1) Zadania medycyny środowiskowej

Mś zajmuje się problemami zdrowotnymi człowieka lub populacji ludzkich w przypadku których istnieje podejrzenie związku przyczynowego z jednym lub wieloma abiotycznymi czynnikami ryzyka.Ponadto zajmuje się:

- rozpoznaniem zagrożeń środowiskowych i oceną ryzyka dla określonych populacji

- badaniem patomechanizmów działania czynników środowiskowych

- badaniem mechanizmów adaptacyjnych i obronnych ludzi w odpowiedzi na czynniki środowiska

- poszukiwaniem i popularyzacją metod intensyfikacji ludzkich mechanizmów adaptacyjnych i obronnych(promocja zdrowia)

- poszukiwaniem i popularyzacją metod eliminacji lub minimalizacji ryzyka środowiskowego (profilaktyka pierwotna)

- wczesnym wykrywaniem chorób i uszkodzeń i powstrzymywaniem ich rozwoju( profilaktyka wtórna)

- rehabilitacją - profilaktyka trzeciorzędowa

- oceną stosowanych metod profilaktycznych

- doradzaniem specjalistom medycyny klinicznej w terapii schorzeń środowiskowych

- doradzaniem w decyzjach rządowych i samorządowych do spraw zdrowia publicznego

2) Rola specjalisty medycyny środowiskowej:

- rozpoznawanie zagrożeń środowiskowych i oceną ryzyka dla określonych populacji

- badanie patomechanizmów działania czynników środowiskowych

- badanie mechanizmów adaptacyjnych i obronnych ludzi w odpowiedzi na czynniki środowiska

- poszukiwanie i popularyzacja metod intensyfikacji ludzkich mechanizmów adaptacyjnych i obronnych(promocja zdrowia)

- poszukiwanie i popularyzacja metod eliminacji lub minimalizacji ryzyka środowiskowego (profilaktyka pierwotna)

- wczesne wykrywanie chorób i uszkodzeń i powstrzymywaniem ich rozwoju( profilaktyka wtórna)

- rehabilitacja - profilaktyka trzeciorzędowa

- ocena stosowanych metod profilaktycznych

A głównie jest to:

- doradzanie specjalistom medycyny klinicznej w terapii schorzeń środowiskowych

- doradzanie w decyzjach rządowych i samorządowych do spraw zdrowia publicznego

- nauczanie w szkołach przeddyplomowych (gł.szkoły pielęgniarskie, wydziały lekarskie)

- udzielanie konsultacji

3) Problemy zdrowotne społeczeństwa polskiego

Można wyróżnić 3 grupy chorób będące najczęstszą przyczyną zgonów w populacji polskiej;jest to tzw. TRIADA ŚMIERCI;należą do nich:

- choroby układu krążenia 50,4%

- choroby nowotworowe 21%

- przyczyny zewnętrzne-urazy i ostre zatrucia 7,1%

Na kolejnym miejscu(ale poza triadą śmierci)plasuje się proces naturalnego starzenia się i choroby alergiczne(gł. Dotyczące dzieci)

Schorzenia te są spowodowane:

- brakiem aktywności ruchowej

- nieumiejętnością radzenia sobie ze stresem

- złym odżywianiem

- stosowaniem używek

- chemicznymi i fizycznymi czynnikami środowiska

4) Determinanty zdrowia

- styl życia 53%

- środowisko fizyczno-chemiczne 21%

- dziedziczność 16%

- opieka zdrowotna 10%

_{5) Czynniki ryzyka chorób :}

- brak aktywności ruchowej

- nieumiejętność radzenia sobie ze stesem

- nieracjonalne odżywianie

- stosowanie używek=nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu

- chemiczne i fizyczne czynniki środowiskowe(fizyczne:hałas,wibracje,promieniowanie jonizujące UV podczerwone,warunki klimatyczne:temperatura, wilgotność,ciśnienie atmosferyczne chemiczne:Hg aflatoksyny, arsen, furany, azbest,SO₂, nawozy sztuczne, pestycydy)

6) Czynniki ryzyka zdrowotnego w zakresie stylu życia

- aktywność ruchwa

- zwyczaje żywieniowe

- sposób spędzania wolnego czasu

- stosowanie używek(tytoń,alkohol, leki, narkotyki)

- zachowania seksualne

7) Czynniki ryzyka zdrowotnego w zakresie czynników środowiskowych

Czynniki środowiskowe są to czynniki związane ze środowiskiem które tworzy naturalne miejsce egzystencji człowieka, a na które składa się:woda,powietrze,gleba,żywność,odpady.Czynniki środowiskowe można podzielić na czynniki:

a) biotyczne do których zaliczane są:priony, wirusy, bakterie, pasożyty, riketsje

b)abiotyczne, które dzielą się na :

- chemiczne: priorytetowe trucizny środowiskowe(SO₂,CO, pył,wielonienasycone węglowodory aromatyczne,NO i związki pochodne, F i związki pochodne, Pb i zw.pochodne, Cd i zw.pochodne,nawozy sztuczne i pestycydy) oraz pozostałe związki o działaniu mniej intensywnym(Hg, dioksyny, arsen, furany, aflatoksyny, azbest)

- fizyczne: drgania mechaniczne:wibracje, hałas; promieniowanie jonizujące, elektromagnetyczne, UV, podczerwone, warunki klimatyczne( ciśnienie atmosferyczne, temperatura, wilgotność, ruchy powietrza, światło słoneczne)

8) Czynniki ryzyka zdrowotnego w zakresie czynników psychospołecznych

- umiejętnośc radzenia sobie z reakcją stresową

- wykształcenie

- stosunki społeczne ( w rodzinie, środowisku, miejscu pracy, całym społeczeństwie)

- posiadanie i satysfakcja z pracy

- warunki mieszkaniowe

- dochody osobiste ( żywność, ubranie, higiena, kultura, rozrywka)

- poczucie bezpieczeństwa ( w domu, miejscu zamieszkania, kraju, na świecie)

9) Czynniki ryzyka zdrowotnego w zakresie czynników biologicznych

uwarunkowania genetyczne:

- homeostaza i jej sprawność

- mechanizmy adaptacyjne

- mechanizmy obronne

- mutacje genów:zaburzenia metabolizmu i czynności, zaburzenia

regulacji międzykomórkowej, zaburzenia apoptozy( zaprogramowana śmierć komórek,

- wady rozwojowe

b) wiek :

- sprawność psychofizyczna i metaboliczna

- starzenie się organizmu

- zmiany zwyrodnieniowe

- zmiany aktywności hormonalnej

c) płeć

10) Choroby środowiskowe

- zespół przewlekłego zmęczenia

- przewlekłe nieswoiste choroby ukł. Oddechowego

- wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna( różnego rodzaju alergie )

- schorzenia zależne od budownictwa( negatywny wpływ azbestu i waty szklanej używanych do ocieplania budynków)

- zespół złego budownictwa

- zwiększenie zachorowalności na choroby nowotworowe

Ad.11(Definicja stresu i jego rodzaje)

Definicja
Stres można pojmować, co najmniej dwojako. W pierwszym wypadku przyjmuje się, że stres jest niespecyficzną reakcją organizmu na wszelkie doświadczenia (pozytywne i negatywne, o różnym "ładunku emocjonalnym"), jeśli tylko zdarzenia te wymagają zmiany konwencjonalnych sposobów działania, przystosowania się do nowych warunków - czyli readaptacji.

Rodzaje stresu:

1. Według psychologii istnieją dwa rodzaje stresu: dobry (eustres) i zły (dystres). Pierwszy rodzaj jest bardzo pozytywny, pomagający rozwiązać trudną sytuację, poprawiający efektywność działania oraz utrzymujący organizm w stanie równowagi i gotowości. Jednocześnie dzięki niemu człowiek uczy się radzić w trudnych sytuacjach, stale się rozwija i wzmacnia swoją samoocenę. Z kolei drugi powstaje wskutek negatywnych emocji i kojarzy się z zagrożeniem (np. twoja kobieta miała zły dzień w pracy, przychodzi do domu i wyżywa się na Tobie)

2. Stres możemy podzielić jeszcze na ostry i przewlekły:

Stres ostry
towarzyszy nam codziennie, gdy przebiegamy przez ulicę, mamy rozmawiać z szefem, dziecko w domu zachowuje się niegrzecznie. Nie da się uniknąć stresu, nie da się bez niego żyć. Stres ostry wyostrza naszą czujność, spostrzegawczość, pozwala nam szybko stawić czoło sytuacji. Stres przygotowuje nas do większej aktywności, wysiłku, walki. Stres ostry jest pozytywny, pozwala nam przetrwać, szybko nadchodzi i szybko odchodzi. A organizm wraca do równowagi. Powoduje: przyśpieszenie akcji serca, poszerzenie dróg oddechowych, rozszerzenie źrenic, wzrost krzepliwości krwi, dystrybucję krwi do mózgu i mięśni.

Stres przewlekły
Ciągłe wymagania w pracy i domu, wyzwania, sesje egzaminacyjne w szkole czy studiach, tempo życia. Wszystko to prowadzi do sytuacji, gdzie stres towarzyszy nam stale. Nie przychodzi i odchodzi, ale jest z nami bez przerwy. Nie pozwala organizmowi odpocząć, powrócić do równowagi. Taki przedłużający się stres nazywamy przewlekłym. Jest on dla organizmu bardzo destrukcyjny. Powoduje wyczerpanie organizmu, osłabienie, trudności w koncentracji i racjonalnym myśleniu. Może zaburzać nasze funkcjonowanie prowadząc do bezsenności, zaburzeń wegetatywnych (np. nadmierna potliwość czy drżenie rąk) lub dawać objawy z konkretnych układów, np. z przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nieregularne wypróżnienia, biegunki) czy odporności (zwiększona zachorowalność). Może prowadzić do chorób organicznych jak choroba wrzodowa.
Stres przewlekły trzeba leczyć, trzeba przerwać pasmo zdarzeń prowadzące do sytuacji, gdy organizm nie ma możliwości odpocząć. Warto w ciągu dnia znaleźć dla siebie chwilę na relaks. Można też pomóc sobie przyjmując środki uspokajające, najlepiej te nie obarczone ryzykiem poważnych działań ubocznych.

Ad.12(Rodzaje stresorów)

Stresorami nazywamy bodźce lub sytuacje wywołujące stres = każda zmiana środowiska zew. lub wew. Zwierzęcia, która zaburza integralność psychofizyczna zwierzęcia

Fizyczne: hałas, uraz, wysiłek fizyczny, nagła zmiana warunków klimatycznych itd.

Łatwo generować, mierzyć dawkować.są krótkotrwałe przypadkowe znane jest źródło łatwe do eliminacji

Psychologiczne: lek, frustracje, złość, nienawiść, szczęście, miłość, zazdrość

Powstają w OUN głównie w sferze emocji; są źródłem wielu zmian; niekorzystne w organizmie ludzkim; trudno doszukać się źródła stresora; nawracające długotrwałe

Socjalne: śmierć ukochanej osoby, utrata pracy, wygrana na loterii, ślub, samotność

Długotrwałość działania; często niemożliwość wyeliminowania; wynik kontaktów międzyludzkich

Ad. 13(Fazy stresu)

stadium reakcji alarmowej (ang. alarm reaction) jest wyrazem powszechnej mobilizacji obronnych sił organizmu. Wyróżnia się w niej dwie fazy: a) faza szoku, obejmująca początkowy, bezpośredni wpływ czynnika szkodliwego na organizm charakteryzujący się wystąpieniem pierwszych sygnałów pobudzenia organizmu do obrony (np. spadek ciśnienia krwi), bądź wskaźników uszkodzenia organizmu i b) faza przeciwdziałania szokowi, obejmująca reakcje obronne, którym towarzyszą zmiany w funkcjach fizjologicznych (np. wzrost temperatury ciała),

stadium odporności (ang. the stage of resistance) - to stadium względnej adaptacji, charakteryzujące się tym, że organizm względnie dobrze znosi czynniki szkodliwe działające już jakiś czas, natomiast słabiej toleruje inne bodźce, które wcześniej były nieszkodliwe,

- stadium wyczerpania - pojawia się wtedy, gdy czynniki szkodliwe działają zbyt intensywnie, bądź zbyt długo, a uogólnione pobudzenie organizmu nie służy już zwalczaniu stresora, ale charakteryzuje się utratą zdolności obronnych, czego

wskaźnikiem jest rozregulowanie funkcji fizjologicznych. W tym stadium, mogą pojawić się względnie trwałe reakcje patologiczne, które przy dalszym działaniu stresora mogłyby doprowadzić nawet do śmierci.

Ad.14(Biochemiczne efekty stresu)

- wzrost wydzielania amin katecholowych przez nadnercza

- pobudzenie układu współczulnego

- wzrost wydzielania adrenokortykotropiny

Ad.15(Zmiany w układzie hormonalnym w reakcji steresowej)

Powiększanie się kory nadnerczy wydzielających m.in. kortyzol (jeden z hormonów stresu), natomiast grasica (miejsce dojrzewania komórek odpornościowych) ulega zanikowi. Przysadka odpowiada za równowagę hormonalną całego organizmu poprzez wpływ na większość narządów układu hormonalnego: tarczyce, korę nadnerczy, gonady, nerki, gruczoły piersiowe, macicę, oraz takie funkcje jak: przemiana materii, wzrost i pamięć. Funkcja przysadki jest z kolei kierowana przez układ limbiczno-podwzgórzowy. Układ limbiczny jest "zintegrowany" wieloma połączeniami z podwzgórzem. Podwzgórze z kolei zawiaduje - poza przysadką - autonomicznym układem nerowym oraz zawiera ośrodki regulujące m.in. ciśnienie krwi, temperaturę ciała, odczucie głodu lub sytości, pragnienie itp.

Ad. 16(Reakcje układu immunologicznego na stres)

immunosupresja; infekcje wirusowe; karcinogeneza

Ad.17(Rola osi podwzgórzowo-przysadkowo-korowo-nadnerczowej w reakcji stresowej)

Zwiększona czynność podwzgórza rozpoczyna łańcuch nawzajem pobudzających się ośrodków hormonalnych (jest to tzw. oś podwzgórze - przysadka - nadnercza, PPN). Wydzielany na końcu tego łańcucha kortyzol, zwany hormonem stresu, silnie zmienia metabolizm organizmu. Wzrasta synteza glukozy w organizmie, a jej zużywanie przez tkanki staje się oszczędne. W ustroju pojawia się w większej ilości adrenalina
i noradrenalina. Gra naczyniowa przesuwa krew do mięśni i mózgu, przyspiesza się tętno, wzrasta kurczliwość mięśnia sercowego. Drogi oddechowe rozszerzają się, przyspiesza oddech, a większa agregacja płytek przygotowuje do ewentualnego zranienia. Zmieniają się też się stężenia wielu substancji układu immunologicznego i liczba komórek odpornościowych.

Ad.18(Skutki steresu ostrego)

krótki czas trwania reakcji stresowej, zużycie tlenu., glukozy, wolnych kw. Tłuszczowych, pobudza rdzeń nadnerczy i układ współczulny; zużycie środków i sił metabolicznych; brak negatywnych skutków w rozwoju człowieka - skutki pozytywne

Ad.19(Skutki stresu przewlekłego)

Przedłużenie czasu trwania reakcji stresowej; i reakcji niepotrzebnej; pobudzenie funkcji korowo-nadnerczowej; brak możliwości zużycia i zmobilizowania środków i sił; przedłużanie się stanu pobudzenia negatywne skutki w rozwoju i zdrowiu człowieka.

Ad.20 (Stres kontrolowany i niekontrolowany)

Nie znalazłem o tym informacji

21. Typologie antyczne temperamentu.

Galen (II w. N .e) - opracował pierwszą w historii typologię temperamentu. Wyróżnił cztery bezpośrednie typy zależne od przewagi jednego z soków w organizmie:

Sangwinik ( wesoły, szybki energiczny)

Choleryk (rozdrażniony, wybuchowy, szybki)

Melancholik (smutny powolny)

Flegmatyk (zrównoważony, stały, powolny)

TEORIE NOWOCZESNE

Nowoczesną postać tej klasyfikacji nadał Iwan Pawłow, który posługiwał się zamiennie terminami „typ układu nerwowego” i „temperament”. Dokonał on następującego podziału:typ układu nerwowego słaby (melancholik)

silny

a)      niezrównoważony (choleryk)

b)     zrównoważony

 ruchliwy (sangwinik)

 powolny (flegmatyk)

TYPOLOGIE NOWOCZESNE

Kretschmer (1921r.)

