Wypowiedzi dyrektywalne i ich rodzaje

-wypowiedź dyrektywalna- mają wpływ na zachowania osób, do których są skierowane

-dyrektywa celowościowa- wyrażenie, które mówi, co należy robić, aby osiągnąć zamierzony rezultat („ Jeżeli…to”)

-czynność konwencjonalna- taka czynność psychofizyczna, której reguły sensu , każą przypisywać określony sens kulturowy

-reguły sensu- nakazują pewnym czynnościom przypisywać sens czynności konwencjonalnej

Normy postępowania

-autonomiczna- normodawca stanowi normę sam dla siebie

-heteronomiczna- normodawca stanowi normę dla innych podmiotów

-zakres zastosowania normy- klasa takich możliwych przyszłych zachowań, w których norma znajduje zastosowanie

-zakres normowania normy- klasa przyszłych zachowań adresata normy, które norma ta wyznacza mu do spełnienia

Obowiązywanie normy

1.uzasadnienie stosowania normy

-tetyczne-normodawcą osoba, której należy dawać posłuch

-aksjologiczne-czyny nakazane przez normę są dobre, godne aprobaty, a czyny zakazane są złe i godne potępienia

-behawioralne-adresat zachowuje się zgodnie z normą, bo może grozić za niedopełnienie jakaś sankcja

Element czasu w treści normy

norma retroaktywna- norma wyznacza zachowanie możliwe do zrealizowanie, ale to zachowanie związane jest ze zdarzeniami, które zaistniały przed wejściem danej normy w życie i na które nie mamy już żadnego wpływu

Pojęcie realizowania i przestrzegania normy

a)realizowanie normy- adresat normy, znalazłszy się w wyznaczonych przez nią okolicznościach, postępuje w sposób nakazany przez tę normę albo powstrzymuje się od zachowań przez nią zakazanych

b)przestrzeganie normy- przestrzega normy ten, kto realizuje ją świadomie

Czynniki wpływające na przestrzeganie normy

a)aprobata normy (lub jej dezaprobata)

b) obawa przed sankcją

*sankcja- dolegliwość przewidziana za niezrealizowanie jakiejś normy

*sytuacja przymusowa- sytuacja, w której ktoś staje przed wyborem mniejszego zła

Rodzaje sankcji

a)sankcja skupiona- wymierzana w sposób zorganizowany, przez powołaną do tego instytucję (np. sąd)

b)sankcja rozsiana- spontaniczne reakcje ludzi z pewnego środowiska na przekroczenie normy

c)sankcja karna- zło wyrządzane przez państwo temu, kto dopuszcza się przestępstwa; polega na pozbawieniu dóbr osobistych lub majątkowych albo na umniejszaniu tych dóbr

*kary: dożywotnie pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, pozbawienie/ograniczenie wolności oraz grzywna

*środki karne: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska , zakaz wykonywania określonego zawodu lub prowadzenie działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia pojazdów, podanie wyroku do wiadomości publicznej

d)sankcja egzekucyjna- adresat normy nie spełnia ciążącego na nim obowiązku i upoważnione do tego organy doprowadzają do wykonania tego obowiązku w ten sposób, że czynią to w imieniu zobowiązanego i na jego koszt

e)sankcja nieważności- czynność zdziałana niezgodnie z regułami nie będzie czynnością konwencjonalną

Formy powstawania prawa

-fakty prawotwórcze- stanowienie, umowa, kształtowanie się prawa zwyczajowego, precedens prawotwórczy

-źródła prawa- fakty prawotwórcze i ich rezultaty, fakty prawo tworzące i rezultaty tych faktów ( ustawy, rozporządzenia); również każdy dokument, z którego czerpiemy informację o prawie

-doktryna prawnicza- opinie uczonych prawników

System tworzenia prawa

1.zamknięty system źródeł prawa- prawo może być tworzone jedynie w sposób określony przez konstytucję lub podmiot przez konstytucję do tego upoważniony

2.prawodawstwo autorytarne- prawo tworzone w sposób władczy

3.fazy prac prawodawczych:

-faza przygotowawcza (zamysł, projekt aktu normatywnego, uzgodnienie z określonymi podmiotami)

-faza konwencjonalnego aktu

4. Prawodawca

-faktyczny- osoba uczestnicząca w procesie przygotowywania i stanowienia aktów normatywnych oraz wywierająca rzeczywisty wpływ na ukształtowanie jego treści

-formalny- podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze i dokonujący konwencjonalnego aktu stanowienia prawa

