Połączenia obręczy kończyny dolnej, połączenia miednicy i części wolnej kończyny dolnej

Połączenia obręczy kończyny dolnej - k. miedniczna

- stanowi najszerszą i największą kość szkieletu

- zbudowana z 3 części (które dopiero u dorosłego człowieka tworzą jedną całość; w dzieciństwie do okresu pokwitania są od siebie oddzielone warstwą chrząstki):

- k. biodrowa - skierowana ku górze i do tyłu

- k. kulszowa - skierowana ku dołowi i do tyłu

- k. łonowa - skierowana ku dołowi i do przodu

Połączenia miednicy

- miednica: k. krzyżowa i obie kk. miedniczne - jeden mocny i sprężysty pierścień kostny

- stanowi element sztywny umiejscowiony pomiędzy bardzo ruchomymi - odc. L kręgosłupa i stawami biodrowymi

1) stawy krzyżowo-biodrowe (2)

- stawy płaskie, półścisłe

- zmniejszają przenoszenie wstrząsów z kończyn dolnych na kręgosłup

- powierzchnie stawowe - powierzchnie uchowate k. miednicznej i k. krzyżowej; na k. biodrowej - chrząstka włóknista, na k. krzyżowej - powierzchownie - chrząstka włóknista, głębokie warstwy - chrząstka szklista

- jama stawowa - wąska, szczelinowata

- silnie napięta i krótka torebka stawowa, wzmocniona więzadłami

- dzięki więzadłom ruchomość stawu jest ograniczona i z tego powodu w wieku starczym może nastąpić zrost kości w stawie (ankyloza, czyli tzw. zesztywnienie stawu)

- więzadła:

• więz. krzyżowo-biodrowe brzuszne - liczne cienkie pasma /pow. miedniczna cz. bocznej k. krzyżowej - brzeg przedni pow. uchowatej k. biodrowej/

• więz. krzyżowo-biodrowe grzbietowe - szereg pasm /okolica grzebienia krzyżowego pośredniego i bocznego - talerz k. biodrowej od górnego do dolnego kolca biodrowego tylnego/

• więz. krzyżowo-biodrowe międzykostne - krótkie i mocne pasma /wypełniają od tyłu wąską szczelinę między guzowatością krzyżową i biodrową/

• więz. biodrowo-lędźwiowe - mocne, płaskie pasmo /wyr. poprzeczne L4 i L5 - tylna cz. grzebienia k. biodrowej, pow. wewn. talerza k. biodrowej, pow. górna cz. bocznych k. krzyżowej/

2) spojenie łonowe

- powierzchnie spojeniowe kk. łonowych - pokryte cienką warstwą chrząstki szklistej, łączą się krążkiem międzyłonowym

- obecność małej, podłużnej jamki wewnątrz krążka międzyłonowego (rozpuszczenie i wchłonięcie chrząstki włóknistej); nie jest wysłana błoną maziową

- występowanie jamy stawowej przemawia za połączeniem pośrednim między chrząstkozrostem a połączeniem maziowym (stawowym)

- więzadła:

- więz. łonowe górne - między guzkami łonowymi; górna warstwa spojenia

- więz. łonowe łukowate - między gałęziami dolnymi kk. łonowych; dolna warstwa spojenia

Więzadła łączące k. krzyżową z k. kulszową:

- więz. krzyżowo-guzowe - /kolec biodrowy tylny górny i dolny, brzeg boczny k. krzyżowej, S1 i S2 - guz kulszowy/

- więz. krzyżowo-kolcowe - /brzeg boczny cz. dolnej k. krzyżowej i na górnych kręgach S - kolec kulszowy/

Więzadło pachwinowe - mocne, okrągławe pasmo / kolec biodrowy przedni górny - guzek łonowy

- kształt miednicy o rozbudowanych na boki talerzach biodrowych jest wynikiem spionizowanej postawy człowieka.

- zwarta budowa miednicy i rozłożystość jej części bocznych stwarza lepsze warunki dla stabilizacji tułowia i rozległe pole przyczepu dla dużych, silnych mięśni

- szerokie talerze biodrowe stanowią dla mięśni działających antygrawitacyjnie potężne hipomochliony zwiększając kąty ścięgnowo-kostne tych mięśni

Miednica większa - szeroko otwarta ku górze i do przodu; ściana tylna - odc. L, ściany boczne - oba talerze biodrowe

Miednica mniejsza - ściana tylna - k. krzyżowa i guziczka, ściany boczne - kk. kulszowe i części kk. biodrowych, ściana przednia - spojenie i kk. łonowe

Płaszczyzna wejścia (wchodu) - biegnie przez kresę graniczną oddzielającą miednicę większą od mniejszej

Kąt pochylenia miednicy - zawarty między płaszczyzną wejścia i płaszczyzną poziomą w pionowej postawie ciała; wynosi przeciętnie 65° (50° - 80°); w tym ustawieniu kolce biodrowe przednie górne i guzki łonowe leżą w jednej płaszczyźnie czołowej.

• Gdy kąt pochylenia wzrasta, miednica wykonuje obrót do przodu w stosunku do osi poprzecznej; w tym położeniu tułów musiałby się wychylić do przodu, ale poprzez zwiększenie lordozy odc. L ruch ten jest skompensowany. Powiększony kąt umożliwia dłuższe kroki (większy zakres ruchu wyprostu w stawach biodrowych).

• Gdy kąt pochylenia miednicy maleje, miednica wykonuje obrót do tyłu; w tym położeniu tułów musiałby się odchylić ku tyłowi, ale w wyniku zmniejszenia lordozy odc. L, ruch ten jest skompensowany. W pozycji siedzącej kąt ten zmniejsza się (płaszczyzna wejścia zbliża się do poziomej).

Staw biodrowy

- powierzchnie stawowe:

- panewka stawowa - powierzchnia księżycowata panewki położona po stronie bocznej k. miednicznej; skierowana do przodu i bocznie; pogłębia ją znacznie obrąbek stawowy (pierścień włóknisto-chrzęstny)

- główka stawowa - głowa k. udowej (2/3 głowy pokrywa panewka)

- obie pow. są pokryte chrząstką stawową (w panewce najgrubsza warstwa jest na obwodzie, na główce - odwrotnie)

- kąt szyjkowo-udowy - kąt między szyjką a trzonem k. udowej

- u noworodków wynosi on ok. 150°, u trzylatków - ok. 145°, u osób dorosłych ok. 126°, a u osób w wieku podeszłym ok. 120°

- zmiany chorobowe mogą prowadzić do zmiany wartości tego kąta: zmniejszenie tego kąta prowadzi do powstania biodra szpotawego, zwiększenie do powstania biodra koślawego

- kąt skręcenia k. udowej - w k. udowej można stwierdzić pewne skręcenie (torsję); jeżeli przeprowadzimy linię prostą przez szyjkę i linię prostopadłą przez kłykcie k. udowej, to linie te rzutując jedna na drugą wytwarzają kąt; jego średnia wartość wynosi ok. 12° (wahania: 4-20°); nieprawidłowe wartości kąta skręcenia prowadzą do nietypowego ustawienia kończyny; im ten kąt jest większy tym bardziej kończyna jest obrócona do wewn., im jest mniejszy, tym jest bardziej obrócona na zewn.

