizacyjne ale tylko te, które wykonują zadania o charakterze użyteczności publicznej),

3. zamówienie musi być finansowane lub współ-finansowane ze środków publicznych (min. 30%)

Wadium.

Organizowanie przetargu kosztuje, więc do przetargu muszą zgłosić się osoby wiarygodne (najlepiej uwiarygodnia zgłaszających się oferentów ich kondycja finansowa). Wadium spełnia więc funkcję eliminującą (wysokie eliminuje słabe firmy, to podmioty, które nie są w stanie tego wadium wpłacić).Wadium określone jest w pieniądzu. Wadium służy zabezpieczeniu interesów organizatorów na wypadek szkód, które mógłby ponieść w czasie trwania postępowania przetargowego, bowiem jeśli przetarg wyłoni ostateczną osobę, z którą umowa ma być zawarta, a umowa nie zostanie zawarta z winy tej osoby to wadium przepada na rzecz ogłaszającego przetarg. Po zawarciu umowy może nastąpić zwrot wadium lub też wadium zaliczane jest na poczet świadczenia przyszłej umowy albo zmienia się w gwarancję zabezpieczającą wykonanie umowy.

Wykład 7

Wady oświadczenia woli

Oświadczenie woli dzieli się na wewnętrzny akt woli i jego uzewnętrznienie.

Wadą oświadczenia woli jest taka nieprawidłowość albo wewnętrzna albo zewnętrzna, która spowodowała niezgodność aktu woli z jego przejawem.

Kodeks cywilny wyróżnia następujące wady oświadczenia woli:

1. brak świadomego lub swobodnego podejmowania decyzji

2. pozorność

3. błąd

4. groźba

5. podstęp

1 i 4 polegają na wadliwym funkcjonowaniu mechanizmu woli

2 polega na niezgodności pomiędzy aktem woli a jego przejawem

3 polega albo na wadliwym działaniu samej woli czyli na wadliwym powzięciu woli - błąd sensu stricto albo na niezgodności aktu wewnętrznego z jego przejawem na zewnątrz - pomyłka.

Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji.

Polega na znajdowaniu się w anormalnym stanie psychicznym wyłączającym swobodne i świadome oświadczenie woli. Skutkuje nieważnością dokonanej czynności prawnej ex lege - z mocy ustawy.

Stan taki może być wywołany:

• pod wpływem choroby psychicznej (tu z kolei trzeba określić, co jest chorobą psychiczną)

• narkozą

• uwiądem starczym (są to pewne cechy psychiczne - zwolnione myślenie, nielotność - nie chodzi tu tylko o wiek)

Jednak nie podlega pod ten błąd oświadczenie woli złożone w trudnej sytuacji ekonomicznej - nie jest anormalny stan psychiczny - takie jest orzeczenie z lat '70 - już wtedy krytykowane bo są sytuacje, kiedy kogoś może „przycisnąć” - np. leży 5 dni pod śniegiem bez jedzenia, to gotów jest całą Polskę sprzedać za kurczaka - jest to sytuacja graniczna, ale póki co obowiązuje orzeczenie.)

Pozorność

Oświadczenie jest pozorne jeżeli zostanie złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru (wada konstytutywna) - oznacza to, że strony są zgodne co do tego, że oświadczenie woli nie ma wywołać skutku lub też ma wywołać skutek inny od tego jaki wynika z oświadczenia woli i czynności prawnej z niego wynikającej.

• brak skutku - jest to pozorność zwykła (czysta) - oświadczenie takie jest bezwzględnie nieważne - (np. gdy wszystko sprzedaję „na papierze” koledze lub sąsiadowi, żeby mi tego nie zajął komornik)

• chęć wywołania innego skutku - pozorność ukryta (kwalifikowana, dyssymulowana) - np. z powodu tego, że podatek od darowizny jest wyższy od podatku od sprzedaży babcia będzie wolała „sprzedać” wnusiowi prezent mimo, że faktycznie nie weźmie od niego pieniędzy. Ukryta czynność prawna może zostać uznana za ważną jeśli spełnia warunki czynności prawnej. Czyli zostanie unieważniona umowa kupna-sprzedaży ale prawo darowizny pozostanie w mocy, ponieważ umowa darowizny wymaga oświadczenia jednej strony i wydania przedmiotu. Przy umowie kupna-sprzedaży mamy te same czynności, ale sprzedający powinien podać jakąś cenę. W związku z tym przy pozorności kwalifikowanej tak ukryta czynność prawna będzie ważna, wywoła skutki prawne a tylko umowa pozorna będzie nieważna.

Błąd:

• mylne wyobrażenie osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie rzeczy, jeśli stało się ono przyczyną sprawczą danego oświadczenia woli (np. jakiś nowobogacki myśli, że każdy obraz z koniem to na pewno Kossak i jest gotów drogo go kupić) - błąd sensu stricto

• mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia woli (pomyłka) - chciał np. wypisać czek na 7 mld a wypisał 7 i 18 zer.

Jeżeli błąd oświadczenia woli nie stanowi treści to jest on obojętny - nie stanowi błędu w znaczeniu prawnym.

Jednak nawet nie każdy błąd co do treści czynności prawnej będzie dla prawa ważny (żeby można się było na niego powołać przy unieważnianiu) - musi to być błąd prawnie doniosły - czyli taki, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby nie składający oświadczenie woli nie był pod wpływem błędu i działał rozsądnie to nie złożyłby danego oświadczenia (jest to trudne do udowodnienia dla podmiotów gospodarczych).

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej ale uprawnia tego, kto złożył oświadczenie woli pod wpływem błędu do uchylenia się od skutków tego oświadczenia.

(Możliwość wystąpienia do sądu o unieważnienie czynności prawnej).

Groźba

Mówimy o niej wtedy, gdy jedna osoba w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenia woli o określonej treści zapowiada użycie środków, które sprowadzą niekorzystne następstwa albo dla tej osoby, która ma złożyć oświadczenie woli albo dla osoby trzeciej, gdyby oświadczenie nie zostało złożone.

Groźba może przyjąć postać:

• przymusu psychicznego

• przymusu fizycznego

Groźba musi być bezprawna:

• zagrożenie użyciem środka bezprawnego np. zabójstwa

• zagrożenie użyciem środka dozwolonego ale dozwolonego nie w celu uzyskania konkretnego oświadczenia woli. - czyli groźba przysłania komornika do niesolidnego wierzyciela nie liczy się w tym rozumieniu; ale np. groźba polegająca na tym ,że jeśli ktoś nie złoży danego oświadczenia woli to doniesiemy na niego bo kiedyś coś zrobił złego - już się liczy - donos jest prawnie dozwolony, ale nie do szantażu.

Groźba powinna być poważna - odpowiednia proporcja sił pomiędzy grożącym a tym, któremu się grozi.

Treść czynności prawnych

Art. 58. k.c.[ Nieważność czynności prawnej ]

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Czynność sprzeczna z ustawą - należy rozumieć tylko i wyłącznie sprzeczność z nakazem lub zakazem w bezwzględnie obowiązującym przepisie prawa, czyli o charakterze „iuris cogentis” - wiążącego w taki sposób, że wola stron nie jest w stanie dokonać żadnego uszczerbku - oznacza to, że czynności prawnej, która będzie sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawnym nie da się uzdrowić - trzeba dokonać nowej czynności prawnej, takiej aby była zgodna z obowiązującym w tym zakresie przepisem.

Kiedy przepis jest bezwzględnie obowiązujący - musimy to wyczytać z tekstu aktu prawnego - jeżeli używa formuł „musi”, „zobowiązuje się”. Słowo „powinien” nie jest wyrazem przepisu bezwzględnie obowiązującego, bo powinien to „może ale nie musi”. Trzeba zinterpretować czy z danego przepisu wynika słowo „musi”.

Czynność mająca na celu obejście ustawy - podjęta w sposób, który nie jest zakazany; zakazany jest jednak jej cel - próba osiągnięcia czynności zakazanej przez prawo środkami przez prawo dozwolonymi.

Nieważna także wtedy, gdy sprzeczna z zasadami współżycia społecznego - kiedyś był problem transferu piłkarzy - nie można handlować ludźmi - więc sprzedaje się kartę zawodnika, a przecież wiadomo, że on „idzie za nią”.

Treść czynności prawnej jest bogata i składa się z:

1. Essentialia negotii - elementy przedmiotowo istotne - muszą być zawarte w czynności w sposób bezwzględny dla wywołania skutku prawnego; ustawodawca określa które elementy należą do tej grupy (dla każdej umowy będą to inne elementy - określone w przepisach definicyjnych) - np. w umowie kupna-sprzedaży trzeba określić podmioty, przedmiot i cenę. Essentialia negotii posiadają tylko umowy nazwane czyli regulowane przepisami kodeksu cywilnego. Jeśli umowa jest nienazwana to nie ma Essentialia negotii. Określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego.

2. Naturalia negotii - elementy przedmiotowo nieistotne - nieobjęcie ich treścią czynności prawnej nie ma wpływu na dojście tej czynności do skutku, bowiem zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Można nie regulować pewnych czynności w umowie, ale wchodzą wtedy, będące w rezerwie, przepisy ustawy. Np. w umowie kupna sprzedaży możemy nie określić czasu i miejsca wydania przedmiotu umowy - regulują to wtedy art. 454 i 455 k.c. składniki treści czynności cywilnoprawnej, które powinny się znaleźć w jej treści, jednakże jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna, a brakujące elementy można ustalić na podstawie przepisów dyspozytywnych, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów.

Takim składnikiem jest np. ustalenie miejsca wykonania umowy.

3. Accidentalia negotii - elementy podmiotowo istotne - są to elementy, które są nietypowe dla danej czynności prawnej - reguluje je tylko umowa stron - są one dla stron istotne - np. facet z Emiratów Arabskich zamawia 25 ton węgla w kęsach, każdy kawałek zapakowany w niebieską bibułkę - dla niego jest to ważne (bo tak się tam okazuje miłość) - czyli postanowienie jest na tyle ważne dla podmiotu, że bez niego czynność nie zostanie dokonana - gdyby wysłano węgiel bez bibułki - umowa nienależycie wykonana.

