PEDAGOGIKA SPECJALNA

T: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej

Dziedzina naukowa powstaje, gdy:

• Obszar wzbudza szczególne zainteresowanie

• Działaniom towarzyszy refleksja

• Nowa dyscyplina wyłania się z dyscypliny już istniejącej

• Nowa dyscyplina powstaje na styku dyscyplin

Nauka- to nauczanie, uczenie się, morał- wskazówka, system stwierdzeń należycie uzasadnionych

Klasyfikacja wiedzy ludzkiej:

• Nauki teoretyczne- wyjaśnianie faktów

• Nauki praktyczne- praktyka

Nauki praktyczne- ustalają skuteczne oddziaływanie na rzeczywistość, zmienianie i przekształcanie, określanie i wykazywanie celów, formułowanie zasad, środków i metod postępowania

Pedagogika lecznicza( heilpedagogik- heil- nienaruszony, nieuszkodzony)

Dostosowywanie sposobów i metod nauczania do możliwości i umiejętności uczniów oraz wychowanków

Ortopedagogika( orthos- prawidłowy, właściwy)

Podkreśla stworzenie prawidłowego środowiska odpowiedniego dla dziecka

Heinrich Hamelman wyróżnił 3 rodzaje upośledzeń:

• Predyspozycje percepcyjne( zmysłowe)- głusi, niewidomi, głuchoniemi

• Ograniczenie przetwarzania informacji, skojarzeń( centralny układ nerwowy)- upośledzenie umysłowe, trudności wychowawcze

• Ograniczenie wyrażania ekspresji- wady wymowy, uszkodzenia motoryczne

Definicje pedagogiki specjalnej:

• Dykcik- nauka szczegółowa pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami bez względu na stopnie

• Sowa- nauka o nauczaniu i wychowaniu jednostek niepełnosprawnych odbiegających od normy psychicznej lub fizycznej

• Sękowska- zajmuje się osobami obarczonymi niepełnosprawnością oraz ich rehabilitacją, a także niedostosowanymi społecznie i ich resocjalizacją

• Obuchowska- przedmiot- ludzie, którzy mają problem z dostosowaniem się społecznie, dotyczy różnych niepełnosprawności motorycznych, a także umysłowych

• Inne- rewalidacja społeczna dzieci upośledzonych, teoria i praktyka

Podział pedagogiki specjalnej:

• Oligofrenopedagogika- upośledzeni umysłowo

• Surdopedagogika- osoby niesłyszące

• Tyflopedagogika- uszkodzony narząd wzroku

• Resocjalizacja- zaburzone normy społeczne

• Terapia lecznicza- dzieci chore i ich terapia

Pedagogika specjalna prowadzi działania- kompensacyjne, resocjalizacyjne i terapeutyczne

Normy w znaczeniu:

• Aksjologiczne- znaczenie oceniające, odnosi się do tego co jest etyczne, co jest akceptowane i ogólnie przyjęte np. miły stosunek do osób starszych

• Teleologiczne- znaczenie celowościowe, odnosi się do funkcji organizmu lub urządzenia, które odpowiada celom i zadaniom jakim ma służyć np. prawidłowe funkcjonowanie nerek

• Behawioralne- znaczenie zachowawcze, jak należy się zachowywać w danej sytuacji, w odniesieniu do ludzi: normy etyczne, kulturowe, społeczne, w odniesieniu do przedmiotu- normy techniczne

• Wzorzec- to co jest przyjęte ogólnie, np. ortografia

• Statystyka- to co znajduje się w obrębie średniej wartości, zależy od wymagań jakie stawiamy

T: OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA

Definicje:

Niepełnosprawność- stan naruszenia funkcji organizmu:

• Wrodzony lub powstały na skutek choroby

• Stały lub przemijający

• W różnym stopniu ograniczający podczas pełnienia roli społecznej

„ Do osób niepełnosprawnych zalicza się osoby z długotrwałą obniżoną sprawnością fizyczną, umysłową, intelektualna lub sensoryczną, która ogranicza ich pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami”

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, ONZ 2006

Liczba osób niepełnosprawnych w Polsce:

1978- 7,1%

1988- 9,9%

2002- 14,3%

Dzieci w wieku 0-15 lat- 3,7%

Kobiety- 53%

Mężczyźni- 47%

60% osób niepełnosprawnych to osoby w wieku poprodukcyjnym

Kryterium oceniania niepełnosprawności dzieci do 16 roku życia:

Ograniczona sprawność fizyczna i umysłowa, która trwa minimum rok, musi powodować całkowitą opiekę- wady lub schorzenia, utrudniające chwyty rąk bądź samodzielne poruszanie się- choroby metaboliczne, które wymagają stałej opieki szpitalnej, bądź domowej- dzieci umysłowo chore- psychozy, autyzm, padaczka, nowotwory, wrodzone lub nabyte uszkodzenia wzroku lub słuchu, oraz osoby głuchonieme

„Naprawialna” niepełnosprawność- czasowo odchylona od normy, należą do nich przede wszystkim osoby ze stopniem umiarkowanym

„ Nienaprawialna” niepełnosprawność- stale odchylona od normy, należą tu osoby ze stopniem ciężkim

A. Ostrowska

Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń( 1980, WHO)

• Uszkodzenie narządów organizmu- brak lub anomalność struktury fizycznej, psychicznej na skutek wady, choroby, urazu

• Niesprawność biologiczna lub funkcjonalna- uszkodzenie zdolności wykonywania czynności

• Upośledzenie społeczne- uniemożliwienie pełnienia ról społecznych związanych z wiekiem, płcią, kulturą etc.