Pojęcie aktu normatywnego

-akt prawny- akt wyrażający normy generalne i abstrakcyjne jak i indywidualne i konkretne albo jedynie taki, który wyraża normy konkretne i indywidualne

-akt normatywny- wyraża normy generalne i abstrakcyjne

Budowa aktu normatywnego

1.przepis merytoryczny- musi być opatrzony tytułem, musi zawierać przepis o wejściu w życie, musi być zamieszczony w określonym kontekście

2.akt: -część artykułowana- przepisy prawne

-część nieartykułowana- tytuł aktu, preambuła, podstawa prawna, podpis

3.tytuł:

-rodzaj aktu -prawodawca -data -treść

4.„kodeks” albo „prawo”- ustawa regulująca obszerną dziedzinę spraw w sposób wyczerpujący

5.ordynacja- normuje tryb wyborów do Sejmu i Senatu

6.podstawa prawna- przepis upoważniający do unormowania określonej dziedziny spraw aktem wykonawczym

7.przepisy ogólne- wskazuje się, jakie sprawy są regulowane w danym akcie, a jakie są spod jego regulacji wyjęte, do jakich podmiotów odnoszą się, też objaśnienia określeń, jakie się pojawiają

8. systematyzacja aktu normatywnego:

tytuły działy rozdziały

9.ustawodawstwo delegowane- władza wykonawcza może stanowić ustawy, ale pod kontrolą władzy ustawodawczej

Obowiązywanie prawa

-obowiązywanie- norma jest elementem systemu, jeżeli została do niego wprowadzona zgodnie regułami tego systemu

Wejście aktu normatywnego w życie

Ogłoszenie aktu ->vacatio legis- okres od momentu ustanowienia algo ogłoszenia aktu normatywnego do jego wejścia w życie (najczęściej 14 dni) -> wejście aktu w życie

Eliminowanie norm

derogacja- uchylenie (akt pozbawienie mocy obowiązującej danej normy prawnej dokonywany przez określony, upoważniony do tego podmiot) ustawę deroguje się ustawą, rozporządzenie rozporządzeniem ( aktem o tej samej mocy prawnej)

abrogacja- całkowite uchylenie normy, bez zastąpienia jej inną

eliminowanie aktów wykonawczych- akty wykonawczy tracą moc obowiązującą z chwilą utraty moce przez ustawę, na podstawie, której zostały wydane, albo przez przepis, który był podstawą do wydania aktu wykonawczego

orzeczenie o niekonstytucyjności- orzeka Trybunał Konstytucyjny

desuetudo- norma jest przez dłuższy czas nieefektywna, a do tego dochodzi przekonanie, że nie jest już ona obowiązująca

Język prawny i język prawniczy

język prawniczy- język, w którym formułuje się wypowiedzi o prawie, różnego rodzaju wypowiedzi o normach i przepisach prawnych (zdania deontyczne- stwierdzają, że ze względu na treść określonej normy jakieś zachowanie jest określonym podmiotom nakazane lub zakazane albo nie jest ani nakazane ani zakazane.

Język prawny- język, w którym prawo jest sformułowane;

Kondensacja tekstu- w jednym przepisie mogą być zawarte elementy wielu norm postępowania albo elementy wspólne wielu normom prawnym zamieszcza się w jednym przepisie części ogólnej danego aktu

Pożądane cechy języka tekstów prawnych- adekwatność, komunikatywność, zwięzłość

Adekwatność- tekst wiernie i dokładnie wyraża zamysł prawodawcy ( precyzja lub elastyczność)

Komunikatywność- tekst, w którego zrozumienie należy włożyć stosunkowo mało wysiłku

Zwięzłość- zawiera te wszystkie, a zaraz tylko te wypowiedzi, które są niezbędne dla odtworzenia z niego możliwie jednoznacznych norm postępowania

Środki służące osiąganiu adekwatności:

-precyzja unikanie wieloznaczności i terminów nieostrych (stosowanie definicji np.legalnych- definicje stworzone przez prawodawcę)

- elastyczność posługiwanie się nieostrymi zwrotami oraz klauzulami generalnymi (zamieszczone w przepisie prawnym zwrot odsyłający do jakiegoś systemu ocen lub norm, innego jednak niż system norm prawnych, odsyłają pozasystemowo)

Środki służące osiąganiu komunikatywności:

-formułowanie tytułów aktów normatywnych adekwatnie do treści tych aktów

-podział tekstu aktu na mniejsze części

-konsekwentna konstrukcja każdego z osobna aktu normatywnego

-staranne formułowanie przepisów uchylających

Środki służące osiąganiu zwięzłości:

