1. Specyfika edukacji środowiskowej Cechy:

- edukacja środowiskowa ma charakter multidyscyplinarny

- brak jest podstawy teoretycznej - dyscypliny matki

- krzyżują się w niej różne metody badawcze, różne języki opisu i różnej natury fakty do poznania

W wychowaniu przedszkolnym i nauczaniu początkowym nie chodzi o wyposażenie uczniów w wiadomości a wykształcenie umiejętności. Niektórzy uważają, że nauka środowiskowa powinna doprowadzić do przemiany wewnętrznej. Skupiamy się na konstruowaniu pojęć.

2. Cele edukacji środowiskowej w edukacji elementarnej

Ile mamy programów, tyle mamy celów.Grupy celów:

I grupa związana z poznawaniem środowiska społeczno-przyrodniczego

II grupa związana z wyposażeniem uczniów w racjonale metody działalności poznawczej (obserwować, zauważać zmiany, wyciąganie wniosków, wyposażać dziecko w naukowe sposoby badania: pomiary, doświadczenia)

III grupa związana z kształtowaniem umiejętności działania praktycznego (analiza, synteza, porównywanie czegoś, abstrahowanie, sianie, sadzenie, posługiwanie się urządzeniami ogrodniczymi)

IV grupa dotycząca kształtowania postaw (odwołujemy się do emocji dziecka)

Nauczyciel nie jest przekaźnikiem, tylko ma stwarzać okazje żeby dzieci same poznawały, uczyły się. Od wiadomości ważniejsze są umiejętności gromadzenia informacji.

3. Charakterystyka treści programowych edukacji środowiskowej

4. Kształtowanie pojęć przyrodniczych

Szczególne znaczenie przypisuje się nazywaniu różnych przedmiotów i zjawisk. Umiejętność ta ujawnia

się w relacjach do przedmiotów określanych tymi samymi nazwami. Mamy tu do czynienia ze

zjawiskiem wyboru na podstawie zależności zachodzących między działającymi bodźcami,13 dlatego

kojarzenie nazw z odpowiadającymi im przedmiotami uznawane jest za pierwszy etap kształtowania

pojęć. Pozostałe etapy, według W. Okonia, to kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie cech

zewnętrznych przedmiotów i zjawisk oraz kształtowanie pojęć naukowych.

Kształtując pojęcia u dzieci, należy zawsze zestawiać dany przedmiot z innymi, w celu wyodrębnienia go

spośród nich; wyszukiwać cechy podobne do tych cech przedmiotów, z którymi jest porównywany;

wyszukiwać takie jego cechy, które różnią go od danych rzeczy i zjawisk; określić dane pojęcie na

podstawie znajomości cech danej rzeczy lub zjawiska; zastosować poznane pojęcie w nowych sytuacjach.

Procedura ta ma zastosowanie zarówno na etapie kształtowania pojęć elementarnych, jak i podczas

kształtowania pojęć naukowych w przedszkolu i szkole.

5. Wycieczka jako element integrujący w edukacji elementarnej

Zdaniem I. Wolny „wycieczką staje się każde celowe i zorganizowane wyjście z codziennego otoczenia. Jest to aktywna forma zajęć, która odbywa się w terenie.”Dzieci w młodszym wieku szkolnym poznają otaczający świat przy pomocy zmysłów, dlatego gromadzenie doświadczeń, zdobywanie wiedzy, rozwijanie umiejętności w warunkach pozaszkolnych jest ważne przy realizacji zagadnień programowych. Wycieczkom towarzyszy zaangażowanie emocjonalne, radość, ciekawość, otwarcie na coś nowego, może jeszcze nieznanego

Propozycje wykorzystania wycieczek w różnych przedmiotach nauczania:
-Gromadzenie materiału słownikowego wokół określonego tematu - sporządzanie słowniczków tematycznych.
Wspólne lub samodzielne redagowanie opisu, opowiadania, sprawozdania, notki kronikarskiej. Sporządzanie tabelek i wykresów systematyzujących wiedzę. Prowadzenie kroniki wycieczek.
-Sporządzenie albumów tematycznych, zielników itp. Tworzenie katalogów obiektów społecznych i przyrodniczych otaczających środowiska.
-Wykonywanie tablic tematycznych, gazetek, gablot, zestawów okazów, makiet itp.
-Malowanie, lepienie i modelowanie wybranych obiektów i okazów.
-Wykonywanie zabawek z suchych owoców, warzyw i innych zebranych okazów.
-Konstruowanie budek lęgowych i karmników.
-Rozwiązywanie zadań tekstowych o treści wynikającej z problematyki wycieczki, również układanie treści zadań na podstawie przeżyć dzieci związanych z wycieczką.
-Nauka piosenki związanej z folklorem danego regionu, środowiskiem, obiektem, przedstawieniem kukiełkowym itp.
-Układanie tekstów rymowanych do znanej melodii na temat przeżyć dzieci związanych z wycieczką.
-Zabawy naśladowcze (ruchy zwierząt, praca ludzi).

6. Idea upodobnienia nauczania do procesu badania

- Uwalniając uczenie się od biernego naśladownictwa, a zarazem czyniąc z niego aktywny proces intelektualny zbliżamy je do procesu badawczego.

- Kiedy uczeń odgrywa rolę uczonego, to tym samym poznaje i uczy się stosować specyficzny styl myślenia, styl życia intelektualnego, rozwija specjalne składowe postawy wobec przyrody, świata, innych ludzi.

- Uczniowie w toku swojej aktywności badawczej, stosując specyficzne w tej działalności metody pracy sami dochodzą do nowych (dla nich) wiadomości, zapoznają się z metodami badawczymi w obrębie poszczególnych dziedzin wiedzy i opanowują niezbędne im elementy metodyki badawczej

- Czynności eksploracyjne pojawiają się w kontekście nowych bodźców i sytuacji i prowadzą do zaspokojenia potrzeb poznawczych jednostki, występują w formie nastawiania receptorów (zbliżania się do przedmiotu, manipulowania nim, stawiania wobec niego pytań i hipotez).

- „Czynności eksploracyjne polegają na badaniu nowych zjawisk i obiektów, które maja służyć albo rozpoznawaniu przedmiotu specyficznemu lub niespecyficznemu albo też poznaniu czegoś, co nie było poprzednio nigdy spostrzegane”

7. Zabawy badawcze w edukacji elementarnej

Zabawa badawcza jest podobnie jak inne rodzaje zabaw sposobem rozwijania aktywności własnej dziecka. Dziecko, które podejmuje zabawę badawczą, w trakcie działania myśli, poznaje cechy, właściwości i funkcje przedmiotu, różnorodne zjawiska, procesy, a także rozmaite zależności przyczynowo - skutkowe między badanymi przez siebie obiektami i zjawiskami. Elementy charakteryzujące zabawy badawcze to: swobodne działanie, bezinteresowność, napięcie, odrębność i ograniczoność w czasie przestrzeni, porządek. O specyfice zabawy badawczej stanowi jej treść, podmiot działania, cel działania, przedmiot badania, warunki zewnętrzne i wewnętrzne, sposoby działania.

8. Fazy procesu badania.

- stworzenie sytuacji badawczej (nawiązanie do wiedzy znanej)

- sformułowanie zadań badawczych (problemów, pytań, tez)

- wytwarzanie hipotez (projektowanie rozwiązań, planowanie czynności badawczych)

- rozwiązanie zadań badawczych - weryfikacja hipotez (sprawdzenie, czy przewidywania odpowiadają rzeczywistości)

- formułowanie wyników (szacowanie trafności rozwiązania, wnioskowanie, uogólnianie)

- wykorzystanie wyniku (zastosowanie odkrytej wiedzy w różnych nowych sytuacjach)

- pogłębianie, rozszerzanie i utrwalanie zdobytych wiadomości; praca domowa

9. Charakterystyka metod poznawania przyrody stosowanych w edukacji środowiskowej

- obserwacja (kierowana, mimowolna, długoterminowa)

- doświadczenie wywołanie jakiegoś procesu lub zjawiska w celu łatwiejszego obserwowania czegoś, co występuje w naturze ale w naturze jest trudno obserwowalne. Uczeń jest w stanie dzięki doświadczeniom zaobserwować pewne prawidłowości i związki.

- eksperyment Wywołujemy pewien proces, wprowadzamy czynnik modyfikujący jego przebieg. Uczniowie mogą się dowiedzieć o wpływach i zależnościach.

- pomiar polega na mierzeniu, nadaniu cesze lub własności wartości liczbowej

- metoda kontaktów społecznych polega na rozpoznaniu pewnej sytuacji społecznej lub miejsca, najlepiej w sposób bezpośredni, uwzględniając całość jej funkcjonowania.