Uszkodzenie  niepełnosprawność  upośledzenie

Relacje między podmiotem a środowiskiem

zakłócenia = brak równowagi między

- indywidualnymi dyspozycjami jednostki (uszkodzenie)

- warunkami jej życia i działania (pokrzywdzenie np. złe warunki mieszkaniowe, szkodliwe środowisko)

- wymaganiami stawianymi przez otoczenie (za wysokie - stan przeciążenia)

Pedagogiczna koncepcja niepełnosprawności Heinza Bacha

Zakłócenie jest funkcją:

- uszkodzenia (indywidualne dyspozycje somatyczne, emocjonalne, poznawcze)

- pokrzywdzenia (negatywne warunki biologiczne, kulturowe, społeczne okoliczności życia i działania)

- przeciążenia (za wysokie oczekiwania i wymagania otoczenia)

Cele pedagogiki specjalnej:

• usunięcie uszkodzeń indywidualnych dyspozycji

• redukcja pokrzywdzeń spowodowanych warunkami życia

• korekcja obciążeń spowodowanych nadmiernymi wymaganiami

Niepełnosprawność edukacyjna to niemożliwa do tolerowania przez szkołę, ze względu na długotrwałość, rozległość i poziom nasilenia, rozbieżność między wymaganiami szkoły a możliwościami sprostania tym wymaganiom przez ucznia bez specjalnej pedagogicznej pomocy. (G. Szumski, 2006)

T: Rewalidacja i Rehabilitacja

1. Drogi rewalidacji wg Marii Grzegorzewskiej

2. Rewalidacja wg Ottona Lipkowskiego

3. Definicje słownikowe

4. Zadania rewalidacji

5. Aktywizujące i realizujące podejście rewalidacyjne

6. Obraz własnej osoby jako czynnik determinujący zachowanie i rewalidację

Validus = zdrowy, mocny, silny, żwawy, mający przewagę.

Habilis = zdatny, przydatny.

Ad 1 - Drogi rewalidacji wg Marii Grzegorzewskiej:

• kompensacja braków (brak zmysłu wzroku, słuchu, odbieranie inf. przez obserwację mowy, zastępowanie brakującego zmysłu innym)

• korygowanie zaburzeń (usuwanie wad, usterek, korygowanie ułożenia języka, wyrazistości mowy osoby niesłyszącej)

• usprawnianie (ma związek z kompensacją, ćwiczenia i treningi narządów)

• dynamizowanie (wzmacnianie aktywności, motywowanie do przezwyciężania słabości)

Nadkompensacja - dążenie osoby niepełnosprawnej do osiągnięć, które są wbrew jej możliwości.

Punkt Archimedesowy - mocna strona

Ad 2 - Działania rewalidacyjne Ottona Lipkowskiego:

• maksymalne rozwijanie się tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone

• wzmacnianie i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych i fizycznych

• wyrównywanie i zastępowanie deficytów rozwojowych.

Lipkowski nie mówił o motywowaniu, dynamizowaniu.

Ad 3 - Aleksandra Maciarz: Dziecko niepełnosprawne. Podręczny słownik terminów.

Rehabilitacja (rewalidacja) to:

• proces kompleksowych i skoordynowanych działań różnych służb i specjalistów zorientowanych na jak najlepsze usprawnienie i przygotowanie do samodzielnego życia w społeczeństwie osób niepełnosprawnych, na miarę ich możliwości psychofizycznych. Termin rehabilitacja stosowany jest w naukach i w praktyce medycznej, a termin rewalidacja w pedagogice specjalnej i kształceniu specjalnym. W rehabilitacji dzieci i młodzieży dużą rolę odgrywa nauczanie i wychowanie specjalne. Wyróżnia się rehabilitację: fizyczną (leczenie, oprotezowanie, fizyczne usprawnienie), psychiczną ( psychoterapeutyczne łagodzenie postaw, zachowań i umiejętności społecznych), zawodową( poradnictwo i kształcenie zawodowe, tworzenie odpowiednich warunków pracy).

Wojciech Gasik Pedagogika Specjalna. Psychopedagogiczne i medyczne studium terminologiczne.

• Zadaniem rewalidacji jest przywrócenie do pełnej normy osoby niepełnosprawnej - chorej, niedostosowanej społecznie z parcjalnymi deficytami. Jest to obszar oddziaływań pedagogiki terapeutycznej, resocjalizacyjnej i korekcyjnej.

• Zadaniem rehabilitacji jest przywrócenie do możliwie pełnego życia osoby niepełnosprawnej - głuchej, niewidomej, kalekiej, upośledzonej umysłowo. W tym wypadku nie ma możliwości, tak jak w rewalidacji, powrotu do normy.

Osobę zrehabilitowaną można zrewalidować, ale..

Osoby zrewalidowane mają niską samoocenę, nie akceptuje stanu, nie ma radości życia.

Ad 4 - Zadania rewalidacji polegają również na:

• zapobieganiu pogłębiania się istniejącego już niedorozwoju lub powstaniu innych dodatkowych upośledzeń

• leczeniu i usprawnianiu narządów chorych lub zaburzonych oraz usprawnianiu osłabionych

• stymulowaniu i dynamizowaniu ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych

• wychowaniu i nauczaniu specjalnym (ogólnym i zawodowym) dostosowanych do wieku, sprawności fizycznej i umysłowej rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego.

Ad 5 - Aktywizujące i realizujące podejścia:

P. aktywizujące polega na inicjowaniu procesu u wychowanka, uczestniczenia w tym procesie, p. realizujące to oddziaływanie na czynności wychowanka by podjął jakieś ćwiczenia związane z usprawnieniem narządów/zmysłów.