- torebka stawowa - ciasna i krótka, ale pozwala na oddalenie pow. stawowych w położeniu pośrednim o 1 - 2 cm; jest najmocniejsza i najgrubsza spośród wszystkich; obejmuje więcej niż połowę szyjki

- więzadła - bardzo silny aparat więzadłowy, który wzmacnia torebkę stawową

• więz. biodrowo-udowe - wzmacnia ścianę przednią i boczną torebki /kolec biodrowy przedni dolny - kresa międzykrętarzowa/ hamuje ruchy obrotowe na zewn., wyprost i przywodzenie (pasmo górne - poprzeczne); hamuje ruchy wyprostu i obrotu do wewn. (pasmo przednie - podłużne); jest tak mocne, że w przypadku zwichnięcia stawu biodrowego nie zrywa się

• więz. łonowo-udowe - wzmacnia ścianę dolną i przyśrodkową torebki /trzon i gałąź górna k. łonowej - krętarz mniejszy/; hamuje odwodzenie i rotacje zewn.; w czasie odwodzenia znaczna część głowy k. udowej wysuwa się poza panewkę i wtedy więz. to dźwiga głowę k. udowej; najsłabsze więz. torebki

• więz. kulszowo-udowe - wzmacnia ścianę tylną torebki /trzon k. kulszowej - krętarz większy/; hamuje rotację do wewn., głównie w położeniu zgięcia, i przywodzenie

• warstwa okrężna torebki stawowej - pow. wewn. torebki w połowie szyjki; całkowicie zakryta więzadłami, od których dochodzą do niej włókna

• więz. głowy k. udowej - wewn. stawu /wcięcie panewki - dołek głowy k. udowej/ ; dzięki jego ruchom maź stawowa jest rozprowadzana po głowie k. udowej; hamuje ruchy przywodzenia i rot. zewn. przy zgiętym stawie biodrowym

- stabilizacja - kostna, więzadłowa, torebkowa i mięśniowa

Mechanika stawu biodrowego

• staw kulisty panewkowy; wieloosiowy; III stopnie swobody ruchu; ruchy: zgięcie - wyprost, odwodzenie - przywodzenie, rotacja zewn. - rotacja wewn., obwodzenie (kombinacja ruchów z - w , o - p); połączenie III klasy

• zgięcie - wyprost wokół osi poprzecznej łączącej punkty środkowe obu głów k. udowej; odwodzenie - przywodzenie wokół osi strzałkowej biegnącej przez głowę głowy k. udowej; rotacja zewn. - rotacja wewn. wokół osi pionowej biegnącej przez środek głowy k. udowej i środek stawu kolanowego

• przy ustalonym udzie wokół powyższych osi mogą się odbywać takie same rodzaje ruchów w miednicy

• w położeniu lekkiego zgięcia, odwiedzenia i rot. zewn. torebka stawu jest rozluźniona i tym samym najbardziej pojemna (przymusowe ustawienie w czasie stanów zapalnych - nagromadzenie płynów zapalnych); w położeniu tym wierzchołek głowy k. udowej odpowiada najgłębszemu miejscu panewki a obrąbek stawowy przylega dokoła brzegu chrzęstnego głowy

• podczas obciążenia osiowego (pozycja stojąca) panewka obejmuje głowę tylko tyłu i góry; na stronie przedniej część głowy nie jest pokryta panewką, tylko przylega do więz. biodrowo-udowego

• ruchy zgięcia i prostowania

- największy zakres ruchów tych nie leży w płaszczyźnie strzałkowej, ale w lekkim odwiedzeniu

- w pł. strzałkowej ruch zgięcia (przy zgiętym kolanie) wynosi 120°, przy przywodzeniu zmniejsza się

- w pł. strzałkowej ruch wyprostu wynosi 15°, przy odwiedzeniu uda do 40° zakres ruchu wyprostu zwiększa się i wynosi 45°

- zakres ruchów z - w w pł. strzałkowej wynosi 135° (przy zgiętym kolanie), w lekkim odwiedzeniu dochodzi do 165° ( przy zgiętym kolanie)

- przy wyprostowanym kolanie zakres ruchów w płaszczyźnie strzałkowej zmniejsza się bardzo znacząco - do ok. 80°, z powodu napięcia mm. antagonistycznych

- wyprost w stawie biodrowym pozornie tylko odbywa się wyłącznie w stawach biodrowych; w rzeczywistości nieznaczna możliwość wyprostu w stawie biodrowym jest uzupełniona przez ruchy odc. L kręgosłupa

- przy ustalonych udach miednica pochyla się do przodu lub do tyłu (przodo- i tyłopochylenie miednicy)

- ruch wyprostu hamują przede wszystkim oba pasma więz. biodrowo-udowego

- ruch zgięcia nie jest hamowany przez więzadła, i przez mm. antagonistyczne (prostowniki stawu)

• ruchy odwodzenia i przywodzenia

- w wyprostowanej postawie ciała ruchy o - p wokół osi strzałkowej wynoszą do 40° w każdą ze stron

- zgięcie, które rozluźnia więz. biodrowo-udowe, zwiększa zakres ruchu odwodzenia

- największy zakres ruchy o - p osiągają przy udzie zgiętym do 60° - ok. 145° (o - 90°, p - 55°)

- w stawie biodrowym nogi podporowej miednica może pochylać się bocznie

- ruch odwodzenia hamowany jest przez więz. łonowo-udowe

- ruch przywodzenia hamowany jest przez pasmo poprzeczne więz. biodrowo-udowego, więz. kulszowo-udowe, a przy zgiętym udzie przez więz. głowy k. udowej

• ruchy obrotowe

- w pozycji obciążenia osiowego ruch rotacji zewn. wynosi ok. 15°, a rotacji do wewn. - ok. 35°

- w położeniu zgięcia i odwiedzenia, gdy aparat więzadłowy rozluźnia się, zakres ruchów obrotowych wzrasta do 100° (rot. zewn. - 40°, rot. wewn. - 60°)

- przy ruchach obrotowych miednicy na zewn. kolec biodrowy przedni górny porusza się do tyłu (strony przeciwnej - do przodu), przy ruchach do wewn. jest odwrotnie (stanie na jednej nodze i wykonywanie obrotu tułowia wokół jej osi podłużnej)

- rotację na zewn. hamuje pasmo poprzeczne więz. biodrowo-udowego, więz. łonowo-udowe, przy zgiętym biodrze - więz. głowy k. udowej

- rotację wewn. hamuje więz. kulszowo-udowe, pasmo podłużne więz. biodrowo-udowego

• ruchy obwodzenia - kombinacja ruchów

• zakresy ruchów wg Zembatego: zgięcie (ze zgiętym kolanem) - 120°; wyprost - 15°; odwodzenie - 40°; przywodzenie - 30°; rotacja zewn. - 35°; rotacja wewn. - 35°

Zespoły mięśniowe stawu biodrowego

Zespół mięśniowy zginający kończynę dolną w stawie biodrowym od 90° zgięcia do końca zakresu ruchu

1. m. biodrowo-lędźwiowy (m. lędźwiowy większy, m. biodrowy)

2. m. czworogłowy uda (m. prosty uda)

3. m. przywodziciel wielki - cz. przednia

4. m. pośladkowy średni - cz. przednia

5. m. krawiecki

6. m. naprężacz powięzi szerokiej uda

7. m. pośladkowy mały

8. m. przywodziciel krótki

Zespół mięśniowy zginający kończynę dolną w stawie biodrowym od pozycji pośredniej do zgięcia 50-60°

1. m. prosty uda

2. m. naprężacz powięzi szerokiej uda

3. m. krawiecki

oraz pozostałe mięśnie ww.

Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie biodrowym ze zgięcia 90° do pozycji pośredniej

1. m. pośladkowy wielki (cz. udowa)

2. m. przywodziciel wielki

3. m. półbłoniasty

4. m. pośladkowy wielki (cz. pasmowa)

5. m. półścięgnisty

6. m. pośladkowy średni (cz. tylna)

7. m. czworoboczny uda

8. m. przywodziciel krótki

9. m. zasłaniacz zewnętrzny

10. m. dwugłowy uda (głowa długa)

11. m. smukły

12. m. pośladkowy mały

13. m. gruszkowaty

14. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. bliźniacze

Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie biodrowym od pozycji pośredniej do pełnego wyprostu

1. m. półbłoniasty

2. m. dwugłowy uda (głowa długa)

3. m. półścięgnisty

w mniejszym stopniu pozostałe mięśnie ww.

Zespół mięśniowy odwodzący kończynę dolną w stawie biodrowym

1. m. pośladkowy średni

2. m. prosty uda

3. m. pośladkowy wielki (cz. pasmowata)

4. m. naprężacz powięzi szerokiej uda

5. m. pośladkowy mały

6. m. krawiecki

7. m. gruszkowaty

Zespół mięśniowy przywodzący kończynę dolną w stawie biodrowym

1. m. pośladkowy wielki

2. m. przywodziciel wielki

3. m. przywodziciel długi

4. m. przywodziciel krótki

5. m. biodrowo-lędźwiowy

6. m. półbłoniasty

7. m. dwugłowy uda (głowa długa)

8. m. grzebieniowy

9. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. bliźniacze

10. m. zasłaniacz zewnętrzny

11. m. półścięgnisty

12. m. czworoboczny uda

13. m. smukły

Zespół mięśniowy rotujący zewnętrznie kończynę dolną w stawie biodrowym

1. m. pośladkowy średni

2. m. pośladkowy wielki

3. m. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. bliźniacze

4. m. przywodziciel wielki

5. m. gruszkowaty

6. m. biodrowo-lędźwiowy

7. m. pośladkowy mały (cz. tylna)

8. m. prosty uda

9. m. zasłaniacz zewnętrzny

10. m. przywodziciel krótki

11. m. grzebieniowy

12. m. dwugłowy uda (głowa uda)

13. m. czworoboczny uda

14. m. przywodziciel długi

15. m. krawiecki

16. m. smukły

Zespół mięśniowy rotujący do wewnątrz w stawie biodrowym

1. m. naprężacz powięzi szerokiej uda

2. m. pośladkowy mały (cz. przednia)

3. m. prosty uda

4. m. pośladkowy średni (cz. przednia)

5. m. dwugłowy uda (głowa długa)

6. m. przywodziciel wielki

7. m. smukły

Staw kolanowy

- staw złożony; największy staw w układzie ruchu człowieka

- powierzchnie stawowe:

- główka stawowa - kłykieć przyśrodkowy i kłykieć boczny k. udowej (wypukłe)

- pow. stawowe obu kłykci są lekko wypukłe w kierunku czołowym i silnie w kierunku strzałkowym

- w płaszczyźnie strzałkowej promień krzywizny zmniejsza się od przodu ku tyłowi (cz. tylna - silnie zakrzywiona)

- powierzchnie obu kłykci są połączone powierzchnią rzepkową

- cała pow. stawowa k. udowej ma kształt podkowiasty

- panewka stawowa - kłykieć przyśrodkowy i kłykieć boczny k. piszczelowej oraz rzepka (wklęsłe)

- pow. stawowa kłykcia przyśrodkowego - większa, głębsza i owalna

- pow. stawowa kłykcia bocznego - mniejsza, płytka, trójkątna

- główka stawowa jest 3 razy większa od panewki, którą uzupełnia powierzchnia stawowa rzepki

- powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki stawowej; największą grubość osiąga ona na pow. stawowej rzepki (6,5 mm); wzmaga sprężystość stawu i zmniejsza wstrząsy powstające podczas chodzenia, skoków

- w położeniu wyprostowanym kolana - na panewce k. piszczelowej spoczywają mniej zakrzywione, bardziej płaskie, przednie części kłykci k. udowej; podczas stania z wyprostowanymi kolanami powierzchnia styczna między k. udową a piszczelową jest największa; wraz ze wzrastającym zgięciem kolana stykają się coraz bardziej zakrzywione części kłykci k. udowych z panewką k. piszczelowej; powierzchnie styczne są coraz mniejsze, a powierzchnie stawowe są coraz mniej dostosowane do siebie, a przez to umożliwione są ruchy obrotowe

- torebka stawowa silnie wzmocniona więzadłami; błona maziowa o największej powierzchni

- łąkotki: boczna i przyśrodkowa

Rola:

- ruchome uzupełnienie panewki zabezpieczające ruchy stawu kolanowego

- pogłębiają powierzchnie stawowe k. piszczelowej

- dopasowują do siebie powierzchnie stawowe, zwiększając zwartość i stabilność stawu

- funkcja amortyzacyjna

- silnie złączone na swych rogach z k. piszczelową

- ograniczają ruchomość krańcową stawu

- Charakterystyka budowy łąkotek:

- klinowaty kształt na przekroju poprzecznym; podstawa klina zwrócona na zewnątrz

- łąkotka boczna - krótsza, pierścieniowata, bardziej ruchoma, bo nie jest zrośnięta z więz. pobocznym strzałkowym

- łąkotka przyśrodkowa - dłuższa, szersza, sierpowata, zrośnięta z więz. pobocznym piszczelowym (dlatego częściej ulega uszkodzeniom)

- obie łąkotki dzielą części obwodowe jamy stawowej na dwa piętra: górne (łąkotki - k. udowa) i dolne (łąkotki - k. piszczelowa)

- w ruchach stawu kolanowego łąkotki przesuwają się na panewce k. piszczelowej: przy prostowaniu - do przodu, przy zginaniu - do tyłu (droga ruchu wynosi ok. 1 cm); przesuwalność łąkotki bocznej jest większa (bardziej ruchoma)

- w stawie wyprostowanym łąkotki wydłużają się i zwężają, podczas zgięcia - skracają i grubieją (dostosowywanie się do kształtu stykającej się z nimi w danej fazie ruchu odcinka powierzchni stawowej)

- usunięcie łąkotek nie wywołuje większego upośledzenia ruchów; utrudnione jest prostowanie kolana, zwłaszcza przy chodzeniu po schodach , chodzeniu po górach

- więzadła

- więz. rzepki - przedłużenie ścięgna m. czworogłowego uda / dolny brzeg i pow. przednia rzepki - guzowatość piszczeli/; między k. a więzadłem - kaletka podrzepkowa głęboka

- troczek rzepki przyśrodkowy - utworzony przez część włókien głowy przyśrodkowej m. czworogłowego uda (m. obszerny przyśrodkowy)

