Przedstaw zasady obserwacji i edukacji pacjenta otyłego z nadciśnieniem tętniczym

Nadciśnienie tętnicze (łac. hypertonia arterialis) - choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi.

Rodzaje	Ciśnienie skurczowe (mmHg)	Ciśnienie rozkurczowe (mmHg)
Ciśnienie optymalne	< 120	< 80
Ciśnienie prawidłowe	120 - 129	80 - 84
Ciśnienie wysokie prawidłowe	130 - 139	85 - 89
Nadciśnienie stopień 1 - łagodne	140 - 159	90 - 99
Nadciśnienie stopień 2 - umiarkowane	160 - 179	100 - 109
Nadciśnienie stopień 3 - ciężkie	≥ 180	≥ 110
Nadciśnienie izolowane skurczowe	≥ 140	< 90

Zasady obserwacji:

• Pomiar podstawowych parametrów życiowych

• Pomiar masy ciała

• Przestrzeganie zaleceń dietetycznych

• Obserwacja koloru skóry i ciała pacjenta pod kątem obrzęków

Edukacja pacjenta:

Zapobieganie nadciśnieniu - zmiana stylu życia: Zmiana stylu życia istotnie obniża wartości ciśnienia tętniczego u osób z ciśnieniem podwyższonym i prawdopodobnie może zapobiegać rozwojowi choroby u osób, które mają do niej genetycznie uwarunkowane skłonności. Elementy leczenia niefarmakologicznego to: normalizacja masy ciała, przestrzeganie odpowiedniej diety, w tym nienadużywanie alkoholu i soli, ograniczenie spożycia tłuszczów, zwłaszcza nasyconych, zaprzestanie palenia tytoniu i zwiększenie aktywności fizycznej.

Normalizacja masy ciała: Przeciętnie na każde 10 kg masy ciała ponad prawidłową, ciśnienie skurczowe wzrasta o 2-3 mmHg (a nawet 5-20 mmHg, a rozkurczowe o 1-3 mmHg. Dowiedziono, że utrata nadmiernej masy ciała jest skuteczna nie tylko jako metoda obniżenia już podwyższonego ciśnienia, ale także jako prewencja pierwotna, (czyli zapobieganie wystąpieniu nadciśnienia u osób dotychczas zdrowych). Połączenie niskokalorycznej diety i ćwiczeń fizycznych daje lepsze efekt niż każda z tych interwencji osobno. Ponieważ u osób w średnim wieku masa ciała zwiększa się stopniowo (o 0,5-1,5 kg/rok), za cel można przyjąć jej stabilizację

Ograniczenie spożycia soli: Istnieje duży związek nadmiernego spożycia soli z nadciśnieniem tętniczym. Pacjenci z nadciśnieniem lub ciśnieniem wysokim prawidłowym powinny ograniczyć dzienne spożycie sodu do mniej niż 3 g dziennie.

Umiarkowane spożycie alkoholu: Wykazano liniową zależność pomiędzy ilością spożywanego alkoholu a częstością nadciśnienia tętniczego w populacji, przy czym niekorzystne działanie zaznacza się zwykle u osób spożywających regularnie powyżej 20-30 g alkoholu etylowego w ciągu doby. Dlatego mężczyznom z nadciśnieniem tętniczym, którzy piją alkohol, doradza się nieprzekraczanie maksymalnie 20-30 g, natomiast kobietom i osobom o małej masie ciała 10-20 g etanolu dziennie.

Zaprzestanie palenie tytoniu: Jako bardzo silnego czynnika ryzyka sercowo-naczyniowego i na 3-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia zawału u palaczy w stosunku do osób, które nigdy nie paliły.

Zaprzestanie palenia tytoniu jest prawdopodobnie najskuteczniejszą pojedynczą zmianą stylu życia w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym.

Aktywność fizyczna: Wykazano że aktywność fizyczna może obniżyć wartość skurczowego ciśnienia tętniczego o 4-9 mm Hg. Zwiększenie aktywności fizycznej pomaga również zredukować nadwagę, poprawić ogólną wydolność ustroju i zmniejszyć umieralność.

Zaleca się umiarkowane, regularne ćwiczenia aerobikowe, takie jak szybki marsz, pływanie, jazda rowerem, przez co najmniej 30-45 minut w większości dni w tygodniu. Intensywne ćwiczenia izometryczne (jak podnoszenie ciężarów) mogą powodować duży wzrost ciśnienia i są przeciwwskazane. Taki sposób postępowania jest bezpieczny u większości chorych z nadciśnieniem tętniczym. Osoby z ciężkim nadciśnieniem lub chorobami towarzyszącymi powinny zwiększać wysiłek fizyczny pod kontrolą lekarską.

Zalecenia dietetyczne: Wiadomo, że u osób spożywających mniej czerwonego mięsa, przetworzonych produktów zbożowych i słodyczy, a więcej warzyw i owoców, ryb oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych rzadziej występuje udar mózgu. Dodanie do diety oliwy z oliwek i wina (dieta śródziemnomorska) powoduje wydłużenie tzw. przewidywanej długości życia. Zakaz spożywania umiarkowanych ilości kawy i innych produktów zawierających kofeinę u chorych na kontrolowane nadciśnienie nie ma żadnych naukowych podstaw. Wskazane mogą być herbata zielona.

Przedstaw zasady obserwacji, pielęgnacji oraz rehabilitacji kardiologicznej pacjenta w drugiej dobie po zawale mięśnia sercowego

Zawał serca to martwica fragmentu mięśnia serca powstała na skutek ustania dopływu krwi do tego miejsca z powodu niedrożności naczynia wiecowego, zamkniętego najczęściej przez skrzep, wytwarzający się na podłożu zmiany miażdżycowej.

Ból zawałowy nagły, szybko postępujący ból zamostkowy, promieniujący do lewej ręki, kąta żuchwy, trwający zwykle 20-3- min, nieustępujący po podaniu nitrogliceryny (podjęzykowo- 500mg-, gdy nie ma bradykardii, tachykardii, hipoksemii), któremu towarzyszą uczucie lęku, czasem dołączają się objawy obrzęku płuc i wstrząsu (bladość, sinica, zimne poty, z małym, przyśpieszonym tętnem, znacznym spadkiem ciśnienia tętniczego)

Cechy bólu zawałowego:

• umiejscowienie: zamostkowy, w okolicy koniuszka serca -(5 przestrzeń między żebrowa po stronie lewej), ból w całej połowie klatki piersiowej, na małym obszarze, dający się wskazać 1 palcem.

• promieniowanie: do lewej ręki, obu rąk kata żuchwy, krtani, nadbrzusza, pleców

• charakter: tępy, ostry, kłujący, piekący, gniotący, ściskający

• nasilenie: ból zmusza do natychmiastowego przerwania wykonywanej czynności, zatrzymania się na ulicy, wezwania pomocy, możliwe jest kontynuowanie zajęcia lub pracy, a ból nie narasta, a czasem zmniejsza się podczas aktywności

• czas trwania: ból jest krótkotrwały, kilkunastominutowy (20-30 min)

• objawy towarzyszące: poty, niepokój, drętwienie rąk, dławienie w gardle, nudności, wymioty, zasłabnięcie, utrata przytomności

Zmiany w EKG dotyczą:

• zespołu RS, odcinka ST i T i uzależnione są od:

• Obszaru martwicy: daje zmiany w postaci zespołu QS tzn. dziura elektryczna (niknięcie załamka R)

• Obszar uszkodzenia: daje zmiany w zakresie odcinka ST: daje zmiany w zakresie odcinka ST- na skutek tzw. prądu uszkodzenia tj. uniesienia kopulastego ponad linię izoelektryczną tzw Fala Pardie`go

• Obszar niedokrwienia- daje zmiany w zakresie załamka T, który staje się ujemny, symetryczny głęboki.

Zasady obserwacji;

• stały monitoring zapisu EKG

• pomiar ciśnienia i tętna

• dostęp do 2 żył

• tlenoterapia

• walka z bólem

• Mieszanki przeciwbólowe

• lityczne (100mg Dolargan, 50mg Diphergan, 50mg Fenactil, uzupełnia się 0,9% roztworem NaCL do 20ml)

• NLA (0,1mg Fentanylu, 5mg dihydrobenzperidolu, uzupełnia się 0,9% roztworem NaCL do 10ml)

• MCP (50mg morfiny, 50mg Fenactilu, 50mg Diphergan, 50ml 5% glukozy)

U pacjenta prowadzi się kontrolę diurezy i postępowanie przeciwzakrzepowe. Pacjent dostaje heparynę. Kontrola elektrolitów zwłaszcza potasu.

Zadania pielęgniarki:

• ocena stanu chorego

• pobranie krwi do badania

• dbanie o prawidłowe ułożenie chorego

• ocena RR, tętna, diureza, EKG.

• prowadzenie dokumentacji OIOK

• założenie wkłucia dożylnego

• kontrola tlenoterapi

• działania lecznicze związane z podawaniem leków

Dalsze działanie:

• edukacyjne - zalecenia zdrowego trybu życia, eliminacja lęku.

• opiekuńcze - zapewnienie bezpieczeństwa, pomoc w utrzymaniu higieny, żywieniu.

• Rola pielęgniarki w postępowaniu diagnostyczno - terapeutycznym

• Pierwsza wizyta pacjenta:

• zebranie wywiadu dotyczącego objawów i czynników ryzyka oraz stylu życia, rozpoznanie stanu bio-psycho-społecznego pacjenta.

• wykonanie EKG

• zważenie, zmierzenie, obliczanie BMI, obwodów ciała

• podstawowe parametry pacjenta

• przygotowanie pacjenta do badań oraz wykonanie badań laboratoryjnych

• edukacja- niefarmakologiczne porady jak ma żyć pacjent

• założenie zeszytu samokontroli pacjenta w przypadku występowania modyfikowanych czynników ryzyka wystąpienie powikłań sercowo- naczyniowych wymagających samokontroli (RR, poziom cukru, waga)

• Badanie inwazyjne

• cewnikowanie serca- oglądanie serca, poszczególnych naczyń, dokonanie pomiarów (RR, wysycenie tlenowe krwi)

• przy prawym sercu- nakłucie tętnicy udowej, rzadziej ramieniowej

• przy lewym sercu- nakłucie przez tętnicę udową, rzadziej promieniową.

• Badania hemodynamiczne

• angiografia- metoda badania naczyń krwionośnych po wstrzyknięciu do ich światła środka cieniującego i rejestracji jego przepływu

• arteriografia- badanie tętnic

• flebografia- badanie żył

• limfografia- badanie układu limfatycznego

• koronografia- metoda oceny drożności naczyń krwionośnych oraz pomostów (by-pass) tętniczych lub żylnych wytworzonych podczas chirurgicznej rewaskularyzacji mięśnia sercowego

Przedstaw zasady profilaktyki miażdżycy

Miażdżyca, choroba zwyrodnieniowa naczyń krwionośnych. Na wewnętrznej powierzchni ścian tętnic powstają blaszki miażdżycowe zbudowane z cholesterolu i odkładającego się w nim wapnia.