Adaptacja do niepełnosprawności:

• zewnętrzna (osoba realizuje czynności życiowe mimo swojej niepełnosprawności, ale nie musi akceptować swoich ograniczeń, można zaobserwować)

• wewnętrzna (akceptacja - postawa aktywna lub bierna)

Auto-rewalidacja - postawa aktywna

Poziom przebieg procesu auto-rewalidacji:

• poziom emocjonalny

• poziom behawioralny

• poziom świadomościowy

(obok poziomu przebiegu procesu) Czynnik istotny do auto-rewalidacji:

• pozytywne emocje

• prospołeczne zachowania

• koncepcja samego siebie

Autokreacja osoby niepełnosprawnej - auto-rewalidacja

Ad 6 - Obraz własnej osoby jako jeden z czynników determinujących zachowanie (...)

Szok - oczekiwanie na wyleczenie, opłakiwanie, zachowania obronne, przystosowanie jako życiowa konieczność.

Szok - obronne wycofywanie się, uznanie faktu,

przystosowanie jako przewartościowanie warunków życia.

T: Niepełnosprawność intelektualna

1. Jean Marc Itard - prekursor kształcenia upośledzonych umysłowo

2. Definicja niepełnosprawności wg DSM IV

3. Klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej

4. Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej

5. Edukacja i rewalidacja niepełnosprawnych intelektualnie

Ad 1 - Upośledzenie umysłowe nie jest chorobą.

*Niedorozwój umysłowy

*Upośledzenie umysłowe

• oligofrenia - niedorozwój umysłowy od urodzenia lub najwcześniejszego dzieciństwa; występuje tu zawsze wstrzymanie rozwoju mózgu i wyższych czynności nerwowych

• otępienie - rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych

*Niepełnosprawność intelektualna (zalecenie WHO, 2007 zamiast niedorozwój, upośledzenie)

Iloraz inteligencji (II, IQ)

wiek testowy: wiek życia x 100

Wartość ilorazu inteligencji wg skali Wechslera

• 100-85 rozwój prawidłowy

• 84-70 rozwój niższy niż przeciętny

• 69-55 niepełnosprawność umysłowa lekkiego stopnia

• 54-40 niepełnosprawność umysłowa stopnia umiarkowanego

• 39-25 niepełnosprawność umysłowa stopnia znacznego

• poniżej 25 niepełnosprawność umysłowa stopnia głębokiego

• Ad 2 - DSM IV (Diagnostic and Statistical Manual Mental Disorders) 1994

Niedorozwój umysłowy charakteryzuje istotnie niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy istotne ograniczenie w zakresie funkcjonowania przystosowawczego przynajmniej w dwóch spośród następujących zdolności przystosowawczych

• porozumiewania się

• troski o zdrowie i bezpieczeństwo

• troski o siebie

• sprawności społeczno - interpersonalnych

• korzystania ze środków zabezpieczenia społecznego

• kierowania sobą

• zdolności szkolnych

• wykonywania pracy

• organizacji czasu wolnego

Musi wystąpić przez 18 rokiem życia.

Ad 3 - 2-3% populacji to osoby niepełnosprawne intelektualnie

w tym:

89% niepełnosprawność w stopniu lekkim

6% niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym

3,5% niepełnosprawność w stopniu znacznym

1,5% niepełnosprawność w stopniu głębokim

inteligencja niższa niż przeciętna

• dobra sprawność intelektualna, ale zaniedbanie pedagogiczne, brak stymulacji rozwoju intelektualnego.

• dobre możliwości intelektualne lecz parcjalne deficyty poznawcze i motoryczne. Dysleksja rozwojowa.

• Spowolnione tempo procesów poznawczych lecz o prawidłowym przebiegu. Wolne reagowanie - przekraczają limity czasowe.

• Dzieci upośledzone w st. lekkim, lecz na skutek dobrej pamięci mechanicznej, intensywnej stymulacji uzyskują podwyższone wyniki w testach.

Lekki stopień niepełnosprawności intelektualnej

• Myślenie konkretno - wyobraźniowe. Potrafią dokonać operacji logicznych takich jak klasyfikacja, porównywanie, ale na konkretach. Zaburzone myślenie abstrakcyjne, uwidacznia się to zwłaszcza przy operacjach matematycznych.

• Mowa odzwierciedla braki w myśleniu. Ubogi zasób słów; niektóre dzieci posługują się bogatym słownictwem, ale nie rozumieją znaczenia, nie trzymają się głównej myśli, wypowiadają zdania zaprzeczające temu co powiedziały wcześniej.

• Spostrzeżenie cechuje ujmowanie globalne, spostrzegają mniej szczegółów niż dziecko w normie, trudność sprawia uchwycenie istotnych cech przedmiotu.

• Uwaga rozpraszana przez inne bodźce, nietrwała, słabo podzielna. Obniżona ciekawość, dociekliwość.

• Pamięć trudności w zapamiętywaniu, potrzebują dużo powtórzeń na różnym materiale. Pamięć logiczna słabo wykształcona. Dobra pamięć mechaniczna - mogą odtwarzać z pamięci długie teksty, ale bez zrozumienia.

• Emocje charakteryzują się sztywnością, słabo rozwinięta zdolność opanowania popędów, nieadekwatne do sytuacji reakcje. Zachowania często impulsywne, pozbawione przemyśleń, przewidywania konsekwencji. W zabawach brak inicjatywy i samodzielności, słaby krytycyzm.