10. Charakterystyka doświadczenia jako metody poznawania przyrody (na przykładzie)

11. Charakterystyka eksperymentu jako metody poznawania przyrody (na przykładzie)

12. Charakterystyka obserwacji jako metody poznawania przyrody (na przykładzie)

13. Charakterystyka pomiaru jako metody poznawania przyrody (na przykładzie)

14. Możliwości integracji treści środowiskowych z innymi rodzajami edukacji w kształceniu zintegrowanym

Integracja międzyprzedmiotowa treści środowiskowych z poszczególnymi obszarami edukacji wchodzącymi w zakres nauczania początkowego polega na nauczaniu interdyscyplinarnym, na łączeniu treści by tam gdzie to możliwe budować spójną wiedzę dzieci o świecie. W edukacji środowiskowej znajdują się treści, które można i warto łączyć z innymi przedmiotami, ponieważ dzięki temu, dziecko przyswaja wiedzę i uczy się na wielu płaszczyznach jednocześnie. Integracja międzyprzedmiotowa to działanie nauczycieli w sferze programowego funkcjonowania szkoły polegające na szukaniu związków pomiędzy poszczególnymi przedmiotami nauczania.

15. Cele edukacji zdrowotnej

- pozyskiwanie określonego zasobu informacji o zdrowiu i sposobach nie tylko jego ochrony, ale także jego wzmocnienia

- nabycie umiejętności i przekształcanie ich w nawyki, które zapewniają ochronę wzmocnienie zdrowia własnego i innych

- ukształtowanie pozytywnych postaw wobec zdrowia i życia jako największej wartości

16. Charakterystyka treści z zakresu edukacji zdrowotnej w wychowaniu przedszkolnym i kształceniu zintegrowanym

17. Rola matematyki w rozwijaniu aktywności poznawczej dzieci

W procesie zdobywania wiedzy matematycznej najważniejszą czynnością umysłową jest kształcenie logicznego myślenia i przyswajania pojęć. Aby proces przyswajania wiedzy przebiegał prawidłowo, nieodzowna jest wzmożona praca umysłowa w kierunku odkrywania właściwości, związków i zależności między przedmiotami. Kształcenie matematyczne uczniów klas I-III można określić jako wielostronne przygotowanie w ich umysłach określonego zarysu podstawowych struktur oraz mających z nimi związek elementarnych pojęć tak, aby po podjęciu systematycznej nauki w klasach wyższych mogli zdobyte doświadczenia wykorzystać w dalszym procesie matematyzacji. Celem zasadniczym jest rozwijanie ich aktywnej postawy intelektualnej wobec sytuacji problemowych, rozwijanie języka, wyobraźni, inwencji i pomysłowości, by w trakcie tego procesu zostały stworzone odpowiednie warunki dla rozwijania zainteresowań matematycznych każdego ucznia, pozytywniej motywacji uczenia się, samodzielności, umiejętności formułowania pytań, odwagi bronienia własnego zdania.

Do przedmiotów szkolnych, które najbardziej mogą przyczynić się do rozwoju u ucznia logicznego myślenia należy matematyka, wszakże jednak pod warunkiem, że organizacja pracy, stosowane przez nauczyciela środki i metody na lekcjach matematyki w znacznej mierze są zorientowane na rozwijanie u ucznia właściwej postawy intelektualnej, wyrażającej się w twórczym, logicznym i krytycznym myśleniu, samodzielnym analizowaniu i opisywaniu przedmiotów i zjawisk otaczającego świata.
18. Cele kształcenia matematycznego dzieci 3 -10 letnich

- rozwijanie ogólnych zdolności poznawczych

- rozwijanie samodzielnego, logicznego myślenia

- rozwijanie aktywności twórczej

- wstępne kształtowanie określonych programem pojęć matematycznych i umiejętności

- rozwijanie umiejętności posługiwania się metodami matematycznymi w życiu

- kształcenie umiejętności schematyzacji i wstępnej matematyzacji konkretnych sytuacji

- rozwijanie wyobraźni geometrycznej

- rozwijanie zainteresowań matematycznych

- przygotowanie do zdobycia umiejętności czytania i rozumienia tekstów matematycznych

19. Co wchodzi w zakres dojrzałości do uczenia się matematyki?

- dojrzałość szkolna (umysłowa, emocjonalna, społeczna, fizyczna)

- dojrzałość do operacyjnego myślenia w zakresie potrzebnym do kształtowania pojęcia liczby naturalnej

- rozumowanie w sposób operacyjny w obrębie ustalania stałości ilości nieciągłych

- odporność emocjonalna na pokonywanie trudności typu intelektualnego

- sprawność manualna i precyzja spostrzegania potrzebna do wykonania czynności organizacyjnych i wspomagających proces uczenia się matematyki

20.Wyjaśnij, na czym polega czynnościowe nauczanie matematyki?

Czynnościowa metoda nauczania matematyki to metoda wymyślona przez Z. Krygowską. Uwzględnia ona abstrakcję pojęcia i poziom psychologiczny rozwoju dziecka. Odchodzi od nauczania empirycznego i mechanicznego. Czynnościowa metoda nauczania jest postępowaniem dydaktycznym uwzględniającym stale i konsekwentnie operatywny charakter matematyki równolegle z psychologicznym procesem interioryzacji, prowadzącym od czynności konkretnych i wyobrażeniowych do operacji abstrakcyjnych. Jest to taka metoda nauczania, którą można zaliczyć do metod aktywnych, gdyż uczeń wytwarza dla siebie jakąś wiedzę.

Cechy czynnościowego nauczania matematyki:
1) wiązanie treści matematycznych z wyraźnie formułowanymi schematami postępowania
2) wiązanie operacji z operacjami do nich odwrotnymi
3) wiązanie operacji z różnych dziedzin matematycznych w bardziej złożone schematy
4) uwzględnianie różnych ciągów operacji prowadzących do tego samego rezultatu
5) stawianie ucznia w sytuacjach konfliktowych
6) opis słowny operacji
7) algorytmizacja rozwiązania zadania z zastosowaniem różnych form zapisu
8) wiązanie czynności konkretnych z operacjami myślowymi, przy czym czynność konkretna może być źródłem procesu interioryzacji, może być wykonywana równolegle z operacjami myślowymi, może być weryfikowana w konkrecie efektywności pomyślanego ciągu operacji
9) posługiwanie się poznanymi operacjami i przyzwyczajenie do działania a nie biernej kontemplacji
10) zwrócenie uwagi, aby stworzona symbolika miała również charakter operatywny, aby wizualnie sugerowała operację.

21. Ćwiczenia wspomagające rozwój operacyjnego myślenia

- ustalanie stałości liczby elementów w zbiorze (Układanki z kółek trójkątów, kwadratów, budowle z klocków)

- ustalanie równoliczności zbiorów przez przeliczanie i łączenie w pary (czy masz misiu tyle samo kółek?, rozdziel misiu po równo, miś rozdziela trójkąty, kto ma więcej guzików? święto błękitnego misia)

- ustawianie po kolei i numerowanie (miś na schodach, skacząca piłeczka, chodzenie po schodach, na której stronie jest obrazek?,

22. Przedstaw klasyfikację zadań tekstowych.

Klasyfikacja zadań w kontekście procesu twórczego:
- Poznać - odkryć rozwiązanie
- Zadania typu zmodyfikować - otrzymać drugą wersję
- Przekształcić, uczynić je rozwiązalnym
- Ułożyć nowe zadanie

23. Wymień etapy pracy nad zadaniem tekstowym

- podanie treści zadania
- powtórzenie treści
- wykonywanie rysunku schematycznego
- analiza treści pod kątem pytania głównego, zależności między danymi, a wielkością szukaną
- wybranie sposobu rozwiązania zadania
- ułożenie planu rozwiązania zadania
- formuła matematyczna
- wyliczenie formuły, wyniki, sprawdzenie
- podanie odpowiedzi na pytanie główne

24.Problematyzacja zadań tekstowych.

Zadania tekstowe, nazywane także zadaniami z treścią często sprawiają kłopoty uczniom, rodzicom a nawet nauczycielom. Jednak nauczanie matematyczne bez nich jest niemożliwe. Każde zadanie składa się z historyjki, która nawiązuje do dziecięcych życiowych doświadczeń. Kończy się ona pytaniem. Odpowiedź jest możliwa po przeanalizowaniu informacji zawartych w historyjce. Są to wielkości dane i niewiadome. Dzieciom często wydaje się, że rozumieją zadanie, bo historyjka dotyczy znanej im sytuacji. Jednak, gdy dotkniemy pytania końcowego zaczynają się kłopoty. Trzeba z historyjki wybrać istotne informacje. Dziecko musi więc umieć dokonać selekcji. Sporo zadań wymaga także, aby sięgnięto do swej wiedzy i uzupełniono zadanie np. "Na parkingu stoją 2 motocykle, 2 samochody osobowe, jeden czerwony i jeden niebieski. Ile kół mają te pojazdy? Żeby rozwiązać to zadanie dziecko musi wiedzieć ile kół ma samochód osobowy i motocykl. Natomiast informacja o kolorze samochodów jest bez znaczenia. W trakcie rozwiązywania zadania przechodzi się z sytuacji życiowej do matematyki i z powrotem. Zawarte w historyjce informacje są przedstawione językiem potocznym, a rozwiązania mają postać matematyczną. np. Mama kupiła 5 jabłek i 4 gruszki.
Ile owoców kupiła mama? 5 + 4 = 9
Po obliczeniu sumy dziecko musi wrócić do opisanej w zadaniu sytuacji życiowej i odpowiedzieć pełnym zdaniem: Mama kupiła 9 owoców. Aby rozwiązać zadanie dziecko musi: skupić się; uważnie wysłuchać; zapamiętać je; odtworzyć; wyłuskać ważne informacje; napisać rozwiązanie; obliczyć; wrócić do historyjki; odpowiedzieć na pytanie. Bardzo kształcące jest układanie zadań przez dziecko. Należy je zachęcać i stopniowo wprowadzać w sztukę układania i rozwiązywania zadań z treścią.