Leptosomatyk ( człowiek o wątłej budowie ciała, wysoki, chudy, ramiona szczupłe, klatka piersiowa gładka i wąska, twarz pociągła, nos długi, ngi chude i długie.

Pyknik ( osobnik otyły, o bogatej tkance tłuszczowej, średniego wzrostu, szyja krótka, głowa okrągła często łysa)

Atletyk (typ umięśniony, o silnej budowie wzrost wysoki lub średni, szeroki pas barkowy, wąski pas biodrowy, wydatne kości policzkowe)

Dysplastyk (człowiek o budowie bezkształtnej, nieregularnej ludzie o bardzo wysokim wzroście albo o innych deformacjach budowy)

Kretschmer uważał, że budowa ciała idzie w parze z psychiką ludzką dlatego:

Schizotymik - budowa ciała leptosomatyczna, charakteryzuje się zwiększoną zapadalnością na schizofrenie, typ zamknięty w sobie mało towarzyski,

Cyklotymik - typ pykniczny, w wypadku choroby psychicznej zapada na psychozę maniakalno - depresyjną, towarzyski pod względem przeżyć emocjonalnych, oscyluje między radością a smutkiem,

iksotymik - typ atletyczny, spokojny mało wrażliwy, umiarkowany w gestach i mimice, ma trudność przechodzeniu od jednej czynności do drugiej, mała plastyczność umysłu, sumienność drobiazgowość,

Willam Sheldon. Wyróżnił on 3 wymiary budowy ciała:

endomorfię (przewaga narządów wewnętrznych),

mezomorfię (przewaga tkanki mięśniowej)

ektomorfię ( przewaga tkanki skórnej i nerwowej).

Z tymi wymiarami budowy ciała korelują odpowiednie wymiary temperamentu:

wisceronia (cechy temperamentu związane z dominacją funkcyjną narządów wewnętrznych),

somatotonia (cechy związane z przewagą funkcyjną struktur somatycznych)

cerebrotonia (cechy temperamentu uwarunkowane dominacją funkcyjną wyższych ośrodków nerwowych)

Typy mezomorficzne łatwo adaptują się do klimatu górskiego. Natomiast typy ektomorficzne do klimatu pustynnego.

Hans J. Esenck w swoich badaniach nad osobowością. Badając grupę 700 żołnierzy cierpiących na nerwicę wyodrębnił on drogą analizy czynnikowej dwa czynniki:

neurotyczność oraz histerię (u ekstrawertyków)

dystymię (u introwertyków).

Te badania doprowadziły go do wyodrębnienia dwóch podstawowych wymiarów osobowości: ekstrawersji (opisywanej dwubiegunowo jako ekstra-introwersja) i neurotyczności, której przeciwnym biegunem jest zrównoważenie emocjonalne. Według Eysenck ekstrawersja charakteryzuje się zachowaniami typowymi dla choleryka (aktywny, optymistyczny, impulsywny, zmienny, wybuchowy, agresywny, niespokojny, drażliwy) i sangwinika (towarzyski, gadatliwy, otwarty, wrażliwy, niefrasobliwy, żywy, beztroski, przywódczy). Natomiast introwersja to zachowanie charakterystyczne dla melancholika (spokojny, nietowarzyski, powściągliwy, pesymistyczny, zamyślony, sztywny, lękliwy, markotny) i flegmatyka (bierny, ostrożny, pojednawczy, kontrolujący się, solidny, zrównoważony, łagodny).

W dwubiegunowej charakterystyce czynników NEOAC (Paul T. Costa i Robert McCrae) czynnik E: ekstra-introwersje charakterystyka zachowań przedstawia się następująco: osoby eksrtrawertywne są przyjacielskie i serdeczne, towarzyskie i rozmowne, skłonne do zabawy oraz poszukiwania stymulacji, wykazują tendencje do dominowania w kontaktach społecznych i są życiowo aktywne i pełne wigoru, wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój; osoby introwertywne wykazują rezerwę w kontaktach społecznych, brak optymizmu oraz preferencje do przebywania w samotności i nieśmiałości. Występują również różnice w poziomie aktywności w ciągu doby. Introwertycy są bardziej pobudzeni rano, a ekstrawertycy wieczorem. U ekstrawertyków warunkowanie zachodzi szybciej i łatwiej tylko wtedy, gdy bodźcem bezwarunkowym jest nagroda, a u introwertyków, gdy tym bodźcem jest kara.

22. Zależności pomiędzy temperamentem a chorobami.

Według Kretschmera poszczególne typy ludzi śa bardziej skłonne do chorowania na pewne choroby i tak:

Schizotymik - budowa ciała leptosomatyczna, charakteryzuje się zwiększoną zapadalnością na schizofrenie, typ zamknięty w sobie mało towarzyski,

Cyklotymik - typ pykniczny, w wypadku choroby psychicznej zapada na psychozę maniakalno - depresyjną, towarzyski pod względem przeżyć emocjonalnych, oscyluje między radością a smutkiem,

23. Muzykoterapia

Muzyka jest jednym z najstarszych środków uzdrawiających, jej lecznicze właściwości były bowiem docenione i wykorzystywane już w starożytności. Warto zwrócić uwagę na to, iż sfera emocjonalna jest tą sferą, na którą muzyka oddziałuje szczególnie intensywnie. Muzyka, którą proponuje się do przeprowadzenia zajęć muzykoterapii jest naukowo opracowana i skomponowana. Utwory zawierają naturalne dźwięki przyrody wkomponowane w subtelne melodie w fizjologicznym, zgodnym z zegarem biologicznym rytmie 60 uderzeń na minutę. Dźwięki przyrody (Szum lasu i fal morskich, szmer strumieni i śpiew ptaków, wiatr, śpiew delfinów, trzask ognia z kominka i wiele innych) nagrane to ciszej to głośniej - splecione są z nastrojowymi melodiami. opracowana muzykoterapia (brzmienie odpowiednio dobranych instrumentów oraz dźwięków przyrody) wprowadza w stan równowagi i harmonii korzystnie wpływając na osobowość, postawy i emocje. Łagodnie i harmonijnie docierają do naszej podświadomości, bez względu na to, czy słuchamy, czy tylko słyszymy tę muzykę. Badania dowiodły, że po 10 minutach słuchania u większości osób zmęczenie mija, oddech staje się wolniejszy, a praca serca zwalnia. Muzykoterapia oprócz likwidacji zmęczenia gasi negatywne emocje, takie jak złość, niechęć, agresja. Pomaga w pracy, jak i w wypoczynku. Muzykoterapia może być stosowana u wszystkich grup wiekowych, począwszy od niemowląt a skończywszy na osobach w sile wieku. Już nawet w okresie płodowym muzyka wywiera ogromny wpływ na nasz organizm. Stosowana u kobiet w ciąży podnosi próg bólowy przyszłej matki, zmniejszenie czasem nawet dwukrotne ilości leków przyjmowanych przez ciężarną kobietę, a tym samym, co jest niezwykle istotne zmniejsza farmakologiczne obciążenie płodu. Dobre rezultaty muzykoterapii zaobserwowano także wśród kobiet zagrożonych utratą ciąży. Muzykoterapia jest coraz częściej wykorzystywana jako leczenie wspomagające w przypadku wielu chorób i schorzeń, tak o podłożu psychicznym (np. nerwice czy lęki), jak i cielesnym (np. w USA stosuje się ją przy rekonwalescencji pacjentów po ciężkich operacjach chirurgicznych na otwartym sercu). Prowadząc do równowagi wewnętrznej muzyka podnosi odporność organizmu i wyzwala własne mechanizmy obronne, może być stosowana w odniesieniu do wszelkich schorzeń psychicznych, psychosomatycznych i somatopsychicznych. Muzyka może uspokoić, wyciszyć, nastawiać do działania, ale też doprowadzać do depresji, dlatego terapię tego typu przeprowadza się w gabinecie pod nadzorem osoby specjalnie przeszkolonej w tym celu, muzykoterapeuty max przez okres 30 min.

24. Koloroterapia

Koloroterapia była znana i praktykowana już w starożytności. Przez wieki używano wiedzę o kolorach do przywracania równowagi i harmonii w organizmie człowieka. Kolor oddziałując na psychikę może wywołać silniejsze lub słabsze reakcje fizyczne, przyczynić się do złagodzenia objawów lub usunięcia dolegliwości. Leczenie kolorami to przywracanie i utrwalanie właściwych proporcji pomiędzy wszystkimi kolorami jakie powinny być zachowane w organizmie.
Nasze ciało różnymi sposobami daje nam znać o powstających w nim nieprawidłowościach, między innymi za pomocą barw. Ktoś kto lubi wszystkie kolory jest osobą w miarę zrównoważoną psychicznie i fizycznie. Natomiast szczególna sympatia lub antypatia w stosunku do któregoś koloru jest najczęściej oznaką nierównowagi w jednym z Pięciu Elementów.

Istotne jest nie tylko w jakiego koloru pomieszczeniu przebywamy, ale też w jakiej pościeli śpimy i jakiego koloru nosimy bieliznę. Zdarza się, że gwałtowna skłonność do danego koloru jest sygnałem rozpoczynających się w organizmie zaburzeń równowagi. To instynkt podpowiada komuś, że przedtem nie lubił zieleni, a teraz nagle czuje się w niej świetnie, że trzeba w ten właśnie sposób wyregulować wątrobę i pęcherzyk żółciowy. Początkowo zieleń działa korzystnie, jednak w miarę pogłębiania się nierównowagi może wywołać pogorszenie, zaostrzyć rozwój choroby. Tak więc ten sam kolor raz może pomóc chorej osobie a czasami zaszkodzić.
Najlepszym rozwiązaniem jest częsta zmiana koloru bielizny, ubrań i pościeli. Nie należy stale nosić np. niebieskich ubrań, gdyż kolor ten na dłuższą metę odbiera energię. Człowiek staje się coraz słabszy, coraz bardziej zmęczony i ospały.

Kolor czerwony - należy do elementu ognia. Jest to kolor najbardziej ogrzewający, pobudzający i doenergetyzujący. Kolor ten "ogrzewa" krew w tętnicach, ożywia ją i przyspiesza krążenie jednocześnie podnosząc temperaturę ciała. Inna dziwna właściwośc koloru czerwonego to działanie zabliźniające i przyspieszające gojenie ran. Nie bez znaczenia są w takich przypadkach własności aseptyczne koloru. Działając na sferę psychiczną kolor czerwony wzmacnia wolę i odwagę, pomaga pokonać poczucie bezsiły w obliczu trudności, pomaga pokonać człowiekowi depresję i melancholię.

Kolor żółty - należy do elementu ziemii. Leczy choroby dróg oddechowych: katar, kaszel, bóle gardła, zapalenie zatok, przeziębienia i łagodne grypy. Korzystnie działa na cały system trawienny, stmuluje pracę takich narządów jak: trzustka, wątroba, śledziona. Poprawia stan skóry, ułatwiając jej oddychanie. Wpływa bardzo korzystnie na pracę mózgu przez co poprawia procesy logicznego myślenia, poprawia pamięć i wzbogaca intelektualnie.

Kolor biały - należy do elementu metalu. Działa ogólnie harmonizująco i tonująco, zapewniając równowagę w organizmie. Pobudza oranizm do walki z chorobą oraz uaktywnia czynniki odpornościowe organizmu. Często bardzo duża dawka koloru białego działa na organizm wstrząsowo i przełomowo. Od tego momentu rozpoczyna się proces poprawy stanu zdrowia i całkowite wyleczenie.Największym żródłem koloru białego uważa się słońce, dlatego kąpiele słonecznedziałają ogólnie aktywizująco i wzmacniająco (stosowane z umiarem).

Kolor niebieski - należy do elementu wody. Jest kolorem ochładzającym mającym silne w łaściwości uspokajające. Łagodzi mocno dolegliwości bólowe dlatego terapia tym kolorem jest stosowana przy dolegliwościach reumatycznych, kontuzjach i zwichnięciach. Posiada również działanie uaktywniające procesy wewnątrzkomórkowe, działa korzystnie na tkankę łączną, śluzówkę, płyny surowicze i limfę. Przy pomocy koloru niebieskiego można leczyć żółtaczkę, rozstrój żołądka, biegunkę, wymioty, zapalenie jelit.

Kolor zielony - należy do elementu drzewa. Silnie działa na psychikę, ośrodki nerwowe i powoduje wzmożenie koncentracji, ułatwiając percepcję zmysłom. Jest najbardziej neutralnym kolorem - kolorem przyrody, uspokajającym, wprowadzającym harmonię do umysłu i ciała. Doskonale reguluje ciśnienie krwi. Terapia nim stosowana jest  w przypadku migren, grypy, wrzodów żołądka i chorób nowotworowych.

25. Aromaterapia

Leczenie zapachami to bardzo popularna i szybko rozwijająca się dziedzina medycyny niekonwencjonalnej. Substancje biologicznie czynne zlokalizowane
w różnych częściach roślin (wytwarzane i przechowywane w specjalnych wytworach - zbiorniczkach, komórkach, włoskach na liczne sposoby oddziałują na człowieka. Mogą one podrażniać skórę, działać oczyszczająco (moczopędnie), antyseptycznie, grzybobójczo, bakteriobójczo, uspokajająco - zwłaszcza zapach, często odbierany jako przyjemny. A właśnie zmysł węchu jest bodajże najprymitywniejszym ludzkim zmysłem (najszybsze przewodzenie bodźców do mózgu. Aromatoterapia to terapia wykorzystująca naturalne związki zapachowe wprowadzane drogą oddechową (inhalacje) i przez skórę (masaże, kompresy, kąpiele).

W Polsce można stosować przy różnych schorzeniach i stanach proponowane przez Pollena Aroma olejki: cyprysowy, sosnowy, cytrynowy, geraniowy, jałowcowy, lawendowy, rozmarynowy, mięty pieprzowej i gałki muszkatolowej. Metody stosowania to wdychanie, masaże, kominki inhalatory. Do kąpieli stosuje się napary. Większości olejków nie powinno się stosować bezpośrednio na skórę, gdyż mogą wywołać podrażnienia. nawet w rozcieńczeniu, olejki mogą podrażnić delikatne błony śluzowe, a nawet skórę. Osoby ze skłonnościami do alergii powinny przed zastosowaniem olejków wykonać test alergiczny. Niektóre olejki są foto-toksyczne, tzn. zwiększają wrażliwość skóry na promienie słoneczne. Niektórych olejków nie powinno się stosować w czasie ciąży. Jeśli mieszanina olejków przypadkiem dostanie nam się do oczu, przemywamy je nie wodą, a mlekiem (olejki rozpuszczają się w tłuszczach).

26. Dieta antystresowa

Aby skutecznie poradzić sobie ze stresem związanym z pracą, trzeba wprowadzić zmiany w sposobie odżywiania, zmniejszyć ilość alkoholu oraz bardzo dużo ćwiczyć. Trzeba także wybierać takie pokarmy, które będą pomocne w zwalczaniu stresu. Kiedy system nerwowy i immunologiczny są pod wpływem stresu, organizm szybko zużywa zapasy energii. Aby uzupełnić te braki, trzeba zwiększyć spożycie witamin z grupy B, gdyż jedynie w ich obecności następuje uwalnianie z żywności energii, którą organizm może następnie spożytkować. Najlepszymi źródłami witamin z grupy B są pełne ziarna, nabiał, soczewica i inne nasiona strączkowe, wątroba, zielone warzywa, owoce morza, chude mięso, jajka, orzechy, nasiona oraz suszone owoce.

Przedłużający się stres osłabia system immunologiczny, dlatego należy spożywać również dużo owoców cytrusowych; są one bogate w witaminę C, która podniesie odporność organizmu.

Spożywanie węglowodanów zawartych w pieczywie pełnoziarnistym, brązowym ryżu, ziemniakach i makaronie, zapewnia utrzymanie stałego poziomu cukru we krwi, czego wynikiem jest stały poziom energii. Działanie tego typu produktów żywnościowych jest skuteczniejsze niż słodkich przekąsek, które zamiast stałej energii dają krótkotrwały jej "zastrzyk".

Zbyt duża ilość soli prowadzi do podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi. Ograniczajmy spożycie bekonu, szynki, słonych przekąsek, oliwek i żółtego sera; unikajmy też gotowych dań, które zawierają zwykle dużo soli.