• Zachowania społeczne bardzo zróżnicowane. Na jednym krańcu dzieci lękliwe, niepewne siebie na drugim - brak dystansu, natrętność, lepkość uczuciowa.

• Osoby niepełnosprawne intelektualnie często charakteryzuje dyspraksja - nieprawidłowe planowanie ruchu, brak koordynacji, nie wyczuwają nacisku dłoni, często niszczą przedmioty. Mają trudności z zapinaniem guzików, wiązaniem sznurowadeł.

Głęboki stopień niepełnosprawności intelektualnej

• Bardzo duże zróżnicowanie czynności orientacyjno - poznawczych od braku percepcji mimowolnej pamięci do szczątkowego występowania.

• Mowa - często nie mówią, nie rozumieją mowy, wydają nieartykułowane dźwięki. Niektórzy wypowiadają pojedyncze wyrazy, rozumieją proste polecenia.

• Emocje - proste; zadowolenie, niezadowolenie, czasami wyrażane gestami, uśmiechem, częsta zmiana nastroju.

• Rozwój społeczny - prawie całkowity brak, nie potrafią dbać o siebie, wymagają stałej opieki.

Ad 4 - Przyczyny lekkiej niepełnosprawności intelektualnej

• nie są znane 41%

• czynniki dziedziczne 11%

• choroby wczesnego dzieciństwa 12%

• urazy mechaniczne lub psychiczne 10%

• zaniedbania środowiskowe 26%

Etapy procesu patologizacji rozwoju wg Małgorzaty Kościelskiej

• etap wstępny - związany z rodzicami (kondycja psychiczna, zdrowotna), czystość powietrza

• etap I - powstanie uszkodzenia (zadziałanie czynnika uszkadzającego) np. infekcja, stan emocjonalny kobiety w ciąży.

• etap II - negatywne sprzężenie zwrotne

• etap III - usztywnienie procesów patologicznych

• Upośledzenie wynikające z faktu uszkodzenia centralnego układu nerwowego

• Upośledzenie wynikające z ograniczeń w rozwoju wskutek wadliwych warunków życia (dyskryminacja, niewłaściwe postawy, brak odpowiedniego nauczania i wychowania, bieda, maltretowanie dziecka.

• Upośledzenie wynikające ze świadomości własnego upośledzenia hamujące rozwój i aktywność społeczną

Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej (kiedy przyczyna zaistniała)

• prenatalne (przed urodzeniem)

• okołoporodowe (podczas porodu)

• poporodowe (po urodzeniu)

1866 r. Angielski lekarz opisał dzieci o charakterystycznym wyglądzie. (Zespół Downa)

1959 r. odkryto dlaczego dzieci rodzą się z Z. Downa

Nie ma możliwości leczenia dziecka z Z. Downa

Przyczyny prenatalne:

Zespół Downa - trisomia chromosomu 21

Fenyloketonuria - (zaburzenie przemiany aminokwasu fenyloalaniny)

FAS - fetal alcochol syndrome (alkoholowy zespół płodowy)

T: Niepełnosprawność intelektualna

Problemy diagnozowania niepełnosprawności intelektualnej

• Kiedy wkraczać z diagnozą upośledzenia umysłowego, szczególnie w przypadkach upośledzenia w stopniu lekkim?

• Jakie metody diagnozy stosować, by poznanie dziecka było efektywnym ogniwem rewalidacji?

• W jakich przypadkach stosować odroczenie obowiązku szkolnego?

• Czy umiemy wykorzystać odroczenie na zapewnienie pomocy korekcyjno - usprawniającej?

• Jaką opiekę roztoczyć nad dzieckiem z ryzyka upośledzenia umysłowego?

1918 r. Pierwsza szkoła specjalna w Łodzi

1897 r. w Poznaniu (pod zaborem pruskim) Pierwsza szkoła

Edukacja dzieci niepełnosprawnych intelektualnie

• przedszkola specjalne

• oddziały integracyjne

• szkoły specjalne, „szkoły życia”

• szkoły ogólnodostępne, klasy integracyjne

TPD Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

Komitet Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski = Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym

Zróżnicowanie programów nauczania:

Niepełnosprawność umysłowa w stopniu lekkim - podstawa programowa.

W stopniu głębszym - odrębny program.

Funkcjonowanie w środowisku:

samoobsługa, uspołecznienie, komunikowanie się, elementarne pojęcia matematyczne

Rewalidacja indywidualna

Niepełnosprawność umysłowa w stopniu głębokim - rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 30.01.1997 r. w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim.

Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym

• Ośrodki wczesnej interwencji

• Ośrodki rehabilitacyjno - edukacyjno - wychowawcze

• Środowiskowe domy samopomocy

• Warsztaty terapii zajęciowej

• Chronione mieszkalnictwo

Self adwokaci (self advocacy)

ruch wspierający niepełnosprawnych intelektualnie występujących we własnym imieniu w obronie swoich praw.

Wspólnoty religijne Jeana Vaniera

• wspólnota bytowania - Arka (1964 r. Trosly)

• Wspólnoty spotkań (świętowania) - Światło i Wiara 1971 r.

Wspólnoty bytowania, które są stałym miejscem zamieszkania osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych.

I Wspólnoty Świętowania, gdzie ludzie spotykają się na krótkie spotkania.

Na świecie jest 135 wspólnot 'Arka' w 35 krajach.

W Polsce są w Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu.

Najstarszą Arkę prowadzą Siostry .. Jezusa.

W Polsce - wspólnoty Muminkowe. (około 160) czasopismo „Światło i Cienie”

W Bytomiu - wspólnowa Burego Misia.