Sankcje wadliwych czynności prawnych:

1. nieważność bezwzględna - najbardziej ostra sankcja - mimo istnienia zewnętrznego wyrazu czynności - czynność jest niedokonana:

1. może się na nią powołać każda zainteresowana osoba (zainteresowany jest każdy, bo chcemy by porządek prawny był przestrzegany) - ma charakter definitywny

2. istnieje z mocy prawa - sąd musi ją uwzględnić z urzędu, nawet gdy nikt tego nie zgłosi

3. nie może być konwalidowana (uzdrawiana) - nie uzdrawia się czegoś co nie istnieje

4. w Radwańskim jest konwalidacja czynności bezwzględnie nieważnej - uznanie jej za ważną z mocą wsteczną na podstawie faktów późniejszych np. art. 14k.c.§2, 890 - jeżeli nieważność dotyczy tylko części czynności prawnej (niektórych jej postanowień)

5. czynność jest nieważna od momentu dokonania a nie od momentu uznania za nieważną przez sąd

6. wyjątek! - zezwala się, iż czynność bezwzględnie nieważna będzie ważna w tych elementach, które są ważne, chyba, że strony nie dokonałyby tej czynności gdyby nie miała ona być ważna tylko w tych elementach

2. nieważność względna -wzruszalność-unieważnialność- wywołuje wszystkie określone w niej skutki prawne, jednakże skutki te mogą ulec uchyleniu lub zmianie jeśli uprawniona do tego osoba skorzysta z przysługującego jej w tym względzie prawa podmiotowego i to we wskazanym terminie

1. może się na nią powołać ściśle określony krąg osób (ustawa mówi kto i kiedy)

2. sąd uwzględnia wzruszenie tylko na wniosek strony osoby uprawnionej

3. czynność taka może być konwalidowana - istnieje ale jest chora

1. wyraźnie - wyraźne przyznanie do błędu i uznanie skutków

2. milcząco - w ciągu roku masz prawo do stwierdzenie nieważności - 1 rok milczenia to nie ma prawa do uchylenia się od skutków - czynność nabiera ważności

3. bezskuteczność zawieszona - gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby 3-ciej, np. do dokonania czynności prawnej przez osoby o „niepełnej zdolności” potrzebna jest zgoda opiekuna ustawowego. Czynność jest ważna od momentu zawarcia, a tylko jej skuteczność zawieszona. Tzw. kulejąca czynność prawna. Np. jak małolat chce sprzedać chatę rodziców - czynność nieważna, ale jeśli wrócą i wydadzą zgodę to czynność jest ważna od chwili sprzedaży a nie od chwili zgody

4. bezskuteczność względna - w celu ochrony interesów osoby trzeciej - ograniczony podmiotowo zakres działania - tylko do określonych osób nie wywołują nigdy skutków

1. z mocy prawa - jeśli np. umarł facet co miał 10 dzieci, w chwili śmierci było przy nim tylko jedno i sprzedało cały spadek - brak skutków sprzedaży wobec pozostałych - umowa jest ważna tylko w 1/10 - to co było jego (zakładając, że gościu nie namotał w testamencie)

2. wynik prawomocnego orzeczenia sądu - Art. 527. [ Ochrona wierzycieli ] § 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Jeśli dłużnik zbył swój majątek mając świadomość, że pokrzywdzi wierzyciela - można wystąpić do sądu o uznanie braku skuteczności czynności - można zaspokoić się z tego sprzedanego majątku kupionego przez osobę 3-cią (tylko jeśli wierzyciel ma wyrok sądu)

Przedstawicielstwo - wg konstrukcji przyjętej w prawie polskim polega na tym, że jedna osoba (reprezentant, przedstawiciel) dokonując w imieniu drugiej osoby czynności prawnej wywołuje skutek prawny po stronie tego kogo reprezentuje (przedstawicielstwo czynne).

Pełnomocnictwo bierne - tylko do odbierania oświadczeń woli.

Dwa źródła umocowania:

• ustawa - art. 25 prawa o obligacjach - tylko bank reprezentanta może wystąpić w interesie obligotariuszy wobec eminenta

• oświadczenie woli mocodawcy - w polskim prawie pełnomocnictwo jest jednostronną czynnością prawną! Pełnomocnik nie musi wyrazić zgody, nie musi też działać w jego imieniu; żeby zamocować i związać trzeba zawrzeć stosunek podstawowy - np. umowa o pracę, zlecenia agencyjne z reprezentowaniem - wtedy już można ciągać do odpowiedzialności.

Samo pełnomocnictwo daje prawo ale nie zobowiązuje do niczego.

!!!Podobne i mylone z przedstawicielstwem!!!

Posłaniec - kto przenosi gotowe oświadczenie woli innej osoby do określonego adresata („on mówi, że on chce”)

Posłańcem może być każdy - nawet berbeć - może on nie znać i nie rozumieć przenoszonego oświadczenia woli - może nie mieć zdolności prawnych.

Jeśli posłaniec zniekształci oświadczenie woli, to tak jakby złożone było pod wpływem błędu.

Zastępca pośredni - działa we własnym imieniu na cudzy rachunek - tzw. zastępstwa agencyjne, maklerstwo

Pełnomocnik - działa w cudzym imieniu na własny rachunek - „ja mówię w jego imieniu, że ja chcę” - musi mieć przynajmniej ograniczoną zdolność prawną.

Pełnomocnictwo może być udzielone w każdy dowolny sposób:

• można powiedzieć „jesteś moim pełnomocnikiem”

• można napisać

• jakieś fakty (np. jest mocodawca i „ktoś” - ten ktoś mówi, a mocodawca milczy - traktuje się ktosia jak pełnomocnika)

Jednak przepisy szczególne będą mówiły o formie udzielenia pełnomocnictwa. Powinno być w takiej formie,

w jakiej dokonana będzie czynność prawna.

Np. do zbycia nieruchomości trzeba pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego bo sprzedaży dokonuje się jako aktu notarialnego.

Pełnomocnik musi mieć przynajmniej taką zdolność prawną jaką ma mocodawca. (przynajmniej)

Domniemanie pełnomocnictwa - osobę czynną w lokalu przeznaczonym do obsługi osób trzecich uważa się za pełnomocnika - czynności jakich dokona mają skutek prawny.

Pełnomocnictwo można udzielić:

• jednej osobie - z treści umocowania wynika do czego zobowiązuje

• większej ilości osób - musi wynikać z treści umocowania czy:

• samodzielne - każdy z pełnomocników działa w pełnym zakresie umocowania

• łączne - czyli w porozumieniu z resztą pełnomocników

Pełnomocnictwa według k.c. dzieli się na:

• ogólne - tylko czynności prawne zwykłe - powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie - tylko czynności normalnie konieczne do funkcjonowania mocodawcy (nie można np. złożyć wniosku o likwidację przedsiębiorstwa)

• rodzajowe - z treści musi wynikać do czego rodzajowo upoważnia (np. tylko umowy sprzedaży)

• szczególne - wyraźnie wskazana czynność; pełnomocnictwo do zobowiązań wekslowych jest zawsze pełnomocnictwem szczególnym

(w nowym kodeksie będą też generalne wszystkie czynności, których może dokonać mocodawca)

a w kodeksie handlowym jest prokura.

Prokurent (z systemów germańskich - niemieckich) - sprofilowany rodzaj umocowania - może dokonywać czynności w sądzie i poza sądem dotyczących jakiejkolwiek sprawy prowadzonej przez spółkę. Nie może zbyć, wydzierżawić, ustanowić użytkowania przedsiębiorstwa i należących do niego nieruchomości. Prokura jest ujawniana w rejestrze - wyciąg z rejestru jest umocowaniem prokurenta. (61 k.h.)

Może być prokura bez ograniczeń (dopisek b.w. lub b.o.) - wtedy może też sprzedać itd.

Katalog przedsiębiorców jest szerszy od katalogu przedsiębiorców mogących udzielić prokury - póki co - tylko spółki prawa handlowego.

W nowym kodeksie cywilnym - każdy przedsiębiorca także osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą.

Prokura może być ograniczona wewnętrznie. Jest jednostronną czynnością prawną - wpis do rejestru ma tylko charakter ujawniający (tak jak przy pełnomocnictwie) - spółka może prokurenta ograniczyć, ale tylko w umowie wewnętrznej, np. dyrektorzy kopalń są ich prokurentami i umowa określa co on może. Mimo to, jeśli zrobi coś czego nie może to wiąże to spółkę wobec osoby trzeciej. Spółka może potem pociągnąć prokurenta do odpowiedzialności.

Prokura jest stosunkiem szczególnego zaufania, jest alter ego kupca (drugie ja). Prokurent musi być osobą fizyczną poza jednym wyjątkiem - przy NFI - firma zarządcza ma pozycję prokurenta - wpisuje się z imienia i nazwiska przedstawiciela prokurenta.

Kto ustanawia, a kto udziela prokury?

• spółki osobowe - komandytowo-akcyjna

• ustanowienie - wspólnicy, którzy mają prawo prowadzenia spraw spółki - drogą uchwały

• udzielenie - każdy wspólnik z osobna

• spółki kapitałowe (z o.o., s.a.)

• ustanowić - zarząd - drogą uchwały

• udzielić - każdy z członków zarządu z osobna

Udzielenie prokury jest aktem wykonawczym dla ustanowienia - musi być na piśmie - bo da sądu składa się tylko pisemne wnioski.

Prokurent (Polska, Austria, Niemcy) nie może mieć subprokurenta, ale może mieć pełnomocników (ogólnego, rodzajowego, szczegółowego 95 k.c.)

Odwołanie prokurenta:

• spółki osobowe - każdy wspólnik mający prawo reprezentowania spraw spółki

• spółki kapitałowe - każdy członek zarządu

Odwołanie może nastąpić w każdej chwili, bez jakichkolwiek szczególnych przyczyn - tak jak ustanowienie jest jednostronną czynnością prawną.

Jeżeli ktoś odwoła prokurenta zbyt pochopnie, w trakcie wykonywania czynności i spółka poniosła straty z tego powodu, to spółka może pociągnąć do odpowiedzialności tych wspólników, którzy pochopnie odwołali prokurenta.

Wykład 8

Dawność - utrata określonych praw lub roszczeń na skutek bierności ze strony uprawnionego przez czas określony w ustawie:

• zasiedzenie - prawo zostaje nabyte przez osobę nieuprawnioną w skutek faktycznego wykonywania przez nią określonego prawa, a bierność uprawnionego, który swojego prawa nie wykonywał

• 
  przemilczenie - prowadzi do nabycia prawa przez osobę na skutek wykonywania swych praw przez drugą (rzeczy znalezione) [np. na kolei jeśli przez rok nie zgłoszę się po swoje rzeczy /osoby nieznane 2 lata/ to przechodzą na własność kolei i idą na licytację].  Jest jednym ze sposobów pierwotnego nabycia własności na skutek upływu czasu i ma na celu likwidację stanu polegającego na tym, że właściciel nie wykazuje zainteresowania swoją rzeczą. Przyczyna owego "niezainteresowania" nie jest istotna. Wystarczy określony przez ustawodawcę upływ czasu.

• przedawnienie - utrata roszczeń, a więc środka do realizacji uprawnienia ale uprawnienie się nie przedawnia. Możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu.

• tylko roszczenia majątkowe się przedawniają

• z zakresu dóbr osobistych - niemajątkowe - nie przedawniają się

• przepisy są zawsze bezwzględnie obowiązujące

Czas przedawnienia - ogólne zasady w art. 118 k.c., ale przepisy szczególne zawsze ustalają inne. Gdy termin upłynie - roszczenie wygasa. Nie można wtedy dochodzić przed sądem wierzytelności, bo ten instrument już wygasł. Uprawnienia z zobowiązania zamieniają się uprawnienia naturalne - wolna wola dłużnika.

Terminu przedawnienia nie da się przywrócić!

ZOBOWIĄZANIA (Radwański, tom II)

Zobowiązanie to stosunek prawny, na mocy którego wierzyciel może żądać od dłużnika uczynienia czegoś lub zaniechania czynienia a dłużnik ma obowiązek żądanie spełnić.

Przynajmniej jeden musi być uprawniony, a przynajmniej jeden zobowiązany.

Jedna wierzytelność może rodzić wiele roszczeń.

Źródła:

• umowa

• wyrządzenie szkody - czyn niedozwolony - delictum - (zobowiązanie odszkodowawcze)

• bezpodstawne wzbogacenie (gdy ktoś świadczył komuś bez podstawy prawnej)

• akt administracyjny - jednostronne

Zobowiązanie powinno zawsze ściśle określać podmioty - nie może być wątpliwości kto jest zobowiązany, a kto zobowiązuje.