27. Masaż relaksacyjny

Zabiegi masażu mają wpływ na łagodzenie napięć i stresów, redukcji stanów nerwicowych, a także różnego rodzaju bólów, w tym także migrenowych. Masaż relaksacyjny ma przede wszystkim zastosowanie przy redukcji napięć oraz stresu. Stres atakuje zarówno małe jak i duże partie mięśni, osłabiając nie tylko ogólne krążenie, ale także cały układ limfatyczny, który jest oparty na regularnych skurczach mięśni. Usztywnienie ich przez podwyższony tonus mięśniowy osłabia także układ odpornościowy, limfa zaczyna trudniej krążyć. Nadmierne rozbudowanie niektórych mięśni, a także usztywnienie ich w wyniku oddziaływania chronicznego stresu wpływa nie tylko na sposób poruszania się, ale jednocześnie zmniejsza się elastyczność oraz gracja ciała.

28. Ekologia, a ekologia środowiska

Ekologia, dziedzina nauk przyrodniczych badająca wzajemne stosunki pomiędzy organizmami żywymi (lub ich grupami), a otaczającym je światem zewnętrznym (środowisko). Dzieli się na autekologię i ekologię ogólną - synekologię. Ta ostatnia na ekologię populacji i badania ekosystemów.

Ekologia środowiska

29. Nadużywanie terminu „ekologia”

30. Ekologia człowieka

Interdyscyplinarna nauka badająca dynamiczne procesy biologiczne i społeczne zachodzące między ludźmi jako jednostkami, populacjami czy społeczeństwami a środowiskiem, w którym żyją (przyrodniczym, społecznym, technicznym i kulturowym). W świetle tej nauki przyroda staje się czynnikiem limitującym możliwości człowieka i populacji ludzkiej. Toteż konieczne jest badanie wzajemnych związków przyrody i człowieka i wykorzystanie tych badań w jego gospodarczej działalności (technologia wytwarzania, planowanie przestrzenne, urbanistyka, architektura itp), aby nie powodowała ona degradacji środowiska przyrodniczego i obniżania się jakości życia, lecz by możliwe stało się rozsądne godzenie praw kultury z prawami natury i wytyczanie właściwych kierunków rozwoju gospodarki.

31. Człowiek jako efektor i receptor środowiska.

Człowiek pełni rolę:

Efektora środowiska - wydala do środowiska niepotrzebne elementy, zmienia środowisko. Postępowanie indywidualne wpływa na efekty globalne

Receptora środowiska - pobiera ze środowiska materiały potrzebne do życia, odbiera bodźce ze środowiska, przebywanie w zmienionym środowisku staje się szkodliwe i wywołuje wiele schorzeń.

32. Rodzaje bodźców wpływających na organizm i ich efekty.

Bodźce środowiskowe	Odpowiedź organizmu	Mechanizmy	Przykłady
Jednorazowy krótkotrwały bodziec	Krótkotrwałe zmiany obronne lub mobilizacja organizmu do przetrwania	Reakcja	Odruchy o działaniu obronnym, reakcje emocjonalne i immunologiczne
Dłużej trwające, powtarzające się bodźce o umiarkowanym nasileniu	Morfofunkcjonalne zmiany odwracalne	Adiustacja	Aklimatyzacja, przyrost roboczy kom.Mięśniowych, wzrost masy kom.tłuszczowych, zmiana behawioryzmu
Długotrwałe silne bodźce	Morfofunkcjonalne zmiany nieodwracalne	Zmiany plastyczne	Zmiany budowy kośćca, przyrost liczby kom. Zmianę charakteryzują zmiany w ontogenezie
Bardzo rzadko występujące bardzo silne bodźce stanowiące o przeżyciu	Niemożność przeżycia - zgon	Adaptacja genetyczna	Selekcja, zgon osobników nieprzystosowanych, przeżycie przystosowanych

33. Czynnik środowiskowy, a czynnik ekologiczny

Jeżeli czynnik środowiskowy przekroczy granice tolerancji wtedy staje się czynnikiem ekologicznym (wprowadzającym organizm w „grę ze środowiskiem”, zmieniającym kierunek rozoju na tor równoległy do zadanego mu genetycznie). Jeżeli czas i siła tego bodźca jest duża organizm może nie wrócić na tor genetyczny.

34. Ekosensytywność - osobnicza wrażliwość organizmu. Jej wzrost przypada na 1-3 r ż organizm nabywa najwięcej umiejętności, okres dojrzewania)

35. Adaptabilność - zdolność do fizjologicznego reagowania przystosowawczego komórek, tkanek, narządów organizmu na zmiany warunków jego środowiska zewnętrznego i wewnętrznego; przystosowawczość

36. Od czego zależy efekt działania czynników ekologicznych na organizm człowieka.

Uwarunkowania genetyczne, Rasy ludzkiej, Aktualny stan zdrowia, Stężenie czynnika szkodliwego, stanu skupienia, Stopnia urbanizacji terenu,

Działanie lokalne władz, np. wprowadzenie kanalizacji, oczyszczalnie ścieków,

Szkodliwego wpływu człowieka na środowisko naturalne,

37. Czy na występowanie chorób związanych ze środowiskiem mają wpływ jedynie szkodliwie czynniki środowiska.

Nie- wpływ mają także: czynniki genetyczne, rasa, aktualny stan zdrowia, nieodpowiednie odżywianie się, prowadzenie niezdrowego trybu życia, nieprawidłowe zabudowanie, nie przestrzeganie przepisów bhp, nadmierna ekspozycja na czynnik szkodliwy, stężenia czynnika szkodliwego, stanu skupienia, temperatury, czasu ekspozycji na szkodliwy czynnik,

38. Jak widzisz rolę lekarzy w propagowaniu prawdziwie proekologicznego stylu życia?

Propagowanie zdrowej żywności, dostarczania organizmowi naturalnych witamin nałogów owocach, warzywach, ograniczanie połykania pigułek z witaminami,

Zwalczenie nałogów np., tytoń, alkohol, narkotyki,

Propagowanie sportu, wysiłku fizycznego,

Prowadzenie szkoleń z młodzieżą - działania profilaktyczne,

Korzystanie z świeżego powietrza,

Przeprowadzanie systematycznie badań kontrolnych,

Niwelowanie strachu przed lekarzem,

Przeprowadzanie analiz zależności zdrowotności ludzi a środowiskiem w jakim żyją, właściwe wnioski wprowadzać w życie,

Właściwy przykład dla ludzi,

Zachęcanie do wszelakiej profilaktyki, aby zapobiegać skutkom,

39. Działanie hałasu na organizm.

Ucho wewnętrzne - głuchota, Zaburzenia w układzie krążenia - tachykardia

Wrzody żołądka, Wzmożone wydzielanie hormonów kory nadnerczy

Zmiana perystaltyki jelit, Zespół rzekomo nerwicowy (bóle głowy, drażliwość, spadek masy ciała, brak łaknienia, zaburzenia postrzegania barw, uczucie zmęczenia)

Do 30 dB - hałas obojętny

30 - 60 - utrudniona rozmowa i sen

60 - 80 - zmiany rytmu oddychania, zmiana ciśnienia, choroba wrzodowa

85 - 120 - uszkodzenie słuchu

powyżej 150 - nagły zgon

40. Źródła hałasu oraz zapobieganie jego szkodliwemu działaniu na organizm.

Żródła: komunikacja, przemysł ciężki, parkingi, przemysł maszynowy, budownictwo,

Ochrona:

Lokalizacja dróg z dala od siedlisk ludzkich, Przestrzeganie norm technicznych

Ograniczenie ruchu, Dbanie o nawierzchnię dróg, Ekrany przeciw hałasowe, Nowe cichsze maszyny, Izolowanie i tłumienie dźwięku, Indywidualne środki ochrony słuchu (stopery, hełmy ochronne, nauszniki, ubrania ochronne)

41. Profilaktyka przed szkodliwym działaniem promieniowania nadfioletowego.

Fale o długości o,18 - o,4 μm

Profilaktyka:

Okulary z filtrami UV, Ściśle określony czas ekspozycji, Osłony, tarcze ochronne,

Filtry spawalnicze, odzież, kremy ochronne, badanie lekarskie co 3 lata

unikanie słońca w II połowie czerwca i I połowie lipca pomiędzy godziną 10 a 14,

42. Profilaktyka zespołu wibracyjnego.

organizacyjno - techniczna: przestrzeganie norm BHP, kontrola sprzętu, izolatory, rękawice, skrócenie czasu ekspozycji, po godzinie pracy 10 minut przerwy,

lekarska: wstępne badania ogólne, badanie neurologiczne, rtg kręgosłupa i kończyn górnych, nie zatrudnianie osób z chorobą reumatyczną urazami czaszki, cukrzycą, osób poniżej 18 r. ż. Badania okresowe co 3-4 lata

43. Negatywne skutki działania promieniowania podczerwonego na organizm oraz zapobieganie im.

Źródło promieniowania: słońce, piece hutnicze ,piece do wytapiania szkła, palniki gazowe,

Działanie na organizm:

IRA- podczerwień krótka, energia cieplna rozchodzi się po organizmie, rzadko oparzenia, oparzenia dna oka, większe ryzyko zaćmy,

IRB - miejscowe oparzenia, przewlekłe działanie- przebarwienia i zanik skóry,

IRC - zatrzymują się na powierzchni skóry,

Profilaktyka: przestrzeganie zasad BHP, okulary i odzież ochronna, ekranowanie urządzeń, chłodzenie powietrzem,

44. Ochrona przed działaniem pola elektromagnetycznego.

Budowanie sieci wysokiego napięcia z dala od skupisk ludności, na obrzeżach miast,

45. Ogólne i miejscowe działanie wysokiej temperatury.

Ogólne: zwiększenie potliwości, zmiana składu płynów ustrojowych, osłabienie, odczucie duszności, zwiększenie przepływu skórnego, zaczerwienienie skóry, zmniejszenie produkcji ciepła,

Miejscowe: oparzenia I stopnia(zaczerwienienie skóry, podwyższenie temperatury skóry, pieczenie, uczucie bólu, obrzęk), II (zaczerwienienie, pęcherze z wysiękiem, ból) ,III (martwica skóry), IV (zwęglenie),

46. Ogólne i miejscowe działanie niskiej temperatury.

Wychłodzenie organizmu, obniżenie temperatury skóry, zmniejszenie przepływu skórnego, skóra blada, zmniejszenie przepływu przez narządy wewnętrzne, zwiększenie metabolizmu - zwiększenie produkcji ciepła, drżenie mięśniowe,

Miejscowe: odmrożenia I( rumień z nieco sinofioletowym odcieniem), II( zmiany pęcherzowe wraz z obrzękiem skóry i tkanki podskórnej), III stopnia( zmiany martwicze powstaje zgorzel sucha z następowym samoodzieleniem martwiczej tkanki), najczęściej palce rąk, nóg, nos,

47. Czym się różni hipobaria od hiperbarii?

Hipobaria: zmniejszone ciśnienie atmosferyczne wpływające na organizm człowieka, dotyczy głównie lotników, wspinaczy wysokogórskich:

Wpływ na organizm: im szybciej spada ciśnienie tym zaburzenie w organizmie mają gwałtowniejszy przebieg!

Rozprężanie gazów zawartych w jamach ciała np. zatoki przynosowe, ucho środkowe, gazy w żołądku i jelitach, które zwiększając swoją objętość powodują ucisk na narządy, aż do pęknięcia włącznie,

Wybroczyny krwotoczne w skutek pęknięcia naczyń krwionośnych,

Niedobór tlenu, kwasica metaboliczna (akapnia),

Przyspieszenie rytmu oddechowego przy zawartości ok. 15% O2, niedotlenienie 9 - 12%, współczynnik oddechowy zwiększa się,

Spadek wysycenia hemoglobiny tlenem,

Zwiększenie ilości hemoglobiny i liczby erytrocytów w krwi obwodowej,

Przyspieszenie czynności serca,

Zaburzenia neurologiczne ( zaburzenia postawy ciała, równowagi, omamy słuchowe i wzrokowe)

Stan porażenia mięśni,

Hiperbaria - zwiększenie ciśnienia otaczającego organizam, choroba nurków

Objawy: Szum w uszach, uczucie ucisku, Niedostatecznie szybkie wyrównywanie się ciśnień w kościach upowiecznionych, jamach ciała w skutek tego powstaje podciśnienie, Obniżenie procesów metabolicznych, Spadek ciepłoty ciała,

Choroba Kesonowa ( zbyt szybkie obniżanie ciśnienia) Powstają zatory gazowe, spienienie krwi w sercu z następową ostrą niewydilnościa krążenia, mrowienia w kończynach, śwąd skóry, bóle mięśniowe, przeczulice, niedowłady i porażenia nerwowe, nadmierna pobudliwość ruchowa, drgawki zaburzenia zmysłów, silna duszność śmierć z uduszenia,

48. Dlaczego wysiłek fizyczny redukuje negatywne skutki reakcji stresowej w zakresie układu krążenia?

Wysiłek fizyczny powoduje większe zużycie materiału energetycznego, tymczasem podczas reakcji stresowej uwalniane jest duże stężenie adrenaliny i noradrenaliny. Są to hormony walki i ucieczki mobilizujące wszelkie zapasy energetyczne organizmu. Podnosi się stężenie glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Wykonanie w tym momencie przez organizm zwiększonego wysiłku fizycznego powoduje wykorzystanie zapasów energetycznych krążących w krwi, przywrócenie organizmu stabilności.

49. W jaki sposób reakcja stresowa przyczynia się do nasilenia miażdżycy?

Stres Aminy katecholowe glikokortykoidy

aktywacja uszkodzenie insulina(-) nadmiar

płytek śródbłonka glukoza(+) acetyloCoA
FFA(+)

Wykrzepianie Prostacykliny(-) sterydogeneza

przyścienne

BLASZKA odsłonięcie wzrost stęż.

MIAŻDŻYCOWA błony środkowej VLDL, LDL
cholesterol

50. Dlaczego reakcja stresowa może powodować występowanie choroby niedokrwiennej serca?

Ten sam schemat co wyżej zachodzący w tętnicy wieńcowej. Oderwanie blaszki miażdżycowej powoduje zaczopowanie tętnicy zawał serca.

51. Wpływ stresu na nerkowe mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego.

Autoregulacja przepływu nerkowego:

Niedokrwienie nerki wyrzut reniny przejscie angiotensynogenu w angiotensynę I konwersja w angiotensynę II1.Skurcz naczyń oporowych, 2.Pobudzenie ukł. Nerwowego, 3.Pobudzenie pragnienia (przednie podwzgórze), 4.Pobudzenie wydz. Aldosteronu wzrost obj. płynów i wzrost ciśnienia

Reakcja tętnicy nerkowej

Tętnica nerkowawzrost ciśnienia powoduje skurcz

spadek powoduje rozkurcz

Nadciśnienie jako efekt reakcji stresowej

Streszmiana punktu nastawienia baroreceptorów tętnicy szyjnejutrwalenie nadciśnieniawzrost ciśnieniawahania ciśnienia tętniczegomechanizmy regulacyjne tętnicy nerkowejprzerost mięśniówki tętnicy nerkowej, wzrost reaktywnościnadmierny skurcz jako efekt wzrostu ciśnienianiedokrwienie nerkiwyrzut reninywzrost ciśnienia

Dowód - przerost tętnicy w badaniach sekcyjnych. Skuteczność w leczeniu stosowania blokerów konwertazy co wskazuje na mechanizm nerkowy.