Postawy do osób niepełnosprawnych

A - Stosunek do osób niepełnosprawnych

B - Źródło postaw

C - Zachowanie dyskryminacyjne

D - Stosunek Polaków do osób niepełnosprawnych

ad A - Stosunek do osób niepełnosprawnych:

Pełna akceptacja - wspólne spędzanie czasu, wzajemna pomoc

Częściowa akceptacja - życzliwość okazywana w trakcie okazjonalnych kontaktów, w trudnych sytualcjach okazywana pomoc, ale nie ma wspólnych spotkań

Obojętność - unikanie kontaktów, które mogłyby zobowiązać do jakichkolwiek świadczeń na rzecz osoby i jej rodziny, pozdrowienia na ulicy. Swoim zachowaniem nie naruszają poczucia bezpieczeństwa i spokoju.

Odrzucanie - unikanie jakichkolwiek kontaktów, jawne okazywanie lekceważenia, nieposzanowanie potrzeb wynikających ze stanu zdrowia osoby niepełnosprawnej np. skargi na stukanie protezą, na spadające przedmioty. Demonstrowana własna przewaga.

Agresja - zaczepki, agresja słowna, przezwiska, utrudnianie życia, a nawet przemoc fizyczna - częste w stosunku do upośledzonych dzieci, do dzieci niepełnosprawnych rodziców.

ad B - Postawa

to względnie stała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i zachowań odnoszących się do jakiegoś obiektu

lub

dyspozycja do pojawienia się tych procesów lub zachowań.

Postawy mają znak - czyli są zabarwione pozytywnie lub negatywnie, mają siłę (akceptacja pełna, częściowa).

Siła postawy odnosi się do każdego elementu postawy (intelekt, emocje, zachowanie, chęci poznania - zapoznania)

Struktura postaw negatywnych

• Stereotypy przynależą do poznawczego komponentu postawy.

• Uprzedzenie odnosi się do emocjonalnego komponentu postawy.

• Dyskryminacja behawioralny komponent postawy przekształcony z komponentu poznawczego i emocjonalnego.

ad C - Zachowania dyskryminacyjne

• dystansowanie się - unikanie wchodzenia w bliskie i nieformalne kontakty, na emocjonalnym nieangażowaniu się w problemy osoby niepełnosprawnej.

• Dewaluowanie - upowszechnianie własnych przekonań o negatywnych właściwościach określonej grupy niepełnosprawnych lub jej przedstawicieli.

• Delegitymizacja - negatywny stosunek do niepełnosprawnych utrwalany w przepisach.

• Segregacja - fizyczne izolowanie osoby niepełnosprawnej lub grupy osób, utrudnianie dostępu do środowiska pełnosprawnych.

• Eksterminacja - biologiczne wyniszczanie.

T: Tyflopedagogika

1. Znaczenie wzroku

2. Budowa narządu wzroku

3. Co składa się na proces widzenia

4. Co to znaczy dobrze widzieć

5. Alfabet Braille

6. Sfery zaburzonego rozwoju

Udział zmysłów w poznawaniu świata

Wzrok 80% - 85%

Słuch 12% - 10%

Dotyk 3% - 2%

Smak + węch 5% - 3%

Ad 1 - Znaczenie wzroku w życiu człowieka

• Poznawanie rzeczywistości 80% - 85% informacji z otaczającego nas świata dociera poprzez wzrok

• Działania praktyczne, koordynacja wzrokowo-ruchowa

• Orientowanie się w przestrzeni, lokomocja

• Komunikowanie się z otoczeniem - mowa ciała, przekaz pisany

• Uczenie się przez naśladowanie

Ad 2 - Narząd wzroku:

• Gałki oczne

• Mięśnie umożliwiające ruchy gałki ocznej

• Nerwy wzrokowe

(od lewej do prawej)

• twardówka

• ciało rzęskowe

• tęczówka

• komora oka

• rogówka

• soczewka

• naczyniówka

• nerw wzrokowy

• plamka ślepa

• plamka żółta

• siatkówka




• ciało szkliste

Ad 3 - Fizjologia widzenia

Na proces widzenia składają się:

• czynności motoryczne gałek ocznych

• czynności optyczne- skupianie i kierowanie wpadających do gałki ocznej promieni świetlnych na tzw. plamkę żółtą

• czynności wzrokowe- reagowanie receptorów wzrokowych na bodźce świetlne oraz przekazywanie pobudzeń nerwowych do ośrodka wzrokowego w korze mózgowej

Czynności wzrokowe:

• Widzenie centralne (widzenie małych przedmiotów z pewnej odległości określane jako ostrość wzroku albo zdolność rozdzielcza)

• Widzenie obwodowe (zmniejszenie pola widzenia)

• Widzenie stereoskopowe (widzenie trójwymiarowe)

• Widzenie nocne

• Widzenie barw

Ad 4 - Dobrze widzieć to widzieć wyraźnie, ostro, widzieć barwy, widzieć w dobrym oświetleniu.

Osoba, u której wada nie może być skorygowana jest zaliczana do słabo widzacych lub niewidomych.

Osoby niewidome to te, które urodziły się niewidome lub straciły wzrok do 5 roku życia

Osoby ociemniałe to osoby, które utraciły wzrok po 5 roku życia.