25. Podaj wskazówki do pracy z dzieckiem przy realizacji zagadnienia „waga i ważenie”

Ważenie podobnie jak pomiar długości jest potrzebną umiejętnością życiową .Realizacja tego zagadnienia wiąże się z organizowaniem zabaw i zajęć, w których dzieci mogą samodzielnie manipulować przedmiotami, porównywać je i oceniać ich ciężar (masę). Chcąc określić ciężar dziecko musi go "czuć' wyważając w rękach - taka ocena jest możliwa przy wyraźnych różnicach ciężaru. Dokładniejszej oceny dokona dziecko za pomocą wagi szalkowej. Zabawy z wagą pozwolą porównać ciężar przedmiotów i określić, co jest cięższe, lżejsze lub waży tyle samo. Można też dokonywać porównania ciężaru więcej niż dwóch przedmiotów. Dzieci porównując je między sobie mogą je szeregować do najcięższego do najlżejszego i odwrotnie. Stwarzając wiele okazji do oceny ciężaru przedmiotów, najpierw "na oko", a później za pomocą wagi szalkowej doprowadzamy do zrozumienia, że masa przedmiotu nie zawsze zależy od jego wielkości, ale także do materiału, z którego został zbudowany. Dzieci mają również kontakt z tymi pojęciami w życiu codziennym towarzysząc dorosłym przy zakupach. Te codzienne doświadczenia są dla nich bardzo cenne i ułatwiają odczuwanie oraz określanie pojęć związanych z ciężarem.

26. Obliczenia zegarowe i kalendarzowe.

27. Istota dziecięcego liczenia, etapy rozwoju dziecięcego liczenia

Liczenie wywodzi się z rytmu i gestu wskazywania. Kształtowanie umiejętności liczenia trwa wiele lat i powinno przebiegać zgodnie z naturalnym rozwojem umysłowym dzieci. Najpierw dziecko wyodrębnia z otoczenia to, co chce policzyć. Może to uczynić wzrokiem albo gestem "Tu są jabłka", "Po stawie pływają kaczki", "Na tej półce stoją książki" itp. Potem dotyka lub wskazuje przedmioty i określa je liczebnikami. Często na rytm dotykania nakłada się rytm oddechu i rytm bicia serca, dlatego niektórych przedmiotów dotyka więcej niż jeden raz. W miarę ćwiczenia dziecko dąży do precyzji. Licząc stara się przestrzegać reguły jeden do jednego: jeden liczony przedmiot, jeden gest wskazujący i jeden wypowiedziany liczebnik. Na pytanie "Ile tu jest ?" - dziecko zaczyna ponownie liczyć, gdyż "ile" na tym etapie rozwoju odnosi się nie do liczebników, lecz do czynności liczenia. Dziecko musi wiedzieć, że ostatni wypowiedziany liczebnik ma podwójne znaczenie: oznacza ostatni liczony przedmiot i jednocześnie określa liczbę policzonych przedmiotów.

Najważniejsze znaczenie ma tu proces odrywania się od konkretów. Można w nim wyróżnić następujące etapy:

- Dziecko obserwuje, interesuje się bardzo wcześnie czynnościami: dokładania (dosuwania); ubywania (odsuwania i zabierania) i stara się policzyć po każdej takiej zmianie.

- Kolejny etap związany jest z manipulacją typu: dodać i odjąć. Przy dodawaniu dziecko musi samo dołożyć (dosunąć, zsunąć razem) przedmioty do siebie, aby policzyć. Przy odejmowaniu musi odłożyć (odsunąć, zabrać) przedmioty i policzyć.

- Osiągnięciem wyższego poziomu umiejętności będzie liczenie na palcach. Na początku mają być ćwiczenia w liczeniu palców. Liczenia na palcach jest niezwykle ważne: pozwala dziecku łatwiej pokonać drogę od konkretów do liczenia w pamięci, a więc do abstrakcji.

- Następny próg, który dziecko musi pokonać wiąże się z doliczaniem i odliczaniem. Chodzi o to, aby zamiast dążyć do policzenia wszystkich przedmiotów (palców) dziecko mogło tylko doliczyć te dodane lub odliczyć odejmowane. Żeby tak się stało, dziecko musi już ujmować globalnie małe liczebności.

- Ukoronowaniem jest liczenie w pamięci. Dziecko nie musi już liczyć przedmiotów ani zbiorów zastępczych. Nie potrzebuje także doliczać lub odliczać, aby ustalić wynik dodawania i odejmowania.

28. Ćwiczenia rozwijające umiejętność dodawania i odejmowania

Trzeba zacząć od sytuacji, w których dziecko może manipulować przedmiotami i ustalać, ile ich jest po dodaniu (dosunięciu, dołożeniu) lub po odjęciu. Będą potrzebne kamyki, kasztany, żołędzie, guziki, klocki, kółeczka, kwadraty, trójkąty. Dodawanie. Trzeba położyć przed dzieckiem kilka drobnych przedmiotów. Zachęciłby policzyło przedmioty leżące przed nim. Dołożyć kilka i np. powiedzieć: Masz 5, dodałam ci 3 ile masz razem? Policz (dorosły podpowiada liczebniki)Zamiana ról. Odejmowanie. Dorosły kładzie przed dzieckiem kilka drobnych przedmiotów i liczy je, wskazując każdy np. Masz 8 kamyków. Wezmę 3 (zabiera) ile ci zostało? Dziecko liczy. Zamiana ról. Dodawanie i odejmowanie na palcach. Kostka do gry. Miś uczy się dodawać i odejmować.

29. Czynności prowadzące do ukształtowania pojęcia liczby naturalnej

30. Aspekty liczby naturalnej i sposoby ich kształtowania

- kardynalny - wskaż zbiory równoliczne. Pokaż zbiory równoliczne, w których jest tyle samo elementów.

- porządkowy - przyjrzyjcie się zbiorom i połączcie je z odpowiednimi punktami na osi. Dzieci powinny otoczyc pętlami wyróżnione zbiory i połączyć je kreskami z punktami na osi liczbowej. Musi określić relacje zachodzące pomiędzy liczba np. 5 a liczbami sąsiadującymi.

- symboliczny n-l zapisuje liczbę na tablicy, palcem w powietrzu, teraz dzieci w powietrzu i na ławce, wreszcie w zeszycie.

- arytmetyczny

31. Kształtowanie pojęć i umiejętności geometrycznych

Kształtowanie w umysłach dzieci pojęć, także geometrycznych trwa stosunkowo długo i dostrzegać i koncentrować się na cechach podobnych i nazywać je. Dzięki nim intuicyjne rozumienie sensu staje się bardziej precyzyjne i dziecko może już słowami uzasadnić, że dana nazwa określa obiekty podobne, że są one różne od innych, inaczej nazywanych. Wynika z tego, że dzieci budują swoją pojęciową wiedzę przechodząc od konkretnych doświadczeń, do uogólnienia. Nie wystarczy dziecku pokazać np. trójkątną płytkę albo narysować trójkąt, a potem podać definicję. Dla uświadomienia sobie sensu pojęcia "trójkąt" dziecko potrzebuje wielu różnorodnych doświadczeń. Musi obserwować, dotykać, przesuwać, obracać, zmieniać kształt itp.. Z tego wszystkiego dziecięcy umysł wyodrębnia to, co najważniejsze. Trzeba jednak pamiętać, że kształtowanie pojęć geometrycznych nie odbywa się w izolacji od innych pojęć tworzonych wówczas w umyśle dziecka.
Dziecko: - rozpoznaje dany kształt i jego podstawowe cechy równolegle do ustalenia cech koloru, smaku, czy liczebności zbiorów; - uczy się posługiwać słowami: kwadrat, trójkąt, sześcian, kula itp. w trakcie opisywania kształtu przedmiotów; - jednocześnie jest wdrażane do posługiwania się słowami, które pozwalają porównywać: dłuższy, krótszy, wyższy, niższy itp.; - wiąże każdy wyodrębniony kształt ze znanymi rzeczami, gdyż nie akceptuje jeszcze np. "trójkąta" jako samodzielnego pojęcia.odbywa się na zasadzie stopniowych przybliżeń. W przypadku pojęć geometrycznych ważne są osobiste doświadczenia dzieci: manipulacje pozwalające porównywać przedmioty,

Kształtowanie pojęć geometrycznych na etapie przeddefinicyjnym
Proces tworzenia od pojęć przedmiotów realnych do pojęć geometrycznych:
1) gromadzenie doświadczeń, manipulowanie przedmiotami, obserwacja wyróżniania kształtów, omawiania
- kontekst musi być bogaty, aby gromadzić doświadczenia
- manipulowanie przedmiotami, budowanie, przekładanie
- uzasadnienie „dlaczego?'
2) wstępne systematyzowanie - aktywność ucznia skierowana na porównywanie, klasyfikowanie, odróżnianie różnych przedmiotów materialnych
- zróżnicowana wizja przedmiotów materialnych
- uświadomienie sobie przedmiotów stałych
3) schematyzacja właściwa - ukształtowanie w myśli dzieci danego pojęcia
- zabawy i ćwiczenia sprzyjające wyobrażeniom danego obiektu
- wymyślanie, projektowanie ornamentów
- wskazywanie sytuacji i motywów

32. Dyskalkulia

Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mających swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim anatomiczno-fizjologicznym podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z ich wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych. Może być wrodzona lub nabyta w wyniku błędów dydaktycznych we wczesnym dzieciństwie.