52.Motoryka przewodu pokarmowego w stresie(żołądek,jelito cienkie i jelito grube)

ŻOŁĄDEK Stresor powoduje: wzrost aktywności bioelektrycznej, spadek perystaltyki, wzrost napięcia zwieracza odźwiernika, spadek opróżniania żołądka, wzrost wydzielania soku żołądkowego, spadek wydzielania śluzu

JELITO CIENKIE

Stresor powoduje: spadek prędkości powstawania i szerzenia potencjałów, czynnościowych, spadek perystaltyki i przesuwu treści pokarmowej, spadek wydzielania enzymów trawiennych co powoduje odwodnienie znacznych treści pokarmowych, powstanie treści zbitej

JELITO GRUBE

wzrost prędkości powstawania potencjałów, wzrost prędkości szerzenia potencjałów, wzrost perystaltyki, wzrost pasażu treści pokarmowej przez jelito Wszystkie te czynniki powodują powstawanie BIEGUNEK

53.Jak zmienia się motoryka przewodu pokarmowego w przewlekłym stesie

Stres przyspieszenie perystaltyki w jelicie biegunka, opróżnienie jelita grubegozaparcie bo jelito grube jest już puste a w jelicie cienkim jest zatrzymana perystaltyka Stres spowolnienie perystaltyki w jelicie cienkim zaparcia

Przyczyny zaparć

Stres jelito cienkienadmierne odwodnienie treści pokarmowej w jelicie cienkimzwiększenie oporów przesuwania mas kałowychpogrubienie mięśniówki i zwężenie światła jelita grubegospadek pasażu

54.Wymień przyczyny ostych owrzodzeń żołądka

-urazy wielo narządowe z dużą utrata krwi

-urazy głowy ze wzmożonym ciśnienie śródczaszkowym, krwotoki, hipowolemia, wstrząs, opażenie, wyziębienie, ból

55.Patomechanizm zaparć stresowych-patrz wykres z pytania 53

56.opisz związek reakcji stresowej z Colitis Ulcerosa

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego występuje u osób predysponowanychprodukcja przeciwciał przeciwko własnym tkanką(antygenem jest nabłonek jelita grubego)co powoduje gwałtowne zmiany zapalne w obrębie jelitauszkodzenie jelita biegunkibliznowacenie. Jest to stan przed nowotworowy

Przyczyna stres jelito grube(odwodnione masy z jelita cienkiego)naprzemienne przyspieszanie i zwalnianie perystaltykipogrubienie mięśniówki i zwężenie światłauszkodzenie błony śluzowej i krwawieniadodatkowo zmiany zapalne(autodestrukcja błony śluzowej z reakcji antygen przeciwciało)zmiany bliznowate jeszcze bardziej zwężające światłoitd.

57.Działanie CRH i TRH w patogenezie owrzodzeń stresowych

StresorCRH(+)wzrost ACHwzrost glikokortykoidówhamowanie fosfolipazy Aspadek syntezy prostaglandynspadek produkcji śluzu, spadek wytrzymałości, spadek regeneracji, spadek produkcji NaHCO3

CRH(+)aktywacja LC(miejsce sinawe)wzrost NA i A spadek ukrwienia błony śluzowej

CRH(+)aktywacja nerwu X spadek perystaltyki, wzrost produkcji soku żołądkowego, zwiększenie napięcia zwieracza odźwiernika

TRH(+)wzrost NA i A spadek ukrwienia

58.Wymień i krótko opisz skąd się biora nowe patogenny

Naturalne rezerwuary(szereg drobnoustrojów, które w sprzyjających warunkach mogą wywołać chorobe. Muszą one zostać przeniesione do wrażliwej populacji)

-uwrażliwienie populacji(zaprzestanie masowych szczepień ochronnych np.ospy

-ewolucja,-inżynieria genetyczna (uzyskanie cech niebezpiecznych w drobnoustrojach do celów militarnych np. laboratoria wojskowe, choroby odzwierzęce np. HIV i SARS

-mutacje drobnoustrojów spowodowane np. chemioterapełtykami,

zakażenia: wąglikiem, ospą prawdziwą, dżumą płucną, Ebola, arenowirusami

zatrucia: toksyną botulinową

59-w jaki sposób choroba może przejść ze zwierząt na człowieka

droga kropelkowa, droga pokarmowa, wszy, sierść, ukąszenia, podrapania, ugryzienia, pchły,

60. Co to jest broń genetyczna-podaj przykłady

Broń genetyczna jest uzyskana metodami inżynierii genetycznej i stosowana w celach bioterroryzmu. Patrz nowe patogeny pyt.58

61.Wąglik jako broń biologiczna-sposób ataku, postać i przebieg choroby, środki zaradcze

WAGLIK - jest to wirus odzwierzęcy. Po przebytej chorobie uzyskiwana jest odporność.

Dogi dostania się do organizmu człowieka:

-przez zranioną skórę, wdychanie spór(jest to najgroźniejszy sposób zakażenia)

-zakażone pożywienie,

Wyróżniamy trzy postacie choroby.

A)Postać skórna: obrzękgrudkaczarna krostawrzód martwiczyposocznica

B)Postać płucna: inkubacja 2-43 dni u 40% powoduje śmierć. Endospory fagocytowane są w płucach przez makrofagi. Niektóre są przez nie przenoszone w głąb organizmu do węzłów chłonnych tchawicy i oskrzeli. Tam następuje kiełkowaniewytwarzanie toksynobjawy grypopodobne, suchy kaszelwystępuje gorączka, zapalenie śródpiersia i krwotoczny obrzęk płuc, czasem zapalenie opon mózgowych(wówczas 95%śmiertelności,jeśli brak leczenia do 48h.)

C)Postać jelitowa-bóle brzucha, nudności, wymioty, gorączka ,krwawa biegunka, posocznica ,toksemia prowadząca do wstrząsu i zgonu.

Leczenie - doxacyklina, amoxacylina

Profilaktyka: szczepienia i profilaktyczna antybiotykoterapia

62.Rycyna jako broń biologiczna. Sposób ataku, postać i przebieg choroby, środki zaradcze.

Rycyna - substancja pochodzenia roślinnego (nasiona Rącznika Pospolitego), silnie toksyczna. Objawy występują po kilku godzinach, należą do nich: gorączka, wymioty, nudności, bóle brzucha, krwawienie, bezmocz, rozszerzenie źrenic, w przypadku podania przez skórę następuje martwica w miejscu podania. Po zatruciu drogą wziewną następuje obrzęk płuc.

63.Ospa prawdziwa jako broń biologiczna-sposób ataku, postać i przebieg choroby, środki zapobiegawcze

Ostra choroba wirusowa przebiegająca z wysypką. Charakteryzuje się nagłym początkiem, gorączką, bólami głowy, uczuciem rozbicia, wyczerpania , silnymi bólami mięśni grzbietu, bólami brzucha (objawy niecharakterystyczne mogące trwać 2-4 dni).

WYSYPKA-plamkagrudkakrostapęcherzyk na szczycie grudki(pęcherze pojawiają się jednoczasowo a ich ropienie następuje w ciągu 1-2 tygodni)przysycha-tworzy się strup. Najczęstrze miejsce lokalizacji; twarz, kończyny, później tułów. W ciężkich postaciach wysypka ma charakter krwisty.

ZAKAŻENIE: droga kropelkową, przez bezpośredni kontakt, wydzielinę pęcherzyków, przez powietrze.

-okres zakaźności pokrywa się z okresem zmian skórnych-do odpadnięcia strupów

-okres wylęgania 7-17 dni

PROFILAKTYKA: -szczepienia

-osoby z kontaktu (szczepienie +21 dni kwarantanny)

64. SARS - przebieg choroby, środki zaradcze.

SARS - zespół ciężkiej, ostrej niewydolności oddechowej - rodzaj nietypowego zapalenia płuc.

Droga zakażenia: Kropelkowa, możliwe że również przez kontakt bezpośredni (wydaliny, wydzieliny).

Wywoływana przez: Koronowirusy

Przebieg choroby: 1.Grypopodobna (gorączka, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle mięśniowe, kaszel, ból gardła) , 2.Duszności.

Leczenie: Antybiotyki nieskuteczne, używana - rybowiryna i kortykosterydy.

65. Co to jest agroterroryzm?

Polega na niszczeniu upraw roślin, hodowli zwierząt poprzez stosowanie środków trujących w wodzie, dosypywanych do pokarmu, sztucznych nawozów, oprysków dużych upraw. Drugim objawem agroterroryzmu może być modyfikowanie produkcji zwierząt i roślin, przez co stają się one niezdatne do spożycia, trujące, wywołujące objawy zatrucia.

66. Wymień podejrzane cechy epidemii wskazujące na możliwość ataku bioterrorystycznego.

Wzrost zachorowań na choroby nie związanych z porą roku, chorób rzadkich, chorób kończących się zgonami pacjentów hospitalizowanych, występujące na danym obszarze podobne przypadki, Rozpoznanie użycia broni biologicznej:
- wiele zmarłych lub chorych z podobnymi objawami (o nieznanej przyczynie)
Symptomy są zależne od patogenu. - zmarłe bydło, - ciężki przebieg chorób,- słaba odpowiedź lub brak odpowiedzi na rutynowe leczenie, - przypadki chorób niezwykle rzadkich, - choroba o nietypowych cechach lub w szczepionej populacji, - atypowe środki przenoszenia

67. Metody walki z bioterroryzmem.

Likwidacja podejrzanych, skażonych, o niepewnym pochodzeniu materiałów. Wywiad i przeszkolone grupy (likwidacja miejsc, gdzie są produkowane środki potrzebne do ataku bioterr.), wprowadzenie specjalnych zezwoleń na zakup odczynników, urządzeń potrzebnych do wyprodukowania np. patogenów. Ochrona laboratoriów, gdzie przechowywane są szczepy bakterii i wirusów silnie patogennych, ustawy międzynarodowe zakazujące produkowania broni biologicznej i chemicznej, a także wszystkie środki prewencji (szczepienia, produkcja większej ilości np. antybiotyków, odpowiednie przeszkolenie służb ratunkowych, edukacja społeczeństwa, schrony z własnym systemem oczyszczania powietrza, wody i odpowiednimi zapasami żywności)

68. Wirusowe gorączki krwotoczne- epidemiologia, przebieg choroby, środki zaradcze.

Wirusy z rodziny Filoviridae są czynnikiem etiologicznym choroby Marburg i Ebola, objętej nazwą afrykańska gorączka krwotoczna.
2. Charakterystyka kliniczna.
Początek choroby jest nagły, ostry, z silnym bólem głowy, bólami mięśni, uczuciem ogólnego rozbicia. Pojawiają się: wysoka gorączka, wymioty, ból gardła, odczyn ze strony opłucnej z suchym, męczącym kaszlem. Na skórze występuje plamisto-grudkowa wysypka oraz wykwity na błonach śluzowych. Pomiędzy 5 a 7 dniem choroby występują stopniowo nasilające się objawy skazy krwotocznej z możliwością krwawień do jam ciała. Pantropowe powinowactwo wirusów powoduje uszkodzenie licznych wewn. narządów śródmiąższowych. Obserwuje się zapalenie wątroby, mięśnia sercowego, trzustki, płuc, jąder, nerek. Śmiertelność waha się od 27% przy chorobie marburskiej do 50-90% przy zakażeniu wirusem Ebola.
3. Czynnik etiologiczny.
Wirusy: Marburg i Ebola, przynależne do rodziny Filowirusów, zawierają RNA, są identyczne pod względem cech morfologicznych, różne pod względem antygenowym. Szczepy wiru-sa Ebola izolawane z Zairu i Sudanu należą do dwóch biotypów różnych pod względem własności biologicznych i budowy chemicznej; szczep zairski jest bardziej wirulentny, zarówno w warunkach naturalnych jak i laboratoryjnych. Wirusy są wrażliwe na wysoką temperaturę (60°C) oraz na stosowane rutynowo środki dezynfekcyjne - fenol, podchloryn sodu, formalina, pary formaldehydu, promienie UV, promienie y, betapropiolakton. Wirus przechowuje się w niskich temperaturach ( - 70°C); w temp. +4°C przeżywa przez wiele dni.

Zapobieganie i zwalczanie.
A. Unieszkodliwienie źródła zakażenia - chory powinien być izolowany w szpitalu zakaźnym w okresie ostrym choroby i co najmniej 7 dni po ustąpieniu objawów; łączny okres izolacji chorego nie może być krótszy niż 21 dni; pomieszczenie w którym przebywa chory powinno zabezpieczać przed możliwością szerzenia się zakażenia drogą powietrzną; osoby z bezpośredniego kontaktu z chorym podlegają 21-dniowej izolacji, a osoby z kontaktu wtórnego podlegają nadzorowi zdrowotnemu; osoby z bezpośredniego kontaktu gwarantujące zdyscyplinowanie, mogą również podlegać nadzorowi zdrowotnemu; nad importowanymi małpami należy rozwinąć nadzór lekarsko-weterynaryjny.
B. Przecięcie dróg szerzenia - dezynfekcja pomieszczeń, sprzętów i sprzętu laboratoryjnego (gotowanie, podchloryn sodo-wy 1:500, 2% roztwór fenolu z dodatkiem 0,5% węglanu sodowego, 2% formalina, jodoform z dodatkiem 0,2% azotanu sodowego); osoby opiekujące się chorymi powinny być zaopatrzone w sprzęt ochronny osobisty i odzież ochronną; powinny to być osoby doświadczone w organizacji i metodach pracy z materiałem wysoko zakaźnym; zwłoki zmarłych podlegają dezynfekcji.
C. Zwiększenie odporności - dotychczas brak możliwości.
D. Postępowanie podczas epidemii - izolacja chorego; ustalenie źródła zakażenia; ustalenie miejsca pobytu chorego przed zachorowaniem i zebrania informacji o ewnetualnych innych przypadkach zachorowań na tym terenie; jeżeli źródłem zakażenia są zwierzęta lub ich tkanki - wdrożenia postępowania sanitarno-weterynaryjnego; ustalenia informacji o innych osobach przebywających w ognisku; ustalenie osób z kontaktu bezpośredniego z chorym i poddanie ich izolacji lub nadzorowi; jeżeli osoby z kontaktu bezpośredniego zmieniły miejsce w kraju lub za granicą - odpowiednie informacje muszą być przesłane dla służby sanitarnej danego terenu.
Leczenie swoiste.
Nie istnieje; zalecane jest podawanie plazmy ozdrowieńców (wolnych od zakażenia wirusem HIV i wzw).

69. Charakterystyka narkomanii w Polsce.

Stały wzrost liczby narkomanów.

Młodzieżowy charakter ( średnia wieku 18- 24)

48% to wykształcenie podstawowe ( raczej ludzie niewykształceni)

niegdyś tylko w miastach teraz również zaczyna występować na wsiach

najczęściej stosowane są pochodne konopi, ale także coraz więcej ecstasy, heroiny, amfetaminy.

Na dzień dzisiejszy mamy 60 tys. narkomanów zarejestrowanych ( szacowane dane)

Polska produkuje, eksportuje: amfetaminę, heroinę, kokainę

Polska bierze udział w przemycie ze wschodu na zachód

70. Wymień narkotyki z grupy halucynogenów i krótko opisz ich działanie.

Do tej grupy zaliczmy: LSD, Grzyby: łysiczka lancetowata, muchomor czerwony

Meskalina- wyciąg z kaktusów meksykańskich, Po ich spożyciu występują halucynacje (omamy)- wrażenia zmysłowe połączone z objawami depersonifikacji, lękiem, niepokojem, mogą być w zakresie każdego zmysłu, błogostan.

LSD (lizergid)- półsyntetyczny z alkaloidów sporyszu buławinki czerwonej. Bardzo silna trucizna dla OUN. 2 mg już działa na mózg. Objawy:

Zaburzenia psychiczne: euforie, depresje, niepoczytalność ( częste samobójstwa, wyskakiwanie przez okno itp.)

Czasami występuje tzw. „FLASHBACK”- nawrót przeżyć narkotycznych bez zażycia środka, ale pod wpływem emocji tj. stres, strach, podniecenie itp.

Grzybki: Łysiczka lancetowata: kult w Ameryce Południowej u Azteków. Zawiera psylocybinę- substancja działająca jak LSD. Podstawowe objawy to halucynacje i bierność. Muchomor czerwony: kult w Syberii. Początkowo objawy podobne jak po alkoholu a później halucynacje, nadwrażliwość na światło, wyostrzenie zmysłów

Grzybki mają silne właściwości toksyczne zwłaszcza na nerki i wątrobę.

Meskalina (peyotl): otrzymywana z surowców naturalnych i dlatego nie działa tak silnie

Charakterystyczna jest tutaj tzw. synestezja- czyli współdziałanie wszystkich zmysłów.

71. Wymień narkotyki z grupy amin i krótko opisz ich działanie.

Zaliczmy tutaj: efedrynę, amfetaminę, metamfetaminę, kokainę

Efedryna- podobna do amfetaminy, ale nie zaliczana do narkotyków. Występuje jako składnik leków na nadciśnienie, astmę. Otrzymywana z surowców roślinnych.

Amfetamina- syntetyczny, biały proszek. Powoduje znieczulenie języka, gorzki smak. Może być wdychana, palona lub podane dożylnie. Często występuje w dopingu. Znosi uczucie zmęczenia, poprawia nastrój, powoduje bezsenność, wzrost RR, rozszerza źrenice, lepsze skupienie, zapamiętywanie (pozorne). Może powodować:

zatrucie ostre: autoagresja, wzrost RR

zatrucie przewlekłe: spadek RR, wychudzenie, brak skupienia

Metamfetamina- działa podobnie do amfetaminy ale 8 x szybciej

Kokaina- otrzymywana z liści krzewu kokainowego( świętego dla indian). Żute liście nie uzależniają tak szybko i mocno jak postać oczyszczona. Jest stosowana w lecznictwie do znieczulenia powierzchniowego. Kiedyś była w Coca-coli. Kurczy naczynia, wzrost RR, rozszerza źrenice, powoduje podniecenie psychiczne, motoryczne, potem szał, drgawki, znużenie, senność, utratę przytomności.