Widzenie centralne - określane jako ostrość wzroku

Widzenie obwodowe

• Uszkodzenia równomierne (koncentryczne)

• Widzenie połowiczne

• Uszkodzenia wysepkowe (mroczki)

monochromatyzm (widzenie barwy czarnej/szarej)

bi-chromatyzm (zaburzenie w widzeniu obwodu widma)

Przyczyny obniżonej sprawności wzroku:

• Wady refrakcji

• Wady budowy oka

• Zez i niedowidzenie

• Jaskra i inne choroby narządu wzroku

• Zmiany chorobowe na dnie oka

• Zaćma

• Mechaniczne uszkodzenie oka

• Zaburzenia o charakterze neurologicznym

Pierwsza szkoła dla niewidomych

Paryż 1784 Walenty HAUY

Warszawa 1842

W Instytucie Głuchoniemych powołano oddział dla niewidomych

Sześcio - punkt to układ 6 punktów ułożony w 3 wierszach i 2 kolumnach

Róża Czacka (1876-1961)

Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi (1910)

Zakład dla Niewidomych w Laskach (1921)

1918-Siostry Franciszkanki Służebnice Krzyża

Róża Czacka przyjmuje imię Elżbieta.

Wyobrażenia surogatowe

Słowa wyrażające treści wzrokowe niewidomi rozumieją w sobie znany sposób.

• Barwa, jasność

• Stosunki wielkościowe, przestrzenne

• Coś czego nie można poznać dotykiem np. twarz ludzka

T: Surdopedagogika

Podstawy:

• Klasyfikacja dysfunkcji słuchu

• Kształcenie osób niesłyszących

• Metody porozumiewania się osób niesłyszących

• Głuchota a rozwój psychiczny

Kryteria dysfunkcji słuchu

*percepcja dźwięku

Ubytek słuchu - do 20 dB - norma

Lekki ubytek słuchu - 20 - 40 dB

Umiarkowany ubytek słuchu - 41 - 70 dB

Znaczny ubytek słuchu - 71 - 90 dB

Głęboki ubytek słuchu - powyżej 90 dB

Lekki ubytek słuchu - osoba ma trudności w słyszeniu i odbiorze wypowiedzeń z odległości 1m. Bez większych trudności może prowadzić rozmowę „twarzą w twarz”

Umiarkowany ubytek słuchu - Uczeń nie mając aparatu słuchowego nie odbiera prawie nic z lekcji. Może rozumieć tylko głośną mowę i to z odległości do 1m. Może mieć trudności z odbiorem i zrozumieniem innych dźwięków z otoczenia. Ma wadliwą artykulację, powinno uczestniczyć w terapii logopedycznej.

Znaczny ubytek słuchu - Słyszy jedynie głośne dźwięki z otoczenia. Mowa i język mogą się rozwijać tylko w efekcie wczesnej diagnozy i dzięki intensywnej rehabilitacji mowy w okresie przedszkolnym.

Głęboki ubytek słuchu - Znikome szanse na spontaniczny rozwój mowy i języka. Mowa może być niezrozumiała dla otoczenia.

* czas wystąpienia wady

• głuchota prelingwalna

• głuchota interlingwalna (zaczęto uczyć mowy, ale nie opanowano jeszcze struktury języka)

• głuchota postlingwalna (głuchota po opanowaniu mowy)

• miejsce uszkodzenia narządu słuchu (nie narysuję, do sprawdzenia w necie, jak ktoś chce xd)

Głuchota przewodzeniowa - zaburzenia aparatu przewodzącego (ucha środkowego i coś tam)

Głuchota odbiorcza - uszkodzenie ucha wewnętrznego oraz dróg nerwowych, dróg słuchowych. Osoby nie odbierają wysokich tonów.

• ze względu na przyczynę

Głuchota dziedziczna

Głuchota nabyta

• w okresie życia płodowego

• w czasie porodu

• w okresie postnatalnym

• kryterium pedagogiczne

• Dzieci słabo słyszące, które słyszą i rozumieją mowę mimo wady słuchu

• Dzieci z resztkami słuchu, które słyszą i rozumieją mowę jedynie dzięki aparatom słuchowym wzmacniającym dźwięki

• Dzieci głuche, nie słyszą i nie rozumieją mowy nawet przy użyciu aparatów

]Kształcenie niesłyszących

XVI wiek - Pedro Ponce de Leon (hiszpański mnich)

1770 - Paryż, Karol de l'Epee (metoda migowa)

1778 - Lipsk, Samuel Heinicke (metoda oralna)

1817 - Warszawa, Instytut Głuchoniemych, ks. Jakub Falkowski

1880 - Kongres nauczycieli szkół dla głuchych w Mediolanie (metoda oralna)

1983 - Kongres w Hamburgu (metoda migowa)

Uniwersytet Gallaudeta, USA, profil humanistyczno - artystyczny

fonogesty „podobne na ustach inne na dłoni”

5 lokalizacji na samogłoski

8 układów palców na spółgłoski

(a teraz spójrz na kogoś i powiedzcie wzajemnie 'mama, tata, papa')

Mowa dziecka niesłyszącego

• Powolna, wypowiadana z wysiłkiem

• Wadliwy rytm

• Zła jakość głosu

• Zmienianie i opuszczanie głosek

• Mieszanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

• Zła artykulacja i mała zrozumiałość

Zaburzenia słuchu utrudniają kontakty społeczne

• Głuchota powoduje niedojrzałość emocjonalną, społeczną

• Wybiórcze zaburzenia statyki

• Przewaga procesów analizy nad syntezą

• Nawet na poziomie myślenia konkretno - obrazowego nie dorównują słyszącym

• W zakresie myślenia abstrakcyjnego, słowno - logicznego poważne opóźnienia.

T: Surdotyflopedagogika

Jednoczesne poważne uszkodzenie wzroku i słuchu (sprzężona niepełnosprawność)

• całkowita ślepota i całkowita głuchota ( 5% - 10% )

• całkowita głuchota i słabowzroczność ( 20% )

• słabowzroczność i niedosłuch ( 50% - 55% )

• niedosłuch i całkowita ślepota ( 20% )

Osoby głuchoniewidome mogły urodzić się jako :

• zdrowe, potem straciły

• głuche - potem wzrok

• niewidome - potem słuch

• głuchoniewidome od urodzenia lub bardzo wczesnego dzieciństwa

Przyczyny :

• różyczka

• wcześniactwo

• zespół USHERA

ZESPÓŁ USHERA - wrodzone, obustronne odbiorcze uszkodzenie słuchu powiązane z postępującym uszkodzeniem wzroku na tle zwyrodnienia barwnikowego siatkówki. (genetyczne, trudne do zauważenia, zaczyna mieć trudności z odczytywaniem mowy, inne ustawianie się by lepiej widzieć osobę).

Kształcenie - przykłady sukcesu pedagogicznego :

• Laura Bridgeman - Instytut Perkinsa w Bostonie

• Helena Keller - Anna Sullivan

• Olga Skorochodowa - Zagorsk ( Siergiej Posad )

• Krystyna Hryszkiewicz - Laski

• Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym ( 1991 )

• Plenery rzeźbiarskie w Orońsku

T: Rozległe zaburzenie rozwojowe związane z uszkodzeniem mózgu

Autyzm wczesnodziecięcy

• zaburzenia osiowe, objawy autyzmu

• diagnostyka

Leo Kanner - 1943 - autyzm wczesnodziecięcy

Hans Asperger

Lorna Wing

Triada zaburzeń autystycznych:

• zaburzenia relacji społecznych

• zaburzenia komunikacji

• ograniczona aktywność i zainteresowania

Przyczyny są nierozpoznawalne, może to być środowisko - jego zatrucie, może być dziedziczne, zimne emocjonalnie matki - dziecko się zamykało w sobie, rezultat uszkodzenie pnia mózgu i płatów czołowych, ma trudności w kontaktach z rówieśnikami, czasem dzieci były nieleczone.

Charakterystyka :

• nadmierna reakcja lub jej brak na dźwięk ( traktowane jak głuchy )

• może nie tolerować niektórych zapachów

• może nie tolerować dotyku lub i jednocześnie szukając kontaktu, same aranżują

• zazwyczaj nadpobudliwe

• zaburzenia mowy

• nie mają wspólnego wzorca mowy (zaczynają mówić, potem przestają, albo wcale)

• słowotok nierozumiany

• powtórzenia

• osobliwa mowa ( o sobie mówią np. Janek )

• nieadekwatne użycie zdań

• nietypowa intonacja ( śpiewna, jednostajna )

• konkretne, prawdomówne, nie liczą się z innymi lub -

• problemy w kontaktach - obca jest im empatia

• dziwne zabawy (nitką przez 2 h)

• układanie zabawek

• nie potrafią się bawić w zabawy tematyczne

• uważano, że z tego się wyrasta → chora umysłowo dorosła osoba, ale jest na zawsze - potem po prostu się dostosowuje

• niechęć potem może się przerodzić w fobie

ASPERGER - ( opisał 4 dzieci, podobne do Kannera ), była praca zapomniana, użyta przez WING - ZESPÓŁ ASPERGERA ( w odróżnieniu od Kannera )

WING wyróżniła 3 syndromy zaburzeń autystycznych :

• unikające kontaktu

• dystansujące

• rzadko kontakt wzrokowy

• ograniczona

• lepiej się komunikują

• zabawy urozmaicone

a ) - potrafią nawiązać kontakt spontaniczny

b ) - nie potrafią się wczuwać w stany emocjonalne rozmówcy

Różnice :

• wrażliwość sensoryczna

• zróżnicowana umiejętność komunikacji

• poziom inteligencji ( od głębokiego do normy intelektualnej

AUTYSTYCZNE SPEKTRUM ZABURZEŃ

KANNER AUTYZM	ZESPÓŁ ASPERGERA
- najczęściej podaje się jako przyczynę uszkodzenie mózgu w okresie płodowym, około porodowym, a nawet po	- przekaz genetyczny z ojca na syna
- 2,5 / 1000 dzieci - 1 dziewczynka / 4 chłopców	- uszkodzenie mózgu
- stereotypie w większym stopniu, ujawnianie się w obszarze motoryki : kręcenie się w kółko pozy, tworzenie rytuałów z prostych czynności, domaganie się stałości - ostra agresja	- 4 / 1000 dzieci - 1 dziewczynka / 8 chłopców
- opóźnienie mowy, zmieniona	- pedantyczne, uporczywe rozwijanie wąskich zainteresowań, fascynacja problemem, może się łatwiej przyzwyczaić do zmian
- ok 70 % opóźnione w rozwoju	- bogaty słownik, metafora, neologizmy, sposób wyrażania przesadnie ścisły
- brak kontaktu wzrokowego, udziwnione reakcje, nieadekwatny śmiech	- norma intelektualna
	- brak wyczucia społecznych oczekiwań, brak respektu, dystansu, kontakt jednostronny, bez uwzględnienia partnera, długie monologi, wątki poboczne bez sensu - nie ma tematu

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DO ROZPOZNANIA ZABURZEŃ AUTYSTYCZNYCH wg DSM IV

