1. Nasiłowski „System rynkowy”

2. Zdzisław Fedorowicz „Podst. teorii finansów”

3. Bent Hansen „Przegląd systemów równowagi ogólnej” PWN 1976

29.09.2002

Tworzenie i podział dochodu (produktu narodowego)

Każda gospodarka narodowa ma 2 strony (2 sfery zdarzeń):

1. sfera realna - rzeczowa: obejmuje zjawiska o charakterze naturalnym - procesy inwestycyjne, konsumpcja gospodarstw domowych, przebiegi towarowe, magazynowanie towarów

2. sfera regulacji - obejmuje informację ekonom., procesy decyzyjne oraz te zjawiska, które nie dają się ująć w sferę rzeczową (np. zjawiska pieniężne, decyzyjne, informacyjne itp.).

Dwoisty charakter gospodarki opisał Jãnos Kornai.

Rozróżnienie to ma tez zastosowanie w rachunku dochodu narodowego, który ma dwie strony:

1. rzeczową (PKB)

2. wartościową (mierzona przy udziale pieniądza)

Z punktu widzenia sfery realnej gospodarka narodowa dzieli się na: przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport, łączność, handel, pozostałe usługi → są to działy gospodarki narodowej.

Przemysł dziali się na gałęzie, branże, zakłady, grupy towarowe, asortymenty towarowe. Zakład to rzeczowa strona przedsiębiorstwa.

Struktura produktu narodowego:

Działy gospodarki narodowej: przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport, łączność, handel, pozostałe usługi prywatne i publiczne.

Przemysł dzieli się na gałęzie i branże.

Branże dzielą się na: zakłady produkcyjne, grupy towarowe, asortymenty.

TWORZENIE PNB

Produkcja globalna - wartość całej/łącznej produkcji dóbr i usług wytworzonych w przedsiębiorstwach/danej gospodarce na ogół w ciągu roku; mówi się też o produkcji globalnej w gospodarce - mierzymy ją w skali rocznej, ale dokonuje się pomiarów w skali średniej i długiej.

Wartość przeniesiona w procesach produkcji - wartość nabytych przez przedsiębiorstwa od kontrahentów (z zewnątrz) materiałów, surowców i półproduktów, które łącznie, w kolejnych procesach produkcji stanowią nakład, nakłady materiałowe (bez siły roboczej).

Wartość dodana - suma nowopowstałych wartości w przedsiębiorstwie.

Wartość dodana brutto - wartość dodana powiększona o wartość amortyzacji (zużycia środków trwałych).

Produkcja globalna podlega sumowaniu (w całej gospodarce).

Suma wartości produkcji globalnych wytworzonych w przedsiębiorstwach danego działu gospodarki narodowej tworzy wartość globalną działu. Wartość produkcji globalnej wszystkich działów gospodarki to produkcja globalna w gospodarce narodowej.

Produkcja finalna - obejmuje wyłącznie te produkty, które są technicznie ukończone i nie podlegają dalszej obróbce technicznej/produkcyjnej (wszystkie dobra konsumpcyjne).

Dobra kapitałowe: finalne (np. lokomotywa, statek), pośrednie.

Produkcja finalna = produkcja globalna - suma przepływów międzygałęziowych

Obliczenie wartości produkcji finalnej w działach lub gospodarce narodowej

produkcja globalna - wartość tzw. Przepływów międzydziałowych dla poszczególnych działów lub dla całej gospodarki narodowej = wartość produkcji finalnej

wartość dodana = wartość produkcji globalnej - wartość poniesionych nakładów materiałowych w dziale lub w całej gospodarce narodowej

dla całej gospodarki: suma wartości dodanej = suma produkcji globalnej !!!

Poniżej szczebla całej gospodarki narodowej produkcja finalna różni się od wartości dodanej, gdyż wartość dodana powstaje w gospodarce narodowej w każdym dziale, a produkcja finalna powstaje tylko w niektórych przedsiębiorstwach.

Dział	przepływy międzydziałowe						prod. finalna	prod. globalna
		1	2	3	4	5			Σ 1-5
1 - rolnictwo	35	2	20	11	2	70	100	170
2 - przemysł wydobywczy	8	2	35	2	3	50	80	130
3 - przemysł przetwórczy	50	45	220	130	35	480	420	900
4 - budownictwo	10	15	38	2	15	80	120	200
5 - usługi prywatne i publ.	10	5	70	15	20	120	280	400
Nakłady materiałowe ogółem	113	69	383	160	75	800	-	-
Wart. dodana	57	61	517	40	325	-	1.000	DNB=PKB -
Prod. globalna	170	130	900	200	400	-	-	1.800

. macierz współczynników przepływów międzyoddziałowych

Na szaro - samozaopatrzenie działu - jaka część produkcji tego działu pozostaje w tym dziale.

Dla rolnictwa:

35 samozaopatrzeni

20 przekazywane do przemysłu przetwórczego

wiersz mówi jaka część produkcji globalnej danego działu idzie do innego

kolumna mówi jaką część produkcji innego działu otrzymał dany dział

Jeżeli od produkcji globalnej odejmiemu Σ 1-5 to otrzymamy produkcję finalną danego działu.

Suma produkcji finalnej i wartości dodanej w całej gospodarce jest taka sama; jest to DNB=PKB.

Dzieli się on na:

1. konsumpcję prywatną i publiczną

2. inwestycje (akumulację)

3. eksport

Podział PKB - struktura podziałowa na ogół jest określana przez decyzje parlamentu i dotyczy:

1. konsumpcji indywidualnej i zbiorowej

2. inwestycji (akumulacji)

3. eksportu

Analiza input - output (= nakład - wynik) - W. Leontief (tablica przepływów międzygałęziowych)

X_i - produkcja globalna x_i - produkcja finalna

prod. globalna	przepływy międzygałęziowe					prod. finalna
Xi	1	2	3	…	n	xi
X1 =	x11	+ x12	+ x13	+ …	+ x1n	+ x1
X2 =	x21	+ x22	+ x23	+ …	+ x2n	+ x2
…	…	…	…	…	…	…
Xn =	xn1	+ xn2	+ xn3	+ …	+ xnn	+ xn

Współczynniki na przekątnej macierzy to wektor samozaopatrzenia gałęzi.

Współczynniki w kolumnie mówią jaką wielkość nakładów materiałowych otrzymuje gałąź n od innych.

!!!
(i = 1, 2, 3, …, n) !!! postać ogólna dla każdej gałęzi

x_ij - jaka część produktu gałęzi i-tej jest przekazywana do gałęzi j-tej

Produkcja globalna danej gałęzi to suma przepływów międzygałęziowych i produkcji finalnej danej gałęzi.

ANALIZA PODSTAWOWYCH KATEGORII PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO

Struktura powstawania produktu (dochodu narodowego):

PKB = produkt krajowy brutto

PKB = miara wartości produkcji finalnej wytworzonej w danym roku z czynników produkcji na terenie danego kraju bez wzgl. na to kto jest właścicielem zasobów.

Suma wartości zrealizowanych na rynku produktów finalnych = suma wydatków poniesionych na zakup produktów finalnych

PNB = produkt narodowy brutto

PNB = miara dochodów otrzymanych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności zasobów za granicą.

PNB to miara dochodów a nie produkcji. Dochody te są skorygowane o dochody netto z tytułu własności zagranicą. Dochody obywateli danego kraju z tyt. ich własności za granicą są konfrontowane z dochodami wypłacanymi cudzoziemcom = dochody netto.

Jeżeli gospodarka jest otwarta to obywatele mają zasoby zagranicą i zagranica wypłaca im dochody z tytułu usług świadczonych przez te zasoby.

Dochody netto z tytułu własności to różnica z tytułu dochodów otrzymanych przez obywateli z zagranicy a wypłaconych zagranicę.

Można wyróżnić 3 sytuacje:

1) PKB = PNB dochody netto z tytułu własności = 0

2) PKB > PNB dochody netto z tytułu własności są ujemne (więcej się wypłaca cudzoziemcom niż otrzymuje)<0

3) PKB < PNB dochody netto z tytułu własności są dodatnie (więcej się otrzymuje niż wypłaca cudzoziemcom)>0

Dochody netto mają znaczenie przy gospodarce otwartej.

Bez uwzględniania dochodów netto z tytułu własności trudno powiedzieć czy PKB różni się od PNB.

PNN - produkt narodowy netto; powstaje wskutek redukcji PNB o wartość amortyzacji (zużycia kapitału/środków trwałych).

PNN = PNB - Am

DNCW - dochód narodowy w cenach czynników wytwórczych to:

1. różnica wartości PNN i sumy podatków pośrednich w gospodarce narodowej

DNCW = PNN - Tp

Tp = podatki pośrednie [głównie akcyza (podatek wliczony do cen) i VAT (podatek doliczony do cen)]

lub

2. suma wynagrodzenia czynników wytwórczych (wynagrodzenia za pracę, zyski od kapitału, renty dzierżawne i czynsze, dochody z tytułu pracy na własny rachunek)

DNCW = Wp + R + Z + Dw

Wp = wynagrodzenie z pracy

R = renty dzierżawne i czynsze

Z = zyski z kapitału

Dw = dochód z samozatrudnienia

ODL = [DNCW - (Nz + Tbc)] + Bt

ODL = osobiste dochody ludności

Nz = nierozdzielone zyski przedsiębiorstw

Tbc = podatki bezpośrednie płacone przez korporacje

Bt = transfery budżetowe (renty, zasiłki, emerytury)

ODL - Tb = DDL

DDL = dochody dyspozycyjne ludności

Tb = podatek od osób fiz.

DDL = K + Ol

K = konsumpcja bieżąca

Ol = oszczędności ludności

Suma podatków pośrednich i bezpośrednich to dochód fiskalny budżetu państwa, na bazie których tworzy się transfery nieekwiwalentne i wydatki budżetowe na cele produkcyjne.

Suma wydatków wszystkich sektorów: gospodarstw domowych, wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw, wydatków inwestycyjnych firm przesądza o wielkości PKB.

PKB zależy od popytu krajowego.

Okrężny obieg dochodów i wydatków:

Uwzględniamy gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa sfery realnej (dla uproszczenia pominięty sektor bankowy).