Obowiązki dłużnika dzieli się na:

• główne

• przygotowawcze

Jeżeli nic innego nie wynika z czynności prawnej to obowiązki główne określa k.c., ale mogą być poszerzone umową np.: umowa sprzedaży np. 10kg czereśni i cena

obowiązek główny wydanie czereśni i przeniesienie prawa własności, ale można umowę doprecyzować

Uprawnienia wierzyciela dzieli się na:

• główne - żeby świadczenie było wykonane w sposób należyty, zgodnie z treścią umowy - mogą się zmieniać lub modyfikować - np. niewykonane świadczenie (lub opóźnione) -> uprawnienie główne zmienia się na odsetki (+ ewentualnie owo świadczenie)

• pomocnicze/ zabezpieczające - dłużnik odpowiada całym majątkiem na chwilę realizacji umowy

• mogą więc być zabezpieczenia:

• rzeczowe (np. przewłaszczenie, hipoteka)

• osobowe (np. poręczenie)

• muszą stanowić treść umowy - musi być zgoda dłużnika

• wyjątki - granice odpowiedzialności

• 526 k.c. - nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za jego długi tylko majątkiem przedsiębiorstwa

• towarzystwo ubezpieczeniowe odpowiada do wysokości sumy ubezpieczenia

Umowy:

• zobowiązujące jednostronnie - jedna strona ma prawa, druga zobowiązanie (np. darowizny)

• zobowiązujące dwustronnie (sprzedaż, dostawa) - ekwiwalentne - gdy świadczenie jednej strony odpowiada świadczeniu drugiej strony - „ja uważam” = wartość subiektywna - ale tylko dla k.c. - dla ustalenia zobowiązań podatkowych wartości obiektywne)

Nie zawsze zawarcie umowy powoduje powstanie stosunku zobowiązaniowego.

Czasami musi być „akt staranności” - np. umowy przechowania, składu - żeby zrodziły stosunek trzeba dać rzecz na przechowanie lub do składu - realne.

W umowach takich jak np. sprzedaż, umowa o dzieło itd. samo zawarcie powoduje powstanie stosunku zobowiązaniowego. - konsensualne.

W niektórych umowach rodzaj świadczenia zależy od zajścia w trakcie umowy pewnych zdarzeń losowych przyszłe ale niepewne (ubezpieczenia, także gospodarcze, gry lub zakłady).

Umowa zawarta pod warunkiem a przyszłe zdarzenie losowe to nie to samo:

Warunek - zależy od strony czynności prawnej. - jeśli ożenisz się z moją siostrą dostaniesz w gębę

Zdarzenie losowe - zależy od losu, nieprzewidywalne (ewentualnie przewidywalne statystycznie) - wypadek samochodowy

Umowa przedwstępna - dla pewności, że umowa definitywna będzie zawarta - jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w określonym czasie umowy definitywnej. Przedmiotem umowy przedwstępnej jest to co w umowie definitywnej plus oświadczenia woli, że umowa będzie zawarta.

W jakim zakresie można pociągnąć do odpowiedzialności - tylko w zakresie negatywnego charakteru strony - co strona straciła licząc na zawarcie umowy definitywnej. Utracone korzyści są poza umową przedwstępną.

64 k.c - wierzyciel z umowy może zwrócić się do sądu, z pozwem, żeby sąd wydał orzeczenie zastępujące oświadczenie woli dłużnika z umowy przedwstępnej.

Tak samo jak umowę przedwstępną należy traktować deklarację intencji - jeśli z treści deklaracji wynikało w sposób stanowczy, że umowa będzie zawarta.

Umowa poświadczona przez osobę trzecią - nie tak bardzo interesuje mnie, kto będzie świadczył, jak to, żeby świadczenie było spełnione:

• skutek słabszy - jeśli ja nie będę świadczył, dołożę wszelkich starań, żeby osoba trzecia świadczyła

• skutek mocniejszy - na pewno ktoś będzie świadczył - pewność świadczenia

Umowa poświadczona na korzyść osoby trzeciej - korzyści osobie, która nie jest w umowie, ale która ma takie uprawnienia, jak gdyby była stroną umowy - np. pracownik jest ubezpieczony na wypadek śmierci - kasy nie dostanie on (bo będzie zimny) tylko np. jego żona.

Występują dwa stosunki:

• waluty - między przyjemcą przyrzeczenia a osobą trzecią - jego podstawą jest stosunek pokrycia

• pokrycia

Klauzule dodatkowe - jest ich mnóstwo - w k.h. 112 klauzul:

1. zadatek - wg k.c. - jest to suma pieniężna lub oznaczona rzecz dana drugiej stronie (do wyboru):

1. jako znak zawarcia określonej umowy (np. na końskim targu - jeden drugiemu musi dać flaszkę)

2. zarachowanie na poczet przyszłej umowy

3. na zabezpieczenie

394 k.c. - jeśli umowa nie mówi inaczej, to pkt. c - zadatek pełni też rolę odszkodowawczą

!!! Zadatek to co innego niż zaliczka !!!

2. umowne prawo odstąpienia - mimo, że powinno być „umowa raz zawarta powinna być wykonana” - pacta sunt servanda - umów powinno się dotrzymywać, to jednak nie wiemy czy umowa nie stanie się bezprzedmiotowa. Jedna lub obie strony mogą w określonym czasie złożyć odstąpienie od umowy (musi być podany termin! - jest to czynność jednostronna - nie ma podanego terminu - nie ma klauzuli !!!). Termin może być określony nie tylko datą, ale także zdarzeniem pewnym. Jest prawna i prawo kształtująca. Jak ktoś skorzysta to nie może być pod terminem warunku. Jeśli ktoś odstąpi, a potem chce cofnąć - jeśli na to jest zgoda drugiej strony to jest nowa umowa - identyczna w treści ale inna w dacie - terminy liczą się od drugiego zdarzenia. Jeśli umowa ulega unicestwieniu to strony mogą żądać zwrotu wszystkich świadczeń związanych z umową w stanie niezmienionym ale uwzględniającym normalne zużycie. Jeżeli po jednej ze stron występuje więcej osób to odstąpienie musi być wykonywane przez wszystkich i tylko przeciw wszystkim.

3. odstępne - 396 k.c. -polega na tym, że strona zastrzega prawo do odstąpienia za zapłatą sumy pieniężnej (tylko pieniądz i w pełnej kwocie unicestwia umowę - jeśli odstępne wynosi 1000zł a ktoś wpłaci mi 999,99zł i powie, że odstępuje to umowa jest dalej ważna aż nie wpłaci tego grosza) Nie ma możliwości modyfikowania odstępnego (bez aneksu)

4. kary umowne - dwa rodzaje

1. typu odszkodowawczego 443 k.c. nie będzie ich w nowym k.c.

2. typu gwarancyjnego (bez prostej regulacji co do treści 453¹ k.c. - zasada swobody umów) - ustalane przez strony.

Wykład 9

Sposób wykonywania zobowiązań - 354 k.c. (będzie zmieniany) - zgodnie z treścią zobowiązania, w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu, zgodnie z zasadami współżycia, w sposób odpowiadający zwyczajom; §2 obowiązek lojalności stron wobec siebie.

Wnioski szczególne z §2 wysunięte przez Sąd Najwyższy:

• obowiązek słowa - strony winny zawiadamiać drugą, jeśli coś ma znaczenie dla wykonania umowy - np. zmiana miejsca zamieszkania

• obowiązek współdziałania - wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego od dłużnika, choćby cała wierzytelność była już wymagalna - nie ma zastosowania, gdy świadczenie jest świadczeniem niepodzielnym

Orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że świadczeniem podzielnym, które można wykonać w częściach jest zawsze świadczenie pieniężne (Jeżeli ktoś jest mi winien 1mln a w terminie płatności daje mi 1gr to muszę ten 1gr przyjąć, bo w przeciwnym wypadku popadnę w zwłokę, że nie przyjąłem świadczenia częściowego)

„dłużnik powinien świadczyć zgodnie z treścią zobowiązania” - ale jeżeli spełnienie świadczenia zgodnie z treścią jest nadmiernie utrudnione dla dłużnika, to gdy dłużnik zwróci się z propozycją zmiany przedmiotu świadczenia, wierzyciel powinien wyrazić na to zgodę. (nadmiernie utrudnione - gdym je wykonał to tracę więcej niż gdybym miał zapłacić odszkodowanie z tytułu niewykonania świadczenia z danej umowy - sąd tutaj decyduje). Ewentualna zgoda wierzyciela jest traktowana jako zawarcie nowej umowy (tamta wygasa, powstaje nowa).

Miejsce wykonania zobowiązania - miejsce określone w umowie, gdy umowa nie określa - 454 k.c.

Art. 454. [ Miejsce spełnienia świadczenia ]

§ 1. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.

§ 2. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa

Czyli:

• dług odbiorczy - w siedzibie dłużnika (przyszedł odebrać sobie do dłużnika w jego domu)

• dług oddawczy - w siedzibie wierzyciela (pieniądze), (przyszedł oddać wierzycielowi w jego domu)

Czas wykonania zobowiązania - w pierwszym rzędzie wynika z natury zobowiązania, po drugie z woli strony - jeśli żadne z tych to po wezwaniu przez wierzyciela dłużnika do świadczenia.

Ma to nastąpić w czasie właściwym:

1) Wynika z umowy 351§1 [?]

2) Art. 455. [ Termin spełnienia świadczenia ]

Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Więc w pierwszym rzędzie natura (np. plony).

Art. 458. [ Natychmiastowa wymagalność świadczenia ]

Jeżeli dłużnik stał się niewypłacalny albo jeżeli wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, zabezpieczenie wierzytelności uległo znacznemu zmniejszeniu, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin

(czyli np. gdy zmniejszy się majątek dłużnika - zmniejszenie szans realizacji umowy)

Jeżeli wierzyciel może żądać wcześniejszego spełnienia świadczenia, a dłużnik nie może go spełnić przed nadejściem terminu określonego w umowie to jest to termin zastrzeżony na korzyść wierzyciela (np. rzecz w depozycie). W drugą stronę - pożyczka może być w każdej chwili oddana - na korzyść dłużnika.

Osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania.

Ważny jest cel zobowiązania (rezultat) - czy zostanie on wykonany przez dłużnika czy przez wybraną przez niego osobę - nie jest ważne. Nieważne kto zapłaci, byle zapłacił. Ale wierzyciel może nie przyjąć.

Wierzyciel ma prawo, jeżeli nic innego nie wynika z natury zobowiązania, nie przyjąć świadczenia oferowanego przez inną osobę.

Jeżeli za dłużnika może spełniać świadczenie osoba trzecia to nawet jeśli czyni to bez zgody dłużnika, a nawet wbrew jego woli, to świadczenie ulega wygaśnięciu. Jeśli jednak wierzyciel nie przyjmie świadczenia od osoby działającej bez zgody dłużnika to nie ma ujemnych konsekwencji - nie popada w zwłokę. - wyjątek - wierzytelność pieniężna - nie może odmówić przyjęcia wierzytelności od osoby nawet działającej bez wiedzy dłużnika - 356 k.c.

Art. 356. [ Osobiste świadczenie dłużnika ]

§ 1. Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia.

§ 2. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika.

Należy świadczyć do rąk wierzyciela

Art. 464. [ Świadczenie do rąk osoby okazującej pokwitowanie ]

Świadczenie do rąk osoby, która okazuje pokwitowanie wystawione przez wierzyciela, zwalnia dłużnika, chyba że było zastrzeżone, iż świadczenie ma nastąpić do rąk własnych wierzyciela, albo chyba że dłużnik działał w złej wierze.

Jeśli świadczenie odbierze osoba nieuprawniona lub niezdolna do odbioru to nie wywołuje ono skutku - wierzytelność nie wygasa.

Wyjątek - jeśli mimo dokonania świadczenia osobie nieuprawnionej zostanie ono obrócone na korzyść wierzyciela albo jeśli jego spełnienie wierzyciel potwierdza.

Art. 513. [ Zarzuty dłużnika ]

§ 1. Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.

§ 2. Dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu.

Czyli gdy przelew jest bez świadomości dłużnika, to nie można go ciągnąć do odpowiedzialności [dłużnika] skutek prawny świadczenia dawnemu wierzycielowi będzie się już odnosił względem nowego wierzyciela.

Art. 108. [ Czynność prawna z pełnomocnikiem ]

Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony

Czyli, że świadcząc do rąk pełnomocnika, którego upoważnienie wygasło, dłużnik doznaje ochrony wg przepisów o skutkach wygaśnięcia pełnomocnictwa - czyli skoro nie wie, że pełnomocnictwo wygasło, to uznaje, że świadczył do rąk osoby umocowanej i tym samym jego świadczenie wygaśnie.