1. Jakościowe zaburzenia we wzajemnych interakcjach społecznych:

a) zaburzenia w zachowaniach niewerbalnych (np. mimika)

b) nieumiejętność odpowiedniego dla danego poziomu nawiązania kontaktu z rówieśnikami

c) brak spontanicznego dążenia do udziału w zabawie, brak zainteresowań i chęci współpracy

d) brak świadomości fizycznej i uczuć

2. Jakościowe zaburzenia werbalnej i pozawerbalnej komunikacji:

a) opóźniony lub całkowity brak rozwoju mowy

b) brak umiejętności inicjowania i kontynuowania rozmowy u osób z doskonale rozwiniętą mową

c) mowa stereotypowa, powtarzająca, charakterystyczna dla danej osoby

d) brak różnorodnych zabaw

3. Ograniczone, powtarzające się stereotypowe modele zachowań, zainteresowań i aktywności:

a) powtarzanie się zachowań wg jednego lub więcej stereotypowych i ograniczonych wzorców, nieprawidłowych w swej sile lub zakresie

b) sztywne trzymanie się procedur lub rytuałów

c) powtarzające się manieryzmy ruchowe

d) uporczywe zainteresowanie niektórymi przedmiotami

METODY TERAPII:

- TEACCH - terapia i edukacja dzieci autystycznych oraz z zaburzeniami komunikacji

Obserwacja stref rozwoju ( zaliczone, obiecująco, niezaliczone)

• naśladowanie

• percepcja (wzrokowa, słuchowa)

• mała motoryka (koordynacja rąk, rysowanie kresek itd.)

• duża motoryka (chód)

• koordynacja wzrokowo-ruchowa (palcem po linii)

• czynności poznawcze (zasób części ciała, figury, kolory)

• komunikacja, mowa czynna

Skala zachowań :

• nawiązywanie kontaktów i reakcje emocjonalne

• zabawa i zainteresowanie przedmiotami

• reakcje na bodźce

• mowa

• HOLDING - (metoda wyuczonego kontaktu)

• STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA - metoda wyodrębnionych prób, uczenie sytuacyjne

WYGLĄD :

autysta - sprawia wrażenie inteligentnego, ładny

oligofrenik - jest dysproporcjonalny

WYGLĄD FIZ:

autysta - słaby

oligofrenik - skłonność do otyłości

SPRAWNOŚĆ RUCHOWA:

autysta - nietypowa motoryka

oligofrenik - ociężały

*Przedmiot pedagogiki specjalnej, podstawowe pojęcia, współdziałanie z innymi naukami.
*Biologiczne,społeczne i edukacyjne konteksty niepełnosprawności.
*Zasady rewalidacji w koncepcji M. Grzegorzewskiej, O. Lipkowskiego, autorewalidacja, problem przymusu w rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka.
*Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Postawy rodzicielskie, relacje z rodzeństwem. Problemy wychowania dziecka niepełnosprawnego.
*Wychowanie i kształcenie upośledzonych umysłowo. Klasyfikacje upośledzenia umysłowego. Przyczyny upośledzeń, Zespół Downa. Metody rewalidacji a stopień upośledzenia. Organizacja systemu opieki i kształcenia dzieci, młodzieży, dorosłych (instytucje szkolne i pozaszkolne). Wspólnoty integracyjne.
*Wychowanie i kształcenie osób z uszkodzonym słuchem. Rodzaje upośledzenia słuchu, klasyfikacje osób z wadą słuchu. Metody nauczania osób z uszkodzonym słuchem (oralna, migowa, fonogesty). Specyficzne problemy rozwoju intelektualnego i społecznego osób niesłyszących.
*Rodzaje upośledzenia wzroku, klasyfikacje osób z wadą narządu wzroku. Kształtowanie orientacji w przestrzeni. Różne rozwiązania pisma dla niewidomych. Psychiczna adaptacja do życia bez możliwości posługiwania się wzrokiem. Działalność Róży Czackiej. Głuchoniewidomi.
*Wychowanie i kształcenie dzieci przewlekle chorych i z dysfunkcją motoryki. Ogranizacja działań wychowawczych w zakładach leczniczych. Mózgowe porażenie dziecięce - epidemiologia, rodzaje, terapia. Wpływ choroby przewlekłej na psychiczną i społeczną sytuację dziecka.
*Pojęcie niedostosowania społecznego, patologii społecznej, wykolejenia społecznego. Przestępczość nieletnich. Resocjalizacja w środowisku otwartym i zamkniętym. Metodyka wychowania resocjalizującego. Diagnozowanie zagrożenia niedostosowania społecznego.
*Wychowanie i kształcenie dzieci o zaburzonym zachowaniu. ADHD, autyzm wczesnodziecięcy. Porównanie zaburzeń rozwojowych dziecka upośledzonego umysłowo i dziecka z autyzmem.
*Wychowanie i kształcenie dzieci niepełnosprawnych. Ewolucja rozwiązań organizacyjnych (przytułki, zakłady specjalne, szkoły ogólnodostępne). System szkolnictwa specjalnego w Polsce. Specjaliści współpracujący z pedagogiem specjalnym.
*Niesegregacyjne kształcenie dzieci niepełnosprawnych. Nauczanie integracyjne i włączające - regulacje prawne, przykłady rozwiązań w Polsce i na świecie.
*Terapie specyficzne i niespecyficzne w pracy z osobami niepełnosprawnymi.Alternatywne metody komunikacji w kontaktach z niepełnosprawnymi. Symbole Blissa, piktogramy, Makaton.
*Normalizacja życia niepełnosprawnych. Przykłady twórczości niepełnosprawnych. Aktywność sportowa niepełnosprawnych - paraolimpiady, olimpiady specjalne.

i w ogóle jeszcze coś takiego jest

---