Przedsiębiorstwa oferują na rynku swoje produkty (strumień towarów i usług/strumień rzeczowy).

Przeciwbieżny jest strumień wydatków gospodarstw domowych na zakup towarów i usług (K).

Gospodarstwa domowe są właścicielami zasobów niezbędnych przedsiębiorstwom do wytworzenia towarów i usług.

Strumień płatności za zasoby (DNCW).

Z gospodarstw domowych odpływają oszczędności, które osiadają w bankach, podatki.

Do gospodarstw domowych dopływają dochody osobiste (B_t).

Do przedsiębiorstw dopływają wydatki rzadowe (G), dochody z tytułu eksportu (Ex), inwestycji (I).

Odpływają podatki (T_bc), wydatki importowe (Im).

Bt Ol

gospodarstwa domowe Tb

DNCW wydatki konsumpcyjne (K)

strumień towarów

strumień zasobów

Tbc

G Im

przedsiębiorstwa

I Ex

Im = import (zakup towarów i usług za granicą) Ex = eksport

I = popyt inwestycyjny od pozostałych kooperantów G = wydatki rządowe

En = eksport netto = Ex - Im

Warunkiem równowagi jest równość strumieni dopływających i odpływających.

Warunek równowagi ogólnej:

1) PKB = K + I + G + En wydatki

En = Ex - Im

2) PKB = DDL + Nz + Am + T - Bt przychody

DDL = Yd (Yd = dochód dyspozycyjny)

Tn = (T_p + T_bc) - Bt (podatki netto)

Am + Nz = dochód sektora przedsiębiorstw

3) K + I + G + En = Yd + Nz + Am + Tn

4) Os = Ol + Am + Nz (Os = oszczędności zagregowane w skali

gospodarki narodowej)

5) Yd = K + Ol

6) K + I + G + En = K + Ol + Nz + Am + Tn (podstawiamy równ. 5 do równ. 3)

= Os

7) I + G + En = Os + Tn !!

algebraiczna postać warunku równowagi ogólnej

zrównoważenie dochodu narodowego → suma strumieni dopływu = suma strumieni odpływu (po lewej stronie strumienie dopływające, po prawej stronie strumienie odpływające)

8) (Ex - Im) = (Os - I) + (Tn - G) inny sposób zapisu

wartości w nawiasach nie muszą być dodatnie

Tn > 0 nadwyżka budżetowa (= podatki - wydatki budżetowe)

13.10.2002

T: Równowaga ogólna w świetle teorii neoklasycznej i teorii Keynesa

Neoklasycyzm - powstał w XIX/XX w.; Walras Pareto, Debreu; „homo oeconomicus” = człowiek racjonalny.

Teoria neoklasyczna wyszła w założenia, że człowiek jest zbudowany zgodnie z wzorcem „homo oeconomicus”. Człowiek pełniąc rolę, tak przedsiębiorcy, jak i konsumenta zachowuje się w pełni racjonalnie.

Tw: Równowaga ogólna może wystąpić w gospodarce narodowej tylko w warunkach takiego DN, przy którym jest pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych oraz pełne zatrudnienie siły roboczej (istnieje bezrobocie frykcyjne i strukturalne tworzące bezrobocie naturalne, charakterystyczne dla każdej gospodarki rynkowej).

Gospodarka w sposób automatyczny doprowadza się do równowagi ogólnej.

Keynesizm - lata 30-te XX w. - poczatek teorii.

Tw: Równowaga ogólna w gospodarce może wystąpić w warunkach różnego poziomu DN przy niejednakowym stopniu wykorzystania aparatu wytwórczego i w warunkach różnego stopnia niezrównoważenia rynku pracy (bezrobocia koniunkturalnego/cyklicznego).

NEOKLASYCYZM

Ogólny model równowagi w gospodarce

(podstawa dostosowania cenowo-ilościowego w okresie krótkim)

W gospodarce narodowej na rynku spotykają się 2 strumienie:

• strumień wszystkich wydatków przeznaczonych na zakup produktów finalnych (technicznie ukończonych, nie podlegających dalszej obróbce) tworzących popyt zagregowany Da, mają charakter ex ante (zamierzenia, aspiracje nabywców produktów finalnych);

• strumień łącznej wartości oferowanych produktów finanlnych tworzacych podaż zagregowaną Sa, która też ma charakter ex ante (planowane przez producentów dobra finalne).

Te dwa strumienie prawie nigdy nie są zgodne biorąc pod uwagę ich strukturę. Instrumentem, który służy do ich wyrównania jest system cen. Elastyczne ceny rynkowe mają zdolność do uzgodnienia zamierzeń sprzedawców i nabywców.

W ujęciu ex post zakupione produkty finalne zawsze są równe podaży na rynku.

W analizie równowagi makroekonomicznej zastosowanie znajduje podejście ex ante → TYLKO!!!!

Ustalamy zależność pomiędzy przeciętnym poziomem cen rynkowych a realnym DN z punktu widzenia popytu zagregowanego oraz konstruujemy zależność łączącą przeciętny poziom cen rynkowych oraz realny DN z punktu widzenia zagregowanej podaży.

Przeciętny poziom cen rynkowych Da → Ceny ← Sa (ceny w ujęciu zagregowanym)

DN w ujęciu realnym jest zawsze równy PKB.

Równowaga ogólna:

Da - popyt zagregowany - globalne zapotrzebowanie na wszystkie produkty finalne

Sa - podaż zagregowana - plany (zamierzenia) sprzedawców wszystkich produktów finalnych (planowane dochody z tytułu sprzedaży produktów finalnych).

P - system cen rynkowych (elastyczny)

P

Da Sa

gdy Sa odpowiada Da - równowaga ogólna

2 zależności:

1. przeciętny poziom cen rynkowych a dochód realny z punktu widzenia popytu zagregowanego

2. przeciętny poziom cen rynkowych a dochód realny z punktu widzenia podaży zagregowanej

Dochód realny jest równy PKB = suma wytworzonych produktów finalnych

P P Sa

ceny (1) (2)

y = ax + b; a < 0

y = ax + b; a > 0

Da

Yr = PKB Yr = PKB

(1)

Dezinflacja - spadek przeciętnego poziomu cen rynkowych, rośnie siła nabywcza pieniądza, a przez to również ilość zakupywanych dóbr, które tworzą dochód realny = PKB; obniża się również stopa procentowa, powodując wzrost zakupów inwestycyjnych, co również przyczynia się do wzrostu realnego dochodu narod.

Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen, obniża się siła nabywcza pieniądza i zmniejsza się ilość zakupywanych dóbr finalnych, które tworzą dochód realny = PKB; rośnie stopa procentowa ograniczając wydatki inwestycyjne.

(2)

Dezinflacja - ogólny spadek cen (przeciętnego poziomu cen) nie stwarza zachęty dla producentów do wytwarzania dóbr tworzących dochód realny = PKB, przez co obniża się podaż zagregowana, spada też dochód realny (Yr).

Inflacja - producenci są skłonni zwiększać produkcję i podaż zagregowaną przez co wzrasta Yr; nie działa to motywująco w nieskończoność → gdy inflacja przekracza 8-10% w skali roku następują deformacje rachunku ekonomicznego producentów.

E₁ - planowana zgodność między wydatkami a dochodami ze sprzedaży produktów finalnych

P Sa₁

Sa₂

P₂ E₂

P₁ E₁

E₃

P₃

Da₂

Da₁

Yr₃

Yr₁ Yr₂ Yr = PKB

E₁ - punkt równowagi ogólnej

Y_r1 - realny dochód w równowadze

Założenia:

1. Sa - ceteris paribus (stała, niezmieniająca się)

ΔDa ↑ - wzrost pod wpływem czynników niecenowych (np. ekspansywna polityka monetarna - wzrost podaży pieniądza oraz ekspansywna polityka fiskalna - wzrost wydatków rządu typu G = przeznaczonych na zakupy dóbr i usług w sektorze prywatnych)

towarzyszy temu wzrost optymizmu wśród przedsiębiorców

Wzrost popytu zagregowanego może nastąpić np. pod wpływem wzrostu podaży pieniądza (ekspansywna polityka monetarna banku centralnego); wzrostu wydatków sektora rządowego przeznaczonych na cele produkcyjne. Pod wpływem wzrostu popytu zagregowanego następuje inflacyjny wzrost cen do punktu P₂.

Zwiększyły się rozmiary dochodu narodowego.

2. Da - ceteris paribus

ΔSa ↑ - wzrost pod wpływem czynników pozacenowych (np. postęp technolog./ techniczny - sprzyja zwiększaniu produktywności zasobów = wzrostowi produkcji z dodatkowej jednostki nakładów) Sa₁ → Sa_2.

Wzrost podaży zagregowanej następuje pod wpływem postępu technicznego. Popyt się nie zmienia, następuje dezinflacyjne obniżenie się poziomu cen do punktu P₃. Dochód realny = Y_r3 → większy niż dochód wyjściowy Y_r1.

Wzrost DN może się pojawić pod wpływem wzrostu tak podaży jak i popytu zagregowanego.

1. Jaki jest kształt funkcji podaży zagregowanej dla szkoły neoklasycznej i keynsowskiej?

2. Jaki czynnik determinuje poziom zrównoważenia DN (bardziej popyt zagregowany czy podaż zagregowana)?

3. Czy równowaga ogólna może istnieć wyłącznie przy pełnym wykorzystaniu potencjału gospodarczego czy w warunkach różnego wykorzystania potencjału gospodarczego?

Prawo rynków Say'a (J. B Say - neoklasycysta):

Wzrost produkcji stwarza dla siebie stosowny wzrost popytu, ponieważ wartość produkcji kreuje odpowiadającą jej sumę dochodów wydatkowanych bez reszty na zakup dóbr finalnych.

Wynika z niego, że w procesie produkcji powstają dochody podmiotów gospodarczych, które są przeznaczone w całości na wytworzone produkty; brak jest oszczędności. Suma wydatków i popytu jest stała, nie ma nadprodukcji i bezrobocia.