Zobowiązania wzajemne (ekwiwalentne)

Art. 488. [ Jednoczesne spełnienie świadczeń wzajemnych ]

§ 1. Świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia.

§ 2. Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego.

To wstrzymanie się nie ma charakteru prawnego zatrzymania, ale tylko i wyłącznie charakter prawny odraczający - czyli odraczam świadczenie aby zmobilizować drugą stronę i aby świadczyła swoje.

Prawo do zatrzymania polega na uprawnieniu dłużnika do odmówienia wykonania swojego świadczenia dopóki wierzyciel nie zaspokoi roszczenia, które przysługuje dłużnikowi przeciw niemu. Zobowiązany do wydania rzeczy cudzej - może ją zatrzymać aż do zwrotu lub zabezpieczenia wyłożonych na tę rzecz wydatków oraz zwrotu szkód, które dana rzecz wyrządziła.

Pomiędzy tymi świadczeniami musi istnieć związek przyczynowy - ale taki jaki określa ustawodawca w przepisie.

Prawo zatrzymania służy dla wierzytelności niepłatnej, jeżeli ogłoszono upadłość dłużnika lub jeżeli dłużnik wszedł w postępowanie układowe na poczet zabezpieczenia swojej wierzytelności do upadłego lub układającego się dłużnika.

Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Zobowiązanie nie jest wykonane, jeśli dłużnik nie spełnia świadczenia, które zgodnie z treścią zobowiązania świadczyć był powinien. Jeżeli wierzyciel nie uzyskałby świadczenia od dłużnika (nawet jeśli zastosuje środki przymusowe czy egzekucję) to wtedy roszczenie wierzyciela o dokonanie świadczenia głównego zmienia się w roszczenie o naprawienie szkody z tytułu niewykonania zobowiązania przez dłużnika.

Wtedy:

• odszkodowanie zastąpi świadczenie należne wg treści zobowiązania

• roszczenie o naprawienie szkody dołącza się do roszczeń o spełnienie świadczenia - gdy świadczenie nastąpiło ze zwłoką albo było nienależyte - nie odpowiadało treści łączącego nas zobowiązania - wtedy w dalszym ciągu możemy dochodzić wykonania świadczenia wg treści zobowiązania i roszczenia odszkodowawczego (jako roszczenia ogólnego uzupełniającego)

Odpowiedzialność dłużnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, w polskim porządku prawnym określa się jako tzw. odpowiedzialność ex contractu (kontraktowa), czyli reżim kontraktowy, który jest czymś innym niż reżim odpowiedzialności ex delicto.

W ex contracto zawsze musi istnieć między stronami jakiś stosunek zobowiązaniowy. Natomiast przy odpowiedzialności ex delicto dopóki pomiędzy stronami stosunku odszkodowawczego nie ma uprzedniej więzi, dopóki nie nastąpi zdarzenie o charakterze deliktowym czyli czynnie dozwolonym, który spowoduje, że ktoś będzie pokrzywdzony, a ktoś kto tę szkodę wyrządził wcale nie musi być wzbogacony (może odnieść straty).

W odpowiedzialności ex delicto odpowiedzialność ponosi ten, kto szkodę wyrządził.

ex contracto - odpowiedzialność na skutek umowy

ex delicto - odpowiedzialność na skutek wyrządzenia szkody

Aby moc wszcząć odpowiedzialność odszkodowawczą ex contracto, ktorą reguluje 471 k.c.

Art. 471. [ Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania ]

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Muszą zaistnieć trzy przesłanki:

1. wierzyciel musi ponieść szkodę w rozumieniu uszczerbku majątkowego i szkoda ta będzie miała podwójny wymiar:

1. damnum emergens - szkoda rzeczywista - to co rzeczywiście zostało stracone, gdy z tytułu niewykonania umowy jakiś uszczerbek mnie dotknął

2. lucrum cessans - utracone korzyści - szkoda hipotetyczna - to co mógłbym uzyskać, gdyby umowę wykonano w terminie i tak jak trzeba

2. szkoda była spowodowana przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika

3. pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem a szkodą musi istnieć związek przyczynowy

Art. 361. [ Związek przyczynowy ]

§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Normalny związek przyczynowy to nie związek przyczynowy w znaczeniu fizykalnym. Jest to taki związek, gdzie wg normalnego ciągu takie zdarzenie wywołuje szkodę.

Niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie musi być następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiada - jeśli będą takie, za które odpowiedzialności przypisać mu się nie da, to nie będzie on odpowiadał.

Zdarzenia, za które dłużnik będzie ponosił odpowiedzialność:

1. działania i zaniechania własne, za które odpowiada, czyli noszące znamiona winy po stronie dłużnika

2. działania i zaniechania osób trzecich, za pomocą których zobowiązanie wykonywał, oraz którym wykonanie zobowiązania powierzał. Klauzula „za pomocą których będzie zobowiązanie wykonywał” dotyczy osób podwładnych dłużnikowi, a klauzula „którym wykonanie zobowiązania powierzał” dotyczy osób równorzędnych dłużnikowi.

3. działania i zaniechania przedstawiciela ustawowego dłużnika

4. zdarzenia, które wykroczą poza zakres objęty pkt. 1 i 3, lub poza zakres, który został ustalony węziej ale stosowniej do postanowień ustawy lub czynności prawnej - nie przez dłużnika, nie z jego winy - on odpowiada.

5. zdarzenia, które wykroczą poza zakres objęty pkt. 1 i 3, ale który został ustalony szerzej. Uwaga - stosownie do porozumienia stron w odniesieniu do konkretnej umowy, bowiem zezwala nam na to swoboda umów, albo ponieważ przepis szczegółowy tak stanowi. - rażące niedbalstwo dłużnika

Największe znaczenie będą miały trzy podstawowe grupy i dłużnik będzie odpowiadał za nie zachowanie należytej staranności w wyniku swojego zobowiązania. Następuje podział jego zachowań ze względu na staranność lub też niestaranność.

Jeśli chodzi o dopuszczalność rozszerzenia roszczenia lub zwężenia zakresu zdarzeń wynikających z umowy, ustawy.., to:

• ustawa może ustanowić odpowiedzialność niezależną od winy - przy odpowiedzialności z tytułu rękojmi - nie interesuje mnie czy sprzedawca jest winien wadliwości sprzętu - interesuje mnie skutek, odpowiedzialność w przewozie kolejowym, lotniczym - nieważne czy piorun trafi w samolot/pociąg czy maszynista/pilot popije - szkodę trzeba pokryć.

• w węższym zakresie - dłużnik będzie odpowiadał tylko i wyłącznie za kwalifikowaną postać winy (nie za lekkomyślność, ale za niedbalstwo, rozmyślne działanie) Wyłącza się pewne zakresy które normalnie wg 471 uprawniałyby do pociągnięcia do odpowiedzialności

• w pewnych sytuacjach dłużnik odpowiada na zasadzie ryzyka - dlatego, że prowadzi taką działalność, mieści się to w zakresie jego działalności gospodarczej, w związku z czym należało stworzyć bardziej ostry reżim, który odrywałby od winy jego odpowiedzialność.

Wina 471 k.c. [?]

• obiektywna wina - bezprawność postępowania dłużnika (naganność zachowania się dłużnika w stosunku do istoty jego obowiązków, jakie wynikają z więzi łączącej go z wierzycielem) - bezprawne zachowanie to takie, w którym nie czyni on zadość obowiązkom jakie wynikają z zobowiązania, które łączy go z wierzycielem (narusza prawo podmiotowe wierzyciela); Dopiero gdy zaistnieje bezprawność - element obiektywny można analizować i postawić zarzut winy w ujęciu subiektywnym

• subiektywna wina - chodzi o wewnętrzną decyzję dłużnika, którą oceniamy jako niewłaściwą, bądź też na braku decyzji po stronie dłużnika mimo, iż ta decyzja powinna nastąpić. Są dwa podstawowe stopnie winy w prawie cywilnym:

• umyślność (rozmyślność) (dolus) - może polegać zarówno na zamierzonym podjęciu działania sprzecznego z obowiązkiem dłużnika lub na zamierzonym powstrzymaniu się od działania pomimo istnienia obowiązku zachowania się (dolus sensu stricto i sensu largo - „wszelka wina”)

• niedbalstwo (culpa) - niedołożenie należytej staranności (dbałości). Kwestia miernika staranności - wzorca, z którym należy zestawić zachowanie się dłużnika aby móc powiedzieć „w zestawieniu ze wzorcem twoje zachowanie jest nienależyte”.

W przeszłości nie było jednolitego miernika staranności:

• wyższy miernik staranności - staranność jakiej powinien dokładać prowadząc swoje własne sprawy

• miernik średni - pater familias - staranność dobrego ojca rodziny

• niższy stopień staranności - jakiej powinien dokładać prowadząc cudze sprawy

Daleko idące skonkretyzowanie podmiotowe miernika staranności.

Art. 355. [ Należyta staranność ]

§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).

§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Jest wysoka personifikacja, w sytuacji tej miernik został podniesiony poprzez oderwanie go od elementów podmiotów.

Orzecznictwo i doktryna mówi o:

1. zwykłym niedbalstwie

2. rażącym niedbalstwie

W zależności od tego jaki był stopień nie dołożenia staranności. Ale nie jest to już miernik o charakterze normatywnym.

Dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za elementy, za które nie da mu się przypisać winy.

Dowodzenie szkody w ramch ex contractu:

Istniej ogólna zasada - dowód przeprowadza ten, kto wywodzi skutki prawne - czyli ten kto ma interes w przeprowadzaniu dowodu. Patrząc przez pryzmat 6 k.c. na 471 k.c. to skutki prawne wywodzi wierzyciel - musi on udowodnić:

1. istnienie i rozmiar szkody

2. fakt, że szkoda powstała w wyniku niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania - udowadnia, że był między nimi stosunek prawny

3. związek przyczynowy między tym faktem czyli istnieniem stosunku zobowiązaniowego a szkodą, która z tego wynika.

Wierzyciel nie ma obowiązku udowadniać niczego więcej.

Wyjątek!

Nie na wierzycielu istnieje obowiązek udowodnienia, że niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik odpowiada. Oznacza to, że jeśli nastąpiły te trzy przesłanki to domniema się, że szkoda były okoliczności, za które dłużnik odpowiada.

Jeżeli dłużnik będzie chciał uwolnić się od odpowiedzialności to musi udowodnić, że szkoda nastąpiła na skutek okoliczności, za które on nie odpowiada czyli przesłanki takie jak:

1. przypadek - cezus

2. szkoda powstała na skutek działania siły wyższej

3. powołanie się na to, że sam poszkodowany przyczynił się do niewykonania lub nienależytego wykonania danego zobowiązania

4. jeśli szkoda spowodowana przez osoby, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi

Rozróżnienie umów, a tym samym pewnego rodzaju zróżnicowanie odpowiedzialności ex contractu:

• umowa rezultatu - treścią łączącego zobowiązania jest powstanie czegoś o charakterze obiektywnym i dającym się powtórzyć - sprawdzalny rezultat (np. operacje chirurgiczne) - dowód - 3 przesłanki

• umowa starannego działania - gdzie nie ma umowy o konkretny rezultat, ale o dołożenie staranności, której można od dłużnika wymagać by zrealizować, to o co chodzi wierzycielowi - idę do lekarza, nie po to żeby mnie uzdrowił, ale by dołożył staranności by mnie uleczyć - dowód - trzeba dłużnikowi udowodnić, że nie dołożył staranności przy wykonaniu umowy.