72. Wymień przetwory konopii indyjskich i krótko opisz ich działanie.

Należy tu wymienić: marihuanę, haszysz, Marihuana- z konopii indyjskich. Związkiem aktywnym jest głównie THC (tetrahydrokanabinol)

Haszysz- zastygła żywica z tych roślin. Działanie występuje od 20 min. po zażyciu przez 4 godz. Objawy: odprężenie, wesołość,wizje, apatyt, rozszerzenie naczyń, oskrzeli, bladość, utrata kontroli czasu. Po odstawieniu występują nudności, pocenie się. Tolerancja rozwija się powoli.

73. Wymień i opisz działanie opiatów.

Preparaty makowe określane są nazwą opioidy.

Kiedyś były stosowane jako środki nasenne, p/bólowe, uspokajające, przeciwbiegunkowe.

Należy tu wymienić: opium, morfinę, heroinę

Opium- stężały sok otrzymany przez nacięcie niedojrzałych makówek

Morfina- bialy proszek lub igiełki. Dobra na sen, p/bólowa. Szybko występuje uzależnienie. Ogromna tolerancja ( 1g/ dzień). Stosowana w lecznictwie u osób umierających na nowotwory- dzialanie p/bólowe bardzo silne przy nieznacznym działaniu na psychikę. Powoduje: Spadek RR, zwężenie źrenic, znosi reakcje na bodźce ( senność ), hamuje perystaltykę i oddech(można zejść z bezdechu), wzmaga napięcie pęcherza i mięśni gładkich. Heroina- działa 8 x bardziej halucynogennie a słabiej p/bólowo. Otrzymywana poprzez acetylację morfiny. Występuje w postaci kompotu (ze słomy makowej). Objawy analogiczne do morfiny. Nie ma zastosowania w lecznictwie, ale popularna wśród polskich narkomanów.

74. Wymień narkotyki z grupy substancji wziewnych i krótko opisz ich działanie.

Należy tu wymienić: rozpuszczalniki organiczne, kleje, lakiery, dezodoranty, proszki do prania. Za ich działanie odpowiadają ich składniki tj: toluen, benzen, ksylen, aceton.

Działają około 1h od inhalacji. Stosowane są głównie przez dzieci (łatwa dostępność). Wdychane są przez nos i usta dzięki czemu szybko dostają się do krwiobiegu. Z objawów należy wymienić: zaburzenie mowy(bełkotanie), nieporadność ruchową,nadwrażliwość na światło, ożywienie, kichanie, kaszel. Później powstają strupki, krosty na wargach, wrzody nosa.

75. Wyjaśnij pojęcie tolerancji w odniesieniu do substancji psychoaktywnych.

Tolerancja to zmniejszenie skutków działania dawki, co powoduje konieczność stopniowego zwiększania dawek substancji psychoaktywnych. Możemy wyróżnić tolerancję: ostrą- rozwija się szybko np. alkohol, nikotyna

przewlekłą- rozwija się wolniej a utrzymuje siędługo

krzyżową- jeden środek uzależniający powoduje tolerancję dla innych środków z tej samej grupy. Może być ona swoista(całkowita) lub nieswoista(niecałkowita)

76. Opisz metody walki z narkomanią

walka z narkotykami- eliminacja ich z życia, ograniczenie konsumpcji

strategia redukcji szkód- zakłada, że narkotyki są nieusuwalnym elementem naszego życia, więc pozostaje eliminacja szkód np. poprzez programy wymiany igieł, strzykawek

77. Skład dymu tytoniowego( wymień i krótko opisz najważniejsze składniki)

Składniki dymu:

faza cząsteczkowa- ciała smołowate (na filtrze) to ponad 40 substancji rakotwórczych

nikotyna- nie jest kancerogenem, działa na OUN, uzależnia

tlenek węgla (6-8%)- blokuje hemoglobinę i powstaje karboksyhemoglobina, co powoduje niedotlenoenie tkanek

fenole, aceton, benzapiren, cyjanowodór, formaldehyd, pierwiastki promieniotwórcze

i wiele innych substancji kancerogennych

78. Palenie bierne a palenie czynne.

Palenie czynne:

rak płuc, jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka, trzustki, nerek, moczowodów, pęcherza moczowego, jelita grubego.

14% zachorowań na białaczkę

30% rak szyjki macicy

przewlekłe zapalenie oskrzeli

zaćma

nadciśnienie

spadek wzrostu kości

krwawienia wewnątrz-mózgowe

zmarszczki

wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, udaru, ataku serca, tętniaka aorty, miażdżycy

pozorne efekty pozytywne: łagodzi objawy Alzheimera, zapobiega chorobie Parkinsona, poprawia pamięć i koncentrację

Palenie bierne- podobny stopień zagrożenia, w dymie więcej małych cząstek, łatwiejsze przenikanie do płuc, wzrasta ryzyko zawału.

79. Wymień i krótko scharakteryzuj choroby odtytonoiwe

nowotwory (głównie płuc)

przewlekłe zapalenie oskrzeli

astma oskrzelowa

wolne rodniki uszkadzają śródbłonek naczyń, powodując miażdżycę.

80. Jaki jest wpływ palenia tytoniu na procesy reprodukcujne

spadek libido

spadek płodności

wzrost wskaźnika poronień

spadek masy urodzeniowej i wzrost podatności na choroby

dzieci palaczy są niższe

dla noworodka - nikotyna w mleku (niepokój, lęki, wzrost szybkości pracy serca, biegunki, choroby wieku dziecięcego tj: zapalenia płuc, białaczki, zapalenie ucha środkowego powodujące głuchotę)

Jeśli kobieta zrezygnuje z palenia w pierwszym trymestrze ciąży to ryzyko małej masy urodzeniowej, wcześniactwa, krwawień podczas ciąży, ryzyko urodzenia martwego płodu jest takie jak u kobiety nigdy nie palącej. Nawet w 30 tygodniu ciąży jest szansa wyrównania masy urodzeniowej.

81. Jakie znasz metody walki z nałogiem palenia tytoniu?

identyfikacja problemu (uświadomienie sobie, innym, ze palenie jest szkodliwe)

prognoza (co mi grozi, jeżeli nie rzucę)

strach przed chorobą (nagłośnienie przez prasę, TV, lekarzy)

środki farmakologiczne (Zyban, Nicorette)

medytacja, hipnoza

terapia polem magnetycznym

terapia „pod okiem” psychologa

82. Opisz działanie alkoholu etylowego na układ nerwowy.

Pobudzenie psychorychowe

Utrata panowania nad funkcjami psychicznymi

Spadek spostrzegawczości

Wydłużenie czasu reakcji

Zaburzenie koordynacji podczas wykonywania czynności precyzyjnych

Upośledzenie czynności OUN

Bezwład ruchowy, myślowy

Zabyrzenia równowagi

Zmiany w układzie naczyniowym OUN, co może doprowadzić do zgonu

Obrzęk mózgu

Punkty 1-5( stężenie alkoholu we krwii wynosi około 0,2 promila)

Punkty 6- 10 ( stężenie alkoholu wynosi0,5 promila i więcej)

83. Wymień i opisz psychozy alkoholowe.

Majaczenie alkoholowe (delirium tremens)- występuje przy odstawieniu u osób długo zażywających

Przewlekła halucynoza alkoholowa Wernickiego- omamy słuchowe, urojenia prześladowcze

Paranoja alkoholowa (Zespół urojeń, niewiary małżeńskiej)- występuje głownie u mężczyzn

Psychoza Korsakowa- zła pamięć

84. Opisz działanie alkoholu etylowego na układ krążenia.

Skutki ogólne:

Szybsze tętno (małe ilości)

Zaburzenia rytmu serca (małe ilości)

Napadowe migotanie przedsionków

Wzrost przepływu mózgowego krwi

Porażenie układów naczyniowych ze spadkiem ciśnienia krwi w ostrych zatruciach

Rozszerzenie naczyń skórnych- zamarzanie (duże ilości)

85. Opisz działanie alkoholu etylowego na układ oddechowy.

pobudza ośrodek oddychania

doprowadza do hiperwentylacji

zmniejsza stężenie kwasów zasadowica

przekrwienie płuc i skóry pozorne „rozgrzanie” ochłodzenie org.

późniejsze działania

depresja ośrodka oddychania

kwasica

gorsza wentylacja płuc

zmiany w samych płucach: zwłóknienia, choroby o etiologii wirusowej, bakteryjnej

86. Opisz działanie alkoholu etylowego na układ pokarmowy.

zaburzenia czynnościowe i gastrolityczne przewodu pokarmowego (nieżyty, wrzody)

zmiany przedrakowe w obrębie całego ukł.pok. (szczególnie j.ustna m.in.leukoplakia)

gorsze gojenie ran

gorsze wchłanianie substancji pokarmowych, witamin, minerałów

marskość wątroby CA wątroby, awitaminozy

zapalenia trzustki

niedobory białkowe, mineralne i witaminowe, będące skutkiem niepełnowartościowego odżywiania, pogłębiają ten stan i doprowadzają do pękania i zapalenia kącików ust, do nadżerek na śluzówce jamy ustnej

„ruch w górę treści pokarmowych” zgaga

zaburzenia metaboliczne (wzrost cholesterolu we krwi)

87. Opisz metody walki z alkoholizmem.

przestrzeganie zakazu sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18r.ż. (zmniejszenie prawdopod.)

zakaz spożywania alkoholu w miejscach publicznych

pomoc psychologa (w kilku krajach skandynawskich trzeba w sklepie podać swój nr dowodu osobistego przy zakupie alkoholu gdy „system” zauważy gwałtowny i długotrwały wzrost „zaopatrzenia” wysyła psychologa (rozwiązanie ewentualnych problemów)), psychoterapia (grupowa, rodzinna), leczenie środkami farmakologicznymi po opieką lekarzy w specjalnym ośrodku, kluby AA, telefony zaufania

88. Źródła narażenia na ołów.

nieorganiczne (sole, tlenki), organiczne (czteroetylek, czterometylek ołowiu), w naturze jako rudy ołowiu (PbS - galena), emisje przemysłowe, stacje paliw, produkcja akumulatorów, farb, kabli, drutów, komunikacja (spaliny) i usługi komunikacyjne

nieprawidłowe gosp.odpadami, zanieczyszczona woda, żywność, kosmetyki (puder, tusz), wytwarzanie witraży (dawniej także druk), spalanie drewna pomalowanego farbą ołowianą, dym tytoniowy

89. Losy ołowiu w organizmie.

Pb krąży w ustroju w postaci glicerofosforanu lub dwuzasadowego fosforanu ołowiu, nie wiąże się z Hb, a tylko osadza się na powierzchni krwinek czerwonych stwardnienie, kruchość, łatwość mech.uszkodzenia

95% Pb związanych z czerwonymi krwinkami

po kilkunastu godzinach Pb jest usunięty z krwiobiegu i zdeponowany w kościach (okres uszkadzający jest najmniejszy)

przy niedoborze VitD₃ w diecie dochodzi do ołowicy

wydalany w 76% przez nerki, 16%p.pokarmowy, 8% pot, wypadające włosy, naskórek

90. Neurotoksyczne działanie ołowiu.

Szczególnie zw.org. (mają duże powinowactwo do lipidów w bł.kom.nerwowych)

U dzieci:

encefalopatie ołowicze, zaburzenia psychiczne, opóźniony rozwój psycho-ruchowy

obniżony IQ

U dorosłych:

wpływa na obwodowy układ nerwowy, zmniejsza szybkość przewodzenia (włókna nerwowe kończyn górnych)

91. Pule ołowiu w organizmie.

pula szybko wymienna - krew 20-30 dni (okres półtrwania)

pula średnio wymienna - tkanki miękkie 35-50 dni

pula wolno wymienna - kości, zęby, włosy 20-40 lat

czynniki powodujące uwolnienie Pb z kości: niedożywienie, alkoholizm, choroby zakaźne, niedobór wapnia w diecie, zaburzenia przemiany materii, wzrost temperatury, poród

92. Źródła narażenia na arsen.

spala się w powietrzu arszenik, w leśnictwie i rolnictwie (herbicydy)

w środkach konserwujących drewno, w żywności (stosowany jako czynnik przyspieszający wzrost hodowli drobiu i świń), 65mg dawka letalna, przy produkcji szkła, w niektórych lekach

93. Wymień i opisz zatrucia arsenem.

Zatrucia ostre:

ARSENOWODÓR

bóle i zawroty głowy, trudności w oddychaniu, bóle brzucha, krwiomocz, żółtaczka

TRÓJTLENEK ARSENU

Zapaść, niedokrwistość , spadek ciśnienia krwi, zaburzenia wodno - elektrolitowe

nieżyt żołądkowo - jelitowy, Zatrucia przewlekłe, uszkodzenie nerwów obwodowych

zmiany skórne i błon śluzowych, rogowacenie naskórka dłoni i stóp, charakterystyczne białe linie na płytkach paznokciowych, rak płuc, skóry, mięśniaki, niedowaga, niedokrwistość, perforacja przegrody nosowej, owrzodzenia skóry

94. Źródła narażenia na rtęć.

zanieczyszczenia gleby, powietrza, wody, najbardziej toksyczne pary rtęci, spalanie produktów ropy naftowej i węgla (zanieczyszczenie powietrza), stosowanie niektórych pestycydów, zła utylizacja termometrów, amalgamatów, stosowana przy produkcji lamp UV w solariach, ryby (w nich duże ilości metylortęci)

95. Wymień i opisz zatrucia rtęcią.

OSTRE

ostre zapalenie oskrzeli i płuc (śródmiąższowe), zgon z powodu niewydolności oddechowej, krwotoczne zapalenie jelit, zapalenie błony śluzowej j.ustnej

uszkodzenie nerek, objawy: drżące pismo, niebiesko-fioletowa obwódka na dziąsłach

PRZEWLEKŁE

narząd krytyczny to OUN, osłabienie, ból głowy i kończyn, zapalenie bł. śluzowej

wypadanie włosów, rąbek dziąsłowy, biegunki, upośledzona koncentracja uwagi

zaburzenia pamięci, zmienność nastrojów, niezborność ruchowa, Hg jest wydalana przez nerki i gruczoły ślinowe

96. Źródła narażenia na kadm.

spalanie paliw (oleje i węgiel), rudy cynku i ołowiu, dym tytoniowy, odpady przy produkcji metali kolorowych, ogniw (baterie), kosmetyki dopuszczone przez PZH

używany przy produkcji tworzyw syntetycznych, nawozów fosfatowych, palenie tytoniu, elektrownie, elektrociepłownie, spalarnie, wysypiska śmieci komunikacja miejska

97. Wymień i opisz zatrucia kadmem.

okres póltrwania 16-37 lat

uszkodzenia nerek (m.in. kamica nerek), uszkodzenie płuc (rozedma), nowotwory płuc

niepłodność u mężczyzn, zaburzenia wzrostu, osteoporoza, utrata powonienia

zniekształcenia kręgosłupa, kaczy chód, bóle mięśni podwyższona ciepłota ciała, suchość w gardle,wymioty i biegunki

98. Narażenia na metale ciężkie w Polsce.

Patrz narażenia na metale ciężkie w innych pytaniach..

99. Związek żywienia z miażdżycą.

nadmiar energii z pożywienia

nadmiar tłuszczy głównie nasyconych hiperlipidemia (↑LDL, ↑triglicerydów, ↓HDL)

nadmiar cholesterolu wtórna cholesterolemia

niedostateczne spożycie NNKT, jedno- i wielonienasyconych kw.tłuszczowych

niedostateczne spożycie produktów roślinnych (subst.resztkowe mogą wiązać cholesterol zwiększone wydalanie z kałem)

↑tłuszczów nasyconych ↑cholesterol

↑tłuszczów nienasyconych Ω6 ↓LDL C (ale także ↓HDL C !!!)