-odesłania (przepis wskazuje na postanowienia zawarte w innym przepisie prawnym)

-spójniki do budowania wyrażeń złożonych ( lub- alternatywa nierozłączna oba nie mogą być fałszywe; albo- alternatywa rozłączna- oba w tym samym czasie nie mogą być prawdziwe ani fałszywe)

Rodzaje przepisów prawnych

a)Norma a przepis prawny

-przepis prawny- wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną, zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako artykuł, paragraf, punkt

- między normą a przepisem istnieje taka relacja jak między treścią (znaczeniem) a formą (tekstem). Norma zazwyczaj składa się z wielu przepisów

b) Rodzaje norm i przepisów

- normy-reguły - nie można jej naruszyć tylko częściowo; wszystko albo nic; w przypadku kolizji reguł jedną z nich należy odrzucić

- normy-zasady - wiążące prawnie normy, które często w systemie prawa zajmują wobec innych norm pozycję nadrzędną i pełnią w nim szczególną rolę; więcej lub mniej, zasady można ważyć w przypadku kolizji

-normy bezwzględnie wiążące (ius cogens); norma imperatywna- norma ustanawiająca drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i niedopuszczającą zachowania odmiennego ( naruszenie

-normy względnie obowiązujące (ius dispositivum)- ustanawia pewien wzorzec zachowania, ale dopuszcza zachowanie odmienne w tych samych okolicznościach; „jeśli umowa nie stanowi inaczej…”

-normy semiimperatywne (jednostronnie bezwzględnie obowiązujące)- gwarantują pewne minimum uprawnień, ale nie ograniczają zakresu tych uprawnień

kraju określona dla pracownika, o którym mowa w § 2.

-przepisy ogólne(lex generalis)- regulują szeroki zakres spraw, katalog adresatów i ustanawiają ogólne reguły zachowania

-przepisy szczególne (lex specialis)- ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do leges generali

-przepisy odsyłające wewnątrzsystemowo- odsyłają do innych aktów prawnych

przykład: art. 78 §2 stosuje się, jeżeli chociażby jedno z przestępstw popełniono w warunkach określonych w art. 64.

-przepisy odsyłające pozasystemowo- odsyłają do systemów reguł moralnych, oceny sędziego

-przepisy blankietowe- wskazują na organ państwa, który konkretne reguły ma dopiero wprowadzić

Prawo a normy moralne

Między systemami norm prawnych i norm moralnych zachodzą dwustronne oddziaływania: noramy moralne wpływają na treść norm prawnych i ich skuteczność, a z drugiej strony normy prawne mogą kształtować oceny i normy moralne. Związki polegające na wzajemnym oddziaływaniu norm prawnych i moralnych, ale także innych norm postępowania, nazywa się związkami funkcjonalnymi między tymi normami.

Normy prawne regulują zachowania człowieka w stosunku do innych ludzi, zachowania w stosunkach między osobami prawnymi lub między ludźmi a osobami prawnymi. Normy moralne natomiast wyznaczają zachowania człowieka w stosunkach do samego siebie, co jest charakterystyczne dla perfekcjonistycznych koncepcji moralności, albo zachowania człowieka do innych ludzi.

Normy prawne są zazwyczaj tworzone przez upoważnione do tego instytucje i uważa się je za obowiązujące ze względu na szczególnego rodzaju uzasadnienie tetyczne. Normy moralne zaś nie są tworzone przez państwo ani nie są przez nie wymuszane, kształtują się powoli, mają charakter ogólny,

Relacje walidacyjne

a) walidacyjna niezależność prawa od moralności

-obowiązują niezależnie od tego czy są zgodne z normami moralnymi czy nie

b) walidacyjna zależność prawa od moralności

normy prawne są wiążące, jeżeli są zgodne z podstawowymi normami moralnymi

Konflikt norm prawnych i norm moralnych

a) moralny obowiązek przestrzegania prawa- normy prawne zakazują czynów moralnie nagannych albo nakazują zachowania, które są godne moralnej aprobaty

b)konflikt prawa i moralności- osoba będąca adresatem normy moralnej i prawnej nie może spełnić obu tych norm naraz, ponieważ zrealizowanie normy prawnej jest zarazem naruszeniem normy moralnej ( i odwrotnie)

Prawo a moralność

a)ocena moralna

-moralność perfekcjonistyczna- za czyny dobre uznaje się takie, które odpowiadają określonemu wzorcowi osobowości (podstawowa wartość cnota)