- troczek rzepki boczny - utworzony przez część włókien głowy bocznej m. czworogłowego uda (m. obszerny boczny) i część włókien pasma biodrowo-piszczelowego

- więzadło poboczne strzałkowe - nie jest bezpośrednio zrośnięte z torebką stawową (oddzielone od niej tkanką tłuszczową), a ścięgno m. podkolanowego i kaletka maziowa tego mięśnia oddzielają więzadło od łąkotki bocznej /nadkłykieć boczny k udowej - pow. boczna głowy strzałki/; ogranicza nadmierną szpotawość i rot. wewn piszczeli

- więz. poboczne piszczelowe - łączy się z torebką stawową i mocno z łąkotką przyśrodkową; ogranicza nadmierną koślawość i rotację zewn. piszczeli; ogranicza szpotawość piszczeli /nadkłykieć przyśrodkowy k. udowej - przyśrodkowa pow. k. piszczelowej do tyłu od guzowatości piszczeli/

Oba więzadła poboczne są silnie napięte w kolanie wyprostowanym i ustalają w tym położeniu staw (główne ich znaczenie); w położeniu zgiętym kolana rozluźniają się i umożliwiają ruchy obrotowe.

- więz. podkolanowe skośne - wzmacnia ścianę tylną torebki /okolica kłykcia bocznego k. udowej - skośnie ku dołowi i przyśrodkowo - ściana tylna torebki stawowej, ścięgno m. podkolanowego i m. półbłoniastego/; hamuje nadmierne ruchy prostowania i obrotowe

- więz. podkolanowe łukowate - /kłykieć boczny k. udowej - cz. środkowa ściany tylnej torebki stawowej pod więz. podkolanowym skośnym/

- więz. krzyżowe przednie (WKP) - dłuższe; /pow. wewn. kłykcia bocznego k. udowej - pole międzykłykciowe przednie k. piszczelowej; skośnie ku dołowi i przyśrodkowo/; ogranicza przednie przemieszczanie piszczeli względem k. udowej,ogranicza nadmierne zgięcie i wyprost, koślawienie i szpotawienie stawu w wyproście i zgięciu

- więz. krzyżowe tylne (WKT) - krótsze i mocniejsze; ogranicza tylne przemieszczanie piszczeli względem k. udowej, ogranicza wyprost i zgięcie /pow. wewn. kłykcia przyśrodkowego k. udowej - pole międzykłykciowe tylne k. piszczelowej; skośnie ku dołowi, do tyłu i boczne/

Więzadła krzyżowe są tak ułożone, że poszczególne ich pasma we wszystkich prawie położeniach stawu są napięte, dzięki temu stanowią bardzo istotne zabezpieczenie stawu, zwłaszcza w położeniu zgięcia.

Więzadła krzyżowe znajdują się wewnątrz stawu, objęte są błoną włóknistą torebki, a jednocześnie na zewnątrz jamy stawowej, ponieważ pokryte są błoną maziową

W ruchu prostowania napinają się pasma przednie WKP i pasma tylne WKT, przy zgięciu pasma tylne obu więzadeł.

W ruchach obrotowych goleni do wewn. więzadła owijają się dokoła siebie; w położeniu tym, z wyjątkiem pasma tylnego WKP, oba są napięte i hamują ten ruch.

W ruchu obrotowym goleni na zewn. odwijają się i nie są silnie napięte (jedyny ruch).

- więz. poprzeczne kolana - napina się przy ruchach obrotowych na zewn. /rozpięte między najbardziej do przodu położonymi punktami obu łąkotek/

- więz. łąkotkowo-udowe przednie i tylne /koniec tylny łąkotki bocznej - pow. wewn. kłykcia przyśrodkowego k. udowej; biegną odpowiednio po stronie przedniej lub tylnej WKT/

- kaletki maziowe

- zachyłek podkolanowy - po bocznej stronie stawu

- kaletki przedrzepkowe: kaletka podskórna podrzepkowa, kaletka podpowięziowa przedrzepkowa, kaletka podścięgnowa przedrzepkowa

- kaletka podrzepkowa głęboka

- kaletka nadrzepkowa

- kaletka m. półbłoniastego, kaletka podścięgnowa przyśrodkowa i boczna m. brzuchatego łydki

- stabilizacja więzadłowa

- stabilizacja kolana:

- kompleks przyśrodkowy:

- więz. poboczne piszczelowe

- ściana przyśrodkowa torebki stawowej

- więz. krzyżowe

- łąkotka przyśrodkowa

- kształt kłykci przyśrodkowych k. udowej i piszczelowej

- mięśnie: półścięgnisty, smukły, krawiecki (mm. gęsiej stopki), półbłoniasty, obszerny przyśrodkowy oraz głowa przyśrodkowa m. brzuchatego łydki (stabilizacja dynamiczna)

- kompleks boczny:

- więz. poboczne strzałkowe

- ściana boczna torebki stawowej

- więz. podkolanowe łukowate

- więz. krzyżowe

- ukształtowanie bocznych kłykci k. udowej i piszczelowej

- łąkotka boczna

- pasmo biodrowo-piszczelowe (stabilizacja czynno-bierna)

- mięśnie: obszerny boczny, dwugłowy uda, podkolanowy i głowa boczna m. brzuchatego łydki

- aparat wyprostny stawu kolanowego

- mięsień czworogłowy uda wraz z jego przyczepami do rzepki

- rzepka

- staw rzepkowo-udowy

- więzadło rzepki z przyczepami do rzepki i guzowatości kości piszczelowej

- ruch w kolanie zachodzi między kością piszczelową a udową oraz powierzchniami stawowymi rzepki i kości udowej; możemy zatem wyróżnić staw piszczelowo-udowy i staw rzepkowo-udowy

Staw rzepkowo-udowy

- utworzony jest przez tylną powierzchnię rzepki i powierzchnię rzepkową kłykci kości udowej.

- na powierzchni stawowej rzepki występuje najgrubsza warstwa chrząstki szklistej w całym organizmie, która osiąga 6 mm.

- staw ten pełni bardzo istotną rolę w mechanizmie wyprostnym kolana

- do podstawy rzepki przyczepia się ścięgno mięśnia czworogłowego uda, natomiast do jej wierzchołka - więzadło rzepki.

- do podstawowych zadań rzepki należą:

- zmniejszanie tarcia pomiędzy ścięgnem mięśnia czworogłowego uda a kośćmi - udową i piszczelową, występującego w czasie ruchów w stawie kolanowym (dzięki obecności grubej warstwy chrząstki stawowej)

- zwiększanie ramienia dźwigni i tym samym siły działania mięśnia czworogłowego uda (jest hipomochlionem)

- centralizacja czynności składowych tego mięśnia - zapobieganie ich zbaczaniu (wraz z więzadłami pobocznymi i troczkami rzepki)

- zapewnienie rozłożenia kompresyjnych obciążeń działających na kość udową;

- ochrona stawu

- regulacja napięcia torebki stawowej.