Wszystko co zostaje wytworzone jest w krótkim okresie sprzedane, co umożliwia dochód z produkcji → oszczędności w gospodarce nie istnieją.

Suma wydatków i popytu globalnego jest stała; nie ma nadprodukcji ani bezrobocia w gospod. narodowej.

W XIX/XX w. uzupełniono tą teorię o występowanie oszczędności i funkcjonowanie rynku pracy.

Teoria neoklasyczna wprowadziła do analizy stopę procentową oraz stosunek między płacą realną a poziomem zatrudnienia.

Dochodzenie do równowagi ogólnej (optimum) poprzez równowagi rynków cząstkowych (optimum cząstkowe).

Założenie całkiem elastycznych cen i płac, które doprowadzają gospodarkę do stanu równowagi.

Rynek inwestycji i oszczędności - analiza

r - realna stopa proc. Os - oszczędności

r r Os

(1) (2)

I

I Os

I - poziom inwestycji

realna stopa procentowa - stopa nominalna skorygowana o przeciętny wzrost cen

tg α - współczynnik kierunkowy funkcji

tg α = a = Δr/ΔI < 0

tgβ - współczynnik kierunkowy funkcji

tgβ = a = Δr/Δos > 0

1. gdy ↑ r to zmniejsza się popyt na kredyty inwestycyjne, ponieważ ↑ ceny kapitału (kredytu) dyscyplinuje projekty inwestycyjne, wymagając wyższej stopy zwrotu kapitału i przeciwnie spadek ceny kapitału dopuszcza projekty inwestycyjne o niższej stopie zwrotu.

2. ↑ r zwiększa globalne oszczędności ze względu na perspektywę wzrostu dochodu z lokat bankowych; gdy r ↓ ludzie rezygnują z części oszczędności na rzecz bieżącej konsumpcji

W praktyce na rynku równość planowanych I i planowanych Os występuje b. Rzadko; zdarza się że planowane inwestycje i oszczędności są równe. Z reguły jest rozbieżność.

Wielkość dostosowawczej zmiany stopy procentowej r w dodatkowej jednostce czasu t jest funkcją rozbieżności między planowanymi Os i planowanymi I.

Δ r	= (I - Os)
Δ t

Kierunek zależy od relacji bilansowej między planowanymi oszczędnościami a inwestycjami.

DOSTOSOWANIE CENOWE NA RYNKU OSZCZĘDNOŚCI

Założenia:

• stopa proc. jest w pełni elastyczna i kształtuje się na rynku bez ingerencji banku centr.

• rynek jest konkurencyjny - konkurencja między bankami komerc.

E - punkt równowagi, idealna zgodność planowanych inwestycji i oszczędności

r I < Os

r₂

r₁ E

r₃

Os < I

I₁, Os₁ I, Os

r₂ > r₁ (równowaga) → I < Os

Przy r₂ nadwyżka oszczędności w stosunku do planowanych inwestycji; banki komercyjne konkurują o pozyskanie inwestycji i zachęcają deponentów do oszczędzania; stopa procentowa zaczyna wędrować w dół; zmniejszająca się stopa procentowa powoduje zmniejszenie się oszczędności.

Banki konkurują o pozyskanie inwestorów - obniżają stopy proc. do r₁ co powoduje wzrost inwestycji i spadek oszczędności → równowaga

Stopa procentowa kształtuje się na poziomie niższym niż punkt równowagi, jest nadwyżka inwestycji nad oszczędnościami; banki chcą zwiększyć oszczędności więc podnoszą stopy procentowe, pod wpływem wzrostu stóp procentowych rosną oszczędności i zmniejszają się inwestycje.

Takie fluktuacje zwane są frykcjami/tarciami.

W okresie krótkim w świetle modelu neoklasycznego oszczędności niemal automatycznie przekształcają się w inwestycje, pod warunkiem że stopy procentowe są w pełni elastyczne. Warunkiem funkcjonowania tego modelu jest brak ingerencji w kształtowanie się rynkowych stóp procentowych ze strony banku centralnego.

Dostosowania cenowo-ilościowe na rynku pracy:

Wr - realne stawki płac Sp - podaż pracy Dp - popyt na pracę/siłę roboczą

Wr_max - stawka płacy maksymalna

Wr

Dp < Sp

Wr_max

Wr₂

E

Wr₁

Wr₃

Sp < Dp

Dp₁, Sp₁ Sp_max Sp, Dp

W_r - powstaje w skutek skorygowani poziomu płac nominalnych o wskaźnik inflacji (zdeflowanie)

E - punkt równowagi

• 
  ograniczenie zasobowe - w krótkim okresie

• po przekroczeniu pewnego wysiłku ludzie podaż pracy jest na pewnym odcinku bardziej cenią czas wolny nieelastyczna

(odpoczynek)

Powyżej W_rmax podaż pracy nie reaguje na wzrost W_r. W okresie krótkim zasób jest stały; preferencje pracowników do posiadania czasu wolnego przy pewnym nakładzie pracy.

W punkcie W_r3 podaż pracy jest nadwyżkowa w stosunku do popytu na pracę. Jest bezrobocie, pracownicy konkurują o pracę i godzą się na obniżkę płac.

Pod wpływem obniżki płac rośnie popyt na pracę, bo są niskie koszty pracy. Po pewnym czasie obie tendencje spotykają się w punkcie E.

W przypadku stawki płac w punkcie W_r3 jest niedobór podaży pracy w stosunku do popytu. Przedsiębiorcy konkurują o względy pracobiorców podnosząc realną stawkę płac. Realna stawka płac, jej wzrost, powoduje wzrost popytu na pracę.

Wr₂ > Wr₁ → Dp > Sp nadwyżka podaży rąk do pracy → pracobiorcy zaczynają konkurować o względy pracodawców - są skłonni podjąć zatrudnienie po stawkach niższych niż Wr₂, ale coraz mniej pracowników jest chętnych podjąć pracę po coraz niższych stawkach; pracodawcy coraz chętniej zatrudniają, bo maleją koszty pracy → Wr₁

Wr₃ < Wr₁ → Dp < Sp niedobór rąk do pracy → pracodawcy konkurują o względy pracobiorców - podbijając stawki płac; stawki rosną, co powoduje wzrost zatrudnienia, ale pracodawcy ograniczają popyt, gdyż rosną koszty pracy → Wr₁

Aby model krótkookresowy mógł funkcjonować:

Założenia:

1. wynagrodzenie realne jest doskonale elastyczne (brak usztywnień ustawowych ani ekonom.)

2. istnieje doskonała mobilność zasobów pracy w gospodarce (z jednego zastosowania do innego)

3. zw. zawodowe nie wywierają istotnego wpływu ani na poziom wynagrodzenia ani na alokację siły roboczej

Optimum ogólne:

Jeśli w gospodarce inwestycje zrównują się z oszczędnościami przy stopie równowagi oraz popyt i podaż pracy wyrównują się za pośrednictwem elastycznych stawek płac, to dochód narodowy jest stale wytwarzany w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Podaż zagregowana jest nieelastyczna względem przeciętnego poziomu cen. Ceny wprawdzie zmieniają się pod wpływem przyrostu podaży pieniądza, ale skoro tak samo zmieniają się płace nominalne, to płace realne i popyt są stałe. W rezultacie jest również stały oraz maksymalny dochód narodowy w ujęciu realnym. Podaż pieniądza w teorii neoklasycznej jest neutralna względem wielkości realnych - oddziałuje tylko na nominały.

P Sa

P₂ E₂

P₁ E₁

Da₂

P₃ E₃ Da₁

Da₃

Yr_max Yr

• dostosowania cenowo-ilościowe

Da₁ → Da₂ pod wpływem czynników niecenowych

płace realne = constans, gdyż ceny ↑, ale w tym samym stopniu ↑ płace nominalne

dochód = constans = maksimum

wtedy inflacja wygasa automatycznie; stabilizacja poziomu cen

MODEL KEYNES'a:

Powstawał w latach 1929-33 - wielka depresja.

Zakwestionowanie prawa rynków Say'a - w gospod. narodowej tworzą się czasem duże oszczędności, co jest niewykorzystane, gdyż spada dochód globalny (o część nie przeznaczoną na konsumpcję). W okresie krótkim ceny i płace są usztywnione.

Na rynek wpływają monopole rynkowe, regulacja państwowa i zw. zawodowe.

W okresie krótkim - ceny i płace stałe - tak przyjęto.

P Sa

E₂ E₁

P₁

Da₁

Da₂

Yr₁ Yr_max Yr

Sa - zawija się

Y_r1 - zrównoważony w pkt. E₂, potencjał gospodarczy niewykorzystany, dochód mniejszy

Da₁ → Da₂ w okresie depresji; płace i ceny są usztywnione więc zmniejsza się podaż zagregowana co powoduje ograniczenia (spadek) wielkości dochodu narodowego w równowadze w krótkim okresie.

Niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych, ale dochód zrównoważony przez popyt i podaż → bezrobocie cykliczne (strukturalne).

Równowaga może się ukształtować przy różnym wykorzystaniu potencjału.

Charakterystyczny jest poziomy a nie pionowy odcinek Sa.

27.10.2002

Model IS - LM

AD i AS przy idelanie elastycznych cenach (szkoła klasyczna)

AS - const.

Y^x - potencjał produkcyjny

Hicks - 1937 r. rozwinął model Keynes'a:

Tożsamość dochodowo - wydatkowa:

(1) Y = C + I + G + Z

Y = GNP (PNB) w cenach bieżących realizacji produkcji finalnych

C = Konsumpcyjne wydatki w sektorze prywat.

I = wydatki inwestyc.

G = wydatki publiczne na zakup towarów i usług

Z = eksport netto w walucie krajowej (export - import)

Równania bilansowe dla poszczeg. sektorów

Oznaczenia:

F = transfery sektora publicznego na rzecz sektora prywatnego

N = odsetki płacone przez sektor publiczny od długu publicznego wobec sektora prywatnego

T = podatki i inne świadczenia (opłaty, składki ubezpieczeniowe) sektora prywatnego na

rzecz sektora publicznego

Oszczędności sektora prywat (Sc):

(2) Sc = Y + (F + N - T) - C

F + N - T < 0, bo F + N < T

stopa obciążeń netto sektora prywat. na rzecz sektora publicznego = stosunek obciążenia netto do całego dochodu:

[%]

Dyspozycyjny dochód sektora prywat.:

Yd = Y - Y x t = Y (1 - t)

Z tego dochodu konsumenci pokrywają wydatki i tworzą oszczędności. Na ogół Sc > 0, ale czasami Sc < 0 → bieżące C są po części pokrywane ze zgromadzonych wcześniej Sc.