33. Wymień główne aspekty rozwoju mowy dziecka

- aspekt fonologiczny (dźwiękowy)

- aspekt semantyczny (znaczenie słów)

- aspekt syntaktyczny (budowa zdań)

- aspekt morfologiczny (budowa i odmiana wyrazów)

34. W jakiej formie zabawowej zastosujesz przykład ćwiczeń usprawniających narządy artykulacyjne?

Ćwiczenia warg:Wymawianie na przemian „a” - „o” lub „e” - „o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie górnej i dolnej wargi; Oddalanie od siebie kącików ust, jak przy „i”;Zbliżanie do siebie kącików ust (ściąganie warg) jak przy „u”; Cmokanie i parskanie (wprawianie warg w drganie); Wargi wysunąć do przodu, ściągnąć je (jak przy gwizdaniu) i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo, a następnie wykonywać nimi ruchy okrężne; Ssanie wargi górnej, a potem dolnej; Masowanie warg zębami (górnymi dolnej wargi i odwrotnie); Zdmuchiwanie z warg papierowych skrawków gazety; Układanie ust, jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y, u-a-i-o-y, o-a-y-i-u, y-i-o-a-u, u-i-y-a-o. W następnej fazie łączymy samogłoski w pary: a-i, a-u, i-a, u-o, i-u, o-i, u-i, a-o; Wymawiać samogłoski ustne z przesadną artykulacją, np. a-i-o-e-n-y, łączyć przy tym w pary samogłoski o skrajnych układach warg i kilkakrotne powtarzać każdą z par: a-i-a-i, a-u-a-u, u-i-n-i, i-a-i-a, j-n-i-n, n-a-u-a; Nadymać policzki przy zwartych wargach; Nadmuchiwać gumowe zabawki, baloniki; Nadymać policzki z uwolnieniem nagromadzonego w jamie ustnej powietrza Nadymać policzki i zatrzymać powietrze w jamie ustnej na około 4 -5 sekund, następnie oddychać przez nos bez zmiany położenia warg i policzków; Nadymać policzki na zmianę lewy i prawy, przesuwać powietrze z jednej strony jamy ustnej do drugiej przy zwartych wargach; Wciągać policzki do jamy ustnej (policzki ściśle przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą zajęczy pyszczek); Przy zaciśniętych zębach zwierać i rozwierać wargi (zwarcie ma być silne, rozwarcie możliwie największe); Zaokrąglać i rozciągać (spłaszczać) wargi przy zwartych szczękach; przy zaokrąglaniu wargi wysuwają się do przodu i całkowicie zwierają, przy spłaszczeniu wargi ściśle przylegają do łuków zębowych, zęby dolne i górne powinny być widoczne; Dmuchać na płomień świecy, skrawki papieru, watkę, pingpongową piłeczkę przy różnym układzie warg: wargi ułożone w kształcie wąskiego lejka (jak przy n), wargi ułożone w kształcie szerokiego lejka (jak przy sz), układ właściwy spółgłosce f; Zaokrąglać i rozciągać wargi przy zwartych szczękach; przy zaokrąglaniu wargi wysuwają się do przodu i całkowicie zwierają, przy spłaszczeniu wargi są też zwarte, a łuki zębowe są niewidoczne; Przy zwartych szczękach i wargach odciągać na przemian kąciki ust na boki; Cmokać przy dowolnym układzie warg (powstający szmer przypomina pocałunek); cmokać przy wysuniętych i zaokrąglonych wargach oraz zwartych szczękach; Wykonywać ruch kolisty wysuniętych, zaokrąglonych i zwartych warg. Ruch warg może być wykonywany samodzielnie lub łącznie z ruchami szczęki dolnej; Utrzymywać przy pomocy warg patyczek obciążony plasteliną; wdech i wydech wykonywać kącikami ust; w celu wyeliminowania oddychania przez nos zaciskać nozdrza

Ćwiczenia języka:

Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta, lub zlizywanie z podniebienia masy czekoladowej, miodu, dżemu, rozmiękczonego wafelka; Oblizywanie dolnej i górnej wargi (zlizywanie masy czekoladowej, budyniu); Kląskanie; Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych zębów, a następnie do górnej wargi przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej; Język w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust; Ruchy koliste języka w prawo i w lewo wewnątrz jamy ustnej; Oblizywanie lub „odliczanie” zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami; Wykonywać najpierw wolne, potem coraz szybsze ruchy na boki, w górę i w dół językiem w powietrzu - jak wąż; następnie stopniowo cofać język w głąb jamy ustnej; Wolno, następnie coraz szybciej masować czubkiem języka zęby, następnie wałek dziąsłowy, podniebienie; Żuć język, udawać ssanie cukierka; Naśladować grę na trąbce lub na bębenku; Ostrzyć czubek języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach; Masować język poprzez nagryzanie czubka języka zębami; Szybko unosić i opuszczać język w kierunku dolnych i górnych zębów, przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie; Wsuwać język między wprawione w drgania wargi; Wymawiać ttt najpierw wolno, potem coraz szybciej przy szeroko otwartych ustach; Wymawiać ddd najpierw wolno, potem coraz szybciej przy szeroko otwartych ustach; Szybko wymawiać / (lllll...), a następnie sylaby: la, lo, le, Lu; Szybko wymawiać naprzemiennie głoski /, n (Inlnln..); Szybko, naprzemiennie wymawiać głoski t, d (ćwiczenie pomocne przy nauce głoski „r”); Śpiewać: najpierw lalala, lalala..., lelele..., lololo..., następnie lala, lata, lada...; powtarzać ten materiał, podstawiając kolejno samogłoski: e, o, u; następnie ćwiczyć wymowę wyrazów: lato, lotnik (l -t), lada, lody (l - d): len, kolano (l - n); tata, tutaj (t - t); Tola, hotel (t - l); Adela, kundel (d - /): tunel, ten (t - n); nota, Aneta (n - t); dmuchiwać skrawek papieru umieszczony na czubku języka; Ująć brzegi języka między zęby trzonowe, a czubek unosić do wałka dziąsłowego i opuszczać; Rozluźniony język podnieść do podniebienia twardego i lekko go dotknąć; Dmuchać na czubek języka uniesiony do walka dziąsłowego

Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:

Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej; Płukanie gardła ciepłą wodą (to ćwiczenie pomaga uzyskać dźwięki „k” i „g”); Chrapanie na wdechu i wydechu; Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie; Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych „k” i „g” z samogłoskami np.: ga, go, ge, gu, gi, gą, gę... i to samo z głoską „k”: ka, ko, ke, ku, ki...; Wypowiadanie sylab: „ak, ok, uk, ek, yk, ik ąk, ęk, aga, ogo, ugu, eke, ygy, iki, ago, ęgę”