- bez rzepki miesień czworogłowy uda traci ok. 30% swojej mechanicznej siły przy kącie zgięcia stawu do 45°, a siła potrzebna do wyprostowania kolana zwiększa się wówczas o 15 - 20%

Mechanika stawu kolanowego

• staw zawiasowy zmodyfikowany; dwuosiowy; 2 stopnie swobody ruchu, ruchy: zgięcie - wyprost, rotacja zewn. - rotacja wewn. (tylko przy zgiętym kolanie); połączenie IV klasy

• najbardziej stabilnym położeniem stawu jest pozycja wyprostu; największa styczność pow. stawowych i napięte części tylne torebki stawowej

• staw kolanowy jest przykładem adaptacji człowieka do pozycji spionizowanej, największą stabilność wykazuje w wyproście, ruchomość w zgięciu

• najmniej napięta jest torebka stawowa w pozycji zgięcia 25° - wszystkie części torebki są rozluźnione (chory z wysiękiem stawowym ustawia kolano w takiej pozycji - pozycja przeciwbólowa)

• ruchy zgięcia i wyprostu

- zachodzą w piętrze górnym stawu

- ruchy te w stawie kolanowym są kombinacją toczenia i ślizgania

- w pierwszych stadiach zgięcia do ok. 20° k. udowa toczy się po k. piszczelowej (jak koło wozu po ziemi); dalszemu ruchowi toczenia przeszkadzają więzadła krzyżowe i ruch toczenia przechodzi w ruch ślizgania, przy czym ciągle inne punkty k. udowej stykają się stale z tymi samymi punktami k. piszczelowej i łąkotek

- w trakcie zginania wypukłe kłykcie kości udowej przetaczają się do tyłu po powierzchni stawowej kości piszczelowej i ślizgają się w przód

- podczas prostowania zachodzi proces odwrotny - kłykcie kości udowej toczą się w przód i ślizgają w tył

- w bocznym przedziale stawu kolanowego komponenta toczenia jest większa niż w przyśrodkowym; jest ona niezbędna, gdyż zapobiega wklinowaniu się kości udowej na piszczelową podczas chodu

- komponenta toczenia przeważa w początkowej fazie ruchu zgięcia i wyprostu, a ślizgu zawsze w końcowej fazie tych ruchów

- zakres ruchu zgięcia zależy od pozycji biodra - kiedy jest ono zgięte - czynne zgięcie kolana wynosi ok. 140°, w ruchu biernym - ok. 160°, a przy wyprostowanym biodrze ruch czynny jest dużo mniejszy i wynosi 120°

- przy zgięciu rzepka ślizga się wzdłuż pow. rzepkowej k. udowej ku dołowi, podczas prostowania - ku górze (droga ta wynosi ok. 5-7 cm)

- przy wyprostowanym kolanie, przy rozluźnionym m. czworogłowym uda rzepka daje się bocznie przesuwać; pod wpływem ciś. atmosferycznego jest ona przyciśnięta do swego podłoża tak, że nie można jej odciągnąć

- zgięcie jest hamowane przede wszystkim przez napięcie prostowników, wpuklanie zginaczy do okolicy podkolanowej, pasma tylne obu więz. krzyżowych, rogi obu łąkotek

- wyprost jest hamowany przede wszystkim przez napięcie zginaczy, część tylna torebki stawowej, więz. podkolanowe skośne, pasma przednie WKP i tylne WKT, przednie rogi obu łąkotek, ukształtowanie dalszej nasady kości udowej.i więz. poboczne (najsilniej)

- w pełnym wyproście stawu stabilizatory dynamiczne (mięśnie) są rozluźnione, a bierne napięte, najmniejsze napięcie aparatu więzadłowo-torebkowego obserwuje się w zgięciu kolana do 40° (pozycja przeciwbólowa)

• ruchy obrotowe

- zachodzą w piętrze dolnym stawu

- odbywają się w każdym położeniu stawu z wyjątkiem krańcowego wyprostu i zgięcia

- wyłączenie składnika obrotowego w krańcowym wyproście wzmaga stabilność wyprostowanej kończyny dolnej podporowej i zabezpiecza ją w chwili największego obciążenia

- zakres ruchów obrotowych wzrasta z położenia wyprostu do zgięcia; obrót goleni do zewn. jest większy

- przy zgięciu 30° całkowity ruch obrotowy wynosi ok. 38° (do wewn. 6°, na zewn. 32°), przy zgięciu do 90° wynosi 40° (8° do wewn. i 32° na zewn.), przy zgięciu do 120° wynosi ok. 60° (do wewn. 10°, na zewn. 50°)

- w ruchu rotacji do wewn. kłykieć przyśrodkowy k. piszczelowej kieruje się ku tyłowi, kłykieć boczny - do przodu; przy rotacji na zewn. jest odwrotnie

- kłykieć boczny ma zawsze większą drogę do przebycia, z tego powodu łąkotka boczna jest luźniej przymocowana

- w rotacji do wewn. łąkotka przyśrodkowa przesuwa się do przodu, boczna do tyłu; w rotacji zewn. jest odwrotnie

- rotacja zewn. jest hamowana przede wszystkim przez oba więz. poboczne, zwłaszcza przez szersze więz. poboczne piszczelowe; gdy kolano jest wyprostowane zahamowanie ruchu następuje natychmiast, gdy jest zgięte - stopniowo w miarę zmniejszania się zgięcia

- rotacja wewn. jest hamowana przede wszystkim przez więz. krzyżowe, owijające się wokół siebie

- końcowe ruchy zgięcia i prostowania odbywają się równocześnie z nieznacznymi, przymusowymi ruchami obrotowymi; w krańcowym stadium zgięcia - obrót goleni do wewn., w krańcowym stadium wyprostu - obrót na zewn. ok. 5°; te bierne ruchy są powodowane przez aparat więzadłowy (w wyproście pasmo przednie WKP zbliża do siebie kłykieć boczny k. udowej i kłykieć przyśrodkowy k. piszczelowej)

• kąt Q jest jednym z istotnych parametrów określających biomechanikę stawu kolanowego

- zawarty jest między linią łączącą kolec biodrowy przedni górny i środek rzepki, a linią biegnącą między guzowatością piszczeli a środkiem rzepki.

- w warunkach prawidłowych ma on wartość od 12 - 16° dla kobiet i od 8 - 10° dla mężczyzn

- zwiększona jego wartość powoduje lateralizację rzepki (większa siła wypadkowa spychająca bocznie rzepkę)

• zakres ruchomości kolana (wg Kettelkampa) konieczny do chodu to 0 - 67°, chodzenia po schodach 0 - 90°, siadania 0 - 93°

• zakresy ruchów wg Zembatego: zgięcie - 130°, wyprost - 0°

• mechanika stawu rzepkowo-udowego

- staw rzepkowo-udowy jest morfologiczną częścią kolana, jednak pod względem biomechanicznym stanowi odrębną jednostkę

- najbardziej charakterystyczną cechą w jego mechanice jest stały stosunek między kością piszczelową a rzepką, zapewniony przez silne i nierozciągliwe więzadło rzepki

- w płaszczyźnie strzałkowej na rzepkę działają dwie przeciwstawne siły: bierna więzadła rzepki oraz czynna mięśnia czworogłowego uda; działanie tych dwóch sił powoduje dociskanie rzepki do kości udowej, a jego wielkość zależy od kąta zgięcia kolana i siły mięśnia czworogłowego uda

- maksymalne przyleganie rzepki do powierzchni stawowej kości udowej ma miejsce w pozycji 60 - 90° zgięcia w stawie

• osie kończyny dolnej

- oś mechaniczna kończyny dolnej przebiega przez środek głowy kości udowej i środek powierzchni stawowej bloczka kości skokowej; powinna ona przebiegać przez środek stawu kolanowego, czyli przez punkt położony pośrodkowo między guzkiem bocznym a przyśrodkowym wyniosłości międzykłykciowej kości piszczelowej

- w warunkach prawidłowych odchyla się ona od pionu bocznie o ok. 3°, ponieważ odległość między głowami kości udowych jest większa niż między kostkami.