-moralność solidarnościowa- za dobre uznaje się takie czyny, które są kierowane życzliwością, przychylnością wobec innych ludzi, a za złe- czyny, które powodują do spowodowania innym nieuzasadnionego zła

b)oprócz ocen moralnych

-oceny hedonistyczne- dokonywane z punktu widzenia tego czy oceniany stan rzeczy łączy się z doznaniem przyjemności lub przykrości

-oceny estetyczne-ocenianie czy rzeczy są piękne czy brzydkie

-oceny utylitarne- ocenianie czy stany rzeczy są pożyteczne czy też nie

Pojęcie wnioskowań prawniczych i ich rodzaje

a)reguły inferencyjne- normy, które wywnioskowano z innych norm według określonych reguł wnioskowania

b)wnioskowania prawnicze- na podstawie zdań o obowiązywaniu jakiejś normy w systemie uznaje się zdania stwierdzające, że w tym sensie obowiązuje jakaś inna norma

c)podział wnioskowań

:

1.wnioskowanie oparte na wynikaniu normy z normy

-oparte na logicznym wynikaniu (norma N2 wynika logicznie z normy N1, jeżeli zakres stosowania normy N1 obejmuje zakres zastosowania normy N2 lub zakres normowania normy N1 obejmuje zakres normowania normy N2)

-oparte na instrumentalnym wynikaniu (między zachowaniem adresata normy a wyznaczonym przez normę stanem rzeczy, który on ma realizować, występują związki przyczynowe.

Oba te wnioskowania przebiegają według 2 dyrektyw inferencyjnych:

-dyrektywy instrumentalnego nakazu-skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie przepisów prawnych i nakazująca adresatowi A zrealizować określony stan rzeczy C (przesłanka), to należy przyjąć, że obowiązuje norma, która nakazuje adresatowi A czynić wszystko, co jest warunkiem koniecznym dla zrealizowania tego stanu rzeczy C (norma-konsekwencja), chyba że prawodawca ustanowiłby normę o innej treści

-dyrektywy instrumentalnego zakazu- skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie przepisów, nakazująca jakiemuś podmiotowi A zrealizować stan rzeczy C, to należy przyjąć, to należy przyjąć, że obowiązuje też norma, która podmiotowi A zabrania czynić cokolwiek, co jest wystarczającym warunkiem dla niezrealizowania stanu rzeczy C.

2.wnioskowanie oparte na konsekwentności ocen prawodawcy

a) a fortiori

-argumentum a minori ad maius- skoro uznajemy za obowiązującą normę N1, która zakazuje naruszać jakieś dobro w stopniu mniejszym, i uważamy, że zakaz ten jest uzasadniony ocenami przypisywanymi prawodawcy, a nadto zakładamy, że prawodawca jest aksjologicznie konsekwentny to należy przyjąć, że do systemy należy też norma-konsekwencja, która zakazuje czynić to w stopniu większym

-argumentum a maiori ad minus- skoro uznano za obowiązującą normę, która adresatowi A wyznacza obowiązki uciążliwe, to należy przyjąć, że obowiązuje norma wyznaczająca adresatowi A obowiązki mniej uciążliwe, w szczególności nakazuje mu zrealizowanie stanu rzeczy C mniejszym nakładem sił

b) analogia iuris- normę-konsekwencję przyjmuje się za obowiązującą ze względu na jej wspólne z normami-przesłankami uzasadnienie aksjologiczne

Pojęcie systemu prawa

1.prawo- zbiór norm postępowania, nieuporządkowany, chaotyczny

2.system prawa- uporządkowany zbiór norm postępowania

3.Podział pierwszy (ze względu na sposób powstawania i tradycje):

-civil law (system prawa kontynentalnego albo stanowionego)- podstawowym faktem prawotwórczym stanowienie norm, podstawowe źródło prawa- ustawy, zasada prymatu ustawy, prawo zwyczajowe może być jedynie pomocnicze; opiera się na rozdziale procesów tworzenia i stosowania prawa; wyrasta z tradycji prawa rzymskiego

-common law (system prawa anglosaskiego)- istotnym faktem prawotwórczym są precedensy prawotwórcze, wywodzi się z prawa zwyczajowego, mimo to też zasada prymatu ustawy; system ten występuje np. w UK albo USA; obecnie wzrost roli prawa stanowionego w formie ustawy

Prawo krajowe, międzynarodowe i prawo UE

1.prawo krajowe- normy tworzone przez prawodawcę krajowego lub kształtujące się w ramach społeczności państwowej i obowiązujące na terytorium danego państwa