Czynniki odgrywające decydującą rolę w powstawaniu miażdżycy:

• dieta - bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, z dużą zawartością lipoprotein typu LDL,

• palenie tytoniu,

• nadciśnienie tętnicze, ze względu na uszkadzające działanie na tętnice i niekorzystny wpływ na stan ogólny organizmu. Równocześnie procesy miażdżycowe powodują nadciśnienie tętnicze (choroba nadciśnieniowa),

• siedzący tryb życia - aktywne uprawianie sportu powoduje dobre ukrwienie organizmu i przywraca odpowiednie proporcje wszystkich frakcji lipoprotein we krwi,

• choroby uwarunkowane genetycznie, tj. hiperlipidemie,

• inne choroby, np. cukrzyca.

Miażdżyca rozwija się we wszystkich tętnicach organizmu, lecz niektóre jej lokalizacje są szczególnie niebezpieczne dla stanu zdrowia organizmu. Należą do nich:

• naczynia wieńcowe - ze względu na groźbę zawału mięśnia sercowego i chorobę niedokrwienną serca,

• tętnice kręgowe i szyjne zaopatrujące mózg - przyczyna udarów mózgowych i otępienia,

• naczynia kończyn dolnych - zajęte szczególnie często w cukrzycy, przyczyna tzw. stopy cukrzycowej, czyli jej zgorzeli.

Najczęściej występują choroby związane z postępującymi zmianami miażdżycowymi jak: zawał serca, udar mózgu oraz otępienie starcze.

Miażdżyca tętnic powoduje zmniejszenie się światła tętnic. Odkładające się w nich złoża cholesterolu powodują grubienie ścian małych tętniczek, co prowadzi do gorszego ukrwienia poszczególnych narządów i części ciała.

Miażdżyca naczyń wieńcowych jest najczęstszą przyczyna zawału serca. W skutek zwężenia tętniczek zmniejsza się ukrwienie mięśnia sercowego, doprowadzając do martwicy. U ludzi starszych ból w klatce piersiowej towarzyszący zawałom jest mniejszy. Częściej występują bóle nadbrzusza. Przebieg zawału serca ludzi starszych jest cięższy. Z ozdrowieńcami po przebytych zawałach pielęgnacja oszczędzająca. Wszystkie czynności należy wykonywać za chorego - do minimum należy ograniczyć jego wysiłek.

W miażdżycy mózgu powodującej jego niedokrwienie, początkowo będzie występowała drażliwość, szybkie męczenie się, następnie upośledzenie pamięci, krytycyzm, zmienia się charakter chorego, staje się on zachłanny, skąpy. Mogą występować zaburzenia mowy, połykania, nawet zupełne zaburzenie świadomości. Niebezpieczeństwem miażdżycy mózgu są udary mózgowe, wylewy krwi do mózgu występujące z porażanie, połowicznym.

Miażdżyca tętnic obwodowych dotyczy najczęściej tętnicy brzusznej, która uciskając tętnicę biodrową powoduje ostre zmiany niedokrwienia kończyn dolnych. Zamykanie światła tętnic dolnych występuje najczęściej u mężczyzn. Sprzyja temu i znacznie przyspiesza proces palenia papierosów - również zwężający naczynia. Chory odczuwa silny ból nóg. Najpierw po wysiłku, następnie bóle występują niezależnie od wysiłku, najczęściej w nocy. Chory szukając ulgi siedzi z opuszczonymi nogami. Bóle są tak silne że chorzy zgadzają się na amputację.

W celu opóźnienia procesów związanych z miażdżycą należy: (profilaktyka)

• prowadzić higieniczny tryb życia

• dbać o komfort psychiczny (unikać stresów)

• przestrzegać diety niskokalorycznej i bez cholesterolowej

• zażywać ruchu na świeżym powietrzu (spacery, sport, gimnastyka)

• unikać wszelkich używek

Podaj zasady przygotowania pacjenta do cewnikowania serca i obserwacji po badaniu

Cewnikowanie serca: to wprowadzenie nieprzenikliwego dla promieni Rtg cewnika przez żyłę ramienną, udową w celu zbadania prawej połowy serca(pomiar ciśnienia prawej połowy), bądź przez tętnicę udową lub ramienną w celu dotarcia do lewej połowy serca, tętnic więcowych i aorty. Stosowane jest w diagnozowaniu zaburzeń ze strony układu krążenia

Zadania pielęgniarki przed zabiegiem cewnikowania serca:

Przygotowanie pacjenta do cewnikowania serca:

• Poinformowanie pacjenta o:

• Celowości zabiegu i jego istocie

• Ważne jest uzyskanie zgody na wykonanie zabiegu cewnikowania serca, ponieważ jest to zabieg inwazyjny

• Poinformowanie pacjenta, że przed zabiegiem musi być na czczo ( 6 godzin przed zabiegiem)

• Poinformowanie pacjenta, że powinien opróżnić pęcherz moczowy i przewód pokarmowy ( stąd pacjent na czczo)

• Rozmowa z pacjentem w celu zmniejszenia lęku

• Wykonać próbę uczuleniową

• Przed zabiegiem zadaniem pielęgniarki jest dokładne umycie ciała pacjenta i ogolenie miejsca wkłucia (przy nakłuciu tętnicy, bądź żyły udowej ogolić włosy i oczyścić skórę w okolicy pachwin)

• Przed samym wkłuciem należy zdezynfekować miejsce wkłucia cewnika

• Podanie premedykacji na zlecenie lekarza (NLA- neuroleptoanalgezja), podanie leków znieczulających

• Podanie łagodnych środków uspokajających jednorazowo antybiotyki doustne lub dożylnie w celu przeciwdziałaniu ewentualnym zakażeniom.

Zasady obserwacji pacjenta po zabiegu cewnikowania serca:

• Założenie opatrunku uciskowego w miejscu wkłucia wnikliwa obserwacja miejsca wkłucia

• Kontrola naczyń w kierunku krwawień, krwotoku

• Kończynę (nogę, rękę), przez którą wprowadzany był cewnik, pacjent powinien utrzymywać w położeniu wyprostnym, w celu uniknięcia zaburzeń przepływu krwi

• W przypadku, gdy zastosowano nakłucie udowe(tętnica, żyła udowa) pacjent powinien przebywać w łóżku po badaniu przez okres 12 - 18 godzin z kończyną wyprostowaną , lekko uniesioną pod kąten 45 stopni

• Należy kontrolować podstawowe parametry życiowe: tętno, zabarwienie powłok skórnych, ocieplenia skóry, danej kończyny.

Omów zasady postępowania terapeutycznego wobec pacjenta z POCHP.

POCHP przewlekła obturacyjna choroba płuc charakteryzująca się trwałym upośledzeniem drożności oskrzeli. Jest ona postępującą, raczej nieodwracalną chorobą i występuje u osób mających objawy PZO lub rozedmy płuc.

PZO - przewlekłe zapalenie oskrzeli choroba rozpoznana u osób, które mają przewlekły kaszel, ze skąpym odksztuszaniem trwającym (3 miesiące w roku przez 2 kolejne lata).

Rozedma to powiększona przestrzennie powierzchnia, położona obwodowo od oskrzela w końcowym przebiegu ze zniszczeniem ścian pęcherzyków płucnych

Czynniki etiologiczne:

• Palenie

• Zaburzenia równowagi proteazowo- antyproteazowej

• Zanieczyszczenia w miejscu pracy

• Infekcja układu oddechowego w dzieciństwie i bierne palenie

• Uwarunkowania genetyczne

• Utajona infekcja adenowirusowi

Objawy kliniczne:

• Kaszel: początkowo poranny, potem stały, męczący z powodu trudności z odksztuszaniem

• Duszność: świadczy o zaawansowaniu choroby (duszność wysiłkowa)

• Sinica: późny objaw ( PaO2< 50 mgHg)- niedostateczna wymiana gazowa, ubytki w tkance płucnej.

• Oddychanie: wydech wydłużony przez zwężone usta, udział pomocniczych mięśni oddechowych

• Klatka piersiowa: beczkowata z poziomym ustawieniem żeber (objaw charakterystyczny)

• Niewydolność oddechowa: stan, w którym wymiana gazowa w płucach jest niedostateczna dla utrzymania prawidłowego ciśnienia proporcjonalnego tlenu (PaO2) i dwutlenku węgla (PaCO2) we krwi tętniczej.

• Niewydolność hipoksemiczna częściowa: PaO2 obniżone, PaCO2 prawidłowe

• Niewydolność wentylacyjna całkowita: PaO2 obniżone, PaCO2 -wzrost we krwi tętniczej.

Wartości:

• PaO₂ - norma 100 - 80 mmHg (słupa rtęci)

• PaCO₂ - norma 35 - 45 mmHg (słupa rtęci)

Postępowanie terapeutyczne w POCHP;

• Dokonuje oceny ciężkości objawów klinicznych - diagnoza pielęgniarska

• Mierzy podstawowe parametry życiowe( oddech, duszność, tętno, RR, saturacja, Ew. EKG)

• Dokonuje podstawowych badań krwi, diagnostycznych, monitoryjnych:

• Gazometria

• pomiar PEF

• Stężenie elektrolitów

• Bilans płynów

• Uczestniczy w terapii przez:

• Podaje tlen i kontroluje jego przepływ

• Podaje leki; dożylnie, wziewnie, doustnie we wlewach kroplowych

• Zadania pielęgniarki w edukacja pacjentów z POCHP i astmą

• ocenia ciężkości objawów klinicznych-diagnoza

• podstawowe pomiary (oddechy częstość i charakter, nasilenie duszności, tętno, EKG, saturacja

• wykonuje podstawowe badania i monitoruje (gazometrię, spirometrię, bilans płynów, stężenie elektrolitów)

• uczestniczy w terapii pacjentów (podawanie tlenu i jego kontrola przepływu, podanie leków droga dożylną, podanie leków drogą wziewną)

• Edukacja

• zakaz palenia (zasada 5 - p)

• eliminacja czynników środowiska pracy- dymy, pyły.

• nauka przyjmowania leków droga wziewną

• nauka kontroli PEV

• nauka efektywności oddychania

• nauka domowego leczenia tlenem

• zapobieganie zaostrzeniom procesu chorobowego

• unikanie infekcji

• szczepienia przeciw grypie.

• Spowolnienie progresji POCHP

• wyłączenie eliminacji czynników ryzyka

• farmakoterapia nieskuteczna

• Rehabilitacja

• nauka oddychania przeponą

• oddychanie przez zwężone usta

• nauka pozycji stabilizującej barki

• trening mięsni wdechowych

• drenaż złożeniowy

Podaj zakres edukacji pacjenta z dychawicą oskrzelową

Astma oskrzelowa przewlekłe schorzenie zapalne dróg oddechowych, których biorą udział różne komórki m.in. mascotyty i ezynofilie, objawiające się nagłym, napadowym, odwracalnym zwężeniem dolnych dróg oddechowych nadreaktywnością oskrzeli.