35. W jakich formach zabawowych zastosujesz ćwiczenia rozwijające słownictwo dziecka?

Gry i zabawy, które przedstawimy, można podzielić na cztery grupy w zależności od poziomu sprawności językowych.
I. Pierwsza grupa dotyczy takich elementów języka jak fonemy i sylaby. W tych grach i zabawach dziecko uświadamia sobie fakt istnienia i rolę najmniejszych cząstek słowa, czyli głosek i sylab. Doskonali umiejętność ich wyodrębniania i manipulowania nimi, przez co dziecko poszerza swój zasób leksykalny.
1. Znajdujemy początek słowa Gra polega na znalezieniu nowego słowa rozpoczynającego się ostatnią sylabą poprzedniego wyrazu. Tworzenie par wyrazów np. lokomotywa - wagon książki - kisiel szafa - fajka
Inny wariant zabawy polega na tworzeniu jak najdłuższego ciągu wyrazów, aż do wyczerpania
np. szafa - fajka - kabina - natura - rakieta - tablica - całość - łość...
2. Układamy rymy Zabawa polega na wyszukiwaniu słów rymujących się np. deski - pineski
3. Znajdujemy słowa z określoną głoską Gra polega na podawaniu par wyrazów (rzeczownik i jego określenie) zaczynających się tą samą głoską np. sok - słodki samolot - sportowy
4. Szukamy wyrazów ukrytych w wyrazach Zabawa polega na wyszukiwaniu wyrazów zawartych w innych wyrazach np. kokos (kos) krata (kra)
5. Czytamy wyrazy wspak Zabawa polega na pokazaniu dziecku możliwości czytania niektórych wyrazów od lewej do prawej strony i odwrotnie np. zaraz, zakaz, potop, kajak, łapał, łamał, radar, sedes, Anna.
II. Druga grupa ćwiczeń dotyczy całych wyrazów. Dziecko uświadamia sobie istnienie słów jako elementów języka, poznaje i wykorzystuje zasady słowotwórstwa oraz styka się ze zjawiskiem synonimów i wieloznaczności.
1. Łączymy dwa wybrane słowa Zabawa polega na otrzymywaniu nowego słowa z połączenia dwóch innych
np. sto - noga, tuli - pan, ul - Ewa, śpi - wór, koło - wrotki,
2. Dobieramy słowa łączące się tematycznie Zabawa polega na wyszukiwaniu słów w ramach ustalonego tematu. Wypowiadamy zdanie, które określa zakres podanych słów. Jest ono tak sformułowane, że pozwala na swobodne wyliczanie, ale wymusza określoną formę gramatyczną słów
np. Do nowego mieszkania wstawimy... (kanapę, szafę, krzesła, stół itd.)
3. Wyszukujemy słowo, które nie pasuje do pozostałych Gra polega na tym, aby spośród kilku słów wybrać to, które nie pasuje ze względu na przynależność do innej grupy znaczeniowej np. łódka, kajak, statek, pociąg
4. Wymyślamy słowa o przeciwnym znaczeniu Gra polega na wyszukiwaniu antonimów lub synonimów
np. antonimy synonimy słaby - mocny czysty - brudny domek - chata
W rozszerzonej wersji tej gry nie tylko wymyślamy antonimy, ale podajemy także słowa pasujące do tych określeń np. słaby papier - mocny sznurek czyste ręce - brudne buty otwarty zeszyt - zamknięty podręcznik
5. Wyszukujemy słowa, które brzmią tak samo a oznaczają coś innego Zabawa polega na wyszukiwaniu jak największej liczby słów, które mają wiele znaczeń np. zamek (do drzwi, pałac, suwak)
6.Zagadki, których odpowiedzią są słowa wieloznaczne np. Mają je kwiatki Możesz je kupić owsiane lub mydlane. (płatki) Pewien ptak domowy i pewien grzyb w lesie, jednakowo zwie się. (kurka)
7 Tworzymy rodzinki słów np. sok (soczek, soczysty, sokowirówka, sokownik)
8. Wyszukujemy słowa określające czynności np. fryzjerka (obcina, czesze, myje, suszy, farbuje, modeluje, lakieruje, strzyże).
9. Wymyślamy zdrobnienia i zgrubienia np. pies - piesek - psisko zamek - zameczek - zamczysko
III. Trzecia grupa ćwiczeń dotyczy zdania jako podstawy wypowiedzi. Podczas tych zabaw dziecko poznaje reguły rządzące zdaniem i uczy się je stosować. Kształci poprawność gramatyczną zdań, wyróżnianie zdań pojedynczych rozwiniętych i nierozwiniętych oraz zdań złożonych.
1. Dopowiadamy brakujące słowo Wypowiadamy krótkie, proste zdanie, w którym brakuje ostatniego słowa
np. Zjedz swój (obiad, sernik, budyń, jabłko) Poczytam ci (gazetę, książkę, bajkę, opowiadanie)
2. Układamy zdanie, w którym każde słowo zaczyna się tą samą głoską Wybieramy głoskę i rozpoczynamy zabawę np. J - Jurek je jajko. W - Wojtek widzi Wandę wyrywającą warzywa.
3. Rozwijamy lub skracamy zdanie np. Szklanka stoi. Szklanka stoi na stole. brudna szklanka stoi na stole
4. Łączymy dwa zdania spójnikami Gra polega na dobieraniu właściwego spójnika i łączeniu dwóch członów zdania w jedno. Wypowiadamy pierwszy człon zdania złożonego i proponowany spójnik np. Spóźniłem się do szkoły, bo... Chciałem namalować kwiaty ale...
5. Układamy pytania Gra polega na ułożeniu jak największej liczby pytań do podanego zdania np. Paweł zabrał wczoraj swojego figlarnego psa Azora na spacer do lasu. - Kto zabrał psa na spacer? - Jak nazywa się pies Pawła? - Jaki jest pies Pawła?
6. Układamy zdania przeczące Wypowiadamy proste zdanie i prosimy dziecko, żeby podało jego przeczenie
np. Jutro pójdziemy do parku. Jutro nie pójdziemy do parku
IV. Czwarta grupa ćwiczeń dotyczy pracy z tekstem jako pełne wykorzystanie zasad językowego porozumiewania się.Zabawy z tej grupy sprzyjają poznaniu zasady tworzenia tekstów. Dzieci spostrzegają związki pomiędzy poszczególnymi zdaniami. Próbują tworzyć spójne i logiczne wypowiedzi.
1. Określamy czy wypowiedź jest prawdziwa, czy nie
podajemy poprawną Wypowiadamy zdania poprawne pod względem logicznym na przemian z nielogicznymi. Prosimy dziecko, aby określiło czy to jest prawda, czy fałsz i podało poprawne pod względem logicznym zdanie
np. Pies siedzi na drzewie i miauczy.Zabrałem ze sobą parasol, bo jest ładna pogoda.
2. Opisujemy cechy ludzi, zwierząt i rzeczy poprzez wyszukiwanie odpowiednich porównań Zabawa polega na wyszukiwaniu określeń tworzonych poprzez porównywanie do czegoś np. Okrągły jak... Ciemny jak...
3. Zadajemy pytania, aby rozwiązać zagadkę Jest to gra, która może być znana pod nazwą „10 pytań”, polegająca na jak najszybszym ustaleniu, o czym myśli druga osoba. Pytania należy tak formułować, aby odpowiedzią na nie były wyłącznie słowa „tak” lub „nie” np. Umawiamy się, że wybieramy jakieś zwierzę
- Czy jest to zwierzę domowe? (tak) - Czy może mieszkać w domu? (nie) - Czy jest ptakiem? (nie)
4. Układamy zagadki Gracz wybiera w myśli jakiś przedmiot znajdujący się w klasie i próbuje tak go przedstawić, nie wymieniając nazwy, aby pozostali odgadli o czym mówi
np. Jest to mebel służący do siedzenia, mający podpórki pod ręce, może być miękki i bujany. (fotel)
Stopniowo w miarę nabywania przez dzieci doświadczeń, możemy odchodzić z tematem od przedmiotów bezpośrednio otaczających dziecko na rzecz dowolnie określonych obszarów
np. Jest to pani szyjąca ubrania.
5. Określamy wybraną osobę Dziecko wybiera w myśli osobę, o której będzie mówić, nie wskazując na nią. Następnie próbuje tak ją określić, byśmy mogli odgadnąć, o kogo chodzi np. Jest to dziewczynka o jasnych włosach, niebieskich oczach, ubrana w czerwoną bluzeczką...

36. Wskaż rolę historyjki obrazkowej w edukacji językowej dziecka.

Głównym ich celem jest aktywizowanie procesów myślowych wychowanków. Historyjki obrazkowe umożliwiają nauczycielce realizowanie wszystkich zadań dotyczących rozwijania mowy i myślenia, gdyż układanie i omawianie obrazków historyjki wymaga od dziecka wykonywania różnych operacji umysłowych. Aby prawidłowo ułożyć obrazki, dziecko musi dobrze zrozumieć ich treść, zauważyć różnice i podobieństwa

miedzy nimi. Ponadto analizując treść poszczególnych obrazków, musi wykryć zależności, a wiec zrozumieć przyczyny i skutki sytuacji przedstawionej na obrazkach. Korzystanie z historyjek obrazkowych w pracy z dziećmi pozwala realizować następujące zadania :

- rozwijanie spostrzegawczości, oraz umiejętności logicznego kojarzenia faktów,

- rozwijanie procesów analizy i syntezy,

- doskonalenie sposobu wypowiadania się na określony temat i układania opowiadań własnych

37. Zaprojektuj sytuację dydaktyczną będącą punktem wyjścia do pracy z wierszem?

Klasa II
Temat lekcji: Twórcze układanie tekstu wiersza o wiośnie na podstawie wycieczki, własnych
przeżyć i utworów literackich.
Inspiracją do twórczego układania wiersza była:
- wycieczka, której celem było szukanie zwiastunów wiosny,
- nauka piosenki „Powitalny koncert”,
- nauka wiersza „Pierwszy motylek”,
- swobodne wypowiedzi dzieci na temat własnych przeżyć
- umieszcenie w klasie gazetki o wiośnie,
- rysowanie postaci „Pani Wiosna” na lekcji plastyki i urządzenie wystawy prac.
Efektem pracy dzieci były wiersze o wiośnie.

38. Wymień najczęściej stosowane metody wczesnej nauki czytania i scharakteryzuj jedną z nich.

- odimienna metoda nauki czytania - (I. Majchrzak) program edukacyjny mający na celu wczesne kształcenie umiejętności czytania z pełnym rozumieniem tekstu od samego początku.

Od imienna - ponieważ zaczynamy od wyrazu reprezentującego imię dziecka, które zamierzamy wprowadzić w świat pisma. Otwarcie procesu nauki od imienia dziecka pozwala na wykształcenie kompetencji czytelniczych w wieku przedszkolnym i uwolnienie go od szkolnych rygorów a tym samym od stresu.