2.prawo międzynarodowe- normy prawne tworzone przez wiele państw lub inne podmioty prawa międzynarodowego lub ukształtowane w społeczności międzynarodowej; powstają w rezultacie zawierania umów międzynarodowych (normy traktatowe), kształtowania się międzynarodowego prawa zwyczajowego tudzież w formie stanowienia przez organizacje międzynarodowe

3.prawo UE

-powołana na podstawie Traktatu z Maastricht (1992)

-Opiera się na 3 filarach:

1) współpraca gospodarcza oparta na wspólnotach

2) wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

3)współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

-prawo pierwotne- traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i Unię Europejską i traktaty rewizyjne

-prawo wtórne

1)prawo organizacyjne- normy adresowane do różnych instytucji UE

2)prawo adresowane do państw członkowskich UE

-acquis communautaire- cały prawy dorobek wspólnotowy, dotychczasowe prawo UE wraz ze sposobami jego rozumienia i stosowania, orzecznictwo sądowe, normy zwyczajowe, a także wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE

1.zupełność systemu prawa

-zupełny system prawa- system, w którym nie występują luki

-luki aksjologiczne- jakieś zachowanie nie jest przez normy danego systemu uregulowane, choć istnieje przekonanie, że to konkretne zachowanie powinno być zakazane albo nakazane

-luka konstrukcyjna (tetyczna)- w systemie brak reguł wskazujących, jak dokonywać czynności konwencjonalnych, czy też owe reguły są nieprecyzyjne

2.spójność

systemu prawa - spójny system to taki którym:

a) nie występują normy ze sobą niezgodne

-sprzeczność norm- dwie normy, z których jedna w określonych okolicznościach nakazuje adresatowi czynić to, co druga w tych samych okolicznościach czynić zakazuje

-przeciwieństwo norm- dwie, albo więcej, norm, które mając częściowo albo całkowicie wspólny zakres zastosowania, nakazują adresatowi takie czyny, których nie da się zaraz spełnić

-niezgodność prakseologiczna- takie norm, które da się wszystkie zrealizować, ale zrealizowanie jednej z nich niweczy częściowo albo całkowicie skutki zrealizowania innej normy

b) normy są powiązane ze sobą rozmaitymi więziami

-więź kompetencyjna (dynamiczna)- jedne normy powstają na podstawie norm, które jakiemuś podmiotowi udzieliły kompetencji do ich ustanowienia

-więź treściowa- normy, które należą do systemu znajdują uzasadnienie aksjologiczne w uporządkowanym systemie wartości

-zasady prawa- normy, które są elementami danego systemu, ale które zajmują w tym systemie pozycję nadrzędną;

Funkcje: ^wyznaczają kierunki tworzenia prawa ^wskazują kierunki interpretacji przepisów prawnych ^wyznaczają w jaki sposób wykorzystać zakres swobody pozostawiony organowi stosującemu prawo

Podzbiory w systemie prawa. Gałęzie prawa

1.Prawo publiczne- reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa. Prawo konstytucyjne, administracyjne, karne, finansowe.

2.Prawo prywatne - reguluje stosunki między równouprawnionymi podmiotami głównie z zakresu obrotu majątkowego,

3.prawo materialne-te normy prawne, które w sposób pierwotny wyznaczają sytuacje prawne różnych podmiotów

4.prawo formalne (procesowe)- normy, które kształtują określone instytucje, sposób ich powoływania, zasady ich funkcjonowania; charakter służebny względem prawa materialnego

a)gałęzie prawa- podzbiory systemu prawa

b)kryteria podziału prawa na gałęzie:

-przedmiotu unormowania

-metody unormowania

-podmiotów, które są adresatami danej normy

c)metody unormowania:

-cywilistyczna - przyjmuje się równorzędność prawną podmiotów, respektuje się autonomię woli podmiotów prawa

-administracyjna- posługiwanie się jednego podmiotu w stosunku do innego podmiotu decyzją o charakterze władczym

-karna-prawodawca posługuje się zakazami i nakazami określonych zachowań grożąc sankcjami za niezrealizowanie danych norm

Gałęzie

a)prawo konstytucyjne- zespół norm, które regulują ustrój polityczny państwa oraz podstawy jego ustroju ekonomicznego, określają formy sprawowania władzy państwowej, strukturę organów państwa, ich zadania i kompetencje, wyznacza status jednostki w państwie

b)prawo administracyjne- reguluje władcze działanie organów państwa w stosunku do obywateli, ale i innych podmiotów

c)prawo cywilne- normy prawne regulujące stosunki majątkowe między podmiotami prawa, tzn. między osobami fizycznymi i prawnymi ( prawo rzeczowe, spadkowe, zobowiązań)