Objawy:

• napady duszności (wysiłkowa)

• uczucie lęku, ucisku, rozpierania klatki piersiowej

• świszczący oddech

• sinica

• męczący kaszel, furczenia, gwizdy

• obniżenie tolerancji wysiłku

• odpluwanie niewielkiej ilości lepkiej plwociny

• chory przyjmuje pozycję siedzącą, stojącą

• mowa przerywana

Czynniki nasilające objawy astmy:

• Czynniki genetyczne: atopia - genetycznie uwarunkowanej skłonności do zwiększonej syntezy IgE w odpowiedzi na kontakt z powszechnie występującymi antygenami.

• Czynniki środowiskowe:

• Kurz domowy -mieszanina alergenów, wśród których najważniejsze są roztocza. Antygeny te są dość ciężkie, unoszą się w momencie sprzątania, ścielenia łóżek, cząsteczki są również dość duże i większość osiada w górnych drogach oddechowych.

• Antygeny naskórka zwierząt - przede wszystkim kota, psa. Bardzo immunologenny jest alergen kota, który długo unosi się w powietrzu, w bardzo małych cząsteczkach.

• Pyłki traw, chwastów i drzew - w sezonie pylenia chorzy odczuwają dolegliwości przy stężeniu pyłków rzędu 20 pyłków na m³. Szczyt pylenia traw przypada na czerwiec- lipiec, drzew na kwiecień- maj, a chwastów na lipiec- sierpień.

• Dym tytoniowy - konieczne jest unikanie czynnego i biernego palenia tytoniu, ponieważ dym tytoniowy nasila objawy astmy, powodując długotrwałe upośledzenie czynności płuc

• Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego - dotyczą głównie takich zanieczyszczeń jak: ozon, tlenki azotu, kwaśne aerozole i pyły. Wystąpieniu astmy mogą sprzyjać warunki pogodowe np. burze, zmiany temperatury i wilgotność powietrza.

• Grzyby - narażenie na alergeny grzybów zwiększa częstość zaostrzeń astmy. Najlepszym sposobem zmniejszenia zarodników grzybów jest usunięcie lub wyczyszczenie spleśniałych przedmiotów. Nie powinno się dopuszczać do zawilgocenia pomieszczeń.

Zakres edukacji:

Proces edukacyjny powinien obejmować zarówno pacjenta jak i opiekunów, gdyż przebieg i postęp w leczeniu chorego dziecka zależy w równej mierze od: jakości opieki medycznej i od oddziaływań opiekunów, którzy są odpowiedzialni za realizację zaleceń lekarskich nadzorując bezpośrednio przebieg choroby oraz podejmując, na co dzień decyzje dotyczące stosowania farmakoterapii. Trzeba się dowiedzieć, jakie są oczekiwania pacjenta wobec leczenia, choroby i wyjaśnić mu, w jakim stopniu mogą one zostać spełnione. Jako działanie zapobiegające astmie oskrzelowej można zalecić:

• Niedopuszczanie i likwidowanie stanów zakaźnych dróg oddechowych

• Systematyczne leczenie wszelkich reakcji i stanów alergicznych

• Unikanie przebywania w atmosferze zapylenia, zadymienia, mgły i wilgotności

• Likwidowanie zawilgocenia, zagrzybienia mieszkań, częste wietrzenie pomieszczeń

• Likwidacja nałogu palenia tytoniu

• Wykluczenie pokarmów, które wyzwalają lub nasilają duszność

• Wykluczenie bądź znaczące ograniczenie kontaktu z substancjami drażniącymi drogi oddechowe lub wyzwalającymi bądź nasilającymi napady duszności

• Usunięcie z domu roślin doniczkowych i innych kwiatów, których zapach bądź obecność może wyzwalać lub nasilać napad duszności astmatycznej

• Poinformowanie lekarza oraz wykluczenie po uzgodnieniu z nim wszelkich leków, które wyzwalają bądź nasilają napad duszności astmatycznej

• Unikanie nadmiaru stresów, konfliktów

• Dbanie o dobry stan fizyczny organizmu poprzez uprawianie codziennej gimnastyki, spacerów na świeżym powietrzu, lekkiego sportu

Rola edukacyjna pielęgniarki sprowadza się, więc do nauki i przekazywania wiedzy na temat:

• Choroby, jej przyczyn, objawów, przebiegu, czynników ryzyka, możliwości diagnostycznych, badań dodatkowych (ich celu, częstotliwości), współczesnych metod terapeutycznych, stosowanych leków inhalacyjnych i technik ich podawania, skutków ubocznych farmakoterapii i możliwości przeciwdziałania im, samokontroli choroby w oparciu o dzienniczek objawów i pomiary PEF, dopuszczalnego zakresu samoleczenia, różnorodnych form wypoczynku i rekreacji

• Nauki przyjmowania leków wziewnych, technik pomiaru PEF, rozpoznawania zaostrzeń choroby, wdrażania leczenia doraźnego,

• Unikania ekspozycji na czynniki wyzwalające, zaostrzające objawy

• Prowadzenia ćwiczeń oddechowych i drenażu drzewa oskrzelowego

• Doskonalenia nawyków sprzyjających dobrej kondycji psychofizycznej

• Przygotowanie pacjenta do samodzielnego funkcjonowania w rodzinie, społeczeństwie, pomoc w wyborze szkoły, przyszłego zawodu

Podaj zasady toalety drzewa oskrzelowego

Toaleta drzewa oskrzelowego ma na celu utrzymanie drożności dróg oddechowych oraz zapewnienie pacjentowi optymalnych warunków wymiany gazowej. Polega na odsysaniu wydzieliny z tchawicy i oskrzeli za pomocą ssaka.

Przygotowanie pacjenta psychiczne

• Nawiązanie kontaktu i współpracy,

• Uzyskanie akceptacji pacjenta na wykonywanie zabiegu.

• Poinformowanie o celu zabiegu, przebiegu, zakresie oczekiwanej współpracy. Przekazywane informacje mają na celu m.in.. uspokojenie pacjenta, zmniejszenie lęku przed zabiegiem.

• Wyjaśnienie celowości przygotowania fizycznego.

Przygotowanie pacjenta fizyczne

• Zapewnienie warunków intymności.

• Wykonanie inhalacji, drenażu ułożeniowego, oklepywania, toalety jamy ustnej

• Podanie tlenu. - Hiperwentylacja 100% tlenem (ok. 2 min).

Obowiązujące zasady

• Przestrzeganie zasad aseptyki, aby zapobiegać zakażeniom szpitalnym.

• Zabieg wykonuje się zgodnie z procedurą.

• Po odessaniu wydzieliny rozpręża się płuca.

• Odsysa się 15-20 s, najdłużej 30 s. Zapobiega się nagłej desaturacji — spadkowi wysycenia tlenem hemoglobiny krwi tętniczej.

• Wprowadza się cewnik do tchawicy przy wyłączonym ssaniu, aby zapobiec niedodmie i urazowi.

• Obserwacja pracy serca, saturacji i tętna.

Ważne jest także:

• Unikanie poruszania cewnikiem w dół i w górę.

• Skompensuj odsysaną objętość powietrza:

• polecając pacjentowi wykonanie głębokiego wdechu, rozprężając aparatem Ambu,

• wykonując głęboki wdech ręcznie — Manuał Sigh (funkcja respiratora).

• Wyrzuć zużyty sprzęt do odpowiedniego pojemnika.

• Załóż nowy, jałowy cewnik.

• Przepłucz cały układ przewodów.

• Udokumentuj zabieg.

• Zdezynfekuj i umyj ręce.

Uwaga

• W przypadku wystąpienia bradykardii, desaturacji przerywa się zabieg.

• Niepożądane zjawiska odruchowe: w następstwie pod drażnienia nerwu błędnego w obrębie tchawicy i krtani mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca (w przypadkach ekstremalnych bradykardia lub asystolia s spadkiem ciśnienia tętniczego lub nawet nagłym zatrzymaniem krążenia).

• 2. Jeśli odsysana wydzielina jest gęsta, wykonuje się wlewkę dotchawiczą z soli fizjologicznej w celu upłynnienia wydzieliny.

Przedstaw problemy pacjenta z marskością wątroby oraz wskaż rolę pielęgniarki w postępowaniu terapeutycznym

Marskość wątroby (łac. cirrhosis hepatis) - postępujące włóknienie miąższu wątroby, niszczące strukturę narządu, charakteryzuje się zastępowaniem komórek włóknami tkanki łącznej, które burzą jego prawidłową budowę, doprowadzając do upośledzenia funkcji metabolicznych, utrudnienia odpływu żółci oraz są przyczyną powstania nadciśnienia wrotnego.

Rodzaje marskości wątroby

• marskość alkoholowa

• marskość zastoinowa

• marskość pozapalna

• marskość żółciowa

• marskość uwarunkowana genetycznie

Objawy

• zmęczenie; apatia

• utrata apetytu; utrata masy ciała;

• nudności;

• osłabienie; słaba koncentracja

• bóle brzucha;

• charakterystyczny zapach z ust

• wysokie aspat i allad

• ginekomastia;

• ascites - wodobrzusze; powiększony objaw brzucha

• splenomegalia - powiększenie śledziony z powodu przekrwienia w wyniku nadciśnienia wrotnego;

• asterixis - obustronne trzepotanie wyciągniętymi, grzbietowo zgiętymi dłońmi, występujące u pacjentów z encefalopatią wątrobową.

• stany podgorączkowe i duszność

• świąd i zażółcenie skóry

• napady kolki żółciowej

• zaburzenia miesiączkowania, zmniejszenie libido

• mogą wystąpić krwawienia z nosa

• obrzęk okolicy kostek

• początkowo powiększenie wątroby, w miarę narastania marskości - zmniejszenie

• pajączki wątrobowe, rumień dłoniowy

• u mężczyzn możliwa utrata owłosienia męskiego

• głowa Meduzy - poszerzone żyły krążenia obocznego w okolicach jamy brzusznej

Problemy pacjenta

• napady kolki żółciowej

• obrzęk okolicy kostek

• świąd i zażółcenie skóry

• bóle brzucha;

• nudności i duszność

• mogą wystąpić krwawienia z nosa

Przyczyny marskości

• przewlekłe nadużywanie alkoholu

• zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i C (HBV i HCV).

• Nadmiar spożywanych tłuszczów

• Brak pełnowartościowego białka

Badania

Badania laboratoryjne:

• zaburzenia krzepnięcia

• małopłytkowość

• wzrost wartości enzymów wątrobowych - AlAT, AspAT, GGTP

• wzrost wartości wskaźników wskazujących na zastój żółci - fosfataza zasadowa, LAP, GGTP, w niewyrównanej marskości wzrost poziomu bilirubiny

• zwiększenie stężenia amoniaku

• wzrost wartości globulin typu gamma

• wzrost wartości glikemii (poziomu cukru) we krwi

• zaburzenia lipidowe (tłuszczowe) - wzrost wartości trójglicerydów

• w przypadku zaburzenia krążenia krwi (w normalnych warunkach duża ilość krwi przechodzi przez wątrobę, w marskości krew nie ma swobodnego przepływu) - żylaki przełyku i żylaki odbytu - właśnie tymi naczyniami żylnymi krew próbuje ominąć wątrobę. Krwawienie z żylaków przełyku jest jednym z powikłań marskości wątroby.