Program o d i m i e n n y jest oparty na założeniach pedagogiki konstruktywistycznej, to znaczy, że zawiera taki łańcuch zajęć i gier, dzięki którym dziecko w drodze samodzielnego rozumowania odkrywa i opanowuje l o g i k ę alfabetycznego szyfru. W przeciwieństwie do metody analityczno- syntetycznej strategia metody odimiennej jest wizualna. Na każdym etapie stosowania tej metody stymuluje się obserwację wzrokową oraz operacje logiczne ( indukcję, dedukcje, stawianie hipotez, wyciąganie wniosków) dzięki czemu dziecko szybko odkrywa, że każde z imion jest zapisane przy pomocy innych, ściśle o k r e ś l o n y c h liter. Dziecko obserwuje, jak brzmienie imion przekształca się w znaki graficzne i jak ono samo i jego koledzy zostają ukryci za literowym szyfrem. W ten sposób system pisma staje się przewidywalny. Po krótkim czasie dziecko zdaje sobie sprawę ( bez konieczności werbalizacji), że:

Słowo napisane jest nośnikiem tych samych treści, co słowo mówione.

Kompozycja literowa danego słowa zależy od jego kompozycji fonetycznej.

Alfabet stanowi zamknięty zbiór znaków. Zbiór ten składa się z 32 liter. Przy ich pomocy można zapisać niezliczoną liczbę słów. Dzięki użyciu imion własnych na początku nauki dziecko jest w stanie przyswoić sobie pisownię wszystkich fonemów języka polskiego. Same dzieci stają się niejako nośnikami dwuznaków i zmiękczeń, które przy tradycyjnym systemie nauki uznawane są za trudne. Wszystko staje się bardzo łatwe, albowiem w imionach są zapisane wszystkie reguły polskiej ortografii.

- metoda Glena Domana

-metoda B. Rocławskiego

- sojusz metod (E.Arciszewska)

-naturalna metoda nauki języka (B. Cutting)

-metoda dobrego startu M.Bogdanowicz

39. Etapy wprowadzania nowej litery. Wprowadzenie litery:

Wprowadzenie każdej nowej litery musi odbywać się według określonego schematu.

- Omówienie odpowiednio dobranej ilustracji. Główny element obrazka nosi nazwę, która rozpoczyna się od głoski odpowiadającej wprowadzanej literze.

-Zwrócenie uwagi na wyraz podstawowy, z którego następnie wydzielamy pierwszą głoskę, by później utożsamić ją z wprowadzaną literą.

-Analiza i synteza słuchowa wyrazu podstawowego i wprowadzenie schematu i modelu.

-Wyodrębnienie z wyrazu podstawowego pierwszej głoski, a później poszukiwanie jej w innych wyrazach.

-Prezentacja litery (wielkiej i małej). Analiza poszczególnych elementów litery.

-Wycięcie nowej litery z alfabetu ruchomego

-Rozpoznawanie nowej litery wśród innych liter nie zawsze znanych dzieciom.

-pisanie liter i pokaz pisma w liniaturze na tablicy z wyjaśnieniem jej kształtu, odwzorowywanie bezśladowe kształtu litery,

-odwzorowywanie w zeszycie ćwiczeniowym,

-odwzorowywanie poznanej litery ze znanymi już ( pisanie w połączeniu).

40. Wymień rodzaje tekstów opracowywanych w kl. I-III i scharakteryzuj je.

- tekst elementarzowy- tekst krótki który nie ujmuje treści w stosunku przyczynowo-skutkowym. Zdania są oderwane od siebie, tekst jest wykorzystywany do czytania

- czytanki (dłuższe opowiadanie, które zawiera jakieś zdarzenia ujęte w związku przyczynowo-skutkowym, ma wymowę wychowawczą, uchwyca jakąś akcją

- wiersze

- lektura szkolna

- czasopisma

41. Wskaż etapy postępowania metodycznego podczas pracy z tekstem w kl. I-III.

- przygotowanie do odbioru tekstu

- zapoznanie z treścią tekstu

- analiza treści tekstu, może przybrać postać: syntetyczną (plany zdarzeń) lub analityczną (analiza zachowania bohatera)

- podsumowanie pracy z tekstem

42. Scharakteryzuj opowiadanie i opis oraz wskaż główne etapy pracy metodycznej podczas ich wprowadzania?

Opowiadanie to najważniejsza forma wypowiedzi, którą kształci się w klasach I - III. Zbiorowe redagowanie opowiadania występuje w klasie II, w klasie I jest to tylko redagowanie kilku zdań na określony temat. W klasie III występuje samodzielne pisanie opowiadania. Wszystkie formy pisemne zawsze występują w formie ustnej.
Jest dynamiczne, przedstawia zespół przyczynowo - skutkowy, wykorzystuje się czasowniki czynne i wyrazy określające następstwo czasowe. Głównie aktywizuje czas. Czerpie z doświadczeń osobistych dzieci i w głównej mierze wykorzystuje potencjał języka potocznego.
Istotą opowiadania jest akcja, czyli zespół wydarzeń, które następują po sobie w pewnej kolejności czasowej, które pozostają do siebie w stosunku przyczynowo-skutkowym. Opowiadanie przedstawia działanie, przebieg czynności i zdarzeń z zachowaniem ich następstwa, chronologii i z uwzględnieniem związków zachodzących między nimi.

Etapy kształcenia umiejętności konstruowania opowiadania:
1) zapoznanie dziecka z istotą opowiadania - zestawienie różnych form wypowiedzi
2) zapoznanie ze strukturą opowiadania - dzieci mają samodzielnie wyszukać części, zapoznanie z budową akapitową
3) przybliżenie dzieciom niektórych zasad poprawnego stylu
- unikanie zbędnych powtórzeń składniowych
- stosowanie urozmaiconego słownictwa
- opuszczanie powtarzających się wyrazów
4) zapoznanie dzieci ze sposobem wyrażania różnorodnych stosunków czasowych
- zapoznanie dzieci z zestawem określeń porządkujących zdarzenia i czynności
- wyrazy bliżej określające czas zdarzeń
- zwiększenie zasobu przysłówków
5) wdrażanie do charakterystycznych czynności działań i ich miejsca za pomocą przysłówków oznaczających sposób, miejsce i stopień właściwości
6) zapoznanie ze sposobami ożywiania i dynamizowania tempa akcji i zdarzeń.
7) uczenie konstruowania wypowiedzi biernej:
- powtórzenia o charakterze zwrotów i wyrażeń
- stosowanie mowy zależnej
- znane porównania i wyrazy użyte w znaczeniu przenośnym
- niektóre zwroty i wyrażenia frazeologiczne
- równoważniki zdań, wykrzykników, okrzyków
- zdania bogato rozwinięte, zwłaszcza współrzędnie złożone
8) uświadomienie dzieciom sposobów wyrażania przeżyć, doznań, nastrojów i wzruszeń:
- wyrazy mają różne zabarwienie emocjonalne
- wyrazy i wyrażenia określające aktualny stan bohatera
- uzupełnienie narracyjne dialogów i monologów
- zdania urwane, pojedynczo rozwinięte, wykrzykniki, okrzyki
9) ukazanie dzieciom sposobów rozbudzania zainteresowania akcją za pomocą odpowiednich wyrazów, wyrażeń, zwrotów, zdań
10) wskazanie możliwości uwydatnienia społeczno-moralnych aspektów zdarzeń fabularnych
11) próby wprowadzenia do opowiadania fragmentów opisów i dwóch wątków

Opis - występują czasowniki oznaczające stan i niezmienność, występuje strona bierna, a nauczyciel wymaga używania czasowników w formie bezosobowej. Ujmuje cechy przedmiotu, bazuje na odcieniach znaczeniowych, aktywizuje przestrzeń bo wymaga użycia przyimków, wyrażeń przyimkowych.

- proces kształcenia umiejętności konstruowania opisu zaczynamy od zapoznania dzieci z istotą opisu, jako stylistycznej formy wypowiedzi.

- zapoznanie się ze strukturą opisu. Prezentacja 3-cześciowej budowy opisu (wstęp, przedstawienie danego przedmiotu; rozwinięcie cechy przedmiotu wielkość kształt barwa przeznaczenie; zakończenie nasz stosunke do opisywanego przedmiotu)

- prowadzenie różnego rodzaju ćwiczeń słownikowych i frazeologicznych, które wzbogacają język dziecka, czynią do barwnym i zapewniają środki językowe niezbędne do opisu

43. Drama w edukacji językowej małego dziecka - wymień jej główne techniki.

Jest to metoda bazująca na zachowaniach szczególnie bliskich dzieciom: zabawie, grach, umiejętności życia fikcją, improwizacji słownej, muzycznej, plastycznej i ruchowej. Drama to sposób pracy z uczniem, którego podstawą jest fikcja. Istotą dramy jest odgrywanie ról. Wprowadzając na swoje zajęcia dramę nauczyciel musi dokładnie wiedzieć w jakim celu to robi. Drama służy realizowaniu celów związanych z rozwojem dziecka i nie może być „ sztuką dla sztuki”.