↑tłuszczów nienasyconych Ω3 ↓triglicerydów, ↓krzepliwości krwi

zbyt mała podaż przeciwutleniaczy (VitC, VitE, beta karoten)

zła dieta w upośledzonej tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2.

małe spożycie flawonoidów, selenu, cynku, manganu

spożywanie alkoholu

spożywanie pokarmów wędzonych, pieczonych, grillowanych (dużo wolnych rodników powstawanie ox-LDL kom.piankowate itd...)

niektóre leki mogą zmniejszać lub zwiększać stężenie cholesterolu we krwi

100. Przyczyny wzrostu cholesterolu we krwi.

zwiększone spożycie cholesterolu

spożycie z pokarmem dużych ilości nasyconych kw.tłuszczowych

spożywanie kawy parzonej lub gotowanej

spożywanie izomerów trans nienasyconych kw.tłuszczowych, których rezerwuarem są utwardzane oleje roślinne (margaryny)

chipsy, gotowe wypieki cukiernicze

endogenna produkcja cholesterolu

+ elementy z poprzedniego pytania

101. Podział i rola kwasów tłuszczowych w organizmie.

najbardziej skoncentrowane źródło energii 1g to 9kcal

nośnik witamin (A D E K )

źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych

podnoszą smak wielu potraw

niedobór - nie pociąga poważnych konsekwencji

nadmiar - miażdżyca, rak prostaty, piersi, jelita grubego, zapalenie przełyku

ROŚLINNE : nienasycone kw.tłuszczowe w tym NNKT + witaminy

ZWIERZĘCE : mięso, słonina, masło cholesterol, nasycone kw.tłuszczowe

Inny podział : NASYCONE: syntetyzowane w organizmie, nadmiar szkodliwy, (wzrost cholesterolu, LDL) krótkołańcuchowe, średniołańcuchowe(a+b energia dla mięsni, w tk, tłuszczowej), długołańcuchowe(energia, wbudowane w triglicerydy, tk.tłuszczowa)

bardzo długołańcuchowe (C26-C34)

JEDNONIENASYCONE: syntetyzowane w organizmie, obniżają cholest, LDL, wzrost HDL (źródło: olej rzepakowy, kokosowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, orzeszki ziemne)

Tworzą estry z cholesterolem, zamieniane na ciepło, nadmiar w tk.tłuszczowej

WIELONIENASYCONE: należą do nich NNKT, nie są wytwarzane w org., muszą być dostarczane, ważne w przemianach bioch.i regulacji czynności fizjologicznych, źródło; ryby, olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, z nasion bawełny

n-3 i n-6 Biorą udział w tworzeniu fosfolipidów, glikolipidów, lipoproteidów, estrów cholesterolu, w niewielkim stopniu odkładane w tk.tłuszczowej

n-3 niezbędny do wykształcenia lipidów strukturalnych mózgowia i nn.obwodowych

NNKT kw.linolowy, linolenowy, arachidonowy (muszą być dostarczane z zewnątrz), oleje, glony morskie, warzywa liściaste (znajdują się w chloroplastach), ryby morskie

Funkcje NNKT: prekursory prostaglandyn, tromboksanu, leukotrienów )obniżają ciśnienie tętnicze, zapobiegają zakrzepom, działają przeciwmiażdżycowo, sprzyjają mechanizmom odpornościowym, zmniejszają skutki reakcji stresowej, łagodzą artretyzm i reumatyzm

102. Pojęcie i podział nadciśnienia tętniczego.

Możemy zdiagnozować nadciśnienie tętnicze, jeżeli w co najmniej 2 pomiarach :

Ciśnienie skurczowe ≥140 mmHg

Ciśnienie rozkurczowe ≥ 90 mmHg

Izolowane nadciśnienie skurczowe (p_sk ≥140mmHg, p_rozk <90mmHg)

4 stopnie nadciśnienia tętniczego (dla ciśnienia rozkurczowego)

graniczne 90-94 łagodne 95-99 umiarkowane 100-109

ciężkie ≥110

Możemy także podzielić nadciśnienie na pierwotne (90%) i wtórne (10%)

103. Profilaktyka żywieniowa nadciśnienia.

ograniczenie spożywania NaCl (średnio jemy 20-25g, a zapotrzebowanie wg WHO wynosi 5-6g/dobę)

stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce, produkty mleczne

wysoka podaż wapnia (powyżej 6mg/dzień)(chude sery, białko jajek)

wysoka podaż K, Mg i węglowodanów złożonych (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch, szpinak, pieczywo pełnoziarniste, płatki kukurydziane)

wysoka podaż NNKT (powstające prostaglandyny rozszerzają naczynia)

kawa podnosi ciśnienie (wpływ kofeiny), ale później działa moczopędnie i obniża ciśnienie (herbata silniej pobudza)

czosnek działa bardzo korzystnie na nadciśnienie, miażdżycę, wymiata wolne rodniki

alkohol w małych dawkach może wpłynąć na nadciśnienie

niektóre leki (np. antykoncepcyjne) podwyższają ciśnienie

104. Typy i mierniki otyłości.

otyłość pośladkowo-udowa (gynoidalna, obwodowa, gruszka) łatwo powstaje, trudno się ją spala, nie wpływają na nią hormony stresowe, częściej u kobiet

otyłość brzuszna (androidalna, centralna, jabłko) groźniejsza w skutkach, z nią związane jest ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy, ponieważ łatwo metabolizuje, hormony stresowe uwalniają z niej duże ilości lipidów

Mierniki:

wskaźnik Queteleta (BMI = masa ciała [kg] / wzrost² [m²]

niedowaga BMI < 18,5 waga prawidłowa 18,5-25 nadwaga 25-30

otyłość >30 wskaźnik WHR (ocena stopnia otyłości brzusznej) = obwód talii / obwód bioder dla mężczyzn powinien być mniejszy niż 1, dla kobiet mniejszy niż 0,85

105. Otyłość jako ryzyko innych chorób.

Otyłość powstaje wskutek nadmiernego uogólnionego lub ograniczonego lokalnie rozwoju tkanki tłuszczowej. Otyłość powoduje przeciążenia układu krążenia, powoduje przerost mięśnia sercowego, otłuszczenie serca. Utrudniona gospodarka cieplna organizmu, zwiększone oddawanie ciepła na zewnątrz, nadmierne pocenie się. Stłuszczene wątroby i innych narządów wewnętrznych, hipercholesterolemia, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu drugiego, przeciążenie układu kostnego,

106. Karcynogeny wystepujace w żywności

Oto czynniki, które podwyższają ryzyko zachorowalności na raka pęcherza moczowego: Kawa, alkohol oraz sztuczny słodzik bywają wymieniane jako czynniki zwiększające ryzyko zachorowalności. DIETA: Zabronione: mięso, ryby, drób, woda, kawa, herbata, cukier, słodzone, kartofle, słonina, mało soli;

Spośród czynników biologicznych na szczególną uwagę zasługują mykotoksyny. Posiadają one silną aktywność biologiczną i są szkodliwe nawet w niewielkich stężeniach. Przykładem mykotoksyn, czyli toksyn pochodzenia grzybiczego, są aflatoksyny produkowane przez niektóre szczepy grzyba Aspergillus flavus. Rosną one na wielu nieprawidłowo przechowywanych produktach żywnościowych oraz paszach i zbożach. Aflatoksyny, które zanieczyszczają paszę dla zwierząt, mogą przedostawać się do mięsa i mleka, a następnie wraz z tym pokarmem do organizmu człowieka. Są jednymi z najsilniejszych karcynogenów wywołujących raka wątroby.

107. Przyczyny powstawania cukrzycy.

Ze względu na typ cukrzycy przyczyna powstawania jest inna:

CUKRZYCA TYPU I (insulinozależna)- zniszczenie kom.βwysp langerhansa prowadzące do niedoboru insuliny;dzieli się na c. na tle immunologicznym i idiomatyczną.

CUKRZYCA TYPU II (insulinoniezależna)- u ponad 85% chorych przyczyną jest heterogenna = od przewagi insulinooporności do przewagi niedoboru insuliny; jest to zespół zaburzeń charakteryzujących.się współistniejącą , o różnym nasileniu zmniejszoną wrażliwością tkanek obwodowych na insulinę z dysfunkcją komórek β trzustki prowadzącą do ↓wydzielania insuliny;

ETIOLOGIA C. TUPU II:

Teoria dziedziczenia recesywnego- c. jest przekazywana przez pojedynczy gen recesywny o niepełnej penetracji; oznacza to że genotyp dd determinuje predyspozycję do c. a nie do samej choroby

Teoria dziedziczenia wielogenowego- uwarunkowane zespołem gennów zmutowanych umiejscowionych w różnych loci tego samego lub różnych chromosomów

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE= ETIOLOGIA C. TYPU II:

Starzenie się - naturalna inwolucja wysp trzustkowych,↓ liczby kom.β, rozrost tkanki łącznej i występowanie zmian szklistych, miażdżycowych tętnic tętniczek

Otyłość Wpływy hormonalne- glukagon, GH, glikokortykosterydy, h.tarczycy, katecholaminy, Schorzenia trzustki, Schorzenia wątroby

Niektóre leki: glikokortykosterydy, tabletki antykoncepcyjne, leki przeciwciśnieniowe z gr.β-blokerów

CUKRZYCA TYPU III - wtórna lub skojarzona z innymi chorobami lub zespołami:

Uwarunkowana genetycznym zaburzeniem czynności kom.β = zespoły MODY

Uwarunkowana genetycznym zaburzeniem działania insuliny

Ch.wewnątrzwydzielniczej części trzustki- zapalenia

Wtórna do endokrynopatii- akromegalia

Wywołana przez leki lub In. Zw. Chem.np.glikokortykosterydy

Zakażenia np. wrodzona różyczka

Rzadko wyst.postacie choroby autoimmunologicznej- zespół uogólnionej sztywności

Inne genet.zespoły związane z cukrzycą - zespół downa Turnera klinefeltera prasera willego

ENDOKRYNOPATIE Z KTÓRYMI WSPÓŁISTNIEJE C TYPU III:

Glukagonoma, Somatostatinoma, Akromegalia, Ch.cushinga, Ch.graves-basedowa

Zespół conna, Guz chromochłonny

108. Profilaktyka żywieniowa osteoporozy

Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu charakteryzującą się niską masą kości, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej i w konsekwencji zwiększoną jej podatnością na złamania.

Kość należy do tkanki łącznej, tzn. jego rusztowaniem jest kolagen, na którym następnie wytrącają się sole wapnia. Kolagen jest białkiem, które ma bardzo specyficzną proporcję aminokwasów. Organizm może sobie zsyntetyzować kolagen, jeśli nie ma go w pożywieniu, ale wymaga to dużego nakładu energii. Jeśli nie zjadamy kolagenu zwierzęcego, innych wysokowartościowych białek zwierzęcych, a do tego jeszcze ograniczamy się w jedzeniu, by nie przytyć, regeneracja kolagenu jest niewystarczająca. Z miesiąca na miesiąc jest go coraz mniej lub jest coraz gorszej jakości. Możliwe następstwa to osteoporoza.

Najważniejsze zalecenia dotyczące diety przedstawić następująco:

Zapewnienie odpowiedniej podaży wapnia, szczególnie w okresie dzieciństwa i dorastania, kiedy organizm dąży do osiągnięcia szczytowej masy kostnej, ale również i w innych okresach życia - co podtrzymuje prawidłowy stan szkieletu i zmniejsza szybkość utraty masy kostnej. Głównym sposobem osiągnięcia zalecanej podaży wapnia jest zwiększenie spożycia mleka i jego przetworów.

Zachowanie prawidłowego stosunku spożywanego wapnia do fosforu, który powinien wynosić 1:1. Zapewnia to optymalne wchłanianie Ca i prawidłowe wbudowywanie hydroksyapatytów w kość. Należałoby także zalecać redukcję konsumpcji mięsa i jego przetworów oraz wyrobów cukierniczych jako źródeł polifosforanów.

Racjonalna podaż białka, sodu, witaminy C - składników, które w nie wyjaśnionych do końca mechanizmach mają wpływ na prawidłowy stan układu kostnego

Nienadużywanie alkoholu i kawy.

109. Parametry określane w badaniach toksykologicznych na zwierzętach.

Po podaniu substancji toksycznej badamy wpływ na organizm zależny od czasu:

Toksyczność ostra - skutki po kilku godzinach,

Toksyczność podostra - objawy po 14 -28 dniach

Toksyczność przewlekła - test roczny,

Sprawdzanie działania rakotwórczego, teratogenne, embriotoksyczne, mutagenne, wpływ na rozrodczość,

111. Ujemne skutki zanieczyszczenia powietrza o zasięgu globalnym.

Dziura ozonowa: zjawisko niszczenia naturalnej warstwy ozonu przez uwalniane do atmosfery freonów. Związki te nie ulegają rozkładowi, dlatego reakcje zachodzące są łańcuchowe. Freon łączy się z cząsteczką ozonu, odrywa jeden atom tlenu. Reakcja dwóch cząsteczek ozonu z freonem doprowadza do powstania trzech cząsteczek tlenu. Cząsteczki te nie zatrzymują szkodliwego promieniowania nadfioletowego.

Efekt cieplarniany: nadmierna produkcja co2 przez człowieka powoduje zatrzymanie promieniowania odbitego od kuli ziemskiej w pobliżu ziemi. Powoduje to stopniowe ocieplanie klimatu, topienie się lodowców.

Kwaśne deszcze: tlenki siarki po reakcji z woda tworzą mocne kwasy. W postaci opadu kwas ten spada na ziemię i niszczy roślinność, zakwasza glebę a wraz z wodami spływającymi z powierzchni pól dostaje się do zbiorników wód i do wód gruntowych zanieczyszczając je.

113. Główne źródła i rodzaje zanieczyszczeń wód.

114. Klasy czystości wód.

Podział wód ze względu na klasy czystości
Wody powierzchniowe w zależności od swych naturalnych właściwości, a przede wszystkim od wtórnych zanieczyszczeń dzieli się na trzy klasy wód:

I klasa

Zaopatrywanie ludności w wodę do picia,

Hodowla ryb łososiowatych,

Zaopatrzenie zakładów przemysłowych wymagających wody o jakości wody pitnej (np. przemysłu spożywczego);

II klasa

  Hodowla ryb, z wyjątkiem łososiowatych,

Zaspokajanie potrzeb w zakresie hodowli zwierząt gospodarskich,

Urządzanie zorganizowanych kąpielisk,

Rekreacja i sporty wodne;

III klasa

  Nawadnianie terenów rolniczych, ogrodniczych i upraw pod szkłem,

Zaopatrzenie zakładów przemysłowych, z wyjątkiem wymagających wody o jakości wody pitnej.

Wszystkie większe rzeki Polski uległy już bardzo daleko posuniętej degradacji. W głównej naszej rzece - Wiśle istnieje niemal brak wód I i II klasy czystości. Wisła (z wyjątkiem odcinka źródłowego) prowadzi jedynie wody III klasy i wody nie objęte klasyfikacją.

115. Zanieczyszczenia gleb.

Źródła zanieczyszczenia - ścieki przemysłowe i rolnicze,, wody opadowe, wody pochodzące z odpadów przemysłowych, wody kopalniane, ze spływu ze składowisk odpadów, transport morski,

Rodzaje zanieczyszczeń:

Chemiczne: detergenty, chlorowe pochodne węglowodanów alifatycznych i aromatycznych, fenole, cyjanki, aminy, metale ciężkie, azotany, fosforany, ropa naftowa,Biologiczne: bakterie, pierwotniaki, glony, szczątki roślinne,

116. Pestycydy - podział, działanie, narażenie.

Pestycydy są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i roślin. Używane są również do zwalczania chorób roślin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastów. Niektóre pestycydy używane są w akcjach sanitarnych, higienie osobistej ludzi oraz w leczeniu różnych chorób. Współczesna definicja pestycydu podana przez Van Tiela obejmuje obok związków organicznych, również wirusy i mikroorganizmy. Charakterystyka pestycydów opiera się przede wszystkim na selektywnej toksyczności i trwałości w środowisku, ale także na możliwościach biokumulacji i mobilności. Istnieje kilka klasyfikacji pestycydów, które oparte są na zróżnicowanych kryteriach podziału. Najczęściej spotykanymi są: podział w zależności od kierunku zastosowania i sposobu działania oraz ze względu na strukturę chemiczna.
1) Podział pestycydów w zależności od kierunku zastosowania.
a) Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych:
b) Insektycydy - środki owadobójcze,
c) Rodentycydy - środki gryzoniobójcze,
d) Moluskocydy - środki mieczakobójcze,
e) Nematocydy - środki nicieniobójcze,
f) Larwicydy - środki larwobójcze,
g) Aficydy - środki mszycobójcze,
h) Akarycydy - środki roztoczobójcze,
i) Owicydy - środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy.
j) Fungicydy - środki grzybobójcze.
k) Herbicydy - środki chwastobójcze.
l) Regulatory wzrostu - środki stymulujące lub hamujące procesy życiowe roślin:
ł) Defolianty - środki do odlistniania roślin,
m) Desykanty - środki do wysuszania roślin,
n) Defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości kwiatów.
o) Atraktanty - środki zwabiające.
p) Repelenty - środki odstraszające.
2) Podział pestycydów pod względem chemicznym
a) Pestycydy nieorganiczne
Insektycydy arsenowe: zielen paryska Cu(CH3COO)2 .Cu3(AsO2)2, arsenian olowiu PbHAsO4,
Insektycydy fluorkowe: kryolit Na3AlF6 , fluorek sodu NaF, fluorokrzemian sodu Na2SiF6,
b) Herbicydy nieorganiczne: amidosulfonian amonu H2NS(O2)ONH4, boraks Na2B4O7, chloran sodu NaClO3 ,
Fungicydy nieorganiczne: zasadowy chlorek miedzi(II) 3Cu(OH)2 .CuCl2 .H2O, ciecz bordoska 3Cu(OH)2 .CuSO4 .CaSO4 , siarka.
c) Pestycydy organiczne
Pestycydy chlororganiczne, np. HCH, DDT, metoksychlor,
Pestycydy fosforoorganiczne, np. monokrotofos, chlorfenwinfos, fenitrotion,
Karbaminiany, np. aminokarb, propoksur, karbaryl,
Pochodne kwasu fenoksyoctowego, np. 2,4-D; 2,4-DB; 2,4,5-T,
Pochodne triazynowe, np. symazyna, atrazyna, propazyna.
3) Podzial pestycydów ze wzgledu na trwalosc w srodowisku
a) Bardzo trwale powyzej 18 miesiecy
b) Trwale do 18 miesiecy
c) Nietrwale do 6 miesiecy
d) Szybko zanikajace do 3 miesiecy
Większość pestycydów jest wysiewana bezpośrednio do gleby lub rozpylana nad polami uprawnymi, plantacjami i lasami, a wiec trafia bezpośrednio do środowiska. Do wód pestycydy przedostają się w następujący sposób:
spływ powierzchniowy z terenów,
przenikanie przez glebę, erozja gleby,
bezpośredni opad na powierzchnie wody przy spryskiwaniu pól i lasów przy użyciu samolotu,
ze ściekami powstającymi przy produkcji pestycydów,
ze ściekami powstającymi przy myciu urządzeń służących do spryskiwania,
ze ściekami miejskimi (fungicydy i bakteriocydy),
przy bezpośrednim stosowaniu do zwalczania roślin wodnych i owadów,
ze ściekami z zakładów stosujących pestycydy, np. włókienniczych.
Ilość pestycydów w wodach zależy w znacznej mierze od intensywności upraw w badanym regionie, a co za tym idzie także od intensywności stosowania pestycydów, rodzaju upraw, pory roku, intensywności opadów oraz przepływu analizowanych cieków wodnych. Ważna droga transportu pestycydów są tez opady atmosferyczne, dzięki którym skażeniu ulegają zbiorniki wodne znajdujące się w dużej odległości od terenów rolniczych..

117. Główne zanieczyszczenia żywności.

metale ciężkie:

ołów - ZRODŁA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI przemysł garbarski, papierniczy, poligraficzny, hutniczy, zbrojeniowy, produkcja amunicji; środki ochrony .roślin (arsenian ołowiu); motoryzacja — benzyna (środek przeciwstu­kowy); cyna — do bielenia naczyń kuchennych, puszki z konserwowa­ną żywnością, , ceramiczne naczy­nia glazurowane, SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA zmiany ultrastrukturalne mitochondriów, kumulowanie w kościach w tkance kostnej zębów działanie szkodliwe na układ krwionośny anemie, ośrodkowy układ nerwo­wy osłabienie pamięci, koncen­tracji. uwagi, depresje, patologie mózgu u dzieci zaburzenia pracy nerek,

kadm - ŹRODŁA ZANIECZYSZCZENIA zanieczyszczone kadmem nawozy fosforowe stosowane do nawożenia gleby odpady z zakładów przerabiających ścieki (silna koncentracja metali ciężkich w odpadach końcowych)' kopalnictwo hutnictwo — zwłaszcza cynku, SZKODLIWOSC DZIALANIA wchodzenie w łańcuch pokarmowy żywieniowy, kumulacja w wątrobie i nerkach (tylko w niewielkich ilo­ściach wydalany jest z organizmu) choroby nerek z objawami białko­moczu. sercowo-naczyniowe jak nadciśnienie. arterioskleroza, zaburzenia metabolizmu wapnia i wit. D przenikanie do płodu matki, działa­nie teratogenne i rakotwórcze zmiany w ultrastrukturze mitochondriów, anemie obserwowane przy przewlekłych zatruciach kadmem prawdopodobnie spowodowane za burzeniami we wchłanianiu żelaza.

FLUOR - ŹRODłA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI zanieczyszczenia paszy nawozami fluorowymi oraz niektórymi środkami ochrony roślin (a w konsekwencji podwyższony poziom fluorków w mleku); syntetyzowanie przez rośIiny pobierające ze środowiska fluor­ki bardzo toksycznych połączeń flu­oru, m.in. kwasu fluorooctowego i fluorocytrynowego (np. przez na­siona soi i niektóre gatunki herba­ty); fluorowanie wody, powodujące obecność fluorków w serach, piwie, jarzynach, napojach chłodzących, a nawet w mieszankach dla niemo­wląt. w koncentratach soków, prze­tworach konserwowanych, zwłasz­cza jeśli wykonywane były lub roz­puszczone w obecności wody fluo­rkowanej; potrawy gotowane w na­czyniach emaliowanych, a zwłasz­cza pokrytych teflonem (fluor sto­sowany do jego produkcji) SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: łatwe przenikanie fluorków z przewo­du pokarmowego do krwi; zahamo­wanie utleniania kwasów tłuszczo­wych; hamowanie tworzenia ener­gii w cyklu Krebsa przez kwas fluo­rooctowy, co prowadzi do nagro­madzenia fluorocytrynianu w ko­mórkach oraz zahamowanie aktyw­ności enzymów tego cyklu; zmniej­szenie liczby czerwonych I białych ciałek krwi, hemoglobiny, hemato­krytu I żelaza; wiązanie Jonów mag­nezowych na nierozpuszczalne sole w trakcie przenikania jonów fluor­kowych z krwi do komórek, a w ten sposób hamowanie aktywności en­zymów zależnych od jonów magne­zu, zwłaszcza produkujących ener­gię; zmniejszenie ilości tworzonej energii chemicznej. której nośni­kiem są cząsteczki ATP, możliwość przedwczesnego zrastania się cie­miączka; wzrost podatności kości na złamania; uszkodzenie nerek — poliuria. niedobór wapnia i mag­nezu (przy przewlekłej ekspozycji na związki fluoru); bolesne nocne napadowe skurcze łydek, tężyczka, drżenia mięśniowe; wyrośla kostne, uwapnienie tkanek miękkich, a na­wet katarakta; nasilanie przez fluorki niedoboru inagnezu w organizmie. ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA z rezerwą traktować naczynia ema­liowane I teflonowe, zwłaszcza jeśli woda jest fluorkowana (gotowanie wody do dwukrotnego stężenia nie dało wzrostu stężenia fluorków tyl­ko w naczyniach szklanych lub alu­miniowych); indywidualizacja po­daży fluorków poprzez przejście na fluoryzację egzogenną z zastoso­waniem przez stomatologów past typu Elmex; uzupełnianie antagoni­stycznych dla fluoru soli wapnia i magnezu w pożywieniu; zaprzes­tanie akcji fluorkowania wody; sto­sowanie dolomitu (zawierającego Ca i Mg) ale wg wskazań lekarza; picie naturalnych wód mineralnych bogatych w Ca I Mg zdolnych do neutralizacji fluorków

PCB polichlorowane dwufenyle; ŹRODłA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: tworzywa sztuczne, farby ochronne, oleje, płyny hamulcowe, opakowania; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: kumulowanie się w tkance tłusz­czowej (podobnie jak DDT); gro­madzenie się w wodach i nieulega­nie rozkładowi, stąd trwałe zanie­czyszczenie żywności, a zwłaszcza ryb; silna toksyczność i szybkie wchłanianie przez organizm, prze­nikanie do płodu. ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA: przechowywanie żywności tylko w opakowaniach do tego przezna­czonych; unikanie łowienia ryb w zbiornikach o nieznanej jakości wo­dy; stosowanie wymienników cie­pła I płynów hamulcowych nie za­wierających PCB bądź bardzo ostroż­ne postępowanie z nimi

TWORZYWA SZTUCZNE: ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA: naczynia i opakowania, z których do żywności przedostają się polimery i monomery (fenol, formaldehyd, substancję ziękczające, fosforan trójkrezylu, ftalany), przedmioty z polichlorku winylu i jego monomeru chlorku winylu; SZKODLIWOŚĆ: działanie rakotwórcze; ŚRODKI BEZP: zakaz stosowania przedmiotów z polichlorków winylu (powyżej 1 mg/kg wyrobu) do przechowy­wania żywności; do kontaktu z żywnością w Polsce stosowane są tylko te przedmioty z tworzyw sztu­cznych. które mają etykietę PZH o dopuszczeniu tego przedmiotu do tego celu.

DETERGENTY - ŹRóDłA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI:syntetyczne detergenty, kationowe lub anionowe, środki powierzchnio­wo czynne stosowane do mycia i dezynfekcji naczyń i sprzętu ku­chennego; SZKODLIWoŚĆ DZIAŁANIA: w związku z dużą przyczepnością do powierzchni oraz ich budową chemiczną są alergenami; BEZPIECZEŃSTO: kilkuminutowe bardzo dokładne płukanie naczyń pod silnym stru­mieniem wody, stosowanie do mycia naczyń płynów zawierających detergenty ulegające biodegradacji, np. ,,Ludwik —s”

GLIN: ZRODLA ZANIECZYSZCZENIA ZYW1OŚCI: kwaśne wody (w tym kwaśne desz­cze) powodują prawdopodobnie wypieranie krzemu przez alumi­nium; niedobór wapnia I magne­zu w glebie sprzyja prawdopodob­nie rozpuszczalności aluminium, a zatem większej jego toksycz­ności, aluminiowe naczynia ku­chenne. SZKODLIWOŚC DZIALANIA: demencja starcza — choroba Alz­heimera — w mózgu osób z tą chorobą występują płytki starcze I sploty nerwowo-wlókniste zawie­rające aluminium; ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA: zaprzestanie posługiwania się przed­miotami z aluminium, a zwłaszcza naczyniami kuchennymi z tego me­talu; pobór wody pitnej z pewnych źródeł

RTĘĆ: ŹRÓDŁA: produkcja baterii, chloru. ługu. sody kaustycznej. farb, przyrządów pomiarowych (termometry); za­prawiane rtęcią ziarno siewne; wo­dy zanieczyszczone Hg z zakładów przemysłowych, rośliny i zwierzęta żyjące w tych wodach; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: wchłanianie w 90% związków me­tylowych Hg z przewodu pokarmowego powoduje odkładanie Hg w mózgu i innych tkankach ośrod­kowego układu nerwowego powo­dując nieodwracalne zmiany, porażenie ośrodkowego układu ner­wowego i zaburzenia psychiczne płodu (nawet u niemowląt, któ­rych matki nie wykazywały żad­nych zmian chorobowych w okre­sie ciąży i po urodzeniu) ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: wycofanie w Polsce wszystkich za­praw rtęciowych zbóż, ogranicze­nie związków rtęci w przemyśle far­maceutycznym, całkowite wyco­fanie rtęci ze środków kosme­tycznych. ograniczanie spożycia ryb, unikanie farb zawierających rtęć.

ARSEN: ŹRODLA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: huty miedzi, cynku. szkła; pestycy­dy; przędzalnie bawełny; procesy spalania węgla, fosforyty stoso­wane do produkcji nawozów i de­tergentów; stymulatorv wzrostu stosowane w weterynarii i hodo­wli zwierząt; barwniki. związki ar­senu stosowane do konserwacji drewna; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: rak wątroby, skóry (początkowo jako zrogowacenie naskórka), płuc, układu limfatycznego; jako trój­wartościowy hamuje czynność wielu enzymów. odkłada się we włosach, skórze. Kościach, wątrobie i nerkach; ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: unikanie upraw w pobliżu źródeł emisji arsenu (hałd) zwłaszcza ro­ślin wrażliwych na arsen, takich jak żyto, rzepak ozimy, soja, koniczyna czerwona­; picie tylko wo­dy badanej - o ile istnieje przypu­szczenie występowania As w śro­dowisku

MIEDŹ I CYNK: ZRODtA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: Procesy produkcji miedzi I Cynku oraz ołowiu; pestycydy zawierające Cu i Zn; naczynia cynkowane; ­SZKODLIWOSC DZIALANIA: zatrucia wskutek przechodzenia rozpuszczalnych związków tych metali do środków spożywczych; rozkład witaminy C przez Cu; ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: nigdy nie używać do żywności na­czyń cynkowych, cynkowanych, miedzianych; eliminacja pestycy­dów z tymi pierwiastkami

ANTYBIOTYKI: ŻRÓDLA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: nadmierne, niedbałe i bezpośrednie stosowanie pestycydów paszach jako stymu­latorów wzrostu, używanie w pro­SZKODLIWOŚC DZIAŁANIA:stany alergiczne; odlegle w skut­kach konsekwencje immunologicz­ne poIegające na nabywaniu przez drobnoustroje chorobotwórcze od­porności na antybiotyki; zmiana składu mikroflory przewodu pokarmowego oraz występowanie w ustroju człowieka odpornych na działanie antybiotyków bakterii chorobotwórczych (zwłaszcza przy długotrwałym spożywaniu produk­tów z małymi pozostałościami an­tybiotyków); uodpornienie się or­ganizmu na antybiotyki; SRODKI BEZPIECZEASTWA: podawanie zwierzętom antybioty­ków tylko pod nadzorem weteryna­ryjnym i ze skrupulatnym przestrze­ganiem okresów karencji; unikanie spożywania mięsa z nieznanych źródeł;

PESTYCYDY: ZRODŁA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: nadmierne. niedbale I bezpośrednie stosowanie pestycydów pozosta­wienie pestycydu p0 zbiorach w glebie; w związku z tym jego prze­nikanie do upraw następnych; wy­rzuca nie przeterminowanych pesty­cydów I opakowań p0 nich w miejs­cach upraw; przenikanie do wody. a w związku z tym ich koncentracja w organizmach tam zyjycych; od­kładanie się w produktach pocho­dzenia zwierzęcego (mięso, mle­ko. jaja, tłuszcz) w wyniku obec­ności pestydydów w paszach I wo­dzie; SZKODLIWOŚĆ DZIALANIA: koncentracja w organizmach wod­nych i związanych ze środowiskiem wodnym, koncentracja w produk­tach pochodzenia zwierzęcego, a przez to obniżenie zawartości nie­których składnikow odzywczych w zywności (np. wit. C w czarnej porzeczce, glukozy i fruktozy w jab­łkach. wit. C. bialka I cukrów w sała­cie); obniżenie poziomu skrobi. azotu niebiałkowego i wit. C w ziemniakach wskutek równocze­snego stosowania niektórych pes­tycydów I nawozów mineralnych; “uodpornienie się szkodników upraw; białaczki; ŚRODKI BEZP: stosowanie pestyçydów tylko w ilościach przewidzianych przy prawidłowym wykonywaniu­ zabiegów i zgodnie z wszelkimi innymi zalece­niami, o ile możliwe eliminacja ich; usuwanie przetermi nowanych pes­tycydów i opakowań po nich do mogilników; przestrzeganie okre­sów karencji; bardzo staranne my­cie. obierapie i skrobanie owoców i warzyw — usunięcie znacznej Części pozostatości po pestycydach na ich powierzchni i bezpośrednio pod skórką

AZOTANY, AZOTYNY i nitrozaminy: ŹRODLA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: stosowanie nawozów azotowych i rozkład organicznych substancji azotowych powoduje wzrost azota­nów i azotynów w glebie i w wodzie, skąd przenikają do roślin; przeazotowane pasze; przechowy­wanie warzyw w magazynach — redukcja azotanów do azotynów (w świeżych warzywach występują w ilościach śladowych, procesy re­dukcje hamowane są też w temp. 4—5⁰C); stosowanienie azotvnów w przetwórstwie mięsnym (np. wę­dzone rybv bekon, salami, szynka); SZKODLIWOŚC DZIALANIA: białaczki; azotyny powodują zatru­cia — zagrażają sinicą (niedotlenie­niem) z powodu methemoglobine­mu, bardzo niebezpiecznej dla nie­mowląt, kończącej się zwykle tragi­cznie; działanie rakotworcze (azota­ny i azotyny wraz z aminami tworzą nitrozoaminy); ŚRODKl BEZPIECZENSTWA: racjonalizacja nawożenia mineral­nego; ograniczenie do niezbędnego minimum stosowania nawozów azotowych; .wydzielanie upraw bez nawozów mineralnych dla niemow­ląt, spożywanie tylko świeżych warzyw i owoców; przechowywanie o ile to konieczne — warzyw w lo­dówce, .objęcie kontrolą upraw pod względem zawartości azotanów; ograniczenie spożywania wędzo­nych ryb, bekonu, salami, szynki

WWA: wielopierścieniowe węglowo­dory aromatyczne; ZRODLA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: procesy spalania oraz spaliny, stąd obecność w uprawach przy szosach, ­w zbozach suszonych spali­nami, w suszonych niewłaściwie owocach np. śliwkach, kawie, wę­dzonych artykułach spożywczych, smażonych i pieczonych na ruszcie; ścieki gazownicze I koksownicze z zakładów rafinacyjnych i przeróbki ropy naftowej, stąd przechodzenie przez system korzeniowy roślin do warzyw. szczególnie sałaty i ka­pusty oraz do zbóz.; SZKODLIWOŚĆ DZIALANIA: duża aktywność rakotwórcza —szczególnie benzo-a-pirenu; ŚRODKt BEZPIECZENSrwA: zmiana technologii w przetwórst­wie spożywczyrn, wycofanie bez­przeponowego suszenia zbóż, rze­paku, owoców, zaprzestanie trady­cyjnego wędzenia żywności dymem wędzarniczym, przestrzeganie stref ochronnych dla upraw i pastwisk, spożywanie żywności jedynie z pe­wnego żródła.