Badania obrazowe:

Wykonuje się przede wszystkim USG jamy brzusznej, wskazujące na obecność wodobrzusza oraz zmiany w strukturze miąższu wątroby. W przypadku podejrzenia raka wątroby (będącego jednym z powikłań marskości wątroby) można wykonać TK (tomografię komputerową) jamy brzusznej celem oceny lokalizacji i wielkości nowotworu. Badanie histologiczne - po punkcji wątroby - specyficzne zmiany stwierdzane w obrazie mikroskopowym (przede wszystkim cechy włóknienia i zaniku prawidłowego miąższu).

Leczenie

Przyczynowe

• Leki regulujące funkcje wątroby, żółciopędne, rozkurczowe

• Leki wspomagające; krew, plazmę, albuminy

• Leki moczopędne

• Antybiotyki

Objawowe

• Kąpiele łagodzące świąd

• Depresji

• Spowolnienie ruchowe i psychiczne

Powikłania marskości wątroby

• Wodobrzusze

• Samoistne bakteryjne zapalenie otrzewnej

• Krwawienie z przewodu pokarmowego (przede wszystkim żylaków przełyku)

• Zaburzenia hormonalne

• Encefalopatia wątrobowa

• Zespół wątrobowo nerkowy

• Zespół wątrobowo-płucny

• Zakrzepica żyły wrotnej

• Rak wątrobowokomórkowy

Postępowanie terapeutyczne:

• Oszczędzający tryb życia

• Unikanie picia alkoholu

• Częste mycie ciała i zmiana pościeli z powodu świądu skóry

• W przypadku wodobrzusza ograniczenie soli i podanie leków moczopędnych

• Unikanie dużych wysiłków, stresu

Pielęgniarka powinna;

• Obserwować i dokonywać podstawowych parametrów życiowych

• Zapewnić ciszę i spokój

• właściwa higiena jamy ustnej i całego ciała

• Natłuszczanie skóry

• Pomiar obwodu brzucha i kończyn

• Pomiar wagi

• Bilans wodno - elektrolitowy

• Dobowa zbiórka moczu

• Kontrola krwawień z przewodu pokarmowego

• Dieta wysoko białkowo - węglowodanowa z ograniczeniem tłuszczów i soli

Wskaż zasady edukacji pacjenta z cukrzycą insulinozależną

Typ

• 1 insulinozależna (młodzieńcza)

Przyczyna:

• Zniszczenie komórek beta trzustki wysp Langerhansa

• Bezwzględny brak insuliny

Wiek:

• dzieci, młode osoby powyżej 40 rż

Masa ciała:

• przeważnie prawidłowe, bądź brak masy ciała (jako skutek naturalnych zaburzeń przemiany)

Czynniki które przyczyniają się do występowania cukrzycy;

• wirusy

• autoagresja

Początek choroby:

• nagły

• często śpiączka

Leczenie:

• insulina

• później dieta

Edukacja pacjentów obejmuje naukę:

• obsługi glukometru i interpretowania wyników

• techniki podawania, przechowywania insuliny oraz miejsc jej podawania

• podstawowych zasad żywienia

• umiejętności samokontroli

• postępowania w czasie dodatkowej choroby, hipoglikemii i hyperglikemii - ich objawów i przyczyn

Rozpoznanie cukrzycy - „umiejętność przeżycia”

• Wyjaśnić, jak ustalono rozpoznanie i jakie są przyczyny objawów choroby. Patofizjologia, epidemiologia, klasyfikacja i metabolizm

• Prosto omówić niewyjaśnioną do końca etiologię cukrzycy. Wytłumaczyć, że nikt nie jest winny wystąpieniu cukrzycy.

• Uzmysłowić potrzebę natychmiastowego podania insuliny i wyjaśnić mechanizm jej działania. Wydzielanie, działanie i fizjologia insuliny.

• Omówić, czym jest glukoza, oraz przedstawić prawidłowe stężenie glukozy we krwi i proponowany zakres glikemii podczas leczenia.

• Umiejętności praktyczne: wstrzyknięcia insuliny, wykonywania oznaczeń stężenia glukozy we krwi i(lub) moczu (uzasadnić potrzebę monitorowania). Wstrzykiwacze insuliny; typy, wchłanianie i profile działania insuliny; zmienność i dostosowywanie dawki insuliny.

• Podstawowe porady dietetyczne. Żywienie - plan posiłków; lokalne metody kalkulacji węglowodanów, tłuszczu, białka i błonnika; problem uroczystości i jedzenia poza domem; prawidłowy wzrost i przyrost masy ciała; „żywność dla diabetyków”; słodziki; napoje, wysiłek fizyczny a posiłki itd.

• Przystępne omówienie hipoglikemii (zwrócić uwagę na konieczność stałego dostępu do glukozy lub sacharozy). Hipoglikemia i jej zapobieganie, rozpoznanie i leczenie, w tym glukagon.

• Cukrzyca podczas innych dodatkowych chorób (nie przerywać podawania insuliny).

• Cukrzyca w domu i szkole, w tym wpływ wysiłku fizycznego.

• Monitorowanie, w tym hemoglobina glikowana, oraz cele kontroli.

• Identyfikatory, bransoletki, naszyjniki i inne oznaczenia.

• Przynależność do Stowarzyszeń Chorych na Cukrzycę i inne pomocnicze grupy wsparcia.

• Psychologiczne wsparcie umożliwiające zaakceptowanie choroby.

• Informacje o telefonach alarmowych.

• Choroby towarzyszące, hiperglikemia, ketoza oraz zapobieganie kwasicy ketonowej.

• Mikro- i makroangiopatia -zapobieganie i potrzeba regularnych badań kontrolnych.

• Wysiłek fizyczny, planowanie wakacji i podróży, w tym wakacje edukacyjne i obozy.

• Rozwiązywanie problemów i prezentacja prowadzenia leczenia w życiu codziennym (połączenie ćwiczeń fizycznych, dawkowania insuliny i planowania posiłków).

• Palenie papierosów, alkohol i narkotyki.

• Szkoła, uniwersytet, praca zawodowa oraz prowadzenie pojazdów samochodowych.

• Seksualność, ciąża, poród i antykoncepcja.

Niemowlęta, dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym

• Uwzględnienie całkowitej zależności od rodziców i opiekunów, jeżeli chodzi o wstrzyknięcia, jedzenie i kontrolę.

• Porady dotyczące nieregularnego jedzenia, które trudno przewidzieć, i zmiennego poziomu aktywności.

• Uświadomienie, że hipoglikemia w tej grupie wiekowej nie tylko występuje częściej, ale także może ciężej przebiegać, dlatego podstawowe znaczenie ma szkolenie dotyczące zapobiegania, rozpoznawania i leczenia tego stanu.

Dzieci w wieku szkolnym

• Nauka wstrzyknięć insuliny i samokontroli cukrzycy.

• Rozpoznawanie objawów hipoglikemii i zrozumienie zasad samokontroli.

• Cukrzyca a program nauki szkolnej, posiłki w szkole, ćwiczenia fizyczne i sport.

• Porady dla rodziców na temat stałego rozwoju niezależności dziecka oraz stopniowego przekazywania mu odpowiedzialności za samego siebie.

Młodzież

• Promowanie odpowiedzialnej samokontroli odpowiedniej do poziomu dojrzałości i możliwości zrozumienia.

• Dyskusja na temat konfliktów uczuciowych oraz w grupach rówieśniczych.

• Nauczanie strategii radzenia sobie z nieprzestrzeganiem odpowiedniej diety, dodatkowymi chorobami, hipoglikemią, uprawianiem sportu itd.

• Negocjacja celów, zadań i priorytetów oraz upewnienie się, że młodociany chory zrozumiał i zaakceptował zadania, których się podjął.

• Rozwój strategii wspomagających przejście do poradni dla dorosłych chorych.

• Wiedza o cukrzycy niekoniecznie pozwala na dobrą kontrolę mataboliczną. Skuteczna edukacja ma nie tylko ugruntować wiedzę, lecz musi również być źródłem siły i motywacji dla młodej osoby, aby wykorzystywała ją wraz z praktycznymi umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów i samokontroli.

Podaj zadania pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta z cukrzycą do samoobserwacji i samokontroli

Cukrzyca: (diabetes mellitus, lub moczówka cukrowa) to zespół chorobowy, charakteryzujący się zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczy, białek i obniżonym lub całkowitym brakiem insuliny. Dochodzi w niej także do zaburzeń budowy i funkcji naczyń krwionośnych, a także do zaburzeń czynności trzustki, polegającej na zmniejszeniu lub całkowitym zaprzestaniu produkcji insuliny przez komórki beta trzustki wysp Langerhansa, oraz konkurencyjnym wytwarzaniu zwiększonych ilości glukogonu przez komórki alfa trzustki.

Objawy kliniczne cukrzycy

• obfite i częste oddawanie moczu

• wzmożone pragnienie

• chudniecie mimo nadmiernego apetytu

• ogólne osłabienie

• świąd skóry, utrudnione gojenie się ran i

• skłonności do czyraczności

Kryteria rozpoznania cukrzycy;

• Pomiar glikemi na czczo:

• Normoglikemia: do 100 - 110mg %

• Wartość dolna: powyżej 60 mg %

• 2 godziny po posiłku:

• Normoglikemia: 140 - 160 mg %

• Doustny test obciążenia glukozą (OGTT)

• pacjent na czczo ma dokonywany pomiar glikemi we krwi, po którym wypija 75 gram glukozy

• po 2 godzinach od wypicia glukozy robimy ponowny pomiar glikemi we krwi

• Obecność glukozy w 2 -krotnym pomiarze moczu

Klasyfikacja cukrzycy:

Typ 1 insulinozależna (młodzieńcza)	Typ 2, insulinoniezalezna
Przyczyna: Zniszczenie komórek beta trzustki wysp Langerhansa Bezwzględny brak insuliny	Przyczyna: Genetyczne uwarunkowania Zmniejszenie ilości wydzielania insuliny Zaburzenia w działaniu insuliny na komórki
Wiek: dzieci, młode osoby powyżej 40 rż	Wiek: powyżej 40 rż.
Masa ciała: przeważnie prawidłowe, bądź brak masy ciała (jako skutek naturalnych zaburzeń przemiany)	Masa ciała: przeważnie otyłość
Czynniki które przyczyniają się do występowania cukrzycy; wirusy , autoagresja	Czynniki, które przyczyniają się do występowania cukrzycy: nadwaga, operacje, stres, leki diabetyczce (enkorton), środki moczopędne
Początek choroby: Nagły Często śpiączka	Początek choroby: Powolny, skryty, Objawy nieswoiste: osłabienie, świąd sromu, Parastezje
Leczenie: Insulina Później dieta	Leczenie: Redukcja nadwagi, Wysiłek fizyczny, Doustne leki p/ciw cukrzycowe