Os Ia - inwestycje autonomiczne

Ia Yre - dochód realny zrównoważony

Os E Yr₀ - wielkośc graniczna

Ia

Yr₀ Yre Yr

Oszczędności sektora publicznego (Sg):

(3) Sg = (T - F - N) - G

(T - F - N) → pozostałość po transferach na rzecz sektora prywatnego oraz odsetkach
z tytułu obsługi długu publicznego

(T - F - N) może być przeznaczona na G (zakupy rządowe)

Jeśli (T - F - N) > G to jest to oszczędność sektora publicznego

Jeśli (T - F - N) < G to jest deficyt do pokrycia z nagromadzonego wcześniej Sg lub z kredytu publicznego (tzw. operacje na otwartym rynku).

Oszczędności sektora zagranicznego (Sz):

(4) Sz = -Z

Z = eksport netto.

Jeśli (+Z) to eksport brutto > importu, wtedy zagraniczni kontrahenci musieli zapłacić więcej za towary zakupione np. w Polsce niż uzyskali ze sprzedaży swoich towarów. W tej sytuacji jest to ujemna oszczędność zagranicznych kontrahentów.

Jeśli (-Z) to eksport brutto < importu, wówczas jest to dodatnia oszczędność zagranicznych kontrahentów.

Suma oszczędności (2) + (3) + (4)

Sc + Sg + Sz = Y + (F + N - T) - C + (T - F - N) - G - Z

S = Y + F + N - T - C + T - F - N - G - Z

S = Y - C - G - Z

Jeśli w tożsamości (1) przeniesiemy na lewą stronę wszystkie składniki, z wyjątkiem I, to:

Y - C - G - Z = I, stąd:

1. S = I

Jest to zawsze spełnione ex post; gdy chcemy ten warunek spełnić ex ante, to z wyjątkiem zmiennej niezależnej (G) musimy wprowadzić wartości funkcji konsumpcji, inwestycji i eksportu netto, które w tożsamości (1) wiążą wymienne wielkości z dochodem Y (PKB).

Funkcja konsumpcji:

C = a + bYd

a = constant Yd = dochód dyspozycyjny konsumenta

b = współczynnik kątowy krańcowej skłonności do konsumpcji: jaka część Yd jest przeznaczony na konsumpcję ⇒ b < 1

Ponieważ Yd = Y (1 - t), to:

(6) C = a + bY (1 - t)

C C = a + bY (1 - t)

ΔC

α

ΔYd

Yd

dla małych ΔYd

dla dużych ΔYd, b nie jest constant, C nie jest funkcją liniową

Równanie (6) wprowadzamy do tożsamości (1):

Y = a + bY (1 - t) + I + G + Z, z czego wyprowadzamy f. wydatków:

(7)

Tożsamość dochodowo - wydatkowa i funkcja wydatków:

Y Y = PNB

a

45°

Y₀ PNB

Punkt a spełnia warunki tożsamości Y = PNB oraz funkcji wydatków dla Y₀

Jeśli np. ΔG na zakup towarów i usług wzrośnie to przesunie się w górę funkcja wydatków a dochód wzrośnie z Y₀ do Y₁

Efekt dochodowy wzrostu wydatków:

Y

b ↑ΔG

a

→

45° ΔY

Y₀ Y₁ PNB

Stopa procentowa → średnia wielkość dla układu gospodarczego

Rodzaje stopy procentowej:

1. podstawowa (lombard., redyskont., ………)

2. rynkowa (kształtuje ją relacja popyt - podaż pieniądza i wpływ stóp podstawowych).

Funkcja popytu inwestycyjnego (inwestycji):

(8) I = e - dR

I = wydatki inwestycyjne lub inaczej popyt I

e = stała wielkość inwestycji w układzie (inwestycje autonomiczne)

d = współczynnik wrażliwości wydatków inwestycyjnych na stopę procentową

R = stopa procentowa

Zależność między I oraz R jest ujemna → kwestia opłacalności projektów inwestycyjnych.

Funkcja eksportu netto:

(9) Z = g - mY - nR

Z = eksport netto

g = wielkość stała w całym układzie

m = współczynnik skłonności do importu - importochłonność gospodarki -(wielkość importu
do wielkości dochodu)

n = współczynnik wrażliwości eksportu i importu na zmiany R w kraju

Funkcja Z jest ujemnie skorelowana z wielkością dochodu Y, bo +ΔY ⇒ +Δimportu

Do tożsamości dochodowo - wydatkowej o postaci:

Y = a + bY (1 - t) +I + G + Z

wprowadzamy funkcje ustalone w równaniach (8) i (9)

Y = a + bY(1 - t) + e - dR + g - mY - n R + G

G - zmienna niezależna

Na lewą stronę równania przeniesiemy wyrazy zawierające R, na prawą stronę zawierające Y

R (d + n) = a + e + g - Y [1 - b(1 - t) + m] + G

Aby wyznaczyć stąd wielkość R obie strony równania dzielimy przez (d + n)

(10)

Równanie (10) jest równaniem funkcji inwestycji - oszczędności (IS = investments & savings)

Y Y= PNB

a

odpowiada R₀ ↓ΔR(d+n) funkcja wydatków

po przekształceniach

(10)

b

odpowiada R₁

←

45° ΔY

Y₁ Y₀ PNB

R

.

b'

R₁

↑ΔR

a'

R₀ IS

←ΔY

Y

Linowy charakter funkcji IS jest uproszczeniem, bo zakłada małe ΔY. Gdy są duże ΔY to ulegają też zmianie współczynniki b, m, d, n.

17.11.2001

Oznaczamy M₁ zasoby płynne, tj. gotówka + depozyty a'vista. Interesuje nas popyt na płynny pieniądz M₁ (LM liquid money). Popyt na pieniądz ze względu na motyw transakcyjny

M = k Y P

k - współczynnik będący odwrotnością szybkości obrotu pieniądza

Y - dochód nominalny

P - poziom cen konsumpcyjnych

↑ R powoduje ograniczenie preferencji płynności, czyli popyt na M₁ ↓ mimo ↑ tzw. kosztów transformacji lokat a'vista na wkłady terminowe (M₂ lub/i M₃). Biorąc pod uwagę tę prawidłowość (popyt na pieniądz):

11. M = kY - hR

h - wrażliwość popytu na pieniądz na ΔR

W równaniu (11) nie ma P, bo Y jest w ujęciu nominalnym.

R nominalna lub realna, skorygowana o
(wskaźnik CPI).

W analizie występuje wyłącznie R nominalna, gdyż np. inwestorzy muszą płacić za wypożyczony kapitał wg wartości nominalnej podobnie też inne parametry modelu i kategorie pieniężne występują w postaci nominalnej.

Równanie (11) po przekształceniu jest też równaniem funkcji płynności pieniądza LM, tj. po przeniesieniu na lewą stronę wyrazów zawierających R, a na prawą M:

hR = kY - M /: h

(12)
Równanie funkcji LM.

Funkcja LM przedstawia możliwe kombinacje R i Y, które zapewniają zgodność D oraz S w odniesieniu do pieniądza M₁. Obok funkcji IS stanowi drugi, integralny składnik modelu Hicksa.

R R

M^S LM

R₁ b

M^d'

R₀ a

M^d

M Y₀ Y₁ Y

M^S wielkość const. bo egzogeniczne wobec całego układu gospod.

M^d, M^d' wielkości popytu ↑ wraz ze ↑ Y₀ do Y₁

ΔM^d są dodatnio skorelowane ze wzrostem Y M^d ∼ Y₀; M^d' ∼ Y₁ i ujemnie z poziomem R

↑ Y powoduje przesunięcie M^d do M^d'. M^d przecina się z wektorem M^S określając R₀ jako stopę równowagi przy Y₀. M^d' przecina się z wektorem M^S określając R₁ jako stopę równoważącą D oraz S na rynku pieniądza przy Y₁.

Odcinek ab funkcji LM wyraża wszystkie kombinacje równoważące rynek, które istnieją między R oraz Y w przedziałach wartości (odpowiednio) R₀R₁, Y₀Y₁.

Funkcja LM jest liniowa, gdyż obowiązuje założenie o małych ΔY oraz ΔR. Gdy uchylić to założenie wtedy LM staje się krzywa, bo współczynniki k (odwrotność szybkości obrotu M) oraz h (wrażliwość popytu na ΔR) się zmieniają.

Ogólny model: funkcja IS i funkcja LM

Z

LM

De x

IS

Ye Y (Y = PNB)

IS - wszystkie kombinacje Y i R które spełniają warunki tożsamości dochod. - wydatkowej. funkcja konsumpcji, inwestycji oraz funkcji eksportu netto.

LM - wszystkie kombinacje Y i R które zapewniają zrównanie D oraz S pieniądza M₁, punkt x leżący na przecięciu IS - LM spełnia wszystkie warunki równowagi makroekonomicznej tożsamości dochód. - wydatkowej, funkcji konsumpcji, inwestycji, eksportu netto oraz zrównania D oraz S na M₁.

Równania funkcji IS i funkcji LM oznaczają, że istnieje zależność R od Y i pewnych parametrów i zmiennych niezależnych. W punkcie x wielkość Re jest taka sama dla obu równań zatem pierwsze strony równań muszą być tożsame. Porównajmy je:

Aby otrzymać Y i w ten sposób opisać funkcję AD należy przenieść na lewą stronę równania wyrazy zawierające Y:

(13)

Wartość funkcji AD zależy od warunków determinujących funkcję IS - LM przy danym stałym poziomie cen P. Gdy ΔP to przy nominałach ujętych w funkcji IS - LM, wykresy tych funkcji są || przesuwane.

LM'

P P

b LM b'

P₁ P₁

a a'

P₀ P₀

AD

Y₁ Y₀ Y Y₁ Y₀ Y

↑ ΔP (P₀ - P₁) powoduje ↑ popytu na M₁, ale ponieważ podaż M₁ jest const. zatem notujemy ↑ ΔR (R₀ - R₁). Funkcja LM ulega przesunięciu do LM' i wyznacza nowy punkt równowagi. ↑ ΔR powoduje ↓ ΔI oraz ↓ ΔZ, co zmniejsza Y (Y₀ - Y₁). Przebieg funkcji AD wyznaczają punkty przecięcia linii poziomu P osi Y.

Realizacja funkcji stabilizacyjnej:

Państwo powinno dążyć do zbliżenia Y do Y^x (potencjał gospodarczy), co warunkuje tworzenie się S oraz przekształcanie w I.

Y^x powinno być osiągane przy optymalnym a nie maksymalnym wykorzystaniu zasobów.

• optymalne wykorzystanie zasobów siły roboczej zakłada istnienie normalnej/naturalnej stopy bezrobocia (frykcyjnej) [USA 5-6%].

• optymalne wykorzystanie zasobów rzeczowych zakłada przestoje konserwacyjne, zmianowość oraz niezbędną przestawialną rezerwę mocy wytwórczych

Wniosek Y ≥ Y^x lub Y ≤ Y^x w zależności od odchyleń Y od optimum w zakresie wykorzystania zasobów. Gdy wykorzyst. zasobów > optimum wtedy popyt globalny jest nadmierny, co skutkuje w formie inflacji cen i kosztów (przegrzanie koniunktury). Zadaniem rządu jest więc stosowne manipulowanie AD (popyt globalny).

Krzywa Philipsa - zależność między odchyleniami rzeczywistego PNB od potencjalnego oraz stopą inflacji obserwowaną na podst. danych empirycznych Wlk. Bryt. w latach 1961-1967.

Y - dochód rzeczywisty

Y^x - dochód potencjalny

Wzrost luki dochodowej jest pozytywnie sprzężony ze wzrostem stopy inflacji

Π =

10

wzrost Π

5

0 a

-5

-10 wzrost luki

-10 -5 0 5 10

Π - stopy inflacji w %

- luki dochodowe

Są też inne krzywe Philipsa: (a)
oraz stopy bezrobocia

(b) stopy bezrobocia i poziom średniej płacy

14. Równanie funkcji inflacji (krzywej Philipsa):

Π - stopa inflacji rzeczywista

Π^e - stopa spodziewanej/planowanej inflacji

f - stały współczynnik wyrażający wrażliwość cen rynkowych na lukę dochodową

- luka dochodowa

luka dochodowa - dochód rzeczywisty wyższy niż potencjalny

W modelu IS - LM parametrami niezależnymi (const.) są G oraz Ms. G zależy od politycznych decyzji parlamentu. Ms ustala bank centralny. Zatem polityka finansowa państwa przebiega za pomocą operowania funkcją IS, głównie za pomocą Δ obciążeń podatkowych netto na rzecz sektora publicznego. Ale funkcja AD zależy też od czynników funkcji LM, a więc od D oraz S w odniesieniu do M₁. Skuteczność polityki finansowej zależy od przebiegu funkcji IS/LM, czyli od d (wrażliwość funkcji inwestycji na R), n (wrażliwość funkcji Z na R) oraz h (wrażliwość funkcji M = popytu na pieniądz na R).

R R

LM LM

IS IS' IS'

IS

ΔG

ΔG

Y₀ Y₁ Y Y₀ Y₁ Y

1. dla obu rysunków LM ma średnie nachylenie do osi Y; h - jest przeciętny

2. prawy rys. IS - płaski przebieg; d, n: wysoka wartość (duża wrażliwość na ΔR)

3. lewy rys. IS - stromy przebieg; d, n: niska wartość (mała wrażliwość na ΔR)

4. polityka stabilizacujna jest realizowana przez ↑ G o tą samą wartość dla obu rysunków, co skutkuje jako || przesunięcie IS - IS'

5. prawy rys. || przesunięcie IS - IS' powoduje mały efekt dochodowy Y₀ - Y₁

↑G powoduje ↑ AD (przy stałej M_S) co powoduje ↑ R

Duża wrażliwość popytu I oraz Z na ΔR skutkuje ↓I + ↓Z, co skutkuje ↓AD.

Polityka finansowa mało skuteczna.

6. lewy rys. || przesunięcie IS - IS' powoduje większy efekt dochodowy Y₀ - Y₁

↑G powoduje ↑ AD (przy Ms const.) co powoduje ↑ R

Mała wrażliwość popytu I oraz Z na ΔR powoduje małe ↓I + ↓Z, co ma wpływ na ↓ lub → AD.

Polityka finansowa skuteczna.

R R

LM

LM

IS IS' IS'

ΔG IS ΔG

Y₀ Y₁ Y Y₀ Y₁ Y

1. dla obu rysunków nachylenie IS jest przeciętne (przeciętna wrażliwość I, Z na ΔR).

Nachylenie LM na prawym rys. jest płaskie (duża wrażliwość Ms na ΔR).

Na lewym rys. - strome (mała wrażliwość Ms na ΔR).

2. Prawy rys. przesunięcie IS - IS' na skutek ↑G wywołuje znaczny efekt dochodowy Y₀ - Y₁

Przy płaskiej LM (duża wrażliwość na ΔR) nie wywoła dużego ↑R, a tym samym dużego

↓ I i Z. ↑AD nie będzie niwelowany w widoczny sposób, a polityka finansowa jest tu skuteczna.

3. Lewy rys. || przesunięcie IS - IS' o ten sam odcinek (↑G constans) wywołuje znacznie mniejszy efekt dochodowy Y₀ - Y₁

Stromy przebieg LM (mała wrażliwość Md na ΔR) powoduje duży ↑R co powoduje ↓AD, bo ↓I, ↓Z w tej sytuacji polityka finansowa: ↑G jako instrument kształtowania koniunktury jest mało skuteczna.

01.12.2002

SZKOŁA MONETARNA = MONETARYZM

Twórcy: Milton Friedman, Gary Stigler (Uniwersytet Chicago). Powstał w latach 60-tych na gruncie neoklasykki (mechanizm rynkowy, konkurencja), kwestionowała regulacyjną rolę państwa. Krytykowała Keynesizm (którego zmierzch nastąpił w latach 60.). Monetaryzm kładzie nacisk na pieniężną stronę gospodarowania, neguje rolę pań. i polityki fiskalnej w kształtowaniu popytu globalnego i stopnia zrównoważenia dochodu realnego. Im mniej państwa w gospodarce, tym lepiej, ale polityką monetarną kieruje bank centralny.

Monetaryzm wychodzi z ilościowej teorii pieniądza.

Teoria ilościowa pieniądza (początek XX w., Irving Fisher):

Rodzaje popytu na pieniądz:

1. transakcyjny popyt na pieniądz

Pieniądz w gospodarce krąży obsługując transakcje towarowe.

Równanie wymienne Fishera:

(1) M x V = P x T M x V = P x Y

M - ilość krążącego w gospodarce pieniądza

V - współczynnik szybkości obiegu pieniądza - ile transakcji handlowych obsłużyła jednostka monetarna (lub ile obrotów/ okrążeń w gospodarce wykonała jednostka pieniężna)

P - przeciętny poziom cen rynkowych

T - rzeczowy wolumen towarów i usług o charakterze finalnym

Y - dochód realny = PKB

Ilość cyrkulującego pieniądza w gospodarce

(2)

w ujęciu ex post równanie (2) ma charakter tożsamości, gdyż M, P x Y jest ilością daną, wielkość wynikowa → wartość współczynnika V.

Szybkość krążenia jednostki monetarnej

(3)

Gdy przyjmiemy w analizie okres krótki, to należy zaakceptować twierdzenie Fishera o prawdziwości równań 1, 2, 3 także w ujęciu ex ante (dla przyszłości).

Wg Fishera w okresie krótkim V jest stała, zależna wyłącznie od czynników zewnętrznych wobec formuł 1÷3.

Popyt transakcyjny na pieniądz

(4)

V - wielkość stała pochodząca z okresu poprzedniego

Równanie Marshalla = równanie (z) Cambridge:

(5)

k - odpowiada na pyt. jaką cześć dochodu narodowego podmioty są skłonne utrzymać w formie zasobu pieniądza płynnego

P - przeciętny poziom cen finalnych

Y - dochód narodowy w cenach stałych (realny)

P x Y - dochód narodowy nominalny (w cenach bieżących)

1. podaż pieniądza w postaci stopy przyrostu podaży pieniądza

w krótkich okresach ΔV = 0

Jak przyjmiemy że w okresach krótkich V=const to stopa przyrostu =0.

2. popyt na pieniądz w spoczynku (na nieczynny zasób pieniądza)

3 motywy popytu na pieniądz:

1. popyt transakcyjny

2. popyt ze wzgl. na motyw przezorności (troska o przyrost rezerw transakcyjnych)

3. motyw spekulacyjny wynikający z rezygnacji z płynności pieniądza na rzecz dochodów z lokat w aktywa finansowe (głównie obligacje skarbu pań.)

Równanie popytu ze wzgl. na motyw transakcyjny i motyw przezorności:

(7) M₁ = α₁(Y)

jest to dodatnia zależność - im większy dochód nominalny tym większy popyt na pieniądz transakcyjny

ze względu na motyw spekulacyjny:

(8) M₂ = α₂(R)

jest to zależność ujemna → wzrost stopy proc. powoduje spadek popytu na pieniądz spekulacyjny; im niższa stopa proc. tym chętniej podmioty zamieniają nieczynne rezerwy (zasoby pieniężne) na lokaty w obligacje.

popyt łączny wynikający z 3 motywów:

(9) M_D = M₁ + M₂ = α₁(Y) + α₂(R)

Monetarystyczna interpretacja bezrobocia:

W/P

D < S popyt < podaż

D < S

W/P₂

W/P₁ E

S D

Q

stawka płac realna (W stawka nominalna, P realny wskaźnik cen); 3 przypadki:

1. W, P zmieniają się tak samo, to realna stawka płac i bezrobocie są stałe

2. P rośnie (inflacja) a W pozostaje constant → realna stawka płac (W/P) spada powodując spadek bezrobocia

3. P spada (deflacja), W pozostaje constant → realna stawka płac (W/P) rośnie powodując wzrost bezrobocia

Zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia (krytyka Keynesa).

Keynes → krzywa Philipsa - wymienność między stopą inflacji a stopą bezrobocia = zależność typu trade off (wymienność między dwoma stopami)

IR (a) IR = inflation rate = stopa inflacji

UR = unemployment rate = stopa

bezrobocia

IR₂ a

IR₁ b

UR₁ UR₂ UR

Punkt a odpowiada tzw. ekspansywnej polityce fiskalnej - wzrost wydatków rządu przeznaczonych na cele produkcyjne, tj. zakupy w sektorze przedsiębiorstw w rezultacie rosną inwestycje w sektorze prywat., a w następstwie zmniejsza się bezrobocie, ale dokonuje się to ceną wzrostu inflacji (jest ciągniona przez rosnący popyt, nakręcony wydatkami sektora rządowego).

Punkt b odpowiada tzw. restrykcyjnej polityce fiskalnej rządu - spadek wydatków rządowych typu G (na cele produkcyjne), obniżają się inwestycje w sektorze przedsiębiorstw, co powoduje wzrost bezrobocia, równocześnie obniżka popytu zagregowanego (restrykcje fiskalne rządu) obniża stopę inflacji.

Reprezentanci monetaryzmu kwestionują wymienność tych stóp. W latach 70. w gospodarce była stagflacja (od: stagnacja gospodarcza = niska lub zerowa stopa wzrostu PKB + wysoka inflacja).

Odpowiedź keynesistów na współistnienie wysokiej stopy bezrobocia i wysokiej inflacji:

IR (b) nastąpiło przesunięcie krzywej Philipsa

a' w górę od początku układu

współrzędnych

IR₂ a (wymienność zachowana)

b'

IR₁ b

UR₁ UR₂ UR

Nie zadowoliło to monetarystów. Stworzyli oni zmodyfikowaną krzywą Philipsa - rozróżnienie między krótkookresową (istnieje wymienność stóp) i długookresową krzywą Philipsa. Przyjęto założenie, że zjawiska te są determinowane przez politykę monetarną banku centralnego (a nie politykę fiskalną rządu).

1. - ekspansywna polityka monetarna banku centralnego (wzrost podaży pieniądza banku centralnego):

IR LPC SPC = short term Philips course

krótkookresowa krzywa Philipsa

IR₂ b a' LPC= long term Philips course

długookresowa krzywa Philipsa

IR₁ a

SPC

UR₁ UR₂ UR

Gospodarka znajduje się w punkcie wyjścia „a“. Wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost stopy inflacji, co owocuje obniżeniem się realnej stawki płac W/P. Spadek realnych stawek płac powoduje obniżenie się stopy bezrobocia. Gospod. narodowa przesuwa się z pkt a do pkt b, ale w długim okresie pracownicy za pośrednictwem zw. zawodowych zaczną domagać się wzrostu realnych stawek płac poprzez przyrost stawek nominalnych. W warunkach niskiego bezrobocia zw. zawod. są silne → przedsiębiorcy uginają się pod naporem żądań płacowych, ale z powodu wzrostu kosztów produkcji ograniczą skalę wytwarzania i zatrudnienie. Płace nominalne dogonią wzrost cen. Krótkookresowa krzywa Philipsa przesuwa się w prawo w górę, stopa bezrobocia powraca do punktu wyjścia UR₂, ale w war. wyższej inflacji LPC w długim okresie jest funkcją stałą.

(b) - restrykcyjna polit. monetarna banku centr. (spadek podaży pieniądza banku centr.):

IR LPC SPC = short term Philips course

krótkookresowa krzywa Philipsa

LPC= long term Philips course

długookresowa krzywa Philipsa

IR₂ a

IR₁ a' c SPC

UR₂ UR₃ UR

Gospodarka znajduje się w punkcie wyjścia „a“. Spadek podaży pieniądza powoduje obniżenie stopy inflacji, w efekcie rośnie realna stawka płac W/P powodując wzrost stopy bezrobocia do UR₃. Gospod. narodowa przesuwa się z pkt a do pkt c. W długim okresie w warunkach dużego bezrobocia słabe zw. zawodowe zgodzą się na obniżkę realnych stawek płac poprzez obniżkę stawek nominalnych. W rezultacie przedsiębiorcy poprzez obniżkę kosztów produkcji będą mogli zwiększyć produkcję, a więc i zatrudnienie. Stawki płac obniżą się o wielkość redukcji stopy inflacji. Krótkookresowa krzywa Philipsa przesuwa się w lewo w dół, stopa bezrobocia wraca do punktu wyjścia UR₂, ale w war. niższej inflacji. W okresie długim krzywa Philipsa LPC jest funkcją stałą.

Wniosek: w świetle monetaryzmu w długim okresie w istocie nie ma wymienności między stopą inflacji a stopą bezrob. W gospodarce rozwiniętej istnieje tzw. naturalna stopa bezrob., która waha się 3÷5%, i jest zależna od typu prowadzonej przez bank centr. polityki monetarnej. Rozmiary …………………… i stopień wykorzystania potencjału gospod. nie mają tu nic do rzeczy.

Monetarystyczna teoria inflacji (przejaw równowagi wewnętrznej):

Popyt na pieniądz określają:

1. bogactwo ludzi (majątek osobisty)

2. stopy proc. - popyt na pieniądz jest odwrotnie skorelowany ze stopą oproc. aktywów fin. (głównie oblig.)

3. poziom cen - gdy występuje inflacja wzrasta również popyt na pieniądz o charakterze transakcyjnym

4. oczekiwana stopa inflacji - gdy podmioty spodziewają się wzrostu cen wtedy zamieniają pieniądz na aktywa fin.

5. czynników instytucjonalnych - stopień stabilizacji polit. w kraju oraz ogólna koniunktura gospod.

Monetaryści twierdzą, ze inflacja jest spowodowana ekspansywną polityka monetarną banku centr.

Założenia: popyt na pieniądz jest równy podaży pieniądza.

Gdy bank centr. podnosi podaż pieniądza wywoła nierównowagę na rynku pien. (nadwyżka podaży pien.) Ludzie zaczynają wyzbywać się pieniądza i robić gorączkowe zakupy. W krótkim okresie elastyczność podaży jest znikoma (względy techniczne), produkcja jest stabilna, a więc wystąpi dostosowawczy wzrost cen. Obniża to realny zasób pieniądza w gospodarce. Wzrost cen pobudza wzrost popytu na pieniądz do chwili, gdy ludzie są wciąż skłonni przechowywać nowy, większy zasób pieniądza. Inflacyjny wzrost cen istnieje do momentu, gdy popyt na pieniądz zrównuje się z nową zwiększoną podażą pieniądza. Popyt dostosowuje się do nowej podaży pieniądza poprzez inflacyjny wzrost cen. Monetaryści podkreślają znaczenie stabilnej stopy wzrostu zasobu pieniądza. → Należy planować z wyprzedzeniem w okresie średnim stałą stopę wzrostu podaży pieniądza, która jest skorelowana ze wzrostem realnego dochodu narodowego.

15.12.2002 r.

ALTERNATYWNE SZKOŁY MAKROEKONOMII

1) EKONOMIA STRONY PODAŻOWEJ Supply-side economics

Przedstawiciel: Robert Mundell (Nobel 1999 za teorię kursów walutowych)

Ekonomia podaży jest oprócz monetaryzmu tym kierunkiem, który odegrał na przełomie lat 70-tych i 80-tych istotną rolę jako podstawa przeformułowania celów i środków polityki gospodarczej. Analizując ten kierunek trudno jest mówić o odrębnej teorii ekonomicznej. Jest to zespół propozycji pod adresem polityki ekonomicznej akcentujący konieczność aktywizowania podażowej strony gospodarki.

Antyetatyzm, czyli krytyka znaczenia państwa jest w ekonomi strony podażowej bardzo wyraźny. W myśl poglądów tej szkoły - jeżeli w funkcjonowaniu gospodarki pojawiają się trudności to muszą one wynikać stąd, że jakieś zewnętrzne czynniki zakłócają działanie mechanizmu rynkowego, obejmują one nadmierną ingerencję państwa. Przywrócenie sprawności gospodarki wymaga ograniczenia roli i znaczenia biurokracji państwowej. Gospodarka bowiem nie rozwija się, ani sama z siebie, ani w drodze oddziaływania państwa, lecz jako reakcja na przedsiębiorczość ludzi skłonnych do podejmowania ryzyka. Jednym z przejawów nadmiernego krępowania tych ludzi przez państwo jest system ciężarów podatkowych. Nadmiernie wysokie podatki są bowiem czynnikiem osłabiającym prywatną inicjatywę i tym samym hamującym rozwój podażowego potencjału gospodarki.. Negatywny stosunek do regulacyjnego aspektu ekonomicznej roli państwa polega na tym, że podatki, podobnie jak wydatki publiczne, traktowane są tak, jakby stanowiły niedoskonałość rynku. Im mniej powstających w sektorze prywatnym dochodów przechodzić będzie przez budżet, tym sprawniej będzie funkcjonować rynek, ponieważ w gospodarce pojawiać się będzie mniej zakłóceń. Opowiadanie się ekonomii strony podażowej za ograniczaniem roli państwa i za nieskrępowanym funkcjonowaniem rynku nie jest jednak tożsame z klasycznym twierdzeniem A. Smitha o niewidzialnej ręce rynku.. Ekonomia podaży akcentuje kapitalistyczną kreatywność animowaną przez przedsiębiorczość agresywnych menadżerów, z takiego rozumienia wolnej konkurencji wynika więc waga przywiązywana do bodźców, w których uruchomieniu decydującą rolę odgrywa obniżka podatków i zmniejszenie sektora publicznego. Wysokie podatki są odpowiedzialne za wolne tempo wzrostu gospodarczego, niskie oszczędności i inwestycje, a nawet za inflację i, paradoksalnie, deficyt budżetowy.

Reprezentanci ekonomi podaży przejawiają krytyczny stosunek do makroekonomicznej polityki rządu, wskazując przede wszystkim na fakt, iż polityka ta zakłóca informacyjną rolę relatywnych cen. W odniesieniu do kursów walutowych charakterystycznym rysem omawianego kierunku myślenia jest opowiadanie się za przywróceniem standardu złota, czyli koncepcji tzw. waluty automatycznej. W świetle ekonomi podaży rozwiązanie to przyczyniłoby się do wzrostu wiarygodności polityki gospodarczej państwa.

Ekonomia podaży kładzie akcent na zarządzanie podażą globalną, a nie globalnym popytem jak ma to miejsce w Keynsizimie i na długookresowy wzrost gospodarczy.

Kształtowanie się dochodu zrównoważonego pod wpływem różnic i stóp podatkowych.

Krańcowa stopa podatkowa - przyrost podatku w związku z przyrostem dochodu o dodatkową jednostkę. W tym zakresie ekonomia podaży sformułowała 3 twierdzenia.

Twierdzenie 1.

Po przekroczeniu pewnej wartości wysokie krańcowe stopy opodatkowania dochodów osobistych mogą zmniejszać skłonność ludzi do podejmowania pracy i obniżać podaż globalną.

Należy zatem obniżać krańcowe stopy podatkowe, również w odniesieniu do zysku przedsiębiorców, co zachęci ich do wzrostu zaangażowania czynników produkcji i w rezultacie wzrostu podaży.

W odniesieniu do tzw. progresywnych skal podatkowych, w odniesieniu do dochodów osobistych ekonomia podaży formuje krytykę preferując system skal liniowych (proporcjonalnego opodatkowania dochodów osobistych ludzi.

Twierdzenie 2.

Wysokie krańcowe stopy podatkowe powstrzymują ludzi od inwestowania w wykształcenie i lepsze przygotowanie do zawodu. Ponadto mogą stymulować transfer kapitału za granicę w celu inwestowania w krajach o niższych krańcowych stopach podatkowych.

Twierdzenie 3.

Wysokie krańcowe stopy opodatkowania zachęcają ludzi do działalności w gospodarce podziemnej (szara i czarna strefa), gdzie dochody znajdują się poza kontrolą władz skarbowych.

Keynes Ekonomia podaży

P LAS₁ LAS₂

P

AS SAS₁

SAS₂

P₂ E₂ E₁ E₂

P₁ E₁ P₁

AD₂

AD₂

AD₁ AD₁

Y₁ Y₂ Yr=PKB Yr₁ Yr₂ Yr=PKB

AS i AD - popyt i podaż zagregowana LAS₁ ; LAS₂ - długookresowe krzywe podaży

E - pkt. równowagi ogólnej

P - przeciętny poziom cen rynkowych

Yr - dochód realny

Keynes

Ekonomia podaży

Obniżka poziomu krańcowych stóp podatkowych powoduje, że krzywa popytu przesuwa się. Efekt dochodowy; dostosowawczy wzrost cen.

Rozróżniamy okres krótki i długi. Na skutek obniżki krańcowych stóp podatkowych następuje wzrost popytu i podaży zagregowanej. Poziom cen stabilny; efekt dochodowy. W okresie długim: gdy ludzie zauważą względnie stałą tendencję do obniżki stóp podatk. W gospodarce narodowej aparat wytwórczy i siła robocza są w pełni wykorzystane. Podaż jest nieelastyczna. Gdy przedsiębiorcy widzą spadek krańcowych stóp podatk. coraz więcej inwestują.

Krzywa Laffera Laffer - badał szeregi czasowe (dane empiryczne) dla długiego okresu

TR max TR = tax revenue = dochody budżetu

T/Y = obciążenie podatkowe

~ 50% - optymalne obciążenie, dające największy dochód

T - dochód .............. budżetu państwa średnia ważona stopa dochodu obciążona .............

Przy różnych stopach opodatkowania dochód może być taki sam.

Y₁ < Y₂ > Y₃

Bierze się to ze zmian wydajności pracy w przedziale

Przedział od 0 (
) do
- dochód narodowy rośnie w wyniku zwiększania wydajności pracy. Rośnie podstawa wymiaru podatku. Po przekroczeniu pkt. max, kiedy zbliżamy się do pkt. T₃/Y₃ wydajność pracy maleje mimo wytworzonego opodatkowania. Dochód nie rośnie. Po stronie prawej w stosunku do optimum następuje zmniejszenie wydajności pracy, ucieczka do szarej strefy i transfer kapitału za granicę. Zjawisko to zmniejsza wpływy budżetowe budżetu państwa.

Inflacja przejaw wewnętrznej nierównowagi ogólnej

Nawet jeśli obniżka stóp podatkowych w krótkim czasie spowoduje deficyt budżetowy, to stymulując podaż zagregowaną, będzie zwiększać produkcję i względnie obniżać ceny, czyli będzie działać deflacyjnie. W okresie obniżania się stóp podatkowych zaleca się nawet prowadzenie ekspansywnej polityki monetarnej, aby przeciwdziałać zbyt silnej deflacji (obniżka poziomu cen globalnych działa destruktywnie na podaż globalną).

Policy mix = kombinacja polityki fiskalnej i monetarnej (jedna ekspansywna, druga restrykcyjna lub neutralna). Zaleca się, aby przy obniżaniu stóp podatkowych prowadzić ekspansywną politykę monetarną, aby ceny nie spadały zbyt silnie. Tak długo, jak długo wzrost zasobu pieniądza idzie w parze ze wzrostem podaży rynkowej, nie należy obawiać się inflacji czyli nierównowagi zewnętrznej. Ekonomia podaży nawiązuje do monetaryzmu.

Deficyty budżetowe wywołane obniżką stóp podatkowych są krótkotrwałe. W długim okresie wzst podaży finalnej i realnego dochodu narodowego spowoduje również wzrost wpływów budżetowych. W dłuższym czasie więc państwo zredukuje pożyczki zaciągane m.in. w sektorze bankowym (zaciągnięte dla sfinansowania deficytu) i nie będzie znacząco wypierać wydatków na inwestycje prywatne (efekt wypierania/ wypychania → jeśli państwo zadłużyło się w sektorze bankowym to przy danej ograniczonej podaży pieniądza musi wypierać część kredytów które mogłyby być udzielone przedsiębiorstwom na inwestycje). W kwestii polityki monetarnej podażowcy zbliżają się do monetarystów, zalecają stały - stabilny wzrost podaży pieniądza powiązany z przyrostem podaży dóbr finalnych.

TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ

Przedstawiciel: Robert Lucas

Teoria racjonalnych oczekiwań twierdzi, że podmioty gospodarujące: przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe mają swoje racjonalne oczekiwania wobec polityki rządu (fiskalnej) i na podstawie tych oczekiwań będą postępować na rynku.

Teoria Równowagi Ogólnej przyjmuje, że uczestnicy rynku formują swoje oczekiwania na temat przyszłości łącznie ze spodziewaną polityką państwa na podstawie informacji minionych, obecnych i przyszłych (przewidywalnych). Zasadniczy teoremat (rodzaj twierdzenia) - teoria równowagi ogólnej sprowadza się do określenia polityki stabilizacyjnej (fiskalno - monetarnej) jako neutralnej. W skrajnej postaci teoria racjonalnych oczekiwań twierdzi że polityka makroekonomiczna nie wywiera wpływu, ani na rozmiary dochodu narodowego, ani na rozmiary zatrudnienia zarówno w krótkim jak i długim okresie. Nie ma wpływu również na stan równowagi ogólnej, ani na stan zrównoważenia dochodu narodowego.

4 etapowy model - model skrajny negujący zasadność prowadzenia polityki fiskalno - monetarnej:

a) G

G₂

G₁

Yr = PKB

Rząd podejmuję próbę podwyższenia aktywności gospodarczej w stylu Keynsowskim, zwiększa ekspansywność polityki fiskalnej za pomocą wzrostu wydatków rządowych typu G - przeznaczonych na zakup produktów finalnych w sektorze prywatnym.(G₁ → G₂)

W okresie krótkim G stałe w stosunku do Yr. Gdy rząd zwiększa G pojawia się deficyt budżetu państwa, który trzeba sfinansować, aby nie powstało napięcie inflacyjne (zadłużenie się w sektorze banków komercyjnych).

b) rynek pieniężny

r Ms MD - popyt na pieniądz

Ms - podaż pieniądza

r -

r₂ E₂

r₁ MD₂ E₁ MD₁

Podaż pieniądza jest egzogeniczna (zewnętrzna wobec rynku) ustalana przez bank centralny w postaci auto............ decyzji BC (funkcja stałych wartości na wykresie Ms). W pkt. wyjścia krzywa popytu M1....

Jeżeli rząd przejawia popyt na pieniądz kredytowy krzywa popytu przesunie się do MD2. Podnosi się poziom rynkowych stóp procentowych do r₂ (dostosowawczy, zwyżkowy ruch). Stopy procentowe oddziałują również na rynek inwestycji wobec tego grafika C.

c)

r

r2

r1

I₁ I₂

Podwyżka stóp procentowych zmniejszyła część popytu globalnego, tę która przypada na papiery wartościowe (popyt inwestycyjny się kurczy). Jeżeli stopy procentowe ulegają podwyżce tzn. że obsługa kredytu bankowego zaciągniętego przez rząd dla sfinansowania deficytu wzrasta.

W następnym okresie rząd jest zmuszony ograniczyć wydatki budżetowe typu G.

Początkowy przyrost popytu globalnego, który był spowodowany wzrostem wydatków G jest.............. nie tylko przez spadek popytu inwestycyjnego ale również przez obniżkę wydatków rządowych G w następnym okresie.

Wobec tego grafika d - przedstawiająca równowagę ogólną

d) P

AS

P E₁=E₂

AD

Yr1 Yr=PKB

W świetle tej grafiki nie ma efektu dochodowego, punkt równowagi ogólnej nie zmienia miejsca położenia.

12.01.2003

T: Wybrane modele wzrostu zrównoważonego.

Ekonomia neoklasyczna i keynesowska były w długim okresie zdominowane przez ujęcie statyczne, które opiera się na założeniu, że zdolności produkcyjne gospodarki nie zmieniają się.

Neoklasycy koncentrowali się na założeniu, że mechanizm rynkowy zapewnia wytwarzanie dochodu narodowego w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych oraz całkowitego zaangażowania siły roboczej.

Z kolei keynesiści odwołujący się do realiów kapitalizmu monopolistycznego wskazywali, że ani zdolności wytwórcze nie są w pełni wykorzystywane, ani zasoby pracy nie są całkowicie zaangażowane. Wywodzi się stąd ich argumentacja, która koncentrowała się na uzasadnieniu konieczności prowadzenia aktywnej polityki interwencjonistycznej państwa, której głównym celem jest zwiększenie realnego i zrównoważonego dochodu narodowego (wydatki rządowe przeznaczone na zakup dóbr i usług finalnych w sektorze prywatnym).

Na przełomie lat 30/40 XXI wieku liczni wówczas zwolennicy modelu Keynesa podejmowali próby zastosowania dynamiki w jego modelu i pokazania jak funkcjonuje mechanizm rynkowy w warunkach dodatniego wzrostu gospodarczego. Wzrost ten nabrał szczególnego znaczenia, podobnie jak i sam model Keynesa, po zakończeniu II wojny światowej, gdy zrodziła się pilna potrzeba odbudowy gospodarek świata. Także w latach 50., gdy powstała polityczna rywalizacja dwóch bloków - zachodniego i sowieckiego, tempo wzrostu gospodarczego stało się warunkiem postępu ekonomicznego i militarnego. Zwłaszcza w krajach bloku sowieckiego stopa wzrostu dochodu narodowego została podniesiona do rangi fetyszu.

MODEL ROY'A HARROD'A.

Roy Harrod - brytyjski ekonomista, uczeń Keynesa.

Wyszedł z założenia zrównania się planowanych inwestycji z planowanymi oszczędnościami.

I = Os /: Y Y= dochód narodowy

Przyrostowa formuła kapitałochłonności = relacja ilościowa między przyrostem wydatków inwestycyjnych a przyrostem dochodu narodowego.

określenie stopy wzrostu dochodu narodowego:

Gf = tempo wzrostu dochodu narodowego mierzone stopą przyrostu dochodu narodowego

s = stała, przeciętna i krańcowa skłonność do oszczędzania

k = krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji, który jest mierzony za pomocą nakładu inwestycyjnego na dodatkową jednostkę rosnącego dochodu

np. s = 0,15, k = 3 → Gf = 0,05 = 5% w stosunku rocznym

3 rodzaje stóp wzrostu:

1. Gf - faktyczna stopa wzrostu

2. Gn - naturalna stopa wzrostu

3. Gw - wymagana (gwarantowana) stopa wzrostu

Gn = β + α (naturalna stopa wzrostu)

β = stopa podaży siły roboczej uzależniona od stopy przyrostu naturalnego

α = stopa wzrostu wydajności pracy, która jest uzależniona od postępu technicznego

Gn (naturalna stopa wzrostu) jest miarą potencjalnych możliwości gospodarki narodowej określonych przez historycznie ukształtowane czynniki naturalne.

Gw (wymagana stopa wzrostu) wyraża przyrost dochodu narodowego przy pełnym zaangażowaniu istniejących zdolności produkcyjnych gospodarki. Reprezentuje wzrost zrównoważony, tzn. taki wzrost, który występuje w warunkach istnienia produkcji z w pełni wykorzystanego aparatu wytwórczego, która to produkcja jest całkowicie absorbowana przez popyt globalny.

Pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych nie musi być równoznaczne z pełnym zatrudnieniem siły roboczej, jeżeli dotychczas aparat wytwórczy rozwijał się nie dość szybko z punktu widzenia konieczności wchłonięcia całego zasobu pracy. W takiej sytuacji Gw różni się od Gn.

Rodzaje zależności bilansowych:

1. Gf = Gn = Gw

Gospodarstwa domowe tyle oszczędzają, zaś przedsiębiorstwa tyle inwestują ile jest niezbędne do wykreowania popytu łącznego, który zapewnia pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych oraz całkowite wchłonięcie zasobu pracy.

Wyznacza to chwiejną dynamiczną równowagę ogólną, jednak może ona być łatwo zachwiana, ponieważ stopa inwestycji zależy od zmieniającej się faktycznej stopy wzrostu (Gf) dochodu narodowego.

2. Gw > Gf < Gn

Gf < Gw wobec tego w gospodarce narodowej pojawi się tzw. mechanizm depresyjny

kw = wymagany krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji; wyznacza wielkość popytu inwestycyjnego, która jest niezbędna dla zaabsorbowania w pełni zdolności produkcyjnych gospodarki

Gw > Gf →
→ kw < k

W gospodarce narodowej gromadzą się nadmierne zapasy nie sprzedanych towarów, obniża się stopa przyrostu dochodu narodowego, w następstwie czego obniżają się inwestycje w stosunku do gromadzonych oszczędności. Pogłębia się zjawisko nadprodukcji, co jeszcze bardziej zmniejsza wydatki inwestycyjne, a przez to maleje tempo wzrostu dochodu.

Czy istnieje jakaś granica, której skutki mechanizmu depresji nie przekroczą?

Inwestycje można podzielić na 2 grupy:

1. inwestycje indukowalne - bezpośrednio uzależnione od kształtowania się bieżącego dochodu

2. inwestycje autonomiczne - niezależne od bieżącego dochodu i wynikające z postępu technicznego występującego w danej gospodarce w długim okresie.

W warunkach nadprodukcji, czyli uruchomienia się mechanizmu depresji spadek dochodu pociąga na bieżąco redukcję inwestycji indukowalnych, podczas gdy poziom inwestycji autonomicznych wraz z autonomicznymi wydatkami konsumpcyjnymi pozostaje stabilny. Właśnie poziom wydatków łącznych autonomicznych wyznacza barierę działania mechanizmu depresji.

4. Gw < Gf ≤ Gn

Gw < Gn

Ścieżka wzrostu gospodarczego przy pełnym zatrudnieniu siły roboczej I pełnym wykorzystaniu aparatu wytwórczego leży poniżej ścieżki zdeterminowanej przez potencjalne możliwości gospodarki.

Wniosek: w gospodarce istnieją rezerwy w dziedzinie zarówno aparatu produkcyjnego, jak i siły roboczej. Gdyby wykorzystać te rezerwy to możnaby podnieść ścieżkę faktycznego wzrostu powyżej dotychczasowej ścieżki wzrostu.

Istnieje: Gw < Gf →
→ k < kw

Mamy do czynienia z rozkręcaniem się spirali ekspansji. Faktyczny współczynnik kapitałochłonności produkcji (k) staje się mniejszy od współczynnika wymaganego (kw), ponieważ obniża się stan zapasów, a dochód narodowy wzrasta. W rezultacie wywołuje to przyrost inwestycji powyżej istniejących i z reguły również rosnących oszczędności. Prowadzi to do wzrostu popytu łącznego i stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych oraz stopnia zaangażowania zasobów pracy. Zjawiskom tym towarzyszy inflacyjny ruch cen, który przeważnie pojawia się w okresach ożywienia gospodarczego.

Czy istnieje górna granica rozkręcania się spirali ekspansji?

Jest nią naturalna stopa wzrostu, gdyż stopa faktyczna nie może przewyższyć tempa wzrostu określonego przez zobiektywizowane czynniki naturalne.

Makroekonomiczne dynamiczne modele typu keynesowskiego wyjaśniają przyrost dochodu narodowego na podstawie dualnego (podwójnego, dwoistego) charakteru nakładów inwestycyjnych. Nakłady te z jednej strony przyczyniają się do rozbudowy mocy wytwórczych gospodarki, z drugiej zaś wpływają na wzrost popytu zagregowanego, a tym samym na stopień wykorzystania potencjału gospodarczego. Tworzone są przy tym różne warunki po spełnieniu których rosnący potencjał może być w pełni wykorzystany i wzrost gospodarczy nabiera charakteru zrównoważonego. Jeżeli gospodarka narodowa nie spełnia tych warunków, to wzrost gospodarczy jest niestabilny, przy zmieniającym się stopniu wykorzystania rosnącego potencjału.

Z kolei dynamiczne neoklasyczne modele wzrostu obejmują analizę dochodu narodowego nie od strony popytowo - podażowej, lecz wyłącznie z punktu widzenia podaży. Wynika to z faktu, że dla ekonomii neoklasycznej nie istnieje problem niedostatecznego popytu efektywnego jako źródła cykliczności rozwoju. Czynnikami decydującymi o wzroście produkcji są przede wszystkim podaż kapitału oraz podaż siły roboczej. Uwzględniając te 2 rodzaje zasobów buduje się wieloczynnikowe funkcje produkcji dla długiego okresu, które analizują współzależności między technicznym uzbrojeniem pracy, wydajnością pracy i kapitałochłonnością produkcji w warunkach pełnego zatrudnienia. Są one wyprowadzane bezpośrednio z funkcji produkcji Cobba - Douglasa, bądź też stanowią jej modyfikację. Zaletą tych funkcji produkcji jest:

1. badanie gospodarki zarówno w skali mikro, jak i makrogospodarczej

2. możliwość ich wykorzystania do przeprowadzenia badań empirycznych, które stanowią weryfikację prawdziwości teoretycznych twierdzeń dotyczących produkcyjności czynników wytwórczych.

Większość modeli dynamicznych, zarówno neoklasycznych, jak i keynesowskich wykorzystuje analizę agregatową, tzn. nie uwzględnia zależności między zmianami struktury gospodarki a tempem wzrostu. Tę lukę badawczą wypełniają nowsze modele wzrostu, w których struktura ekonomiczna jest jednym z głównych wyznaczników ścieżki wzrostu, natomiast dynamicznie pojmowane proporcje rozwojowe stanowią tu zmienną decyzyjną. Jednym z pierwszych i najbardziej znanych modeli strukturalnych jest model opracowany na początku lat 50. przez Simena Kuznetsa (USA).

---