Rola Głównym sposobem pracy w dramie jest "bycie w roli". Najczęściej polega to na tym, że uczeń jest sobą w nowej, nie znanej dla niego, odmiennej od codziennego życia sytuacji lub stara się być w sytuacji postaci.

Rozmowa Najprostszym sposobem bycia w roli jest rozmowa na określony, zadany temat. Podstawą dyskursu jest tu konflikt. Najbezpieczniejszą formą - spotkanie w zespołach dwuosobowych, rozgrywające się na kilku planach jednocześnie. Przebieg tego ćwiczenia organizujemy w ten sposób: partnerzy siadają naprzeciwko siebie na podłodze lub na krzesłach, ewentualnie rozmawiają stojąc. Mają wyraźnie określony czas pracy. Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel prosi o relację z rozmów na forum klasy.

Wywiad Częstym sposobem pracy w roli jest wywiad. Może być prowadzony po cichu, intymny, dwuosobowy i oficjalny, prowadzony przez cała grupę z jedną czy kilkoma osobami. Kształci on trudną umiejętność zadawania pytań. Obie konwencje bycia w roli, rozmowa i wywiad, jako bardzo bezpieczne, nie wymagają umiejętności aktorskich; angażują emocjonalnie, rozwijają myślenie i wyobraźnię, doskonale nadają się do ćwiczeń w mówieniu.

Etiuda pantomimiczna Jedną z form pracy w roli jest etiuda pantomimiczna ruchowa, z wyimaginowanym przedmiotem. Może to być zabawa w piłkę, strzelanie z łuku, mycie się, ubieranie, itp. Ćwiczenie to rozwija "elokwencję" ciała, uczy komunikatywności, wpływa na wyobraźnie, pomaga w koncentracji, ułatwia wchodzenie w role.

Improwizacja O improwizacji można mówić, gdy jedna lub więcej osób otrzymuje rolę oraz temat i próbuje działać w związku z otrzymanym zadaniem. Podstawą jej jest tekst tworzony na gorąco, w trakcie rozwijającego się sporu czy konfliktu.

Inscenizacja O inscenizacji (spektaklu) mówimy wtedy, gdy występuje wyraźny podział na scenę i widownię, na aktorów i publiczność. Punktem wyjścia inscenizacji jest scenariusz. Pod kierunkiem reżysera aktorzy starannie opracowują sytuacje i działania. Uczą się tekstu na pamięć. Elementy inscenizacji: aktor i jego środki wyrazu, przestrzeń, ruch sceniczny, scenografia, kostium, rekwizyt, muzyka, światło.

Rzeźba Jest nazwą ćwiczenia, które polega na tym, że uczeń przyjmując rolę, zamiera w bezruchu, jednocześnie ekspresyjnie i komunikatywnie wyrażając uczucie, postawę czy sytuację; przy czym ważna jest tu zarówno wymowa całego ciała, jak i jego poszczególnych elementów, gestu ręki, mimiki twarzy. Rzeźbę można przygotować indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych, rzadziej w większych grupach. Są różne metody przeprowadzenia tego ćwiczenia. Na przykład jeden uczeń jest "rzeźbiarzem", drugi- "materiałem do rzeźbienia"; tworzenie może odbywać się w ciszy, bez kontaktu werbalnego, może także polegać na rozmowach, dyskusjach w wyniku których dochodzi do wykreowania pozy. Najczęściej rzeźbiarz "lepi" swoją "figurę", dotykając i ustawiając partnera, który ma mu się podporządkować. Inny sposób: reżyser sam demonstruje pozę, którą wykonawca wiernie naśladuje.

Żywy obraz,( obraz bez ruchu, stop - klatka, zdjęcie, fotografia). W żywym obrazie, tzn. obrazie skomponowanym z ludzi, zostaje uchwycone zdarzenie w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane, jak w stop - klatce filmowej lub na fotografii. To technika bezpieczna, skupiająca. Służy zarówno celom polonistycznym, jak i edukacji estetycznej i teatralnej.

Rysunek Należy do technik plastycznych. Może to być portret realistyczny, lub karykatura postaci literackiej, rysunki przedmiotów związanych z bohaterami. Uczniowie rysują indywidualnie, w małych zespołach, kredkami, flamastrami, farbami, na kartkach papieru; pracują i tworzą obrazy na większych formatach, także na tablicy, a następnie opowiadają o elementach rysunku np. z pozycji różnych osób, przywołując sytuacje lub charakteryzując postać. Ćwiczenie nie wymaga od uczniów zdolności plastycznych. Rozwija dar obserwacji, uczy patrzenia i widzenia, rozbudza wyobraźnię i fantazję. Staje się punktem wyjścia do opisów, opowiadań i charakterystyki postaci.

Przedmiot - znak Należy do techniki plastycznej. Nauczyciel lub uczniowie przynoszą na lekcje różne przedmioty należące do danej osoby, charakteryzujące bądź jej wygląd, bądź zainteresowania. Może być punktem wyjścia do ćwiczeń przedmiotowych, opisów, opowiadań.

List rozpoczyna serię ćwiczeń w pisaniu i czytaniu. Jest to technika ściśle związana z rolą. List wprowadza się wtedy, gdy uczniowie posiadają umiejętność pisania i konstruowania zdań. Tematy mogą być różne, muszą jednak być ciekawe, a nawet zaskakujące. Dzieci nie zawsze muszą pisać ze swojego punktu widzenia. Mogą zmieniać perspektywę, wcielać się w inną postać. Ta forma może być wykorzystywana do charakterystyki bohaterów czytanek, opisu zwierząt, lub problemów matematycznych.

Zabawy Dramę można rozpoczynać od rozgrzewki, czyli zabawy zatytułowanej "Drwale i niedźwiedzie". Cała grupa w rolach drwali wykonuje proste etiudy ruchowe (rąbanie, piłowanie, opuszczanie drzewa), połączone z dźwiękiem. Pojawiają się "niedźwiedzie", głodne, żarłoczne. Nie atakują tylko nieruchomych. Zabawa polega na tym, że drwale muszą zatrzymać się w pozie i trwać w bezruchu. Któremu drgnie ręka czy głowa, natychmiast zostaje zjedzony. Ćwiczenie powtarza się kilkakrotnie. Zwycięża drwal, który nie daje się sprowokować ani śmiechem, ani łaskotaniem. Mogą tu też być inne zabawy tego typu, np. pająk i muchy.

Ćwiczenia wykorzystujące zmysły do rozwijania wyobraźni Wprowadza się je w celu wyciszenia wewnętrznego i skupienia grupy. Związane są ze zmysłami człowieka: wzrokiem, słuchem, dotykiem, węchem, smakiem. Nauczyciel czyta sugestywnie czytankę, czy wiersz. Uczniowie mają zamknięte oczy. Potem opowiadają o obrazach, formach, kolorach, postaciach i zdarzeniach, jakie pojawiły się w ich wyobraźni pod wpływem słuchania utworu.

44. Wymień grupy ćwiczeń ortograficznych i scharakteryzuj je.

Rodzaje ćwiczeń ortograficznych stosowanych w kształceniu zintegrowanym.

1.Przepisywanie.

2.Pisanie z pamięci.

3.Piasnie ze słuchu(wprowadzające, utrwalające, sprawdzające).

4.Pisanie z komentowaniem.

5.Dyktando twórcze.

Przepisywanie jest formą ćwiczenia, która polega na wzrokowym ujęciu wyrazu jako całości i reprodukowaniu go w poprawnej postaci.W trakcie tego ćwiczenia występuje połączenie czynności ruchowej z pamięcią wzrokową. Inaczej jest to zapamiętywanie obrazu graficznego wyrazu. Tego typu ćwiczenia występują u dzieci młodszych ze względu na ich predyspozycje.

Pisanie z pamięci Forma pośrednia między przepisywaniem a pisaniem ze słuchu. Polega ona na obserwowaniu i zapamiętywaniu graficznego obrazu wyrazu lub zdania, a następnie na zapisaniu go z pamięci. Wyobrażenia wzrokowe, słuchowe i ruchowe, które powstają w trakcie pisania z pamięci rozwijają spostrzegawczość, uwagę i świadomość ortograficzną. Przy pisaniu z pamięci wyróżniamy dwa etapy czynności. Pierwszy polega na przygotowaniu, czyli odczytaniu oraz omówieniu występujących problemów ortograficznych przez nauczyciela i uczniów. Etap drugi to zapisanie przez uczniów zapamiętanego tekstu, sprawdzenie poprawności i ewentualnej korekcie. Pisanie ze słuchu bywa nazywane także ćwiczeniem poobserwacyjnym z tego powodu, iż uczeń przystępuje do jego poprawy zaraz po zakończeniu pisania. Przed pisaniem należy uprzedzić uczniów, aby zwracali uwagę na występujące trudności.

Pisanie ze słuchu, czyli dyktando jest to ćwiczenie, które polega na usłyszeniu słowa mówionego przez nauczyciela, rozłożeniu go na dźwięki i przyporządkowaniu odpowiedniego znaku graficznego, a następnie zapisanie go. W nauczaniu ortografii występują rodzaje dyktand: dyktando wprowadzające, dyktando utrwalające, dyktando sprawdzające.

Pisanie z komentowaniem W opanowaniu pisowni szczególną rolę odgrywa stosowanie zasady morfologicznej. Dzięki właściwością uogólniania możliwe staje się posługiwanie regułą ortograficzną, wykorzystywanie wiedzy z gramatyki opisowej i historycznej. Pisanie z komentowaniem polega na dyktowaniu tekstu przez nauczyciela z równoczesną analizą ortograficzną dokonywaną głośno przez poszczególnych uczniów. Rozróżnia się następujące rodzaje komentowania: -Komentowanie pełne, w trakcie którego wyjaśnia się zapis całego tekstu, występujące w nim reguły ortograficzne i zjawiska gramatyczne.-Komentowanie wydzielonych grup wyrazów.

-Komentowanie wybranych pojedynczych wyrazów i tłumaczenie ich pisowni.

Dyktando twórcze Polega na łączeniu elementów nauczania ortografii z ćwiczeniami stylistycznymi. Ten rodzaj ćwiczeń jest szczególnie przydatny w pisaniu samodzielnych prac- wypracowań.

Nauczyciel podaje wyrazy, które mogą być wykorzystane w trakcie pisania przez uczniów, omawia występujące w nich trudności, podaje jednocześnie temat pracy. Wypracowanie mogą uczniowie pisać samodzielnie lub w grupie. Tego rodzaju ćwiczenia można połączyć z konkursem na najciekawszy tekst.

Bardzo lubiana przez dzieci i młodzież formą ćwiczeń ortograficznych są zadania o charakterze gier dydaktycznych i rozrywek umysłowych, np. krzyżówki ortograficzne, zagadki, rebusy, łamigłówki, szarady, domina wyrazowe czy piktogramy. Formy zabawowe stwarzają przyjemny nastrój na lekcji i wywołują zaangażowanie emocjonalne uczniów, które sprzyja zapamiętywaniu ortogramów.

45. Bajka i baśń w literaturze dziecięcej - wskaż główne różnice i ich rolę.

Bajka-krótki utwór literacki wierszem lub prozą, zawierający ogólną naukę moralną wysłowioną na końcu lub na początku utworu. Bohaterami pozostają zwierzęta, ludzie, rzadziej rośliny czy przedmioty.

Baśń-fantastyczny gatunek epicki, zazwyczaj niewielkich rozmiarów, odwołujący się zwykle do folkloru. Dominują w niej elementy fantastyki. Opowiada o siłach nadprzyrodzonych, cudownych zdarzeniach, nadnaturalnych postaciach i zjawiskach. Jedną z ważniejszych cech baśni jest nieokreślony czas akcji. Zawiera ludową mądrość, przedstawia wierzenia ludowe i magiczne. Może być osnuta na podaniach i legendach.

Bajka i baśń są ważnym czynnikiem kształtującym osobowość dziecka. Może uczyć, bawić, dawać sumę wiedzy o świecie i kształtować wyobraźnię; wychowuje wprowadzając elementy norm moralnych, pomaga odróżnić dobro od zła; otwiera zmysły i serca dzieci na to wszystko co wokół nich jest dobre i mądre, co trzeba nie tylko poznawać, ale też przeżywać i rozumieć. Budzą w dziecku wiarę w siebie i swoją przyszłość

46. Wymień główne rodzaje ćwiczeń językowych doskonalących ekspresję słowną dziecka.

47. Jaka jest różnica między opracowaniem tekstu epickiego a poezji w kl. I-III.

48. Wskaż metody aktywizujące w edukacji językowej dziecka.

- działanie dziecka (twórcze, kończące się efektem, zabawa, teatr)

- odkrywanie, doświadczanie, eksperymentowanie

- pogadanka

- elementy met. Problemowej

- drama

-met.zuchowe
49. Założenia edukacji zintegrowanej

Integracja jest sposobem nauczania mającym na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie ich jako całości . Profesor M. Cackowska przedstawiła koncepcje integracji w nauczaniu początkowym jako całkowita w klasach 0 - I gdzie powinno się zmierzać do całkowitego zacierania granic między przedmiotami gdzie w umysłach dzieci kształtuje się scalony obraz świata oraz częściową w klasach II-III pomagająca na scalaniu treści pokrewnych dwóch lub trzech przedmiotów sokół wspólnego tematu - nauczanie skorelowane. Dzieci w młodszym wieku szkolnym postrzegają świat całościowo . Toteż integralna edukacja wczesnoszkolna powinna ułatwić im poznawanie przedmiotów i zjawisk w całości możliwie wszechstronnie .

50. Zasady organizacji jednostki metodycznej

51. Płaszczyzny integracji

1) dziecko i to co się w nim dokonuje jest podstawową płaszczyzną integracji, dlatego nauczanie musi być scalone, nie może być oderwane od dzieci. Dziecko musi poznawać świat w jego dynamice, musi działać aktywnie. Tylko działanie i sytuacje mające lub mogące mieć dla dzieci sens mogą sprzyjać rozwojowi.
2) Nauczyciel - integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela. Jest on organizatorem i koordynatorem życia dziecka. On wprowadza dziecko w świat, jest dla niego autorytetem. Dlatego ważny jest styl bycia i komunikacja z klasą. W nauczaniu początkowym należy połączyć model współpracujący z modelem autorytatywnym. Nauczyciel bezwarunkowo musi akceptować osobę ucznia, natomiast tylko warunkowo akceptować zachowanie. Nauczyciel powinien tak stwarzać sytuację, aby dziecko mogło wykazać własną aktywność. Kontakt między nauczycielem i dzieckiem musi być bezpieczny. Dobry nauczyciel musi uruchomić w dziecku wiarę we własne możliwości.
3) wspólne poczynanie dziecka i nauczyciela:
a) nauczyciel włącza się w linię działania dziecka
b) dziecko włącza się w linię działania nauczyciela
c) oboje konstruują linię działania Linie działań powinny się krzyżować. Strefa najbliższego rozwoju - odpowiada różnicy, jaka istnieje między rzeczywistym rozwojem dziecka, który przebiega dzięki samodzielnemu rozwiązaniu problemów, a wyższym poziomem potencjonalnego rozwoju, przebiegającego dzięki rozwiązywaniu problemów pod kierunkiem ludzi dorosłych lub bardziej kompetentnym rówieśnikiem.
4) integracja ofert edukacyjnych, łączenie treści szkolnych z edukacją pozaszkolną, integracja z odwołaniem do sytuacji życiowych
5) integracja zespołu klasowego - prowadzenie zabaw integrujących, wyznaczanie wspólnych działań, częste prace grupowe, mieszanie zespołów, integrowanie rodziców
6) integracja życia społecznego dziecka - szkoły, domu rodzinnego, grupy rówieśniczej
7) integracja wszystkich przedmiotów kształcenia

52. Rodzaje planowania- cele i cechy

53. Operacjonalizacja celów

Operacjonalizacja celów kształcenia polega na ich przedstawieniu w postaci konkretnych rezultatów nauczania i uczenia się a także na wskazaniu ich sprawdzania . Operacyjne cele kształcenia wyrażone są opisem zachowań jakie przejawiać mogą uczniowie po ukończeniu nauki. Cele operacyjne opisują to co uczniowie po skończonej lekcji powinni umieć czy jak się zachować w określonej sytuacji .

PRZYKŁAD:

Cel ogólny : ukształtowanie nawyku poprawnego wypowiadania się na piśmie.

Cel operacyjny : uczeń: : - zapamięta regułę dotyczącą pisowni wyrazów z rz wymiennym

• poprawnie wymieni i napisze wyjątki od reguły

wymienionej w poprzednim punkcie - potrafi uzasadnić pisownie wyrazów pokrewnych -

Cel ogólny : zapoznać się z architekturą

Cel operacyjny : uczeń powinien umieć rozpoznawać na rysunku lub fotografii istotne części katedry

54. Planowanie wynikowe - istota i znaczenie

B. Niemierko wyjaśnia, że „planowanie wynikowe w dydaktyce opiera się na jasno i realistycznie określonych wymaganiach programowych”1, które w praktyce powinno uwzględniać zróżnicowane uzdolnienia uczniów. Stwierdzenie to zawiera w sobie przekonanie, że przygotowanie planu wynikowego wymaga jasnego ustalenia celów, dokonania doboru materiału nauczania, wyboru metod współpracy z uczniami oraz określenia i przeprowadzania kontroli, a także sprecyzowania zasad oceniania szkolnych osiągnięć uczniów. Oznacza to, że

czynności nauczyciela w trakcie planowania muszą zostać poprzedzone analizą treści nauczania w trzech jej wymiarach: celów, materiału i wymagań. Zrozumienie istoty planu wynikowego pozwoli skonstruować go jako element własnego warsztatu pracy, a nie dokument, który trzeba dołączyć do akt szkolnych. Pociąga to za sobą przekonanie, że choć nie można opracować jednego, idealnego, wzorcowego planu wynikowego, to dobry plan wynikowy może być doskonałym instrumentem wspomagającym nauczyciela w organizowaniu całego procesu dydaktycznego. Jest dla nauczyciela sposobem uzyskania indywidualnego obrazu treści nauczania oraz poczucia porządku w jej ujęciu

55. Struktura zajęć zintegrowanych

---