Różnicowanie hipo i hiperglikemicznej

Hipoglikemia (niedocukrzenie)	Hiperglikemiczna ( przecukrzenie)
Początkowy nagły spadek cukru poniżej 60	Początkowo powolny
Przyczyna: Przedawkowanie insuliny Opóźnienie, opuszczenie posiłku Wyczerpujące ćwiczenia, bez dodatkowego posiłku Wymioty, nudności Dodatkowa choroba Wpływ leków np. aspiryna, beta blokery Spożycie alkoholu	Przyczyna: Opuszczenie wstrzyknięcia insuliny Niedostateczna ilość insuliny Nieprzestrzeganie diety Stres, przeżycia emocjonalne Wpływ leków(enkorton) Dodatkowe choroby, ból, infekcje
Objawy: Głód, drgawki Zdenerwowanie Stan pobudzenia, ból głowy Drżenie mięśniowe Drętwienie ust, języka Poty(całego ciała lub pewnych obszarów) Słabość Zaburzenia widzenia bełkotliwa mowa Rozkojarzenie Konwulsje śpiączka	Objawy: Wielomocz, nadmierne pragnienie Apatia, senność Sucha skóra Odwodnienie Zaburzenia widzenia Ból brzucha Skurcze mięśni kończyn dolnych Zapach owoców w wydychanym powietrzu Oddech Kuszmaula Śpiączka ketonowa
Glukoza we krwi: małe stężenie	Glukoza we krwi: duże, bądź bardzo małe
Glukoza w moczu: nie występuje	Glukoza w moczu: duża ilość
Aceton w moczu: nie występuje	Aceton w moczu: zawsze w obecności dużej ilości glukozy
Interwencja doraźna
Pacjent przytomny-A Szybko podać do wypicia słodki płyn i wezwać lekarza	Pacjent przytomny- B Podać osolony płyn (2-3l) i wezwać lekarza
Pacjent nieprzytomny: Wstrzyknąć glikogen (1-2 mg domięśniowo)	Pacjent nieprzytomny: Wstrzyknąć 8-16 jm insuliny szybko działającej (podskórnie0

• Powikłania wczesne:

• Śpiączka hipoglikemiczna:

• Śpiączka hiperglikemiczna:

• Powikłania późne:

• Zmiany w naczyniach (angiopatia diabetica)

• Mikroangiopatia cukrzycowa: zmiany w naczyniach włosowatych, dotyczą morfologii i funkcji

• Retinopatia: zmiany w naczyniach siatkówki oka

• Neuropatia: zaburzenia ze strony układu autonomicznego, powodujące zaburzenia odczuwania bólu, temperatury, oddawania moczu, biegunki,

• Nefropatia: upośledzenie czynności w kłębuszkach nerkowych

• Makroangiopatia cukrzycowa: powikłania dotyczą dużych naczyń. Podłożem zmian jest miażdżyca ścian naczyń

• Choroba niedokrwienna serca: choroba więcowa, u osób starszych 2-3 x częstsza

• Choroba naczyń mózgowych: najczęstsza postać udarów, niedokrwienia mózgu

• Nadciśnienie tętnicze: 2x częstsze

• Stopa cukrzycowa: zaburzenie, osłabienie czucia.

• Zmiany w nerwach obwodowych.

Zadania pielęgniarki w przygotowaniu chorego do samoobserwacji i samokontroli:

Samokontrola:

• Pomiar glikemi

• Pomiar glukozy i acetonu w moczu

Jeżeli stężenie cukru we krwi na czczo wynosi ok.160 - 180mg% totki pacjent powinien dokonywać pomiaru glukozy w moczu(dochodzi do przekroczenia progu nerkowego). Pomiaru acetonu w moczu dokonywać gdy kilkakrotny pomiar glikemi w ciągu dnia jest równy bądź wyższy niż 240 mg%, bądź jednokrotny pomiar glikemi jest wyższy niż 300 mg%. W wyniku bardzo dużego poziomu acetonu dochodzi do nasilonej hipolizy i większego ryzyka wystąpienia śpiączki ketonowej.

Samokontrola w zakresie farmakoterapii i insulinoterapii:

Jak działa insulina, rodzaje insulin, miejsca podawania, obsługa PENA

Pacjent musi wiedzieć o tym iż w zależności od wchłaniania insuliny (insulina najszybciej wchłania się podana w brzuch, wolniej w ramię, najwolniej w udo)

O rotacji miejsca wkłucia

Korelacji podawania insuliny z przyjętym posiłkiem (gdy pacjent przyjmuje insulinę szybkodziałającą to posiłek powinien przyjąć max. Po 20-30 min. od wstrzyknięcia, natomiast gdy przyjmuje insulinę o wydłużonym czasie działania to posiłek powinien zjeść ok. 1-2 godz. Od wstrzyknięcia)

Nauka obliczania 1 WW (wymiennik węglowodanowy) tj. takiej ilości produktu, która zawiera 10g węglowodanów

1WW - 4 k/cal.

Jeżeli pacjent planuje wysiłek fizyczny to powinien zmierzyć sobie poziom cukru przed i po ćw.

Powinien przyjąć taka sama bądź o 1 - 2 jednostki mniejszą dawkę insuliny oraz dodatkowy posiłek

Nie powinien wstrzykiwać insuliny w miejsca, w które będą ćwiczone

Samoobserwacja

• Dokładne oglądanie całego ciała, zwłaszcza stóp

Podaj powikłania późne cukrzycy oraz omów zasady zapobiegania

Powikłania cukrzycy

• Makroangiopatia i Mikroangiopatia

• Stwardnienie kłębuszków nerkowych

• Retinopatia cukrzycowa

• Neuropatia i spowodowana nią stopa cukrzycowa

• Mikroangiopatia małych, śródściennych naczyń wieńcowych.

• Upośledzenie odporności

• Hipertrójglicerydemia i stłuszczenie wątroby

• Śpiączka cukrzycowa, wstrząs hipoglikemiczny

• Hipoaldosteronizm hiporeninowy (=> hiperkaliemia, hiponatremia, kwasica metaboliczna, hipotonia)

• Makroangiopatia (nieswoista; wczesny okres miażdżycy)

• Choroba wieńcowa

• Miażdżyca zarostowa naczyń obwodowych

• Choroba naczyń mózgowych i udar niedokrwienny mózgu

• Uwaga: upośledzone odczuwania bólu.

• Mikroangiopatia

• Charakterystyczne pogrubienie błony podstawnej naczyń włosowatych - efekt glikacji białek błony podstawnej wynikającej z przewlekłej hiperglikemia (grubość koreluje z czasem trwania choroby)

Powikłania wczesne:

• Śpiączka hipoglikemiczna:

• Śpiączka hiperglikemiczna

Powikłania późne:

• Zmiany w naczyniach (angiopatia diabetica)

• Mikroangiopatia cukrzycowa: zmiany w naczyniach włosowatych, dotyczą morfologii i funkcji

• Retinopatia: zmiany w naczyniach siatkówki oka

• Neuropatia: zaburzenia ze strony układu autonomicznego, powodujące zaburzenia odczuwania bólu, temperatury, oddawania moczu, biegunki,

• Nefropatia: upośledzenie czynności w kłębuszkach nerkowych

• Makroangiopatia cukrzycowa: powikłania dotyczą dużych naczyń. Podłożem zmian jest miażdżyca ścian naczyń

• Choroba niedokrwienna serca: choroba więcowa, u osób starszych 2-3 x częstsza

• Choroba naczyń mózgowych: najczęstsza postać udarów, niedokrwienia mózgu

• Nadciśnienie tętnicze: 2x częstsze

• Stopa cukrzycowa: zaburzenie, osłabienie czucia.

• Zmiany w nerwach obwodowych.

Zasady zapobiegania powikłaniom:

• Przestrzegać zaleceń dietetycznych

• regularność trybu odżywiania jako warunek wyrównania metabolicznego

• zazwyczaj zwiększone zapotrzebowanie energetyczne u tych chorych

• konieczność równomiernego rozłożenia węglowodanów na posiłki

• konieczność uwzględniania przekąsek między posiłkami i przed snem

• ustalenie czasu przyjmowania posiłków szczególnie w przypadku stosowania insuliny długo działającej

• uwzględnienie dodatkowej podaży energii w przypadku wysiłku fizycznego o większym nasileniu

• Badać poziom cukru we krwi.

• Eliminacja palenia

• Pomiar tętna na stopach metoda dopplerowską

• Pomiar ekg spoczynkowe, wysiłkowe

• Kontrola u okulisty (dna oka ciśnienia gałek ocnych)

• Badania ogólne moczu na obecność białka, kreatyniny we krwi żylnej

• Oznaczanie stężenia kreatyniny we krwi

• Pobieranie krwi(morfologia lipidogram, cholesterol, triglicerydy)

• Niezaniedbywać okresowych badań lekarskich.

• W przypadku wystąpienia niepokojących objawów skórnych, neurologicznych lub okulistycznych zawsze należy skonsultować się ze swoim lekarzem.

• Prowadzić zdrowego stylu życia, przestrzegać zaleceń lekarza i systematycznej samokontroli.

• By zapobiegać stopie cukrzycowej:

• nie powinien chodzić boso

• nie powinien używać środków usuwających nagniotki (odciski)

• codziennie starannie oglądać swoje stopy (w razie trudności posłużyć się może lusterkiem lub poprosić o pomoc najbliższych)

• często myć stopy, po czym dokładnie je wycierać, zwłaszcza okolice międzypalcowe

• powinny być dobrze dopasowane, zapewniać powinny podparcie dla stóp

• należy nosić wyłącznie wygodne buty

• nie bagatelizował drobnych skaleczeń lub otarć naskórka - (każde, nawet najdrobniejsze skaleczenie należy przemyć wodą z mydłem, następnie założyć sterylny opatrunek)

• nie przekłuwał pęcherzy, stosował plastry ochronne przeciw odciskom, jeżeli pęcherz pęknie sam, należy postępować jak w przypadku drobnego skaleczenia

Zadania diagnostyczne pielęgniarki wobec pacjenta z chorobą układu krwiotwórczego

Niedokrwistość to stan wyrażający się zmniejszeniem liczby krwinek czerwonych, zmniejszeniem ilości hemoglobiny i objętości masy krwinek czerwonych w jednostce krwi krążącej.