- jeżeli staw kolanowy jest przesunięty bocznie od tej linii, mamy do czynienia z kolanem szpotawym - kształt półkola, natomiast przesunięcie dośrodkowe daje kolano koślawe - kształt połowy X

- u kobiet, z powodu stosunkowo szerokiej miednicy, kąt między pionem a osią mechaniczną kończyny dolnej jest większy i wynosi ok. 5°. Wskutek tego koślawość kolan jest u nich większa

a) b) c)

Ryc. Oś mechaniczna kończyny dolnej: a) kolano prawidłowe; b) kolano szpotawe; c) kolano koślawe.

- kolano szpotawe: zwężenie szpary stawowej po stronie przyśrodkowej (utrata chrząstki), rozciągnięcie struktur miękkich po stronie bocznej

- kolano koślawe: zwężenie szpary stawowej po stronie bocznej (utrata chrząstki), rozciągnięcie struktur miękkich po stronie przyśrodkowej

Zespoły mięśniowe

Zespół mięśniowy zginający kończynę dolną w stawie kolanowym

1. m. półbłoniasty

2. m. półścięgnisty

3. m. dwugłowy uda

4. m. smukły

5. m. krawiecki

6. m. brzuchaty łydki - współdziała w tym ruchu przy ustabilizowanej na podłożu stopie (przy braku stabilizacji stopy ma słabe działanie)

7. m. podkolanowy - słabe działanie (napina torebkę stawową)

Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie kolanowym

1. m. czworogłowy uda

2. m. stawowy kolana

Zespól mięśniowy rotujący na zewnątrz przy zgiętym stawie kolanowym

1. m. dwugłowy uda

2. m. naprężacz powięzi szerokiej uda

3. m. brzuchaty łydki (głowa boczna)

Zespół mięśniowy rotujący do wewnątrz przy zgiętym stawie kolanowym

1. m. półbłoniasty

2. m. półścięgnisty

3. m. smukły

4. m. krawiecki

5. m. podkolanowy

Staw piszczelowo-strzałkowy

- powierzchnie stawowe: głowa strzałki - powierzchnia stawowa strzałkowa k. piszczelowej

- więzadła:

- więz. przednie głowy strzałki - wzmacnia przednią ścianę torebki stawowej

- więz. tylne głowy strzałki - wzmacnia tylną ścianę torebki stawowej

Kości goleni połączone są oprócz stawu piszczelowo-strzałkowego - więzozrostem piszczelowo-strzałkowym i błoną międzykostną, co uniemożliwia wykonywanie ruchów supinacji i pronacji, które są nie potrzebne w związku z funkcją podporową i lokomocyjną kończyny dolnej.

Mechanika stawu piszczelowo-strzałkowego

- ruchy w stawie są bardzo nieznaczne

- amortyzują odchylenie kostki bocznej w stawie skokowym górnym, jakie odbywa się pod wpływem ucisku bloczka k. skokowej

- m. dwugłowy uda przy zgiętym kolanie może przesuwać głowę strzałki nieco ku tyłowi

Staw skokowo-goleniowy (staw skokowy górny)

- powierzchnie stawowe:

- główka stawowa - bloczek k. skokowej

- panewka stawowa - pow. stawowa dolna k. piszczelowej i powierzchnie stawowe obu kostek - przyśrodkowej i bocznej (które jak widełki obejmują bloczek k. skokowej)

- torebka stawowa - po bokach napięta, od przodu i od tyłu - luźna

- więzadła:

- więz. przyśrodkowe, czyli więz. trójgraniaste (cz. piszczelowo-łódkowa, cz. piszczelowo-skokowa przednia, cz. piszczelowo-pięta, cz. piszczelowo-skokowa tylna)

- więz. skokowo-strzałkowe przednie /brzeg przedni kostki bocznej - bloczek k. skokowej/

- więz. skokowo-strzałkowe tylne - najmocniejsze z występujących po stronie bocznej /tylny brzeg kostki bocznej - k. skokowa/

- więz. piętowo-strzałkowe /kostka boczna - k. piętowa/

- stabilizacja więzadłowa

Mechanika stawu skokowego górnego

• staw zawiasowy; jednoosiowy; 1 stopień swobody ruchu; ruchy: zgięcie podeszwowe (zgięcie) - zgięcie grzbietowe (wyprost); połączenie V klasy

• ruchy k. skokowej względem goleni lub ruchy goleni względem ustalonej stopy

• zgięcie grzbietowe jest hamowane przez napięcie mm. łydki i napięcie tylnej ściany torebki wraz z tylnymi częściami odnośnych więzadeł oraz przez zetknięcie się szyjki k. skokowej z brzegiem przednim pow. stawowej k. piszczelowej

• zgięcie podeszwowe jest hamowane przez napięcie przednich mm. goleni i przedniej ściany torebki stawowej wraz z przednimi częściami odnośnych więzadeł oraz oparcie się wyrostka tylnego k. skokowej o brzeg tylny pow. stawowej k. piszczelowej

• zakresy ruchów wg Zembatego: zgięcie grzbietowe - 20°; zgięcie podeszwowe - 45°

Zespoły mięśniowe

Zespół mięśniowy zginający stopę w stawie skokowo-goleniowym (zgięcie podeszwowe)

1. m. brzuchaty łydki

2. m. płaszczkowaty

3. m. zginacz długi palucha

4. m. zginacz długi palców

5. m. piszczelowy tylny

6. m. strzałkowy długi

7. m. strzałkowy krótki

Zespół mięśniowy prostujący stopę w stawie skokowo-goleniowym (zgięcie grzbietowe)

1. m. piszczelowy przedni

2. m. prostownik długi palców

3. m. strzałkowy trzeci

4. m. prostownik długi palucha

Staw skokowo-piętowo-łódkowy (staw skokowy dolny)

- więz. skokowo-piętowe międzykostne dzieli ten staw na dwa

- staw skokowy tylny, czyli staw skokowo-piętowy

- powierzchnie stawowe: pow. stawowa piętowa tylna k. skokowej (panewka stawowa) - pow. stawowa skokowa tylna k. piętowej (główka stawowa)

- torebka stawowa - luźna i cienka

- więzadła:

- więz. skokowo-piętowe przednie

- więz. skokowo- piętowe tylne

- więz. skokowo-piętowe przyśrodkowe

- więz. skokowo-piętowe boczne

- więz. skokowo-piętowe międzykostne

- staw skokowy przedni, czyli staw skokowo-piętowo-łódkowy

- powierzchnie stawowe: pow. stawowa piętowa przednia i środkowa k. skokowej, głowa k. skokowej (główka stawowa), pow. stawowa skokowa przednia i środkowa k. piętowej, pow. stawowa k. łódkowatej i więz. piętowo-łódkowe podeszwowe (panewka stawowa)

- więzadła:

- więz. piętowo-łódkowe podeszwowe - dźwiga głowę k. skokowej; jeśli się rozluźnia, głowa k. skokowej usuwa się ku dołowi i spłaszcza się sklepienie stopy (płaskostopie)

- więz. rozdwojone - pasmo przyśrodkowe - do k. łódkowatej - więz. piętowo-łódkowe i pasmo boczne - do k. sześciennej

- więz. skokowo-łódkowe

- stabilizacja więzadłowa

Mechanika stawu skokowego dolnego

• dostosowuje stopę do nierówności podłoża

• występowanie ruchów kompromisowych:

- zgięcie podeszwowe, przywodzenie i supinacja (odwracanie, brzeg przyśrodkowy stopy jest uniesiony) - te 3 komponenty występują zawsze razem

- zgięcie grzbietowe, odwodzenie, pronacja (nawracanie, brzeg boczny stopy jest uniesiony) - te 3 komponenty występują zawsze razem

• staw obrotowy; jednoosiowy; 1 stopień swobody ruchu; ruchy: supinacja - pronacja; połączenie V klasy (pewne uproszczenie)

• ruchy dolnej części stępu, śródstopia i palców w stosunku do goleni i k. skokowej

• staw ten, który anatomicznie dzieli się na dwa, mechanicznie tworzy całość czynnościową i samodzielne ruchy w jednej z nich nie są możliwe

• przez współprace obu stawów skokowych - górnego i dolnego stopa osiąga, tak jak staw kulisty - swobodę ruchów 3°

• ruchami stawu skokowego górnego posługujemy się podczas chodzenia, a ruchy w stawie dolnym dostosowują stopę do nierówności podłoża

• wielkość ruchów odwodzenia i przywodzenia nieznacznie przekraczają 30° w każdą ze stron; przy zgięciu grzbietowym zakres jest mniejszy, niż przy zgięciu podeszwowym, gdyż dochodzą ruchy boczne w stawie skokowym górnym (w tym położeniu bloczek k skokowej wyswobadza się z obustronnego ucisku kostek goleni, co umożliwia nieznaczne ruchy boczne)

• w ruchach obrotowych staw skokowy górny nie bierze udziału; zakres ruchu supinacji może być znacznie zwiększony przez ruchy obrotowe w stawie poprzecznym stępu

• zakresy ruchów wg Zembatego: supinacja - 30°; pronacja - 15-20°

Staw piętowo-sześcienny

- powierzchnie stawowe: siodełkowate pow. stawowe k. piętowej i sześciennej

- torebka stawowa - napięta po stronie piszczelowej, luźna po stronie strzałkowej

- więzadła:

- więz. piętowo-sześcienne grzbietowe

- więz. podeszwowe długie - najsilniejsze z więzadeł podeszwowych stopy /k piętowa - k. sześcienna i podstawy kk. śródstopia/

- więz. piętowo-sześcienne podeszwowe

- staw płaski, półścisły

Staw poprzeczny stępu (staw Choparta)

- utworzony przez staw skokowo-łódkowy i staw piętowo-sześcienny

Staw klinowo-łódkowy

- powierzchnie stawowe: pow. dalsze k. łódkowatej - pow. bliższe trzech kk. klinowatych

- więzadła:

- więz. klinowo-łódkowe grzbietowe - 3 pasma

- więz. klinowo-łódkowe podeszwowe - 3 pasma

- więz. sześcienno-łódkowe podeszwowe i grzbietowe

- wiez. międzyklinowe grzbietowe, podeszwowe i międzykostne

- staw płaski, półścisły

Zespoły mięśniowe

Zespół mięśniowy odwracający stopę w stawach międzystępowych(supinacja)

1. m. brzuchaty łydki

2. m. płaszczkowaty

3. m. piszczelowy tylny

4. m. prostownik długi palucha

5. m. zginacz długi palców

6. m. piszczelowy przedni

Zespół mięśniowy nawracający stopę w stawach międzystępowych (pronacja)

1. m. strzałkowy długi

2. m. strzałkowy krótki

3. m. prostownik długi palców

4. m. strzałkowy trzeci

Staw stępowo-śródstopne

- powierzchnie stawowe: pow. dalsze kk. klinowatych i k. sześciennej - pow stawowe bliższe podstaw kk. śródstopia

- 3 torebki stawowe

- więzadła:

- więz. stępowo-śródstopne grzbietowe i podeszwowe

- więz. międzykostne - po bocznej stronie kości

- więz. klinowo-śródstopne międzykostne

- stawy płaskie, półścisłe

Stawy międzyśródstopne

- powierzchnie stawowe: skierowane ku sobie pow. podstaw kk. śródstopia II-V (3 stawy)

- więzadła:

- więz. śródstopne grzbietowe, podeszwowe i międzykostne

- stawy płaskie, ścisłe

Mechanika stawów międzystępowych i stępowo-śródstopnych

• z punktu widzenia czynnościowego kk. stępu i śródstopia można podzielić na dwie części: przednia i tylną

• część tylna jest bardziej ruchoma

• kości części przedniej (kk. śródstopia, kk. klinowate, k. sześcienna) połączone są stawami płaskimi; stawy półścisłe; ruchy między nimi - nieznaczne ślizgowe

• między kk. śródstopia II i III a trzema kk. klinowatymi są one bardzo nieznaczne, między I k. śródstopia a k. klinowatą przyśrodkową oraz kk. śródstopia IV i V w stosunku do k. sześciennej są one większe

Stawy śródstopno-paliczkowe

- powierzchnie stawowe: głowy kk. śródstopia (główki stawowe) - podstawy paliczków bliższych (panewki stawowe, mniejsze i bardziej płaskie)

- torebki stawowe - bardzo luźne

- więzadła:

- wiez. poboczne

- więz. podeszwowe

- więz. poprzeczne głębokie śródstopia

Stawy międzypaliczkowe stopy

- powierzchnie stawowe: głowy paliczków bliższych - podstawy paliczków środkowych (stawy międzypaliczkowe bliższe); głowy paliczków środkowych - podstawy paliczków dalszych (stawy międzypaliczkowe dalsze); palec I ma tylko jeden taki staw (staw międzypaliczkowy palca I)

Mechanika stawów śródstopno-paliczkowych i międzypaliczkowych

• stawy śródstopno-paliczkowe: stawy kuliste spolaryzowane; dwuosiowe; 2 stopnie swobody ruchu; ruchy: zgięcie grzbietowe (wyprost) - zgięcie podeszwowe (zgięcie); odwodzenie - przywodzenie; połączenie IV klasy

- w stawach tych większy zakres mają ruchy zgięcia grzbietowego niż podeszwowego (60°; 30°)

- w położeniu zgięcia grzbietowego możliwe są ruchy odwodzenia i przywodzenia

• stawy międzypaliczkowe: stawy zawiasowe; jednoosiowe; 1 stopień swobody ruchu;

ruchy: zgięcie - wyprost; połączenie V klasy

• pomimo swej niewielkiej ruchomości palce stopy mają duże znaczenie przy chodzeniu; po ich odjęciu występuje znaczne upośledzenie chodu; stopa ma znacznie mniejszą powierzchnię podporu i traci część ramienia dźwigni potrzebnej do odbijania się od podłoża