Wykład 10

Zgaśnięcie zobowiązań:

• normalnie, gdy zostanie zobowiązanie wykonane

• dłużnik nie chce świadczyć, nie spełnia danego świadczenia ale jest świadczenie zastępcze - zapłata odszkodowania też powodują wygaśnięcie zobowiązań.

• Złożenie do depozytu sądowego

• Potrącenie

• Odnowienie - Novacio

• Zwolnienie z długu

Złożenie do depozytu sądowego - dłużnik jest uprawniony do złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w przypadku zwłoki wierzyciela lub gdy ze swej winy nie wie, kto jest wierzycielem, lub gdy nie wie gdzie znajduje się siedziba wierzyciela, lub gdy wierzyciel nie ma przedstawiciela a nie jest w pełni zdolny do czynności prawnych.

Art. 467. [ Złożenie do depozytu sądowego ]

Poza wypadkami przewidzianymi w innych przepisach dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego:

1) jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela;

2) jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia;

3) jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem;

4) jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione.

Czyli także, gdy z winy wierzyciela nastąpiła taka sytuacja, że świadczenie nie może zostać spełnione należycie.

Złożenie do depozytu sądowego jest traktowane jako zaspokojenie wierzyciela lub przedstawiciela wierzyciela.

Do jakiego sądu:

1. sąd miejsca wykonania zobowiązania

2. jeśli (1) nie znany - sąd miejsca zamieszkania/siedziby wierzyciela

3. jeśli (2) nie znany - sąd miejsca zamieszkania/siedziby dłużnika

Jeżeli dotyczy to hipoteki - to sąd, gdzie jest położona nieruchomość.

Skutki:

• gdyby wierzyciel wytoczył powództwo o świadczenie środek złożony w sądzie sąd nawet nie będzie rozpatrywał wniosku odsyła się wierzyciela do depozytu

• dłużnik jest wolny od obowiązku pieczy nad przedmiotem świadczenia

• także złożenie rzeczy oznaczonej co do gatunku - bo ją konkretyzuje

• strona przeciwna nie może wstrzymać się od wykonania swojego świadczenia

• ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia obciąża wierzyciela

Potrącenie - polega na wzajemnym umorzeniu wierzytelności przez tzw. zaliczenie. Następuje porównanie obu wierzytelności (jeśli wzajemna wierzytelność), skasowanie mniejszej i jedynie zapłata różnicy między niższą a wyższą wierzytelnością:

• umowne - potocznie kompensata - zgodnie z 353⁽¹⁾ - swoboda zawierania umów - strony mogą sobie wzajemnie ustalić przez dwustronne oświadczenie, z woli zastrzeżeniem warunków i terminu - jeśli jest normalną wierzytelnością - można je przenosić - jest zawsze umową wzajemną

• ustawowe - dochodzi do skutku na mocy jednostronnego oświadczenia woli - przesłanki określa ustawodawca - jest środkiem przymusowej realizacji roszczenia

zajście przesłanek nie powoduje automatyzmu umorzenia

Art. 498. [ Dopuszczalność potrącenia ]

§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Trzeba powiedzieć „potrącam się z tobą”

Jednostronne oświadczenie jest prawem kształtującym - nie może nastąpić z zastrzeżeniem warunku i terminu.

Przesłanki ustawowego potrącenia:

• muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności (obaj naraz wobec siebie dłużnikiem i wierzycielem)

• obie wierzytelności muszą istnieć między tymi samymi osobami wyjątek 883 k.c. - poręczyciel ma prawo potrącić się z wierzycielem

• świadczenia muszą być jednorodne (pieniężne są zawsze, niepieniężne ten sam gatunek i jakość)

• wymagalność wierzytelności przeciwstawionej do potrącenia - nie można przeciwstawiać jeszcze nie wymagalnymi wierzytelnościami lub o terminie odroczonym lub zawieszonym

• wierzytelność musi być zaskarżalna - nie może być naturalna ani inna - np. nie może być dług karciany

Nie można się ustawowo potrącić z:

• wierzytelności, które nie ulegają zajęciu (np. 1/5 zarobku, nie mniej niż min. socjalne wg k.p.c.)

• wierzytelności o dostarczanie środków utrzymania

• wierzytelności pochodzących z czynów niedozwolonych

• co do których potrącenie jest wyłączone przepisami szczególnymi

Novacio - Odnowienie - gdy dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela świadczyć co innego - umowne umorzenie jednego długu, przez powołanie nowego długu.

Art. 506. [ Odnowienie ]

§ 1. Jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie).

§ 2. W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek.

• musi istnieć ważny dług podlegający umorzeniu

• nowy dług musi się różnić co do przedmiotu lub tytułu prawnego (ktoś nie płaci ceny umarzamy a powołujemy pożyczkę suma ta sama a inna podstawa prawna)

• wola zmierzająca do umorzenia starego długu przez zaciągnięcie nowego musi być wyraźne oświadczenie woli lub niewątpliwie wynikać z okoliczności sprawy.

• dług umorzony wraz z zabezpieczeniami, prawami akcesoryjnymi

Zwolnienie z długu 508 k.c.

Art. 508. [ Zwolnienie z długu ]

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Więc jest to umowa jak dłużnik nie przyjmie, nie wyrazi zgody to zobowiązanie trwa (w ustawodawstwie niemieckim jest czynnością jednostronną)

Najczęściej jest to korzystne dla dłużnika - przyjmuje się domniemanie zgody.

W k.c. i k.p.c. gdy będzie domniemanie nie znoszące sprzeciwu (203 k.p.c.) zrzeczenie się roszczenia w procesie połączone z cofnięciem pozwu nie wymaga zgody dłużnika.

• Nie wymaga formy szczególnej

• Czynność prawna prawo kształtująca

• Może być też pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu

• Zgaśniecie także praw akcesoryjnych (poręczenie, hipoteka)

UMOWA SPRZEDAŻY (k.c. 535-602)

Sprzedaż jest umową, w której jedna ze stron zobowiązuje się sprzedać i przenieść własność(sprzedawca). Nabywca obowiązuje się odebrać i zapłacić.

Przedmiot:

• rzeczy

• energia - tylko udostępnianie określonej ilości

• prawa majątkowe - odpowiednie stosowanie przepisów o sprzedaży - tylko prawa zbywalne

• rzeczowe

• dóbr materialnych

• wierzytelności

• kompleksy (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, spadek)

• można sprzedać rzecz nieistniejącą w momencie zawarcia umowy

• sprzedaż rzeczy spodziewanej (emtio rei speratae) - jest zawsze zawarta pod warunkiem zawieszającym, że dana rzecz powstanie, zapłata będzie dopasowana do ilości i jakości rzeczy w momencie gdy powstanie i nastąpi przeniesienie prawa własności

• sprzedaż nadziei - zawsze umowa bezwarunkowa - zapłata niezależna od tego czy rzecz powstanie, jaka będzie jej ilość i jakość

• rzeczy i prawa należące do osób trzecich - sprzedawca bierze na siebie obowiązek, że w momencie gdy będzie miało nastąpić przeniesienie praw własności będzie już właścicielem

Przedmiot sprzedaży może być oznaczony:

• indywidualnie - co do tożsamości - np. konkretny samochód

• rodzajowo - np. garnki z uchem a nie garnki

• co do gatunku - wg wzoru lub próbki oznaczonej w umowie

Pewne rzeczy mogą być wyłączone z obrotu (poza handlem) - wynika to z przepisów prawa publicznego - np. broń i inne koncesjonowane.

Cena musi być podawana zawsze w sumie pieniężnej.

Art. 358. [ Zasada walutowości ]

§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim.

Ale może być „zapłacisz w walucie polskiej równowartość ... $, DM, EUR”

Ustalenie ceny - zazwyczaj bezwzględnie w umowie.

W obrocie handlowym ustala się w sposób wynikowy - w umowie są tylko podstawy (cena = koszty+transport+..)

precium affectionis - ma mieć charakter odpowiadający mi, nie musi odpowiadać obiektywnej wartości przedmiotu sprzedaży.

Jest tzw. subiektywna ekwiwalentność - może być wyższa lub niższa od wartości przedmiotu sprzedaży - byleby w rozumieniu kontrahentów stanowiła ekwiwalent zbywanej rzeczy lub prawa.

Umowa sprzedaży jest umową

• konsensualną (nawet sprzedaż odręczna - kupno gazety)

• odpłatną (chociażby 0,01, bo 0,00 jest darowizną)

• wzajemną

• zobowiązującą (535 k.c.) - Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Zawarcie i forma umowy sprzedaży - podlegają regułom dotyczącym umów w ogólności, zawierane często na podstawie ofert, przetargów:

Obowiązki sprzedawcy:

• przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego przedmiotu zbycia - różnie ze względu na przedmiot świadczenia

• co do tożsamości - w chwili zawarcia umowy

• co do gatunku - chwila wydania rzeczy

Jest to pomiędzy prawem niemieckim a francuskim - w niemieckim - sprzedają tylko zobowiązanie, żeby przenieść prawo własność trzeba napisać „... z dniem ... przenoszę własność..” lub zawrzeć na to osobną umowę. We Francji jest automatycznie - każda czynność rozporządzająca rodzi skutek.

W Polsce zasadą jest przeniesienie prawa własności w chwili zawarcia umowy, ale strony mogą postanowić inaczej.

• wydanie rzeczy - celem jest zapewnienie możliwości faktycznego korzystania z nabytej rzeczy (547 k.c.)

Art. 547. [ Koszty wydania i odebrania rzeczy ]

§ 1. Jeżeli ani z umowy, ani z zarządzeń określających cenę nie wynika, kogo obciążają koszty wydania i odebrania rzeczy, sprzedawca ponosi koszty wydania, w szczególności koszty zmierzenia lub zważenia, opakowania, ubezpieczenia za czas przewozu i koszty przesłania rzeczy, a koszty odebrania ponosi kupujący.

§ 2. Jeżeli rzecz ma być przesłana do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, koszty ubezpieczenia i przesłania ponosi kupujący.

§ 3. Koszty nie wymienione w paragrafach poprzedzających ponoszą obie strony po połowie.

• Udzielenie wszelkich niezbędnych wyjaśnień tak o stosunkach faktycznych jak i prawnych (czy przedmiot jest obciążony zastawem, instrukcja i instruktaż, ma być po polsku, poprawną polszczyzną)

Obowiązki kupującego (z 471 kc.)

• zapłacenie - naruszenie tego obowiązku pozwala dochodzić odszkodowania - niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy

• odebranie - rzecz winna być odebrana w sposób właściwy właściwościom przedmiotu umowy (np. jak ktoś przyjedzie ziłem po kryształy - sprzedawca może ich nie wydać)

Szczególne skutki wydania rzeczy - na ogół regulowane umową stron:

• korzyści i ciężary

• w jakim stanie prawnym to sprzedaję

• decydujące jest stanowisko uprawnienia na chwilę wydania rzeczy (jeśli sprzedają mieszkanie z umową najmu to razem z tym najmem) (gdy kupuję wynajęte mieszkanie, to zaległe czynsze też)

• niebezpieczeństwo przypadkowej utraty rzeczy - kwestia stosunków wewnętrznych - przechodzi na kupującego z chwilą wydania rzeczy ale może być zapisane w umowie.

Rodzaje umowy sprzedaży (w Niemczech jest 32; w Polsce 1 umowa + 6 podumów)

1. sprzedaż na raty - obecnie są dwie

1. wprost (584 k.c.)

1. zbywcą może być tylko ten, kto w sposób zawodowy trudni się handlem (kupiec);

2. nabywcą tylko osoba fizyczna

3. przedmiotem tylko rzecz ruchoma

4. rzecz ma być wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny

5. ochrona kupującego

1. nie mogą być wyłączone przepisy o rękojmii

2. sprzedaż na raty nie może utrudnić korzystania z rzeczy

3. 585 k.c. bezwzględnie - zawsze dłużnik uprawniony do zapłacenia raty wcześniej i ma być wtedy ulga (kupujący może odliczyć kwotę, która odpowiada wysokości stopy procentowej obowiązującej dla danego rodzaju kredytów NBP)

4. zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności nieuiszczonej ceny tylko gdy

1. jest na piśmie w chwili zwarcia umowy

2. zwłoka kupującego ma dotyczyć co najmniej 2 rat należności

3. łączna suma należnych rat ma przewyższać 1/5 umówionej ceny

4. tylko i wyłącznie po uprzednim wyznaczeniu dodatkowego terminu na raty i zagrożeniu odstąpienia od umowy

5. gdyby postanowienia były mniej korzystne od tych to umowa jest ważna ale w te miejsca wchodzi k.c.

6. ochrona sprzedawcy

1. ma zawsze możliwość zarezerwowania sobie prawa własności aż do zapłacenia pełnej ceny

2. dopuszczenie jakichkolwiek środków zabezpieczających

2. swoboda umów 353⁽¹⁾ k.c. (mogą sobie ułożyć jak chcą, byle zgadzało się z zasadami współżycia społecznego)

2. sprzedaż na próbę (z zastrzeżeniem zbadania przez kupującego) - pod warunkiem zawieszającym - czy rzecz jest dobra; sprzedawca w umowie powinien określić terminy, do których kupujący się decyduje - określa czy towar jest dobry; towar sprzedany na próbę jest własnością sprzedawcy do momentu deklaracji kupującego

3. umowa z zastrzeżeniem odkupu - w określonym w umowie czasie sprzedający odkupuje towar, którego się wcześniej pozbył - maksymalnie 5 lat od umowy sprzedaży. Sprzedający płaci opłaty konieczne (rzeczy, które się płaci, żeby nie zmienić substancji rzeczy, opłaty ekstraordynacyjne, które podwyższają cenę-wartość; nie można więcej - ustawa), koszty sprzedaży, cenę. Jeśli kupujący sprzeda rzecz, a sprzedawca chce ją od niego odkupić, to kupujący musi odkupić tą rzecz, żeby móc ją sprzedać. Prawo odkupu jest niezbywalne i niepodzielne - gdy kilka osób jest uprawnionych do odkupu, a tylko część chce odkupić to muszą dokonać całości odkupu (za wszystkich, także za tych co zrezygnowali)

4. Zastrzeżenie pierwszeństwa kupna - w wypadku, gdyby kupujący chciał to potem komuś sprzedać - wynika z mocy ustawy (np. o ochronie dóbr kultury - zabytki to dzieła wyprodukowane przed 1950r.) lub czynności prawnych (gdyby rzecz została sprzedana osobie trzeciej jest umową pod warunkiem zawieszającym - tzn. jest ważna jeśli sprzedający nie skorzysta z prawa pierwokupu, które wcześniej zastrzegł)Z prawa pierwokupu trzeba skorzystać w momencie, gdy kupujący chce sprzedać daną rzecz. Sprzedawca w terminie umowy (miesiąc - nieruchomość, tydzień - ruchomość) musi skorzystać (zapłacić 100%) z pierwokupu, jeżeli nie to przepada. Gdyby kupujący sprzedał rzecz i ogłosił, że jest bezwarunkowa (471 k.c.) odpowiada za niewykonanie umowy. Prawo pierwokupu nie jest ograniczone czasowo - trwa tak długo jak przedmiot. Jest niepodzielne ale jest zbywalne (niezbywalne tylko z umowy), mogę przenieść prawo pierwokupu i np. prawo pierwszeństwa zakupu akcji z k.s.h.

Wykład 11

Odpowiedzialność z tytułu rękojmii (dla kupującego)

(wg 471 k.c. sprzedawca ponosi odpowiedzialność za elementy , za które odpowiada)

Odpowiedzialność za rzeczy niebezpieczne - kupującego, ale i użytkownika

556-576 k.c. + tylko w zakresie konsumenckim rozporządzenie RM z 13.05.1995, wytyczne w sprawie wadliwości z 30.12.1988 (już ich nie ma ale mają moc wiążącą - w 5.5.1990 określono, że tezy z 1988 należy stosować)

Odpowiedzialność służy gdy rzecz ma wadę:

• fizyczną (556) - gdy rzecz nie ma wartości zawartych w umowie, przeznaczenie rzeczy i z okoliczności - gdy jej użyteczność jest mniejsza, lub gdy nie ma rzeczy, o których sprzedawca zapewniał (tak samo jak w reklamach - od 06.2001) - dicta et promissa; gdy rzecz została wydana w stanie niezupełnym (bez elementów, instrukcji obsługi, informacji o prawidłowym korzystaniu), gdy nie spełnia normy polskiej produkcji (nie są wady braki ilościowe - tylko 481, bo to niedopełnienia umowy), nawet jeżeli spełnia wszystkie normy krajowe - dotyczy nowych i używanych (ale nie będzie wadą normalne zużycie rzeczy), dotyczy także energii - brak napięcia, więcej powietrza niż gazu).

• Prawną

• Jeżeli stanowi własność osoby trzeciej

• Jest obciążona prawem na rzecz osoby trzeciej

• Jeżeli sprzedawca nie jest właścicielem lub jest tylko współwłaścicielem

• Gdy rzecz jest obciążona prawem obligacyjnym (np. sprzedaż mieszkania, które jest komuś wynajmowane)

• Sprzedaż rzeczy zajętej postępowaniem egzekucyjnym

• Od 1996 wadą jest także sprzedaż rzeczy nieistniejących

Odpowiedzialność jest ................[?] uprawniona ma więcej uprawnień. (whatever)

Odpowiedzialność jest niezależna od winy sprzedawcy i osób, za które odpowiada, nie może się wymawiać, że nie z jego winy, wystarczy wada - nie musi ona uczynić szkody.

Objęte odpowiedzialnością są tylko wady powstałe przed przejściem ryzyka, wydania.

Także po wydaniu, jeżeli są wady przed zakupem. - teza nr 3 z 1988 - można domniemać, że wada powstała jeszcze przed sprzedaniem przedmiotu. Służy to ochronie kupującego.

Kupujący musi udowodnić że jest wada, sprzedawca musi wykazać, kiedy powstała.

Kupujący nie może skorzystać, jeżeli wiedział o wadzie.

Rzecz określona co do tożsamości - kupujący musi mieć wiedzę o wadzie przy zakupie.

Rzecz określona co do gatunku - jeśli ma wady jawne - z chwilą wydania odpowiada za nie kupujący.

879 k.c.[?] - rzecz kupiona od komornika

i 120 k.c.[?] - rzecz kupiona od syndyka masy upadłościowej nie podlegają odpowiedzialności z tytułu rękojmii.

Obowiązki kupującego (563 k.c.)

Art. 563. [ Utrata uprawnień z tytułu rękojmi ]

§ 1. Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Minister Handlu Wewnętrznego może w drodze rozporządzenia ustalić krótsze terminy do zawiadomienia o wadach artykułów żywnościowych.

§ 2. Jednakże przy sprzedaży między osobami prowadzącymi działalność gospodarczą utrata uprawnień z tytułu rękojmi następuje, jeżeli kupujący nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o dostrzeżonej wadzie, a w wypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej wykryciu.

§ 3. Do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego.

• akt staranności - zawiadomienie sprzedawcy o wadzie fizycznej w terminie ( obrót konsumencki po 1 miesiącu od wykrycia lub od czasu kiedy można wykryć, handlowy - zwyczajowo przyjęty za pomocą listu poleconego - natychmiast)

• zawiadomienie może być ustne lub pisemne ale sprzedający musi potwierdzić przyjęcie pisemnie

• w obrocie handlowym - kupujący musi zbadać rzecz w terminie przyjętym, co do rzeczy i powinien zawiadomić niezwłocznie - nie obowiązuje, gdy sprzedawca umyślnie - z bezpośrednim zamiarem zataił wadę i kupującego zapewnił, że jest towar wolny od wad.

• Wady prawne - nie trzeba zawiadamiać natychmiast, tylko gdy osoba trzecia zażąda zakupu (odkupu), posiadający zawiadamia sprzedającego mu wcześniej tą rzecz.

Uprawnienia za wady fizyczne i prawne (możemy stosować tylko jedno z nich)

1. kupujący może odstąpić od umowy sprzedaży (chyba, że rzecz zostanie naprawiona lub wymieniona - zgoda sprzedawcy nie jest potrzebna - uprawnienie o charakterze prawo kształtującym - dowolna forma (chyba, że umowa była pisemna) - jest też zwrot świadczeń bo umowa dwustronna) 494 k.c., zwrot rzeczy po normalnym użytkowaniu - sprzedający oddaje tyle ile było w umowie, w oparciu o (560,494,471 [?]), odmienne roszczenie - możemy chcieć pieniędzy większych (bo wartość towaru wzrosła)

2. kupujący może żądać obniżenia ceny - roszczenie - w '96 zmienione na niekorzyść kupującego - wcześniej o dowolną żądaną sumę - teraz o wartość uwzględniającą wadę towaru. Ważna jest opinia biegłego. Teza 9 '88 w stosunku do ceny zapłaconej w umowie - nie obiektywnej rynkowej wartości - orzeczenie SN. Według SN wadą fizyczną jest także zawyżenie daty produkcji samochodu.

3. zażądać rzeczy wolnej od wad (lub nowych) i naprawienia szkody wynikającej z opóźnienia (tylko rzeczy określone co do gatunku) - postać roszczenia - w ciągu 2 tygodni - co jest rzeczą określoną co do gatunku, a co określone co do tożsamości - w k.c. nie ma definicji. Wg orzecznictwa SN rzecz jest określona co do tożsamości jeśli jest niezastępowalna, jeśli można zastąpić to jest określona co do gatunku. Więc seryjnie produkowany samochód jest określony co do gatunku, mimo, że ma numery fabryczne może więc być roszczenie dostarczenia towaru wolnego od wad. Na używany towar też obowiązuje rękojmia - wtedy dostarcza się rzeczy wolne od wad, ale o określonym stopniu zużycia. Przepis co do zasady obejmuje całą wadliwą rzecz, ale w praktyce wymienia się tylko uszkodzony moduł. Nabywca rzeczy wadliwej, a potem wymienionej nie może być obciążony skutkami zmiany cen. Jest obowiązek zwrotu przez kupującego rzeczy wadliwej - jeśli zatrzyma, to sprzedawca może go ciągać za nienależyte wykonanie umowy(410k.c.). Zwrot musi nastąpić bezwzględnie. SN przyjął jednak, że nie jest konieczny zawsze, bo np. stary „zły” cement jest już w betonie - nie ma możliwości wydostać - nie można go ciągać z 410 k.c. ->> dodatkowo można żądać odszkodowania, jeżeli przedmiot, do którego go użyto trzeba zburzyć.

4. kupujący może żądać usunięcia wady (rzecz określona tożsamościowo i gdy sprzedawca był jej producentem) z zagrożeniem odstąpienia. Kupujący powinien wyznaczyć termin odpowiedni - nie jest ścisłe dla kogo odpowiedni (w Niemczech jest 7 dni). Sprzedawca może odmówić, gdyby wymagało to nadmiernych kosztów (561 k.c. §2) Są 3 orzeczenia SN co to są nadmierne koszty - gdy koszty usunięcia wad są równe lub zbliżają się do ceny przedmiotu - chroni to sprzedawcę.

Odstępując od umowy mogą żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy (notariusz, Urząd Skarbowy), koszt odbiory przedmiotu, składki ubezpieczeniowej, zwrotu kosztów przechowania, nakładów na rzecz - te, które się nie zamortyzowały.

Ograniczenia:

• jeżeli przedmiotem jest rzecz określona co do gatunku (dało się oddzielić wadliwe od niewadliwych) można zrezygnować z wadliwych - tylko za te odpowiada sprzedawca

• jeżeli produkt dostarczany partiami - po wadliwej partii można odmówić przyjęcia następnych (domniemanie, że też będą wadliwe)

• odesłanie przedmiotu tylko z porozumienia ze sprzedawcą (koszty ewentualnego przechowania ponosi kupujący)

• kupujący musi zachować pieczę nad rzeczą - koszty zniszczenia ponosi kupujący

• kupujący powinien sprzedać rzecz z wadą, jeżeli sprzedawca znajdzie osobę, która chce ją kupić.

Terminy wygaśnięcia uprawnień z rękojmii:

• z wad fizycznych

• budynki - 3 lata

• reszta - 1 rok od chwili wydania rzeczy

• wady prawne - 1 rok od chwili dowiedzenia się o wadzie (576 k.c. po noweli '96) - jeśli wiadomość o wadzie ma skutek powództwa os. trzeciej to od chwili powództwa w tej sprawie.

Są to terminy zabite - nie można ich skracać ani wydłużać (w propozycjach zmian do k.c. jest żeby można było wydłużać)

Przejście uprawnień z tytułu rękojmii - kupujący mając rękojmię sprzedaje rzecz osobie trzeciej - SN dopuszcza dwie konstrukcje:

• starsza (`70s) - zachodzi od razu zawarcie cesji - przedmiotem przelewu są uprawnienia

• nowsza (`90s) - każda umowa sprzedaży rodzi własną, nową rękojmię - korzystniejsze dla kupującego

Odpowiedzialność odszkodowawcza.

Niezależnie od rękojmii można żądać odszkodowania za szkody wyrządzone odszkodowanie uzupełniające obok rękojmii, nawet wtedy, gdy uprawnienia do rękojmii już wygasły (np. szkoda powstaje dalej niż po roku - brak rękojmii ale może być odszkodowanie, cesja ze skradzionego samochodu - umowa sprzedaży nieważna to nie ma też rękojmii)

Modyfikacja odpowiedzialności z rękojmii:

• (570-572) odpowiedzialność za wady fizyczne zwierząt - tylko wymienionych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa

• jeżeli nie są wymienione to normalnie

• jeżeli wymienione to odpowiedzialność tylko za wady główne - dyskwalifikujące zwierzę, ze względu na jego właściwości

• są skrócone terminy - 7 dni od wydania, wygasa po trzech miesiącach

• (558) - tylko w obrocie handlowym (kupujący i sprzedawca są przedsiębiorcami) - umownie można wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialność z tytułu rękojmii.

• (575) - gdy było umowne wyłączenie ale kupujący musiał wydać rzecz osobie trzeciej bo była wada prawna - umowne wyłączenie nie działa

• (575⁽¹⁾) - wady prawne - kupujący poniósł określone wydatki aby uniknąć utraty rzeczy obciążonej wadą prawną sprzedawca zobowiązany do zwrotu wszystkiego

Wykład 12

GWARANCJA

Zdecydowana zmiana odpowiedzialności z tytułu gwarancjo od 1996 (597) - udzielona gwarancja co do jakości polega na zobowiązaniu gwaranta do spełnienia świadczenia. (a rękojmia ex-lege) - jest więc zależna od ważnej umowy sprzedaży.

Gwarancja - gdy jest oświadczenie gwaranta - ważna karta gwarancyjna

Wg Radwańskiego jednostronne oświadczenie woli (nie umowa) (ale tak bardzo olać to, bo poniżej jest wg Witosza!)

Wg Witosza po '96 jest inaczej - w karcie są pewne obowiązki, a z jednostronnej czynności nie mogą wynikać obowiązki - jest to więc dwustronna czynność prawna - umowa.

Wydanie gwarancji to oświadczenie woli sprzedawcy/wytwórcy a oświadczenie woli kupującego w dowolny sposób - np. przez objęcie dokumentu.

Charakter prawny:

Radwański: dokument stwierdzający uprawnienie na warunek zdarzeń.

Ale uprawnienia nabywcy gdy nabywca sprzeda to tamten „zima” - od noweli jest tak, że jest znakiem legitymacyjnym - przenoszenie wg przepisów o papierach wartościowych - sprzedaż rzeczy z przeniesieniem znaku legitymacyjnego.

Dzięki temu każdy kupujący zachowuje uprawnienia w okresie gwarancyjnym.

Rękojmia a gwarancja

Gwarancja zabezpiecza interesy kupującego tylko co do wad fizycznych - rękojmia wady fizyczne i prawne

Gwarancja określa co do zasady samodzielnie odpowiedzialność gwaranta, dopiero gdy jej nie ustali to względnie obowiązujące przepisy - w rękojmi ustawodawca określa odpowiedzialność.

Gwarantem może być producent (co do zasady) a sprzedawca może udzielić gwarancji dodatkowej.

Co najpierw stosować?

Do 1996 pierwszeństwo gwarancji, potem dopiero rękojmia - gdy gwarancja bezskuteczna - rękojmia musiała być minimum 1 miesiąc dłużej od gwarancji)

Obecnie klient jest panem sytuacji i wybiera - może korzystać jednocześnie z obu narzędzi - do różnych wad - jedna wada - jeden reżim, ale nie jeden produkt.

Casus z '97 - facet kupił auto, była wada - z rękojmii odstąpił od umowy - salon nie zwrócił ceny - więc zażądał nowego auta (nie mógł już nic z gwarancji bo dostąpił od umowy i gwarancji już nie było). Trzeba uważać.

Przesłanki odpowiedzialności z gwarancji: (578)

1. jeżeli umowa nie stanowi inaczej to gwarant odpowiada tylko gdy wada z winy rzeczy sprzedanej

2. udowodnienie wady obciąża kupującego - gwarant musi udowodnić, że inne przyczyny lub, że nie jest objęta

3. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, że wada ujawni się w okresie gwarancyjnym - nie trzeba zawiadomić w tym okresie - ale musi być dowód

4. uprawnienia węższe niż przy rękojmii:

1. usunięcie wady

2. dostarczenie rzeczy wolnej od wad - gdy umowa nie mówi inaczej najpierw usunięcie, potem dostarczenie rzeczy wolnej od wad

5. SN - odszkodowanie przy przedłużaniu

6. bezwzględnie - kupujący powinien umożliwić dokonanie oględzin, a tylko gdy umowa tak stanowi trzeba dostarczyć. Koszty dostarczenia ponosi sprzedawca - koszty faktyczne (jeśli gwarancja nie mówi inaczej - ale gwarancja nie może uchylać k.c.) - jeżeli nic innego nie wynika z umowy to gwarant może dostarczyć po naprawie do miejsca, gdzie wada się ujawniła.

Jako wytwórcę traktuje się każdy podmiot, jaki ma umowę z wytwórcą (serwisy)

26 lipiec 2000 - dodano nowy rozdział w k.c. Tytuł 6 - odpowiedzialność za szkodę z produktu niebezpiecznego

Poprzednie uprawnienia były tylko dla kupujących. A gdy z przedmiotem zetknęła się lub korzystała osoba trzecia o przedmiot wyrządzi jej szkodę. (np. lalka „zjadła” dziecku gości włosy) - odpowiedzialność za produkt niebezpieczny.

Papierosy są produktem niebezpiecznym.

Uprawniony może być każdy.

Regulacje obejmują w pełnym zakresie dyrektywy 85/374 EWG z 25 lipca 1985 - na mocy 61 traktatu dopasowawczego.

Dyrektywa zakłada cele - jak je osiągnąć to już kwestia ustawodawcy

Przewiduje odpowiedzialność za produkt (449⁽¹⁾ §2) - rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną.

Bez względu na to jak osiąga się produkt - niekoniecznie przemysłowo:

• rękodzieło

• produkty rolne

• zwierzęta

• energia - mimo, że nie jest rzeczą

Przyjęto, że nie trzeba nawet I strefy przetworzenia (czyli nawet ziemniak prosto z pola)

Nie kwalifikują się dobra intelektualne - ze względu na ich niematerialny charakter

Produkt powinien być bezpieczny.

Produkt bezpieczny to taki, który w zwykłych lub innych dających się przewidzieć warunkach nie stwarza zagrożenia lub stwarza znikome zagrożenie dające się pogodzić z przeznaczeniem i użytkowaniem produktu.

Wykład 13

Produkty niebezpieczne - c.d.

Jak na razie brak orzeczeń SN w sprawie odpowiedzialności z rzeczy niebezpiecznych.

Określenie produktu bezpiecznego ma charakter oceniający.

Witosz się z tym nie zgadza - uważa, że oprócz cech własnych należy wziąć pod uwagę okoliczności komercjalizacji i korzystania z produktu.

Wg Bundesgerichtu (SN Niemiec) chodzi o:

• interakcje - super tabletka na wszystko, ale w połaczenieniu z jakąś inną zabija

• sposób prezentacji

• kategorie osób dla których jest przeznaczony - np. za mała zabawka jest produktem niebezpiecznym

Raczej mówić co jest niebezpieczne - to co nie zapewnia bezpieczeństwa jakiego można oczekiwać w normalnym użyciu produktu.:

• istota właściwości produktu

• jakość

Mówić o bezpieczeństwie dla każdego potencjalnego użytkownika produktu.

Normalne użycie - nie tylko zgodnie z przeznaczeniem, ale także przypadki przewidywanego niewłaściwego użycia.

Nie zwolni producenta z odpowiedzialności zamieszczenie ostrzeżenia (właśnie dlatego, że powinien przewidzieć niewłaściwe użycie) - poza tym co da ostrzeżenie na zabawce dla niemowlaka - przecież ono nie przeczyta.

Odpowiedzialność jest przy normalnym wprowadzeniu produktu do obrotu - nie liczy się więc wprowadzenie do obrotu wbrew woli producenta lub przekazanie produktu do testowania - też nie jest to wprowadzenie do obrotu.

Producent odpowiada na zasadzie ryzyka - on czerpie zyski, więc powinien ponosić ujemne konsekwencje.

Istotą jest powstanie szkody chyba, że (przesłanki):

1. (449³ §1) nie odpowiada jeżeli nie wprowadził do obrotu lub wprowadzenie do obrotu poza zakresem działalności producenta - kto wtedy odpowiada --> Do odpowiedzialności ten kto wprowadził ale tylko na ogólnych zasadach (415 ex delicto). Niemieccy komentatorzy sugerują, że jeżeli pracownik przekroczył kompetencje i wprowadził do obrotu - odpowiada producent - bo pracownik podlega nadzorowi.

2. (449³ §1) do szkód powstałych przed wprowadzeniem towaru do obrotu (testu) - można korzystać z 471, a co najwyżej z 415 (wg Witosza z wątpliwościami) Bundesgericht: obejmuje to także sytuacje, gdy towar wytwarzany jest poza głównymi ramami produkcji - najwyżej 415. Ale istnieje 449⁴ - domniemanie, że towar niebezpieczny, który wyrządził szkodę został wprowadzony do obrotu - producent musi udowodnić, że tak nie było

3. dla odpowiedzialności - ujawnienie się cech niebezpiecznych musi być w danym produkcie w momencie wprowadzenia do obrotu (w rękojmii wadliwość funkcjonalna, tu niebezpieczeństwo ma w sobie produkt)

Wady niebezpieczności : istota w wadach:

• Konstrukcyjnych

• Produkcyjnych

• Instrukcyjnych

• Niewłaściwe ostrzeżenie

• Obserwacyjnych - brak stosowanego nadzoru po wprowadzeniu do obiegu

Bundesgericht: Właściwość niebezpieczności musi być obecna w rzeczy i wystarczy jej istnienie potencjalne. Niebezpieczeństwo potencjalne jest szersze od wady ukrytej. Producent powinien obserwować używanie produktu i czy jest lub może być on niebezpieczny.

4. nie będzie odpowiedzialny gdy wadliwość czyni zadość normom bezwzględnie obowiązującym - wg Witosza powinna być interpretowana zwężająco - wyprodukowanie wadliwego towaru lub z naruszeniem normy. Wykazanie, że produkt jest zgodny z normą nie eliminuje automatycznie odpowiedzialności - cechy produktu muszą wprost wynikać z przepisów prawa. Jest 8 rozporządzeń RM do ustawy z 3.04..1999 - tylko w nich są takie, które wprost mówią jaki skład - wtedy do odpowiedzialności można ciągnąć organ administracyjny.

5. Szczególna przesłanka uwalniająca - ważna dla producentów półproduktów (449⁵) - gdy wyłączną przyczyną szkody jest wada konstrukcyjna produktu finalnego (produkt powinien być tak zaprojektowany, by nie stwarzał zagrożenia) - wtedy nie odpowiadają jak producent. Za wadę wyrządzoną w konstruowaniu ponosi odpowiedzialność producent tylko, gdy dające się przewidzieć niebezpieczeństwo szkody nie zostało wyłączone lub ograniczone (nie można w ciemno za projektami)

W doktrynie: producent powinien więc wziąć pod uwagę nie tylko możliwy sposób użycia ale także możliwe nieprawidłowe użycie - jest przesłanka (oryginalna polska) - możliwość powołania się na ryzyko rozwojowe - stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia do obrotu. Co wymiernikiem - przeciętny, szczytowy, staranny? orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - 27 maj 1997 - UE kontra UK:

• stan nauki i techniki wymaga poglądu zobiektywizowanego, a nie producenta

• najbardziej zaawansowany i dostępny dla ekspertów

• wiedza musi być producentowi dostępna ale nie musi być posiadana (może ją sobie kupić - preferuje to bogatych producentów)

• wiedza, która może wykryć niebezpieczeństwo, a nie tylko go uniknąć

Niejasności - wiadome istnienie określonego niebezpieczeństwa ale brak możliwości sprawdzenia czy konkretny produkt je posiada (np. krew i krwiopochodne - w latach 80 wiedzieli, że może być HIV ale nie mieli jak sprawdzić)

Kto odpowiada - odpowiedzialnym jest nie tylko producent, ale w takim samym stopniu wszyscy, którzy uczestniczą w trasowaniu produktu (sprzedawcy, importerzy, licencjobiorcy, franchinsigowcy) - tak jak producent czyj zysk tego ryzyko - nie związane z wyprodukowaniem ale z wprowadzeniem na rynek.

Producent to nie tylko ten kto wytwarza w zakresie działalności ale także wytwórcy komponentów

(budowniczy domu - producent pustaka - producent tego z czego się robi pustaki)

każda z tych osób musi być przedsiębiorcą we własnym zakresie

być może nie do końca uda się wyegzekwować.

Jest domniemanie odpowiedzialności na producencie. Musi się uwolnić jedną z 4 przesłanek. - 449⁴ §2 - ułatwienie - jeśli nabędę towar, który wyrządził szkodę mogę wskazać producenta, który produkuje rzeczy podobne - on musi wskazać wytwórcę bo inaczej on bierze odpowiedzialność.

Oznaczenie firmy, znaku firmy itd. na produkcie oznacza, że podaje się za producenta i bierze odpowiedzialność - firmowanie produktu a nie jakości - na produkcie a nie na fakturze.

Quasi producenci domy handlowe - np. towar na zmówienie ARO - traktowany jak producent.

Odpowiedzialność nieproducentów (sprzedawców) - będzie samodzielna jeżeli nie można wskazać producenta - żeby nie było przerwy w przesuwaniu odpowiedzialności. W UE obowiązuje to także, gdy producent znany ale ma siedzibę poza UE.

Kto może być uznany za poszkodowanego:

• szkoda wyrządzona komukolwiek - brak związku z umową

• w zakresie szkód na osobie tylko osoba fizyczna (każda)

• w zakresie szkód na mieniu tylko konsument

• nie każda szkoda będzie mogła być uprawniona w oparciu o te przepisy

• nie są pokrywane szkody bagatelne - do 500 Euro - wtedy tylko 415 k.c. - zasady ogólne - trudniejsze przesłanki - trzeba udowodnić winę.

• Objęty jest jedynie uszczerbek wyrządzony przez produkt (tu Tytuł VI¹) ale nie szkoda w produkcie (tutaj ogólne - 471 lub 415)

• W zakresie szkody na osobie nie ma ograniczeń odszkodowań

Przelew wierzytelności (uprawnienia)

509 - można drogą cesji chyba, że inaczej jest w ustawie, umowie, właściwości.

Przedmiotem jest wierzytelność a nie roszczenie.

Stosunek zobowiązaniowy - umowa - wierzytelność - roszczenie

Wierzytelności wynikają z:

• umów

• jednostronnych czynności

• bezpodstawnego wzbogacenia

• czynów niedozwolonych

• decyzji administracyjnych

Może być przelana cała wierzytelność lub jej część - gdy niepieniężna to tylko gdy jest podzielna (359 §2), można przelać kilka wierzytelności.

Jak oznaczone - od '93 coraz bardziej liberalne orzeczenia SN

• mogą być wierzytelności przyszłe (jeszcze nie wymagalne) - wystarczy, że są oznaczalne (np. jest już umowa przedwstępna)

• może też być ślad wierzytelności (sprzedaż wierzytelności z historii) - jeśli przez 10 lat zawierałem określoną ilość umów to można przekonać cesjonariusza, żeby ten ślad uczynić przedmiotem przelewu

• nie może być nadzieja wierzytelności

• mogą być też wierzytelności z umów wzajemnych (od '94) - wtedy umowa dwustronna staje się umową wielostronną

• wierzytelności z zobowiązań ciągłych (np. najem na 140 lat) - nie - wg SN mogą być wierzytelności jednorazowe i okresowe (np. rata czynszu, wynagrodzenie za płacę - gdy jest wymagalne) ale nie przyszłe

509 - wierzytelność zawsze z prawami funkcjonalnymi (hipoteka, zastaw) - ale nie gdy są samoistne (odszkodowanie, odsetki) - jeśli nic innego nie wynika z umowy to przechodzą - mogą być przedmiotem same odsetki lub kary umowne itd.

Kurenda, okólnik, cyrkularz - to rodzaj urzędowego pisma obiegowego, które wysyłane jest do wszystkich zainteresowanych stron. Zawiera ogólne wskazówki bądź zalecenia wydawane odgórnie do podległych mu organów państwowych.

Jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej - określana potocznie jako ułomna osoba prawna (lub niezupełna osoba prawna) - podmiot stosunku cywilnoprawnego, nieposiadający osobowości prawnej, lecz posiadający na mocy ustawy zdolność prawną.

Ułomnymi osobami prawnymi w prawie polskim są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, wspólnota mieszkaniowa, stowarzyszenie zwykłe, spółka akcyjna w organizacji, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych, partia polityczna niewpisana do ewidencji.

Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.

Częstym błędem jest włączanie do katalogu ułomnych osób prawnych spółki cywilnej (która w istocie jest umową cywilnoprawną), chociaż Kodeks pracy traktuje taką spółkę jako stronę stosunku pracy w charakterze pracodawcy.

Ustawa Prawo prywatne międzynarodowe przewiduje, że dla ułomnych osób prawnych prawem właściwym będzie prawo państwa, gdzie znajduje się siedziba "organu" zarządzającego.

Obecnie odchodzi się od stosowania terminu "ułomnej osoby prawnej" na rzecz sformułowania "jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej"

1. Rodzaje osób prawnych: państwowe, samorządowe, komunalne i prywatne osoby prawne (skarb państwa największa osoba prawna, z którą mamy do czynienia).

1. Niektóre jednostki organizacyjne ZUS państwowe osoby prawne

2. Samorządowe - wspólnoty samorządowe, gmina, powiat, województwo.

3. Gospodarcze - te, które prowadzą działalność gospodarczą (przedsiębiorstwa państwowe).

4. Społeczne - stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne, kościoły, związki wyznaniowe, fundacje z celami o charakterze społecznym.

Rękojmia - odpowiedzialność sprzedającego względem kupującego za wady fizyczne oraz prawne sprzedawanej rzeczy.

Aktywa - rzeczy, ruchomości, nieruchomości które generują nam pieniądze a zyski zdecydowanie przewyższają amortyzację. Przedmioty, nieruchomości itd. dopiero wtedy można nazwać aktywami gdy dodatkowo oprócz powyższych wymienionych cech nie wymagają od nas dużego wkładu pracy. 

Pasywa - są to podobnie jak w aktywach różnego rodzaju rzeczy lecz w tym przypadku są to rzeczy które nie generują dochodów wręcz powodują rozchód naszych pieniędzy. Ale przy umiejętnym zagospodarowaniu zawsze pasywa można zmienić w aktywa - i tu jest klucz do niezależności finansowej. 

typy kauz: a) causa obligandi vel acquirendi - celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem; b) causa solvendi - celem jest zwolnienie z istniejącego zobowiązania, np. spłata długu; c) causa donandi - dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna.

Culpa in contrahendo dotyczy odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną nagannym zachowaniem się strony w procesie pertraktacji poprzedzających zawarcie umowy, jeżeli nie doszła ona do skutku. 

protokół wyszczególniający kwestie, w których nie osiągnięto porozumienia

błąd sensu stricto, tj. sytuacja, gdy składający oświadczenie oświadcza wprawdzie to, co chce oświadczyć ale tylko dlatego, że ma mylne wyobrażenie o prawdziwym stanie rzeczy

pomyłka, tj. sytuacja, gdy oświadczający wolę oświadcza co innego, niż chce

prokura prokury

Kwota wręczona drugiej stronie staje się zadatkiem tylko wtedy, gdy zostanie to jasno określone w umowie - bez tego zaznaczenia będzie to zaliczka, podobnie jak w przypadku gdy w umowie zostanie zastrzeżone, że wpłacona kwota jest zaliczką na poczet wykonanej umowy.

łac. umów należy dotrzymywać. Zasada pacta sunt servanda doznaje ograniczeń na skutek działania klauzuli rebus sic stantibus (ponieważ sprawy przybrały taki obrót).

Odpowiedzialność kontraktowa (łac. ex contractu) - odpowiedzialność cywilnoprawna wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku, który powstał na podstawie czynności prawnej i obejmująca obowiązek naprawienia wynikłej z tego szkody.

Odpowiedzialność deliktowa (łac. ex delicto - z czynu niedozwolonego) - jeden z dwóch tradycyjnie wyróżnianych reżimów odpowiedzialności cywilnej. Wyróżnia się ją ze względu na źródło zobowiązania, którym jest dopuszczenie się czynu niedozwolonego. Zdarzenie to powoduje powstanie między sprawcą a poszkodowanym (wyjątkowo - również między sprawcą a inną osobą) cywilnoprawnego stosunku zobowiązaniowego. Przepisem fundamentalnym dla tego reżimu jest art. 415: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Rzeczywista szkoda, jaką została wyrządzona danemu podmiotowi prawa wskutek zdarzenia, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność. Na przykład: bezprawne zniszczenie czyjegoś samochodu.

Korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa, ale których nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś nie wykonał swego zobowiązania i przez to wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą osiągnięcie tych korzyści.

przyrzeczone przez sprzedającego właściwości przedmiotu kupna. Sprzedawca odpowiada za nie w myśl zwyczajów kupieckich i przepisów prawnych.

wg prawa

Prawo - wykłady Witosza

43

Uprawnienia

realne - trzeba DAĆ rzecz: przechowanie, skład

konsensualne - samo zawarcie umowy i już stosunek cywilnoprawny: sprzedaż, umowa o dzieło

---