Rodzaje niedokrwistości:

Niedokrwistość z ostrej utraty krwi:

Przyczyny:

• krwotoki w chorobie wrzodowej żołądka i 12-icy

• żylaki przełyku

• ciąża pozamaciczna

• utrata powyżej 1/3 krwi krążącej przekraczająca zdolności regulacyjne organizmu i prowadzi do zgonu

Objawy:

• nagłe osłabienie

• silne pragnienie

• zaburzenia widzenia

• skóra blada ( pokryta zimnym potem)

• tętno słabe i szybkie

• ciśnienie tętnicze niskie

Gdy zmniejszenie krwotoku: początkowo następuje wyrównanie objętości krwi krążącej (rozwodnienie), a następnie Układ krwiotwórczy uzupełnia elementy morfotyczne krwi.

Leczenie:

• Opanowanie krwawienia

• Opanowanie oligowolemi, przez podanie płynów krwiozastępczych

• Ewentualnie podanie masy krwinkowej, ( gdy H < 30%, lub Hb < 60%)

Niedokrwistości aplastyczne:

Rodzaje:

• pierwotna,

• wtórna

Spowodowane czynnikami toksycznymi, prowadzące do niewydolności szpiku ( zaburzenia różnicowania komórek pnia)

Kryteria rozpoznania:

• Pencytopenia, niebędąca wynikiem rozpadu krwinek na obwodzie

• Hipoplazja szpiku bez nacieku nowotworowego i włóknienia

Patogeneza:

• Wrodzone: Rzadko

• Nabyta:

• udział mechanizmów immunologicznych

• czynniki szkodliwe ( leki, promieniowanie jonizujące)

• związane z zakażeniami chemikaliami i wirusami

Objawy:

• Zależą od tego, które linie krwiotwórcze zostały uszkodzone, jakie jest nasilenie agranulocytozy, małopłytkowość

Niedokrwistość z niedoboru żelaza: (syderopenia)

Niedobór żelaza prowadzi do zaburzenia syntezy hemoglobiny

Patogeneza:

• Przewlekłe krwawienia, przedłużone krwawienia miesiączkowe

• Upośledzenie wchłaniania

• Wrzody żołądka i XII- icy

• Zmiany dysplastyczne w obrębie U. pokarmowego

• Utrata krwi w trakcie hemodializy, zabiegu operacyjnego

• Nieodpowiednia dieta

• Wzmożone zapotrzebowanie na żelazo

Objawy:

• Zależą od niedotlenienia tkanki:

• Zmęczenie, senność, spaczony wybiórczy apetyt

• Szorstka skóra

• Ograniczona sprawność fizyczna

• Zajady w kącikach ust

• Pocenie,

• Zaburzenia troficzne ( wypadanie włosów, łamliwość paznokci, pieczenie, wygładzenie języka)

Diagnostyka:

• Stężenie hemoglobiny <12 g%, w krwinkach MCHC - obniżone

• Stężenie żelaza w surowicy - obniżone, poniżej 70 mg%

• Całkowita zdolność wiązania żelaza TIBC jest zwiększona

Leczenie

• Doustne preparaty żelaza, np. ascofer

Niedokrwistości megaloblastyczne

Powstają na tle niedoboru kwasu foliowego, lub witaminy B12 w organizmie, co upośledza syntezę DNA, przy prawidłowej syntezie białek i RNA, a w konsekwencji wpływa na zaburzenie dojrzewanie komórek krwi.

Objawy:

• Bladość z odcieniem słomkowym

• Duszność, osłabienie, mała ruchliwość

• Zapalenie błony śluzowej żołądka

• Objawy neurologiczne, polineuropatii z bolesnymi parestezjami kończyn

Leczenie:

• Podanie preparatów wit. B₁₂ i kwasu foliowego

2. Niedokrwistości hemolityczne

Skrócenie czasu życia erytrocytów, spowodowane hemolizą, degradacja krwinek odbywa się w wątrobie i śledzionie, powodując ich powiększenie.

Objawy kompensacji:

• Retikulocytoza we krwi obwodowej

Przyczyny

• Wewnątzkrwinkowe:

• wrodzone defekty w budowie błony erytrocyta

• defekty u. enzymatycznego

• defekty budowy hemoglobiny

• Zewnatrzkrwinkowe

• niedokrwistości autoimmunologiczny

• niedokrwistości wywołane lekami i przetoczeniem krwi

• niedokrwistości wywołane czynnikami toksycznymi

• niedokrwistości wywołane czynnikami termicznymi

• niedokrwistości Wywołane czynnikami mechanicznymi

Zadania diagnostyczne wobec pacjentów:

Zadania pielęgniarki w postępowaniu diagnostycznym wobec chorego z chorobą układu białokrwinkowego — zasady przygotowania pacjenta do badań

• Zaburzenia mechanizmów kontrolno - genetycznych - zmiany lub uszkodzenia genów kontrolujących wzrost, rozwój i podziały komórek, co doprowadza do wzrostu liczby niedojrzałych form leukocytów z komórek macierzystych szpiku kostnego

• Czynniki uszkadzające krwinki - środki chemiczne, promieniowanie jonizujące, ciężkie zakażenia ustrojowe, geny, atak retrowirusów

Typy białaczek:

• Ze względu na rodzaj wytwarzanych nieprawidłowych komórek krwi:

• szpikowe (mieloblastyczne)

• limfatyczne (limfoblastyczne)

• Ze względu na przebieg procesu chorobowego:

• ostre

• przewlekłe

Objawy ostrej białaczki szpikowej:

• występuje u osób starszych

• objawy niedokrwistości (bladość, duszność, osłabienie)

• zmiany zapalne w ustach i gardle

• gorączka, złe samopoczucie, ból głowy

• zwiększa się podatność na zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze

• Rozwój choroby

• pogłębia się niedokrwistość w jej konsekwencji narastają osłabienie, bladość skóry, błon śluzowych, kołatanie serca

• wraz z postępem choroby dołączają krwawienia z nosa, krwotoki w przewodzie pokarmowym, drogach moczowo-płciowych

• obrzmienie węzłów chłonnych, powiększenie śledziony i wątroby, objawy neurologiczne, bóle kostne, zmiany na skórze.

• spada masa ciała

• Przewlekła białaczka szpikowa

• 15% wszystkich białaczek u dorosłych

• uczucie osłabienia, nadmierna potliwość, stany gorączkowe

• spadek masy ciała, bóle brzucha, duszność

• krwawienia z błon śluzowych

• powiększona wątroba i śledziona

• główne objawy tzw. Leukocytozy z nieprawidłowym rozmazem i powiększenie śledziony są 50% wykrywane przypadkowo

• Przewlekła białaczka limfatyczna

• występuje głównie u osób starszych częściej u mężczyzn

• mechanizm choroby polega na nadmiernym mnożeniu i gromadzeniu się w organizmie ułomnych limfocytów, których rozwój zatrzymuje się na bardzo wczesnym etapie podziału komórkowego.

• Objawy białaczki limfatycznej

• obfite pocenie nocne

• duży spadek wagi ciała w krótkim czasie

• stany gorączkowe niezwiązane z żadna infekcją

• bardzo znaczne zmęczenie

• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych oraz często śledziony

• Rozpoznanie

• morfologia z rozmazem

• badanie histopatologiczne szpiku kostnego

• Leczenie ostrych białaczek

• chemioterapia i radioterapia

• zapobieganie zakażeniom

• profilaktyka zmian w OUN

• Leczenie skaz krotocznych

• w małopłytkowościach- steroidy i cyclonamine

• w razie krwawienia lub trombocytopenii <20G/1- masa płytkowa

• w skazach osoczowych leczenie zależne od typu: właściwe odżywianie, pomoc psychosocjologiczna

• transplantacja szpiku

• Nowoczesne metody leczenia

• Glivec

• Gampath - 8tyg terapia. Zabijają tylko komórki nowotworowe nie ingerują w zdrowe tkanki.

• DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE CYTOSTATYKÓW

Toksyczność wynika z mechanizmu działania leków- niszczenie komórek aktywnych w cyklu podziałowym np. prawidłowych komórek szpiku kostnego, skóry jej przydatków, błony śluzowej przewodu pokarmowego, komórek rozrodczych.

• ZADANIA PIELĘGNIARKI

-kontrola i ocena samopoczucia chorego, możliwości w zakresie aktywności fizycznej

-nastroje, nasilenie bólu

-stanu skóry i błony śluzowej jamy ustnej

-łaknienie i masa ciała

-temperatura ciała, tętno i oddech

-pobieranie krwi do badań laboratoryjnych

-przygotowanie pacjenta oraz udział w pobieraniu do badania szpiku i materiału z węzłów chłonnych

-obserwacja objawów skazy krwotocznej

-ocena rodzaju i nasilenia objawów ubocznych chemioterapii

-pomoc w zaspokajaniu potrzeb w okresie zaostrzenia choroby i unieruchomienia w łóżku

-ochrona przed urazami i zakażeniami.

POWIKŁANIA CHEMIOTERAPII

1. Nudności i wymioty

2.Wypadanie włosów :

3)Anemia

4.Mielotoksyczność

5.Infekcje: .

6.Problemy z krzepnięciem krwi:

7.Problemy jamą ustną, dziąsłami i gardłem :

8.Biegunka .

9.Zaparcia

10.Neurotoksyczność

11.Wpływ na skórę i paznokcie:

12.Postępowanie w przypadku wynaczynienia leku poza żyłę:

13.Wpływ na nerki i pęcherz moczowy :

Najczęściej spotykane objawy białaczki to:

• bladość skóry,

• nienaturalne osłabienie i ospałość,

• gorączka niewiadomego pochodzenia,

• siniaki lub ciemnoczerwone wybroczyny,

• krwawienia z nosa i dziąseł,

• powiększenie węzłów chłonnych na karku, pod pachami i w pachwinach,

• bóle kostne, stawowe i bóle mięśni,

• bóle brzucha

• Powiększenie wątroby. śledziony, węzłów chłonnych

• Objawy rzekomo infekcyjne

• Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych

Postępowanie diagnostyczne pielęgniarki dotyczy;

• Pobieranie krwi, morfologia z rozmazem, OB.

• Pomiar oddechów, temp., RR,

• Przygotowanie do pobrania szpiku do badania, materiałów z węzłów chłonnych

Postępowanie pielęgnacyjne;

• Kontrola, ocena samopoczucia i ocena możliwości w zakresie aktywności fizycznej

• Nastroju, nasilenia bólu

• Ocena stanu skory, błon śluzowych, jamy ustnej

• Łaknienia i masy ciała

• Obserwacja pod kątem skazy krwotocznej

• Ocena rodzaju i nasilenia objawów ubocznych chemioterapii

• Ochrona przed zakażeniami i urazami

• Pomoc w zaspokajaniu potrzeb w okresie zaostrzenia choroby i unieruchomienia w łóżku

• Właściwa obserwacja miejsca kłucia, gdy pacjent w trakcie chemioterapii

Zasady przygotowania pacjenta do badań;

Omów zasady przygotowania i obserwacji pacjenta do badań specjalistycznych układu oddechowego (bronchoskopia, spirometria)

Bronchoskopia - diagnostyczne badanie endoskopowe dróg oddechowych, wykonywane za pomocą bronchoskopu, specjalnego urządzenia wprowadzonego przez nos lub usta. Zabieg najczęściej wykonuje się w celach diagnostycznych, głównie rozpoznania ewentualnego procesu nowotworowego, ale niekiedy również ze wskazań terapeutycznych (usunięcie ciała obcego, odessanie zalegającej wydzieliny). Do przeciwwskazań należą między innymi: ciężka niewydolność oddechowa i serca, ciężkie zaburzenia rytmu serca, duża niedokrwistość, zaburzenia krzepnięcia krwi. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym. Aparat wprowadza się przez nos lub usta, stopniowo oglądając ukazujące się drogi oddechowe. W trakcie badania możliwe jest pobranie materiału do dalszej oceny (popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe, wycinek do badania histopatologicznego i inne). Wśród powikłań wymienia się między innymi hipoksemię, odmę opłucnową, krwawienie z dróg oddechowych czy kaszel.