Zespoły mięśniowe

Zespół mięśniowy zginający palce stopy II-V

1. m. zginacz długi palców

2. m. zginacz krótki palców

3. mm. glistowate

4. m. odwodziciel palca małego

5. m. zginacz krótki palca małego

Zespół mięśniowy palce stopy II-V

1. m. prostownik długi palców

2. m. prostownik krótki palców

Zespół mięśniowy zginający palec I (paluch)

1. m. zginacz długi palucha

2. m. zginacz krótki palucha

3. m. odwodziciel palucha

Zespół mięśniowy prostujący palec I (paluch)

1. m. prostownik długi palucha

2. m. prostownik krótki palucha

Sklepienie stopy

- jest jej prawidłowym ustawieniem, pozwalającym na unoszenie masy ciała

- na równym podłożu kostnymi punktami podporu są: guz piętowy, głowa I k. śródstopia i głowa V k. śródstopia (pow. podparcia ma kształt trójkątny)

- obserwując odcisk stopy widzimy wprawdzie większą powierzchnię podparcia, ale to z powodu obecności tkanek miękkich

- część podeszwowa guza piętowego przejmuje w przybliżeniu 3/5 całości obciążenia, pozostałe k. stępu i śródstopia - 2/5 obciążenia

- sklepienie stopy składa się z pięciu łuków podłużnych i z łuków poprzecznych

- łuki podłużne:

- trzy przyśrodkowe biegną przez trzy kk. klinowate do k. skokowej

- dwa łuki boczne biegną przez k. sześcienną do k. piętowej

- łuki poprzeczne

- ukształtowane przez kk. śródstopia

- w części bliższej śródstopia i części dalszej stępu łuk poprzeczny jest całkowity, im dalej ku tyłowi - są one niekompletne

- przenoszenie siły obciążenia następuje przez k. piszczelową do k. piętowej i do pozostałych kości stępu przez kk. śródstopia do kk. palców; przez przenoszenie siły w tych dwóch kierunkach, działanie więzadeł i mięśni dochodzi do powstania wysklepienia stopy

- specjalne ułożenie beleczek kostnych istoty gąbczastej (trajektorie)

- aparat więzadłowy stopy utrzymujący jej wysklepienie

- wielkość jego możliwości ustalania sklepienia stopy nie zmienia się; mogą ulec rozciągnięciu

- rozcięgno podeszwowe - jest położone powierzchownie i łączy guz piętowy z pow. podeszwową palców; działa szczególnie w staniu; w części środkowej stopy jego włókna poprzeczne, utrzymują nie tylko podłużne, ale też poprzeczne wysklepienie

- więz. podeszwowe długie - zespala boczny rząd kości stępu; odchodzi od k. piętowej, biegnie do podstaw kk. śródstopia i do k. sześciennej

- więz. piętowo-łódkowe podeszwowe - stanowi najgłębszą (wraz z następnymi) warstwę aparatu więzadłowego stopy

- więz. piętowo-sześcienne podeszwowe

- krótkie więzadła podeszwowe

- mięśnie podeszwowe

- otaczają jak klamrą sklepienie stopy

- są słabsze i łatwiej się męczą niż aparat więzadłowy

- w ich skład wchodzą mm. długie (które są ścięgnami mm. o przyczepach początkowych na końcu bliższym kk. goleni) i mm. krótkie (rozpięte między kk. stępu, kk. śródstopia i paliczkami)

- główne mięśnie kształtujące sklepienie stopy to:

1.m. piszczelowy przedni (pp. przednia pow. kłykcia bocznego k. piszczelowej; pk. ścięgno końcowe po minięciu grzbietowej pow. stopy i jej przyśrodkowej krawędzi, przymocowuje się na podstawie I k. śródstopia i na k. klinowatej przyśrodkowej od strony podeszwowej)

2.m. piszczelowy tylny (pp. tylna pow. obu kk. goleni w 1/3 bliższej części podudzia; pk. ścięgno końcowe biegnie w rowku na tylnej stronie kostki przyśrodkowej, przechodzi na stronę podeszwową stopy i kończy się na guzowatości k. łódkowatej oraz na k. klinowatej przyśrodkowej; może się łączyć pasmami ścięgnistymi z pozostałymi dwoma kk. klinowatymi, z II, III i IV k. śródstopia i z k. sześcienną

3.m. strzałkowy długi (pp. pow. boczna kłykcia bocznego k. piszczelowej, głowa strzałki i boczna pow bliższego końca trzonu k. strzałkowej; pk. ścięgno końcowe biegnie w rowku tylnej części kostki bocznej, przechodzi przez boczną krawędź stopy na jej pow. podeszwową i kończy się na guzowatości I k. śródstopia i na k. klinowatej przyśrodkowej)

4. m. przywodziciel palucha (pp. głowa skośna - pow. podeszwowa podstaw kk. śródstopia II - IV, boczna k. klinowata i k. sześcienna; głowa poprzeczna - pow. podeszwowa torebek stawów śródstopno-paliczkowych II - V; pk. pow. podeszwowa paliczka bliższego palucha)

5. mm. krótkie stopy napinają podczas stania sklepienie stopy, przeciwdziałając obniżaniu kk. śródstopia

podściółka tłuszczowa na podeszwie ma duże znaczenie ze względu na duże obciążanie stopy

stopa płaska - szeroki, spłaszczony wymiar całej podeszwy, powstaje przez uszkodzenie mm. podeszwowych krótkich, co prowadzi do nadmiernego rozciągnięcia aparatu więzadłowego i przez to do zapadnięcia sklepienia stopy; dochodzi również do nawrócenia k. skokowej, która może ześlizgiwać się przyśrodkowo z k. piętowej

stopa wydrążona - punkt podporu na pięcie, palce zniekształcone (szponiaste, uniesione), k. piętowa w pozycji odwróconej, przednia część stopy w nawróceniu, a sklepienie silnie zwiększone; przyczyna - nierównowaga mięśniowa z powodu zaburzeń neurologicznych (zaburzenia w odc. L rdzenia kręgowego)

stopa koślawa - oś podłużna przechodząca przez k. skokową i piętową jest odchylona na zewnątrz od osi długiej goleni (kąt rozwarty na zewn.);stopa znajduje się w nawróceniu; przyczyną może byż porażenie mm. odwracających

stopa płasko-koślawa - połączenie stopy płaskiej z koślawą; w tej ostatniej k. piętowa ustawia się w nawróceniu; uwypuklenie przyśrodkowego odcisku stopy

stopa szpotawa - oś przechodząca przez k. skokową i k. piętową tworzy z osią długą goleni kąt rozwarty do wewn. (jest odchylona do wewn.); stopa znajduje się w odwróceniu; przyczyną może być porażenie mm. nawracających

stopa piętowa - punkt podparcia na pięcie, przodostopie uniesione

stopa końska - ustawienie w zgięciu podeszwowym; przy porażeniu mm. prostowników stopy

stopa hakowata - ustawienie w zgięciu grzbietowym; porażenie mm. zginaczy stopy

stopa końsko-szpotawa - zgięcie podeszwowe, przodostopie przywiedzione, ustawienie w odwróceniu i zwiększone sklepienie; porażenie mm. strzałkowych, uszkodzenia m. piszczelowego przedniego

1

---