118. Krotki rys historyczny epidemiologii

Okres I = nadnaturalne przyczyny, w nauce koniec wraz z poglądami Hipokratesa, potocznie istneje

Okres II - epidemiologia środowiskowa

idea przewodnia: „ zdrowie człowieka zależy od środowiska”

Hipokrates (400 lat p.n.e) - „O powietrzu, wodach i okolicach”

Fracastorius - XVI określił 3 drogi szerzenia się chorób zakaźnych: przedmioty, bezpośredni kontakt, powietrze

Jenner - XIXw - angielski lekarz wiejski - do szczepienia p/ospie prawdziwej użył wirusa krowianki

John Snow - XIXw - ojciec epidemiologii - p/działanie epidemiom cholery w Londynie

Panum - odporność gospodarza - populacje, które miały styczność z odrą przy kolejnej epidemii demonstrowały lżejszy przebieg choroby

Okres III - epidemiologia bakteryjna

~1890r. Pasteur, Koch - wykrycie bakterii

szukali we wszystkim etiologii bakteryjnej

Początek XX w, poszukiwanie czynników etiologicznych chorób niezakaźnych: ukłądu krążenia, ukłądu ruchu itd., Lata powojenne, wpływ różyczki w I trymestrze ciąży, talidomid, niedobór fluoru - próchnica, papierosy a rak oskrzeli

Koniec XX w, medycyna pracy, przemysłowa

powrót do problematyki zakaźnej: AIDS, WZW,

120. Cele epidemiologii

Nauka o częstości występowania różnych stanów zdrowotnych w populacji (fizjologicznych i patologicznych) oraz o czynnikach i warunkach związanych z ich występowaniem

Cele epidemiologii:

ocena częstości występowania stanów zdrowotnych, poszukiwanie czynników etiologicznych ryzyka, opracowanie zasad profilaktyki, wprowadzenie w życie, monitorowanie

121. Osiągnięcia epidemiologii.

1) wprowadzenie szczepień ochronnych,

2) zapobieganie próchnicy poprzez stosowanie profilaktyki fluorkowej, szczotkowanie zębów,

3) podnoszenie stanu świadomości ludności na temat wirusa HIV, AIDS, przechodzenia chorób zakaźnych z matki na dziecko np. różyczka,

4) napisy na papierosach,

122-opisz wybraną metodę epidemiologiczną

Metody stosowane w epidemiologii to: opisowa, porównawcza(analityczna), doświadczalna(eksperymentalna).

M. opisowa- jest to opis zjawisk zdrowotnych pod kątem wybranych cech tak aby na podstawie tego opisu można wnioskować o związkach przyczynowych, np. choroby ukł.krążenia występują częściej u mężczyzn, kobiety 3 razy częściej chorują na zakażenie dróg żółciowych. Rodzaje cech:1.cechy opisujące osobę (kto zachorował, płeć, wiek, rasa, ) 2.miejsce w którym dane zjawisko występuje, pojęcie geograficzne,(miejsce zamieszkania w odmiennych warunkach klimatycznych, w odmiennych typach zbiorowości, np. wieś-miasto, stopień urbanizacji danego regionu) 3.czas w którym to zjawisko występuje( np. częstość występowania choroby wrzodowej w zależności od pory roku, staż pracy, zarobków, standardów mieszkania, zawodu)

123-miara częstości występowania chorób

Aby uzyskać rzeczywiste dane na temat różnic częstości występowania chorób w różnych populacjach stosujemy współczynniki inf.o częstości wyst. chorób. Obliczanie współczynników polega na podzieleniu liczby zdarzeń(przypadków) w pewnym okresie przez ogólną liczbę ludności narażoną na ryzyko zachorowań.

Wsp.zapadalności: jest to liczba nowych przypadków rozpoznania choroby w ciągu roku na pewną liczbę mieszkańców (dotyczy chorób o przebiegu ostrym). Wsp.chorobowości-są to wszystkie przypadki stwierdzone w ciągu roku w określonym czasie i na określonym terenie (dotyczy chorób o przewlekłym przebiegu, ch. chwilowa lub okresowa np. miesiąc, kwartał). Wsp. umieralności niemowląt =liczba zgonów/liczba urodzeń żywych * 1000 (dziecko żywo urodzone-w momencie przecięcia pępowiny przejawia co najmniej 1 z oznak życia tzn. oddychanie, samoistne ruchy mięśniowe, waży min 1001g lub 601g gdy przeżyło pierwszą dobę). Umieralność niemowląt: wczesna(noworodek od urodzenia do 28 dnia życia), późna(powyżej 4 tyg. do 1 roku).Wsp. umieralności niemowląt wynosi ok.20.udało się zmniejszyć umieralność późną, ale nadal wysoka jest wczesna(wady wrodzone, urazy około porodowe)

124-na czym polega standaryzacja wsółczynników?

Współczynnik standaryzowany-współczynnik (chorób, zgonów), w którym wyeliminowano różną strukturę wieku i płci porównywanych populacji.

125-co to jest hipoteza epidemiologiczna?

H.epidemiologiczna jest przypuszczeniem opartym na wstępnych danych o chorobie, które wykazują, że istnieje prawdopodobnie jakaś zależność pomiędzy występowaniem danej choroby a ekspozycją na domniemany czynnik. Hipotezy muszą być szczegółowe, ponieważ tylko takie hipotezy określają dobór materiału, niezbędne zmienne, metody badawcze oraz metody analizy wyników, które będą musiały zostać użyte do jej sprawdzenia.

126-czułość i swoistość testu epidemiologicznego

Czułość testu-zdolność testu do prawidłowego rozpoznania choroby, tam gdzie ona występuje.

Swoistość testu-zdolność testu do wykluczenia choroby tam, gdzie jej rzeczywiście nie ma.

128-podział szpitali

1.główne zadania: a)szpital nie kliniczny, b)sz. badawczy c)sz. kliniczne( prowadzenie pacjenta , działalność naukowa i dydaktyczna)

2.ilość specjalizacji: a)sz. jednoimienne np. sz. zakaźny b)sz. wieloimienny

3.kategoria wiekowa pacjentów: a)sz. dziecięcy b)sz. dla dorosłych c)sz. geriatryczny

129-lokalizacja obiektu szpitalnego

a)nasłonecznienie terenu b)sieć dróg (droga dojazdowa, ale nie nadmierny ruch) c)teren dla śmigłowca d)woda, energia, gaz, kanalizacja

szpital zakażny-za miastem, ograniczony kilkukilometrowy pas zieleni

zaopatrzenie w wodę - z sieci danej miejscowości, brak specjalnych wymagań, uzdatnianie na niektórych oddziałach. Muszą być awaryjne źródła wody (studnie wiercone)

Ścieki - do pobliskiego kolektora ścieków, oczyszczalnie. Z niektórych oddziałów ścieki muszą być odrębnie odprowadzane i wstępnie oczyszczone (odzd. Zakaźne, diagnost. laboratoryjna, anatom. patolog. Kuchnia, pralnia, prosektorium, histopatologia) Z kuchni i pralni - ścieki są gorące, zniszczą florę bakteryjną (samooczyszczanie ścieków) Odpady stałe - wszystko zleży spalić przed wywozem na wysypisko lub wywóz przez specjalne firmy i utylizacja. Dotyczy to m.in. odpadów chirurgicznych. Energia - z normalnej sieci, ale musi być z dwóch stacji transformatorowych, autonomiczny agregat energotwórczy (automatyczne) o mocy >/ 1/3 zapotrzebowania obiektu. Muszą być baterie (akumulatory), jako źródło awaryjne (sala operacyjna, intensywna terapia). Drogi ewakuacji - powinny być podświetlane podczas ewakuacji. Chirurgia: a)właściwa lokalizacja bloku operacyjnego, sprawny transport z oddziału lub izby przyjęć, ograniczone przemieszczanie personelu, eliminacja źródeł zakażeń b)Badanie personelu (ch.zkaźne, pasożytnicze-położnictwo, noworodki, ginekologia) c)wyodrębnienie części czystej i septycznej bez prawa kontaktu d)lokalizacja pokoju karmień (gdy noworodek zostaje w szpitalu, matka przychodzi karmic dziecko; tak by nie przechodzić przez oddział) e)lokalizacja sali porodowej (dostęp do oddzialu noworodkowego i położniczego-powinno być na tym samym piętrze). Oddział dziecięcy-wiek, płeć, jednostka chorobowa, izolatki zakaźnie chorych, personel o odpowiednim podejściu, oddzielne drogi dla bielizny zużytej i pokarmu. Oddział zakaźny-powinien być w odrębnym budynku, musi być samowystarczalny, osobne szatnie, kuchnie, pralnie. Podział na pododdziały: a) jelitowy, obserwacyjny. Izolatka Mercera-1-osobowa, własny węzeł sanitarny, 2 wejścia-jedno dla ruchu chorych a drugie dla personelu. Personel musi przejść przez półśluzę dezynfekcyjną (fartuch, obuwie, maska)

Na oddziale zakaźnym musi być sala operacyjna i sala porodowa

Personel-pracownicze książeczki zdrowia (bad. epidemiologiczne)

130-rola szpitala 1.pielęgnacja chorych-najstarszy dział medycyny

2.diagnostyka i leczenie: a)pomoc doraźna-izba przyjęć

b)realizacja zadań otwartej opieki zdrowotnej jak poradnia specjalistyczna

c)diagnostyka w oparciu o aparaturę

d)czynność związana z leczeniem-operacje, farmakoterapie

3.pomoc, nauka, dydaktyka np. sprzęt rehabilitacyjny

4.zadania usługowe - ogrzewanie, pralnia, kuchnia, laboratoria

131. Wymogi sanitarne na oddziale zakaźnym

- zasada izolacji według poszczególnych jednostek chorobowych (co najmniej 3 pododdziały: zakażeń jelitowych, zakażeń kropelkowych, pododdział obserwacyjny)

- każdy z pododdziałów musi posiadać kilka izolatek typu Meltzera

- oddział musi posiadać własny węzeł sanitarny

- dwa wejścia z dwóch oddzielnych korytarzy (dla ruchu chorych i dla ruchu personelu)

- jedna osoba z personelu kontaktuje się z jedną osobą chorą po przejściu przez półśluzę sanitarną

- na oddziale takim musi znajdować się podstawowa sala operacyjna i sala do odbierania porodów

- ścieki z oddziału zakaźnego muszą płynąć osobnymi rurami i muszą zostać poddane wstępnemu oczyszczaniu, dezynfekcji i neutralizacji

- szpital zakaźny musi leżeć poza miastem, ograniczony kilku metrowym pasem zieleni

132. Uzasadnij celowość badań okresowych u pracowników SZ

Badania okresowe u pracowników SZ są szczególnie istotne z kilku powodów. Pracownicy SZ ze względu na charakter swojej pracy mają częsty kontakt z wieloma ludźmi (bardzo często są to nosiciele różnych chorób ). W związku z tym istnieje duże ryzyko przenoszenia tych chorób drogą kropelkową, a także podczas przeprowadzanych zabiegów w placówkach SZ. Choroby mogą być przenoszone zarówno z pacjentów na personel jak i odwrotnie. Dlatego badania okresowe pracowników SZ są bardzo ważne i mają na celu jak najwcześniejsze wykrycie wszelkich chorób pracowników SZ, jak najszybsze wyleczenie i zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu się tych chorób.

133. Zasilanie energetyczne obiektu szpitalnego

- zasilanie równoległe z przynajmniej dwóch różnych podstacji energetycznych

- własny niezależny, pracujący w trybie automatycznym agregat prądotwórczy, którego moc nie może być mniejsza niż 1/3 całkowitego zapotrzebowania szpitala na prąd

- w niektórych miejscach w szpitalu musi być założona odrębna instalacja - awaryjne źródło zasilania z akumulatorów (oddział chirurgii, intensywnej opieki, oddział porodowy, izba przyjęć, drogi ewakuacyjne)

134. Materiały zakaźne i niezakaźne HIV

Do materiałów zakaźnych należą:

- krew - sperma - wydzielina z pochwy - płyn z otrzewnej, opłucnej, osierdzia

- płyn mózgowo-rdzeniowy - wysięki, przesięki

Do materiałów niezakaźnych należą:

- łzy - pot - ślina - mocz - kał - kichanie, kaszel - przedmioty, które dotykała zakażona osoba - ukąszenie przez owada

Jednak materiały te mogą być zakaźne jeżeli są zanieczyszczone np. krwią

135. Ryzyko zakażenia dziecka HIV przez matkę

Statystycznie ryzyko zakażenia się dziecka od matki zakażonej wirusem HIV wynosi 25%. Dziecko może zakazić się HIV od matki podczas ciąży, porodu i w czasie karmienia piersią. Prawdopodobieństwo przeniesienia HIV od matki na dziecko można zmniejszyć, jeśli:

- u matki i noworodka stosuje się odpowiednie leczenie (podawanie AZT kobietom w okresie ciąży oraz dzieciom przez 6 tygodni po porodzie)

- odpowiednio prowadzi się poród (szybkie odcięcie pępowiny)

- zrezygnuje się z karmienia dziecka piersią

136. Wrażliwość wirusa HIV na czynniki fizyczne i chemiczne

- temperatura powyżej 55^OC

wirus nie może przetrwać poza organizmem nosiciela

zabija go alkohol i detergenty + środki zawierające chlor

ginie po 3-7 dniach w powietrzu

ginie do 15 dni w wodzie o temp. 23-27st.C

gotowanie całkowiecie niszczy

po 30 minutach trzymania w temp.56st.C

alk.etylowy 70% 1-4minut

woda utleniona 6% 3minuty

137. Kiedy należy wykonywać testy anty-HIV?

- miały miejsce zachowania ryzykowne (przygodny stosunek płciowy, partner seksualny był zakażony HIV, używanie niesterylnych igieł i strzykawek)

- podejrzenie przetoczenia zakażonej krwi (obecnie w Polsce się to już nie zdarza ponieważ wykonywane są obowiązkowe badania dawców krwi na obecność wirusa HIV)

- występują powtarzające się, nietypowe objawy chorobowe (infekcje skóry i błon śluzowych, grzybica, opryszczka, zapalenie płuc, gruźlica, zapalenie opon mózgowych i mózgu, zaburzenia umysłowe, problemy ze wzrokiem, biegunka, zaburzenia trawienia, nieprawidłowości w krzepnięciu krwi, nowotwory np. mięsak Kaposiego)

28

---