• wskazania diagnostyczne - około 95% wykonywanych bronchoskopii[1]

• krwioplucie

• nawracające zapalenie płuc lub dolnych dróg oddechowych zlokalizowane w tym samym miejscu - w celu wykluczenia procesu nowotworowego

• duszność nieznanej przyczyny

• duża ilość produktywnej wydzieliny śluzowo-ropnej lub odkrztuszanie mas serowatych

• przedłużający się kaszel o niejasnej przyczynie

• zespół żyły głównej górnej

• podejrzenie uszkodzenia tchawicy lub oskrzela w wyniku urazu

• aspiracja treści żołądkowej lub substancji żrących

• oparzenie dolnych dróg oddechowych

• zmiany w obrazie radiologicznym płuc:

• niedodma

• cień okrągły

• rozsiane zmiany w płucach

• powiększenie węzłów chłonnych wnęk płuc oraz śródpiersia

• przewlekłe zapalenie opłucnej z obecnością płynu w jamie opłucnowej

• objawy porażenia nerwu przeponowego

• wskazania terapeutyczne:

• odessanie gromadzącej się wydzieliny z drzewa oskrzelowego

• usunięcie ciała obcego[2]

• udrożnienie zwężonego oskrzela

• wypłukiwanie gromadzącego się materiału w pęcherzykach płucnych u chorych na proteinozę

• przezoskrzelowa aplikacja leków

• trudna do wykonania intubacja

Powyższe wskazania dotyczą zastosowania miękkiego brochofiberoskopu, natomiast wskazaniami do wykonania bronchoskopii przy użyciu sztywnego bronchoskopu są:

• usunięcie ciała obcego z dróg oddechowych

• zatamowanie krwawienia

• udrożnienie tchawicy i dużych oskrzeli

Przeciwwskazania

• brak zgody chorego na wykonanie badania

• brak współpracy z chorym

• ciężka niewydolność oddechowa z PaO2<50 mm Hg - tylko w przypadku bronchoskopii diagnostycznej

• niewydolność serca - IV w skali NYHA

• zawał mięśnia sercowego (do 2 tygodni przed zabiegiem) lub niestabilna choroba wieńcowa

• ciężkie zaburzenia rytmu serca, głównie o typie komorowym

• w przypadku bronchoskopii sztywnej - zmiany zwyrodnieniowe w szyjnym odcinku kręgosłupa

• zaawansowany wiek pacjenta

• ciężkie zaburzenia krzepliwości krwi

• niedokrwistość dużego stopni

Bronchoskopię wykonuje się najczęściej przy użyciu bronchofiberoskopu giętkiego. W specyficznych przypadkach używa się sztywnych bronchoskopów.

Przygotowanie pacjenta

Pacjent przed badaniem nie powinienem spożywać pokarmów (min. na 4 godziny przed zabiegiem) ani pić wody (min. na 2 godziny przed zabiegiem). Niekiedy wskazane jest podanie środka uspokajającego na noc przed planowanym badaniem. Przed bronchoskopią należy oznaczyć z krwi układ krzepnięcia (APTT, INR, płytki krwi), antygen HBs (wirusowego zapalenia wątroby typu B; dopuszczalny wynik nie starszy niż 3 miesiące), gazometrię krwi tętniczej (przy współistniejącej niewydolności oddechowej). Pacjent musi posiadać aktualne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej oraz EKG. Zalecane jest również wykonanie spirometrii. W przypadku przewlekłego zażywania doustnych środków przeciwkrzepliwych na kilka dni przed zabiegiem powinno się przejść na heparynę. Na 24 godziny przed badaniem należy zaprzestać palenia papierosów. Pacjent musi posiadać założone wkłucie do żyły obwodowej. Jako premedykację można zastosować 10 mg diazepamu przed snem, 0,5 mg atropiny na 60 min. przed badaniem. W specyficznych przypadkach stosuje się petydynę, Scophedal, midazolam. Po samym badaniu obowiązuje 2-godzinne wstrzymanie się od przyjmowania pokarmów (w tym okresie jest upośledzony odruch połykania i istnieje groźba zachłyśnięcia).

Przebieg badania

Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym stosując roztwór lidokainy:

• 10 % na łuki podniebienne, tylną ścianę gardła i nasadę języka

• 4 % na krtań

• 2 % odoskrzelowo

Maksymalna dawka lidokainy wynosi 8,2 mg/kg.

Aparat wprowadza się u pacjenta leżącego na wznak przez nos albo usta, a w specyficznych przypadkach przez otwór tracheostomijny lub rurkę intubacyjną. W trakcie badania powinno się monitorować saturację krwi za pomocą pulsoksymetru, ciśnienie tętnicze oraz zapis EKG. Przez wąsy podaje się tlen.

W kolejnych etapach badania ocenia się:

• struny głosowe - wygląd i ruchomość

• tchawicę - wygląd, ruchomość, wiotkość, drożność

• ostrogę - brzeg, podstawa

• oskrzela - od głównych aż do podsegmentowych. Najpierw bada się zdrową stronę. Ocenia się ich przebieg, ruchomość, obecność zwężeń i przegród, ciał obcych, wygląd błony śluzowej oraz obecność wydzieliny.

Niepowikłane badanie trwa kilkanaście minut.

Powikłania

Bronchoskopia odznacza się niewielkim odsetkiem powikłań. Opisywana śmiertelność związana z badaniem wynosi ok. 0,1%.[1] Do powikłań związanych bezpośrednio z samym badaniem endoskopowym należą:

• hipoksemia

• odma opłucnowa

• krwawienie z dróg oddechowych

• skurcz oskrzeli

• uraz dróg oddechowych, w tym uszkodzenie fałdów głosowych

• uporczywy kaszel w trakcie badania

• zaburzenia rytmu serca

• przejściowy wzrost temperatury ciała utrzymujący się do 3 dni po zabiegu

Spirometria

Badanie polega na pomiarze objętości powietrza przesuwającego się z lub do układu oddechowego podczas oddychania (cyklu oddechowego). Pomiary spirometryczne uzyskiwane są za pomocą specjalnych aparatów (spirometrów, spirografów) połączonych zwykle z komputerem i dostarczają danych diagnostycznych o ilości oraz stanie czynnościowym miąższu płucnego. W celu oceny ilości czynnego miąższu w każdym płucu z osobna, lub nawet w poszczególnych płatach płuc, wykonuje się niekiedy pomiary za pomocą bronchospirometru. Do tego rodzaju badania spirometrycznego używa się odpowiednich cewników wprowadzanych do poszczególnych oskrzeli, które odseparowują powietrze oddechowe z jednego płuca czy płata płucnego. Niekiedy badanie spirometryczne uzupełnia się próbami wysiłkowymi lub farmakologicznymi. Badanie wysiłkowe wykonuje się za pomocą ergometru rowerowego lub ruchomej bieżni. Próby farmakologiczne polegają na wykonaniu pomiarów spirometrycznych po podaniu leków w aerozolu, które kurczą lub rozszerzają oskrzela; umożliwia to ocenę wrażliwości błony mięśniowej oskrzeli na poszczególne leki. Można także stosować "testy prowokacyjne", polegające na podaniu inhalacyjnie podejrzanego alergenu (substancji prowokującej napad astmatyczny) i spirometryczną rejestrację przebiegu ewentualnego ataku astmatycznego.

Badanie służy ocenie wydolności oddechowej człowieka. Badanie spirometryczne ma określić pojemność zawartych w płucach gazów i dać informację o sprawności wentylacyjnej układu oddechowego. Ma ono także za zadanie określenie szybkości i objętości wymiany gazowej w płucach.

Połączenie badania z próbą wysiłkową pozwala ocenić wydolność zarówno oddechową, jak i krążeniową. Badanie to wykonuje się u ludzi ze schorzeniami oddechowo-krążeniowymi, ale również celem dokonania ekspertyzy w zawodowych chorobach płuc. Wykonanie próby u ludzi zdrowych może być użyteczne w ocenie ich przydatności do pracy w określonych zawodach, lub uprawiania sportów.

Połączenie badania spirometrycznego z próbą farmakologiczną pomocne jest w ustaleniu rozpoznania choroby, np. u większości chorych na astmę oskrzelową występuje nadwrażliwość na leki wywołujące skurcz oskrzeli. Badanie to umożliwia również dobór odpowiedniego leku przy astmie napadowej lub stałej (przewlekłe zapalenie oskrzeli).

Wskazania

• Choroby układu oddechowego.

• Operacje na miąższu płucnym.

• Monitorowanie leczenia chorób płuc.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

Sposób przygotowania do badania

• Nie ma specjalnych zaleceń. Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań.

Opis badania

W czasie badania pacjent oddycha poprzez ustnik połączony specjalną rurką z aparatem spirometrycznym Często pacjentowi zakłada się odpowiedni zacisk na nos, który zapewnia, że powietrze oddechowe w całości przechodzi przez ustnik. Przed przystąpieniem do właściwych pomiarów spirometrycznych chory powinien wykonać kilka głębokich oddechów. Kolejna czynność to wzięcie bardzo głębokiego wdechu i po przyłożeniu szczelnie ustnika do ust, jak najszybsze wydmuchnięcie do aparatu całego zapasu powietrza zawartego w płucach. Dalsze ruchy oddechowe wykonywane są zgodnie z poleceniami osoby wykonującej badanie. W czasie wykonywania pomiarów na ekranie monitora spirografu wyświetlają się wartości poszczególnych parametrów, m.in. VC - pojemność życiowa, FEV - nasilona objętość wydechowa pierwszosekundowa. Pierwsza z nich obrazuje pojemność płuc w czasie głębokiego wdechu, druga - objętość powietrza wydychanego w czasie maksymalnie nasilonego i szybkiego wydechu (obie te wartości obrazują pośrednio możliwości adaptacji oddechowej chorego po usunięciu płuca). W badaniu bronchospirometrycznym właściwe pomiary spirometryczne są poprzedzone bronchoskopią (patrz "Bronchoskopia"). Próbę wysiłkową przeprowadza się wykonując pomiary u pacjenta w ruchu na ergometrze rowerowym lub ruchomej bieżni. W próbie farmakologicznej badany przyjmuje poprzez wdychanie (wziewnie) lek, w próbie prowokacyjnej domniemany alergen, a następnie wykonuje się pomiary spirometryczne. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z podaniem wartości liczbowych badanych parametrów, niekiedy z dołączonymi wykresami.

Badanie trwa zwykle kilka minut

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

• wyniki poprzednich badań.

Jak należy zachowywać się po badaniu?

• w dniu badania po próbie prowokacyjnej (teście ekspozycyjnym) należy unikać większych wysiłków fizycznych i kontaktu z alergenami. w pozostałych przypadkach nie ma specjalnych zaleceń.

Możliwe powikłania po badaniu

• brak powikłań. badanie może być powtarzane wielokrotnie. wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych, bez wykonywania prób farmakologicznych i prowokacyjnych.

Podaj zakres edukacji pacjenta z założoną przetoką tętniczo — żylną

Przetoki dializacyjne: połączenia te wytwarza się najczęściej z wykorzystaniem własnych naczyń chorego, zazwyczaj między tętnicą promieniową a żyłą odpromieniową w dystalnym odcinku przedramienia

Tętnicę promieniową łączy się z żyłą odpromieniową bok do boku, koniec do boku lub koniec do końca (jest to tzw. przetoka Brescia i Cimino). Można wytworzyć również połączenie dystalnego odcinka tętnicy łokciowej z żyłą odłokciową, proksymalnego odcinka tętnicy promieniowej z przemieszczoną żyłą odłokciową, tętnicy ramiennej z żyłą odpromieniową oraz tętnicy ramiennej z przemieszczoną żyłą odłokciową. Między założeniem przetoki a rozpoczęciem dializ musi upłynąć 3-6 tygodni - w tym czasie przetoka "dojrzewa". Żyły przyjmujące arterializowaną krew ulegają wówczas poszerzeniu, a ich ściana przerasta.

Jeśli wytworzenie przetoki z własnych naczyń pacjenta jest technicznie niemożliwe, tętnicę z żyłą można łączyć za pomocą pomostu z materiału sztucznego - najczęściej PTFE (politetrafluoroetylenu). W ciągu 3-4 tygodni od wytworzenia takiej przetoki w pomoście tworzy się warstwa pseudointimy, dzięki czemu staje się on oporny na zakażenie. Łączyć można praktycznie każdą nadającą się do tego celu tętnicę z dowolną żyłą.

Przetoki dializacyjne wytwarza się zazwyczaj na kończynie górnej, przetoki na kończynie dolnej są, bowiem bardziej podatne na zakażenia, częściej dochodzi tu również do rozwoju zespołu podkradania. Po 3 miesiącach od wytworzenia przetoki drożność zachowuje 90% pomostów z materiału sztucznego, po roku drożnych jest już tylko 75%.

Badanie najlepiej rozpocząć od tętnicy zaopatrującej przetokę, a następnie stopniowo przesuwać się przez połączenie tętnicy i żyły (bezpośrednie lub przez przęsło ze sztucznego materiału) do żył odprowadzających krew z przetoki. Znacznym ułatwieniem jest znajomość anatomii przetoki u danego pacjenta. Badając przetokę na kończynie górnej, należy ocenić drożność żyły podobojczykowej i ramienno-głowowej, często dochodzi bowiem do zwężenia lub zamknięcia tych żył w wyniku wcześniejszych cewnikowań.

Przetokę dializacyjną bada się za pomocą głowic linearnych o częstotliwościach 5-10 MHz. Naczynia ocenia się na przekrojach poprzecznych i podłużnych oraz mierzy prędkości i(lub) przepływ w tętnicy zaopatrującej przetokę (zazwyczaj ramiennej i promieniowej), w miejscach zespoleń (tętnicy z żyłą lub przęsła z materiału sztucznego z naczyniami chorego), w samym przęśle, żyle na wysokości nakłuć i żyłach odprowadzających. Pomiaru tego należy dokonać wszędzie tam, gdzie morfologia naczyń sugeruje obecność zwężenia.

Przy prawidłowo funkcjonujących przetokach, w tętnicy zaopatrującej przetokę zawsze stwierdza się przepływ jednofazowy, niskooporowy. Maksymalna prędkość przepływu w tętnicy ramiennej na kończynie, na której została wytworzona przetoka, wynosi około 1,3 m/s (0,7-2,7 m/s), a wskaźnik pulsacji PI - 0,81 (0,55-1,44), wskaźnik oporowy RI - 0,52 (0,4-0,9). Prawidłowo w zespoleniu stwierdza się silne turbulencje, a prędkość znacznie się zwiększa - prędkość maksymalna wynosi 1-4 m/s, a prędkość końcoworozkurczowa - 0,6-2 m/s. W miejscu połączenia przęsła z materiału sztucznego z tętnicą pacjenta stwierdzić można niewielkie zwiększenie prędkości przepływu. Żyły drenujące przetokę typowo wykazują pulsacje tętnicze, z prędkością maksymalną przepływu 0,3-1 m/s. Przybliżony przepływ krwi w tętnicy ramiennej po prawidłowo funkcjonującej stronie przetoki jest nie mniejszy od 350 ml/min (średnio ok. 1250 ml/min; wartość przybliżonego przepływu uzyskuje się, mnożąc tzw. maksymalną prędkość przepływu uśrednioną w czasie - TAMV [cm/s] - przez pole przekroju tętnicy w miejscu pomiaru [cm2] i przez 60 [s/min].

W znacznej większości dobrze działających przetok dializacyjnych stwierdza się patologiczne zmiany morfologiczne - najczęściej są to poszerzenia żył (tętniaki prawdziwe lub rzekome), kręty przebieg naczyń, nierówności, zwapnienia ścian i zwężenia w zespoleniu. Stwierdzić można również klinicznie bezobjawowe podkradanie do obszaru przetoki.

Rozpoznanie nieprawidłowego funkcjonowania przetoki wymaga kompleksowego badania ultrasonograficznego, obejmującego ocenę zmian morfologicznych i zaburzeń hemodynamicznych.

Najczęstszą przyczyną złego funkcjonowania przetoki dializacyjnej jest zmniejszenie przepływu przez przetokę, które prowadzi w konsekwencji do jej zakrzepicy. Zmniejszenie przepływu wywołane jest niedostatecznym napływem krwi tętniczej lub upośledzeniem odpływu krwi żylnej.

Zakrzepicę przetoki dzieli się na wczesną (w ciągu pierwszych 3 miesięcy od zabiegu) i późną (tj. po upływie tego czasu).

Zakrzepica wczesna może być wywołana niewłaściwym doborem tętnicy - zbyt wąskiej lub zmienionej chorobowo. Może być spowodowana również przez nieprawidłowe wytworzenie zespolenia. Do innych przyczyn należy zaliczyć ucisk zewnętrzny (zastosowany w celu uzyskania hemostazy), niedociśnienie, odwodnienie lub przedwczesne nakłucie żyły - przed zakończeniem procesu "dojrzewania" jej ściany. W obrazie ultrasonograficznym stwierdza się wówczas bezechowy albo hipoechogeniczny zakrzep w świetle naczynia lub przęsła i brak sygnału przepływu w badaniu doplerowskim. Zakrzepica późna może się rozwinąć również w następstwie niedociśnienia, odwodnienia, ucisku zewnętrznego lub urazu, częściej jednak związana jest ze zwężeniem żył drenujących przetokę. Przypuszcza się, że zwężenia te są wyrazem przerostu błony wewnętrznej żyły wywołanego mechanicznym uszkodzeniem śródbłonka, poddanego działaniu wysokiego ciśnienia napływającej krwi. W przetokach wytworzonych z użyciem własnych naczyń chorego zwężenie rozwija się zazwyczaj w żyle kilka centymetrów proksymalnie do przetoki i związane jest z powtarzanymi nakłuciami żyły w trakcie dializoterapii. W przęsłach wykonanych z PTFE zwężenie (a następnie zakrzepica) występuje zazwyczaj w miejscu połączenia przęsła z żyłą; miejsce zespolenia tętnicy i przęsła rzadziej ulega zwężeniu. Może się również rozwinąć długoodcinkowe zwężenie przęsła wywołane przewlekłym, przyściennym odkładaniem się włóknika i elementów komórkowych. W większości przypadków na kilka tygodni przed rozwojem późnej zakrzepicy pojawia się dysfunkcja przetoki - utrudnienie odpływu krwi żylnej lub upośledzenie napływu tętniczego. Wydłuża się czas hemodializy i zmniejsza intensywność drżenia nad przetoką. Jeśli utrudnienie odpływu wywołane jest zwężeniem żyły podobojczykowej lub ramienno-głowowej, a przetoka jest drożna, wystąpić może obrzęk kończyny górnej, związany z przepełnieniem żył.

Pewnym wyznacznikiem zwężenia w zespoleniu jest zwiększenie maksymalnej prędkości powyżej 4 m/s. Zwężenie w zespoleniu nie zawsze ma znaczenie hemodynamiczne (tj. powodujące istotne zmniejszenie przepływu przez przetokę). Do kryteriów rozpoznawczych zwężenia poza anastomozą w badaniu duplex i badaniu kolorowym doplerem należy widoczne zwężenie światła i zwiększenie maksymalnej prędkości przepływu w miejscu zwężenia (zazwyczaj o ponad 100% w porównaniu z prędkością stwierdzaną w sąsiednim - prawidłowym - odcinku). W badaniu kolorowym stwierdza się ogniskowo aliasing.

Rozpoznanie zwężenia umożliwia poszerzenie przetoki. Tradycyjnie wykonywano w tym celu zabieg operacyjny; do nowszych metod udrażniania zaliczyć należy lokalną fibrynolizę, plastykę balonową, aterektomię i założenie do żyły stentu (tj. specjalnie w tym celu skonstruowanego cylindra wykonanego ze sprężystej siatki drucianej).

Innym powikłaniem przetoki hemodializacyjnej jest zakażenie; rozwija się na ogół w przetokach wytworzonych z materiału sztucznego, częściej na kończynie dolnej. Typowymi, ale nie zawsze występującymi, objawami zakażenia są: wyciek ropnej wydzieliny, chełbotanie i tkliwość wzdłuż przebiegu przęsła. W obrazie w prezentacji B w okolicy przęsła stwierdza się zbiornik płynu (zwłaszcza w sąsiedztwie zespoleń). Taki obraz należy różnicować z krwiakiem i miejscowym nagromadzeniem płynu surowiczego.

Zespół podkradania cechuje się wstecznym przepływem w odcinku tętnicy położonym dystalnie od zespolenia tętniczo-żylnego. Podkradanie występuje w około 2/3 przetok, niemniej jednak (ze względu na dobre krążenie oboczne) tylko w 2-6% przypadków dochodzi do rozwoju niedokrwienia tkanek obwodowych. Objawy takie rozwijają się najczęściej w przypadku dużych przetok, łączących tętnicę ramienną z żyłą pachową, oraz przetok na kończynie dolnej. