4 - ANTYBIOTYKI cz 2, Farmakologia(1)


Antybiotyki część 2

Sulfonamidy i sulfony

Sulfonamidy

Zakres działania i oporność nabyta:

Farmakokinetyka:

Niepożądane działania sulfonamidów

P/wsk do stosowania

Interakcje

Podział

1 grupa: Sulfonamidy krótko działające

  • Wchł z ppok i szybko wydalane

  • Wydalane przez nerki

  • Obecnie rzadko stosowane

  • Sulfafurazol - stos w zakażeniach dd moczowych

  • Sulfakarbamid - stos w zak dd mocz i zapobiegawczo przy cystoskopii i cewnikowaniu

2 grupa:

o przedłużonym czasie działania

  • Wchł z ppok, wolno wydalane

  • Wiążą się z albuminami krwi

  • Sulfametoksazol

3 grupa

  • S. słabo wchł z ppok, działają tylko w świetle ppok

  • B.rzadko stosowane

  • Sulfaguanidyna - kiedyś stoswana w chorobach ppok, ale przesłuża trwanie choroby i obecnie nie stosowana

  • Sukcynylosulfatiazol

  • Ftalilosulfatiazol

Sulfonamidy nadal stosowane w leczeniu

Sulfasalazyna

Działanie niepożądane

Sulfanilamid - stos w postaci zasypki w ropnych zakażeniach skórnych

Sulfacteamid - krople do oczu, zap spojowek na tle bakteryjnym

Sulfadikramid - maść do oczu, zap spojowek na tle bakteryjnym

Sole srebrowe sulfadiazyny i sulfatiazolu - miejscowe stosowanie, gł w nadkażeniach ran, owrzodzeniach, odleżynach i oparzeniach (przypuszczalnie sulfonamid to nośnik dla jonów Ag)

Preparaty złożone sulfonamidów i inhibitorów reduktazy kwasu dihydrofoliowego

Trimetoprim to chemioterapeutyk stosowany w zakażeniach ukł moczowego przez Enterobacter, E.coli, Proteus mirabilis, CNS, S.saprophyticus oraz w zakażeniach dd oddechowych przez Pneuocystis carinii. Łatwo przenika do PMR i wnętrza komórki. Jest p/wsk u ciężarnych. Działania niepożądane są opdobne jak w przypadku sulfonamidów. Jego analog to tetraoksoprim - ma krótszy T½ i jest stosowany w połączeniu z sulfadiazyną.

Ko-trimoksazol

=trimetoprim + sulfamteoksazol (w stosunku 1:5)

Spektrum:

Stosowanie:

Działanie:

P/wsk

Działania niepożądane:

Ko-trimazyna: podobne właściwości do ko-trimoksazolu; połączenie sulfadiazyny i trimetoprimu (1:5). Gł stosowana w zakazeniach dd moczowych

Ko-trifamol: trimetoprim i sulfamoksol

Ko-zoltrim: trimetoprim i sulfametrol

Kelfiprim: trimetoprim i sulfometapirazyna

Sulfony

Dapson

Inny przedstawiciel to aldesulfon.

Inne syntetyczne leki chemioterapeutyczne

Pochodne nitroimidazolu

- zostały zsyntetyzowane jako leki p/pierwotniakowe, mech działania p/bakteryjnego jest nie do końca poznany (leki wnikają do kom bakterii, są redukowane przez ukł red-ox do wysoce reaktywnych, cytotoksycznych związków pośrednich, które uszk DNA i ulegają rozkładowi)

Metronidazol

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Tinidazol

Pochodne nitrofuranu

- szerokie spektrum, różnorodna kinetyka leków, leki ulegają redukcji w kom bakteryjnej do cytotoksycznych metabolitów, prowadząc do rozfragmentowania nici DNA bakterii

Nitrofurantoina

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Furazydyna

Furazolidon

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Nifuroksazyd i nifurzyd - też stos w zakażeniach ppok

Nitrofural=Nitrofurazon

Chinolony p/bakteryjne

Cztery generacje, I gen ma znaczenie głównie historyczne

Gen.

Przedstawiciele

Cechy charakterystyczne

I

Kw.pipemidowy*, cinoksacyna

Wyłącznie zakażenia dd moczowych, przestarzałe

II

  • „klasyczne chinolony”

  • zakażenia tlenowymi G(-), w tym E.coli, Salmonella, Shigella, Yersinia, Neisseria, Proteus, Citrobacter, Enterobacter i Haemophilus

  • umiarkowane działanie na wewnkom patogeny: Chlamydia, Legionella, Mycoplasma

  • C.ieiuni, L.monocytogenes, gronkowce (bez MRSA) oraz B.anthracis

Ciprofloksacyna*

  • Największa aktywn p/bakteryjna z tej grupy (P. aeruginosa)

  • Nie nadaje się do monoterapii gronkowców, b.słaba wobec paciorkowców tlenowych

  • Stosowanie:

  • Zakażenia dd moczowych, skóry, tk.miękkich, kk i stawów oraz zakażenia wewnbrzuszne przez G(-)

  • Niepowikłane zap cewki mocz i szyjki macicy przez N.gonorrhoeae

  • Zakażenia dolnych dd oddech przez wrażliwe G(-)

Ofloksacyna*

    • Mniejsza aktywn niż ciprofloksacyna, ale silniej na Chlamydia

    • Brak interakcji z lekami metabol przez CYP450

    • Zakażenia narządów miednicy mniejszej przez Chlamydia trachomatis

Pefloksacyna

  • Jeszcze mniejsza aktywn p/bakteryjna

  • Zakażenia dd mocz, gruczołu krokowego, kk i stawów oraz dolnych dd oddech przez G(-), ale b.wąskie spektrum bakterii

  • Najczęściej powoduje tendinopatie

Norfloksacyna*

  • Najstarszy lek tej grupy

  • Zakażenia dd moczowych i miejscowo jako krople do oczu

III

  • Podwyższona aktywność wobec G(+), gł gronkowce i paciorkowce tlenowe

Sparfloksacyna*,

  • Wysoka aktywn wobec gronkowców i paciorkowców tlenowych (w por do II gen)

  • B.aktywna wobec antygenów atypowych

  • Często powoduje zaburzenia rytmu i objawy fototoksyczne

  • Stos w pozaszpitalnych zap płuc i zaostrzeniach przewlekłej zaporowej choroby płucnej powodowanej przez typowe patogeny oddechowe oraz Chlamydia pneumoniae

Lewofloksacyna*

  • Lewoskrętny izomer ofloksacyny, 2x b.aktywn wobec G(-) niż ofloksacyna, ale nadal mniej niż ciprofloksacyna; silniej niz ofloksacyna na G(+)

  • Brak interakcji z lekami metabol przez CYP450

  • Stos w ostrym zap zatok przynosowych, zaostrzeniach POChP, pozaszpitalnych zap płuc powodowanych przez typowe i atypowe patogeny, powikłane zakażenia dd moczowych o przebiegu łagodnym do umiarkowanego powodowanych przez typowe uropatogeny

  • Zakażenia skóry powodowane przez S.aureus i S.pyogenes!!!

IV

  • Podwyższona aktywność wobec G(+) i beztlenowców

Moksyfloksacyna*

  • Aktywna wobec atypowych patogenów oddechowych

  • Brak interakcji z CYP450 (inny mechanizm metabol w wątrobie)

  • Zaostrzenia POChP, ostre zap zatok obocznych nosa, pozaszpitalne zap płuc

Gatifloksacyna

  • Stosowany raz na dobę

  • Nie zaburza aktywn P450

  • Nie jest fototoksyczny, nie wydłuża QT

  • Zakażenia dd oddechowych j/w, zakażenia dd moczowych, zakażenia N.gonorrhoeae

*dostępne w Polsce

Fluorowane chinolony

Działanie:

Oporność

Farmakokinetyka

Działania niepożądane:

Interakcje:

Leki przeciwgrzybicze

Syntetyczne leki p/grzybicze działają poprzez ham procesów biosyntezy ergosterolu, natomiast antybiotyki łączą się ze sterolami bł kom powodując upośl ochronnej funkcji błony (często nie tylko grzyba, ale i żywiciela).

Antybiotyki p/grzybicze

Grizeofulwina

Właściwości:

Spektrum:

Wskazania:

Działania niepożądane:

Interakcje:

P/wskazania:

Nystatyna

Hachimycyna

Amfoterycyna B

Właściwości:

Spektrum:

Wskazania:

Działanie niepożądane:

P/wsk:

Amfoterycyna B lizosomalna: postać inkorporowana do fosfolipidów, osiąga większe stęż w osoczu, jest mniej toksyczna, można stos większe dawki

Natamycyna

Syntetyczne leki p/grzybicze

Klotrimazol

Ekonazol

Ketokonazol

Właściwości:

Spektrum:

Wskazania:

Działania niepożądane:

P/wsk

Interakcje

Mikonazol

Flukonazol

Itrakonazol

Terbinafina i naftifina

Flucytozyna

Hydroksystylbamidyna

Inne miejscowo działające środki o aktywności p/grzybiczej

Kwas undecylenowy, salicylowy, benzoesowy, pochodne kwasów tiokarbaminowych, pochodne benzoamidyny, pochodne tiadiazyny, chlormidazol

Chlormidazol: fungistatyczny w stosunku do Epidermophyton spp, Trichophyton spp i Microsporon spp; stosowany w grzybiczych zakażeniach skóry i paznokci (grzybica przypaznokciowa)-preparat złożony: chlorowodorek chlormidazolu i kwasu salicylowego

Amorolfina: stosowana miejscowo w grzybicach skóry (dermatofity)-krem i w grzybicach paznokci (jako lakier do paznokci)

Nowe leki p/grzybicze

Worikonazol

Kaspofungina

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy

Zasady leczenia gruźlicy

  1. Skuteczne leczenie musi być prowadzone >2 lekami, a >1 z nich musi być bakteriobójczy

  2. Leczenie musi być kontynuowane długo, zal od stos leków, przez kilka/kilkanaście m-cy (przedłużona terapia umożliwia eradykację prątków trzeciej populacji)

  1. Wstępna, intensywna, bakteriobójcza, 2-3m-ce (leki muszą zwalczać populacje 1 i 2), najsilniej działa tu INH

  2. Kontynuacyjna, tzw. wyjaławiająca, zmniejszenie populacji 3, gł RMP i pirazynamid, zapobieganie wznowieniu gruźlicy

Faza 1: cztery leki: pirazynamid, INH, RMP i etambutol lub SM

Faza 2: dwa leki: INH i RMP

Główne leki p/prątkowe

Izoniazyd

Właściwości:

Farmakokinetyka:

Działania niepożądane:

Rifampicyna

Spektrum:

Działanie:

Działania niepożądane:

Interakcje:

Etambutol

Działanie i farmakokinetyka:

Działania niepożądane:

Pirazynamid

Działanie i farmakokinetyka:

Działania niepożądane:

Streptomycyna

Działanie i farmakokinetyka:

Działania niepożądane:

Leki uzupełniające

Etionamid

Farmakokinetyka:

Działania niepożądane:

Kwas p-aminosalicylowy (PAS)

Farmakokinetyka:

Stosowanie:

Działania niepożądane:

Kapreomycyna (CAP), kanamycyna (KM), amikacyna

Fluorochinolony

Rifabutyna

Rifapentyna

Makrolidy

Klofazymina

Amoksycylina

Leczenie gruźlicy u kobiet w ciąży i podczas laktacji

Leczenie gruźlicy u chorych z chorobami nerek i dializowanych

Leczenie gruźlicy u chorych z uszkodzeniem wątroby

Leczenie chorób wywołanych przez prątki niegruźlicze

Leki przeciwwirusowe

- wirusy to typowe pasożyty wewnkomórkowe

- skład wirusa: DNA/RNA, otoczka białkowa i otoczka lipoproteinowa (peplos)

- leki p/wirusowe w większości działają na replikację (różne jej stadia: wnikanie do komórki, dekapsulacja, uwolnienie genomu, transkrypcja, translacja białek wirusa, modyfikacja posttranslacyjna, montaż komponentów wirusa, uwolnienie wirusa z komórki) wirusów, wpływają też na komórki gospodarza

- największa grupa leków to pochodne nukleozydów, w komórce ulegające przemianie do aktywnych trifosforanów (są to więc proleki) -> hamu aktywność wirusowej p-olimerazy DNA (lub odwrotnej transkryptazy u retrowirusów) -> w znacznym stopniu wybiórcze, bo mają większe powinowactwo do wirusowej niż ludzkiej polimerazy

- aciklowir to najbezpieczniejszy obecnie lek p/wirusowy, gł działa na HSV 1 i 2

- nowa klasa leków nukleozydowych: antysensowne oligonukleotydy (krótkie syntetyczne kwasy nukleinowe z sekwencjami komplementarnymi do fragm. DNA/RNA hamujące wybiórczo proces ekspresji określonych genów) -> np. formiwirsen (na CMV)

Podstawowe leki p/wirusowe

Aciklowir

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

6-deoksyaciklowir: przekształcany w organizmie do aciklowiru, b.dobrze wchł z ppok

Ganciklowir

Widarabina

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Idoksurydyna

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie: tylko miejscowo w opryszczkowym zap rogówki

Ribawiryna

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Triflurydyna

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie: miejscowo w opryszczkowym zap rogówki

Amantadyna i jej pochodne

Jeden z najstarszych leków p/wirusowych

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Rimantadyna - leczenie grypy (wirus A)

Tromantadyna - hamuje łącznie się bb elementów wirusa w strukturę kapsydu, działa na HSV 1 i 2, maść do leczenia różnych zakażeń opryszczkowych

Leki hamujące odwrotną transkryptazę. Farmakoterapia AIDS

- wirus HIV zawiera pojedynczą nić RNA i odwrotną transkryptazę syntetyzującą odpowiedni DNA

- wirus niszczy limfocyty Th(T4) i uszkadza kom OUN

- kliniczne objawy AIDS wynikają z zakażeń oportunistycznych (Toxoplasma, Pneumocystis, Aspergillus, rozsiane zakażenia atypowymi Mycobacterium), występują też nietypowe nowotworu (mięsak Kaposiego)

- leki używane w terapii to głownie analogi 2',3'-dideoksynukleozydowe -> hamują działanie odwrotnej transkryptazy, będąc zarazem jej substratem (brak grupy 3'-hydroksylowej hamuje budowę łańc DNA)

Zidowudyna

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Działania niepożądane:

Zalcytabina

-syntetyczny nukleozyd zbliżony do 2'-deoksycytydyny, w której gr OH zastąpiono H

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie:

Stawudyna

-analog tymidyny

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Zastosowanie: może być stosowana nawet gdy wirus jest oporny na zidowudynę

Działania niepożądane jak zidowudyna

Didanozyna

Spektrum:

Działanie i metabolizm:

Działania niepożądane:

Inhibitory proteazy HIV


Sachinawir

Indinawir

Ritonawir

Nelfinawir


Charakterystyka leków:

Politerapia AIDS

Inhibitory neuraminidazy

Starsze leki p/grypowe: amantadyna i rimantadyna blokowały kanały jonowe białka M2 (tylko wirus grypy A)

Charakterystyka leków

Interferon alfa