-prawo rodzinne- normy, które regulują zawarcie i ustanie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków czy członków rodziny, stosunki miedzy rodzicami i dziećmi

-prawo handlowe- reguluje stosunki prawne osób, które prowadzą przedsiębiorstwa zarobkowe

d)prawo pracy

e)prawo finansowe- zespół norm prawnych, które regulują publiczną działalność finansową

kompleksowe gałęzie prawa- prawodawca posługuje się różnymi metodami regulacji (np. prawo rolne czy morskie)

instytucje prawne- zespół norm prawnych powiązanych ze sobą funkcjonalnie, a regulujących powstanie, trwanie i ustanie jakiegoś stosunku prawnego

kodyfikacja- działanie ustawodawcy zmierzające do tego, by w formie jednej ustawy ująć wszystkie normy składające się na daną gałąź prawa

inkorporacja-ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru obowiązujących przepisów prawnych

unifikacja prawa- ujednolicenie obowiązującego prawa polegające na tym, że w miejsce odrębnych przepisów obowiązujących na poszczególnych częściach terytorium państwa wprowadza się przepisy jednolite dla terytorium całego państwa

Postawy wobec prawa

a)konformizm- skłonność, by swoje postępowanie przystosować do tego, jak w danej sytuacji uważają za właściwe ludzi z jakiejś grupy społecznej, z którą ktoś chce się identyfikować

b)oportunizm- skłonność do podporządkowywania się obowiązującym normom ze względu na grożące komuś sankcje lub ze względu oczekiwania na nagrodę

c)legalizm- gotowość dawania posłuchu obowiązującym normom z tego względu, że są to normy prawne, niezależnie od treści tych norm

Ogłoszenie aktu normatywnego- urzędowe podanie treści aktu normatywnego do wiadomości publicznej, dokonane przez upoważniony do tego podmiot oraz w formie przewidzianej przez obowiązujące przepisy (norma nie może stać się elementem systemu prawnego, jeżeli nie zostanie ogłoszona)

Pojęcie stosowania prawa-czynność konwencjonalna organu państwa , którą organ ten rozstrzyga jakąś sprawę indywidualną i konkretną, czyniąc to na podstawie obowiązującej normy prawnej; aby dokonać aktu stosowania prawa należy legitymować się kompetencją do dokonywania aktów tego rodzaju

Etapy stosowania prawa:

1.ustalenie tzw. Podstawy prawnej rozstrzygnięcia- wskazanie normy prawnej , którą należy zastosować dla rozstrzygnięcia danego przypadku

2.ustalenie stanu faktycznego- określenie, czy nastąpiło pewne zdarzenie, jaki był jego przebieg i kto był uwikłany w jego przebieg

3.subsumpcja- „podciągnięcie” ustalonego stanu faktycznego pod określoną normę

4.decyzja finalna- akt stosowania prawa, powinna być uzasadniona

Luz decyzyjny- podmiot podejmuje decyzje nie tylko na podstawie przesłanek intelektualnych, ale i ocennych, na każdym więc etapie stosowania prawa ma pewien zakres swobody podejmowania decyzji

Luz jawny- prawodawca formułując przepisy rozmyślnie pozostawia podmiotom stosującym prawo pewną swobodę co, do treści decyzji , jaką mają podjąć (poprzez klauzule generalne, wyznaczane granice, zwroty niedookreślone)

Typy stosowania prawa

a)sądowy typ stosowania prawa

-treść decyzji finalnej jest stosunkowo ściśle wyznaczona przez normy prawa materialnego

-podmiotem stosowania prawa jest sąd wyposażony w przymiot niezawisłości

-podmiot stosujący prawno nie jest zainteresowany treścią decyzji finalnej

b) kierowniczy typ stosowania prawa

-treść decyzji finalnej jest tylko w ogólnym zarysie wyznaczona przez normy prawa materialnego będące podstawą prawną rozstrzygnięcia, co oznacza, że organ stosujący prawo nie ustala pewnych konsekwencji stwierdzonego stanu faktycznego, ale rozstrzyga sprawę w granicach zakreślonych przez normy prawne, kierując się wieloma kryteriami

-podmiotem stosującym prawo jest zazwyczaj organ administracji

-podmiot stosujący prawo jest zainteresowany treścią decyzji finalnej

Domniemanie prawne- reguła szczególnego rodzaju dotycząca wiążącego ustalania faktów sformułowana w przepisie prawnym adresowana do organu stosującego prawo i nakazująca mu:

-uznawać za istniejący jakiś stan faktyczny istotny z prawnego punktu widzenia, dopóki nie zostanie wykazane, że ma miejsce stan przeciwny (domniemanie formalne)

-uznawać za udowodniony jakiś fakt B, jeśli w postępowaniu został należycie ustalony fakt A (domniemanie materialne)

a)podział domniemań na:

-obalalne (wzruszalne)- dopuszcza dowód przeciw domniemaniu

-nieobalalne (niewzruszalne) - nie dopuszcza dowodu przeciw domniemaniu

Źródła ustaleń:

-zeznania świadków -przesłuchanie stron -opinie biegłych -dokumenty -oględziny

Zasady oceny dowodów

a)legalna ocena- dowody mają taką wartość w ustalaniu faktów, jaką wyznacza im prawo

b)swobodna ocena- organy stosujące prawo, rozważając wartość zgromadzonych dowodów, kierują się swoimi przekonaniami, nieskrępowanym regułom

Formy procesu

proces kontradyktoryjny- forma sporu stron przed bezstronnym sądem

proces inkwizycyjne- postępowanie prowadzone z urzędu przez sąd

Stosunek faktyczny a stosunek tetyczny

-stosunek faktyczny- jedna osoba w sposób dostatecznie trwały lub doniosły oddziałuje na drugą osobę lub jej sprawy

-stosunek tetyczny- oddziaływanie jednej osoby na drugą opiera się na wyznaczonym przez jakąś normę obowiązku określonego zachowania się jednej z nich w stosunku do drugiej

Stosunek prawny- taki stosunek tetyczny, który opiera się na obowiązywaniu normy prawnej

-postępowanie sprawiedliwe- takie postępowanie w stosunku do innych osób, w którym świadczy się innym jakieś dobro czy konieczne zło, traktując w taki sam sposób osoby, które wykazują jakieś cechy uznane za istotne, a nie ze względu na to, z jaką indywidualnie osobą mamy do czynienia

Sprawiedliwość rozdzielcza i wyrównawcza

a)sprawiedliwość wyrównawcza (komutatywna)- odpłacenie odpowiednim dobrem za dobro czy koniecznym złem za złem

b)sprawiedliwość rozdzielcza- rozdzielanie dobra czy koniecznego zła, w jednakowy sposób traktując ludzi, którzy wykazują pewną cechą uznaną za istotną

Formuły sprawiedliwości-zasada, według której należy świadczyć dobro bądź wyświadczać konieczne zło

a)podział formuł dotyczących rozdzielania dóbr

-formuły egalitarystyczne- zakładają równość wszystkich ludzi i nakazują, aby dobra dzielić równo („każdemu po równo”; „każdemu według potrzeb”

-formuły merytarne- określają podstawę podziału dóbr, uwzględniając jakiś czynnik leżący po stronie podmiotu przyczyniającego się swym postępowaniem do dobra innych („każdemu według wysiłku”; „każdemu wg wyników jego wysiłku”)

-”każdemu według urodzenia”

b)podział formuł dotyczących rozkładania obciążeń

-”od każdego według jego sił”

-”każdemu według jego zdolności ”

d)formuły sprawiedliwości wyrównawczej

-dotyczące zapłaty za wyświadczone dobro

-dotyczące odpłaty za wyrządzone zło

Sprawiedliwość materialna i formalna

a)doktryna sprawiedliwości- usystematyzowany wykład formuł sprawiedliwości połączony z argumentami, które mają przekonać do przyjęcia takiego właśnie zbioru formuł

b)sprawiedliwość materialna- formułuje się treść zasad sprawiedliwości i treść opartych na nich formuł

c)sprawiedliwość formalna- wskazuje się jedynie sposoby, w jakich dochodzi się do treści formuł sprawiedliwości

Wykładnia -proces ustalania znaczenia przepisów prawnych (wykładnia w znaczeniu pragmatycznym) albo produkt tej czynności (wykładnia w znaczeniu pragmatycznym).

wykładnia subiektywna- ustalenie, jakie znaczenie nadawał interpretowanemu tekstowi prawnemu jego twórca (odwołanie się do intencji prawodawcy)

wykładnia obiektywna- tekst prawny odrywa się od swego twórcy i ma znaczenie obiektywne, interpretacja niezależnie od zamysłów autora (nie odwołujemy się do intencji prawodawcy)

wykładnia statyczna- tekst prawny ma jedno tylko znaczenie

wykładnia dynamiczna- tekst prawny może zmieniać swoje znaczenie zależnie od zmian następujących w języku oraz w pozajęzykowym kontekście wydanych przepisów

wykładnia merytoryczna- rezultat wykładni dokonanej zgodnie z regułami (może osiągnąć każdy kto zna język i reguły interpretowania wykładni a także sposób ich poprawnego zastosowania)

wykładnia doktrynalna- wykładnia najczęściej dokonywana jest przez autorytety naukowe

wykładnia formalna- dokonywana i uzyskiwana przez określone, upoważnione do tego podmioty (rezultaty takiej wykładni mają charakter wiążący prawnie)

wykładnia autentyczna- wykładnia dokonywana przez ten podmiot, który dane przepisy wydał. Jest ona konsekwencją zasady głoszącej, że podmiot upoważniony do stanowienia danych przepisów jest tez upoważniony do ich uchylania, zmiany i ich interpretowania

wykładnia delegowana- wykładnia dokonywana przez jakiś podmiot, któremu udzielono kompetencji do interpretowania przepisów prawnych, a który nie jest twórcą tych przepisów; może mieć charakter ogólny (rezultat wykładni wiąże każdego) albo wiążący w sposób ograniczony (akty wykładni mogą być wiążące jedynie dla organów państwa określonego pionu)

wykładnia sensualna- proces wszelkiego rozumienia tekstu

wykładnia objaśniająca (klaryfikacyjna)- proces rozumienia tylko w przypadkach wątpliwości co do zrozumieni

Dyrektywy wykładni- wypowiedzi wskazujące, w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania z przepisów prawnych

a)językowe- nakazują wiązać znaczenie zwrotów z samym ich brzmieniem

- dyrektywy języka prawnego- nakazuje przyjąć takie rozumienie tekstu, które wyznaczone zostało przez prawodawcę (definicje legalne)

-dyrektywy języka etnicznego- nakazuje przyjąć takie rozumienie tekstu, jakie jest wyznaczone przez reguły języka etnicznego np. polskiego

-dyrektywy języka prawniczego- nakazuje przyjąć takie rozumienie tekstu prawnego, jakie wskazuje doktryna prawnicza

*nie można tak interpretować tekstu prawnego, że okaże się, iż jakiś fragment tekstu jest zbędny

*jeżeli przyjmiemy jakieś znaczenie danego zwrotu to należy być konsekwentnym

b)systemowe- nakazuje się interpretować tak tekst prawny, by w rezultacie interpretacji prawa nie otrzymać norm ze sobą niezgodnych

Reguły wykładni systemowej:

-o hierarchicznym uporządkowaniu norm prawnych

-o wyższości norm prawa europejskiego nad normami prawa krajowego

c)funkcjonalne- nakazuje odwoływać się w procesie wykładni prawa do wartości przypisywanych prawodawcy, zasad sprawiedliwości, słuszności i uczciwości przyjmowanych przez ogół społeczeństwa

-funkcja potwierdzania rezultatu wykładni językowej- po zastosowaniu wykładni językowej tekst jest jasny, a tylko dla potwierdzenia stosuje się wykładnię funkcjonalną

-funkcja wyboru- tekst prawny nie jest jednoznacznie zrozumiały; można przyjąć tylko znaczenie danego zwrotu i zastosować wykładnię funkcjonalną do wybrania odpowiedniego znaczenia

-per analogiam

a)a contrario(jeżeli mamy wątpliwości co do tego czy interpretowany przepis dotyczy podmiotu a , wyraźnie określonego w przepsie, czy również podmiotu b- nie wspomnianego w przepisie, a istotnie podobnego i dochodzimy do przekonania na gruncie wykładni funkcjonalnej, że dotyczy tylko podmiotu a)

b) a simili dochodzimy do przekonania, że dotyczy obu podmiotów

-funkcja korygująca- tekst prawny jest jednoznaczny, ale rażąco narusza system wartości przypisywanych prawodawcy

-wykładnia rozszerzająca- na gruncie wartości przypisywanych prawodawcy rozszerzamy zakres zastosowania i normowania norm

-wykładnia zwężająca- na gruncie wartości przypisywanych prawodawcy zwężamy zakres zastosowania i normowania norm

Koncepcje wykładni prawa

Klaryfikacyjna (clara non sunt interpretanda)- wykładnię należy przerwać, gdy jej rezultat jest jednoznaczny

derywacyjna- odrzucenie zasady clara non sunt interpretanda i zastosowanie wszystkich dyrektyw interpretacyjnych

---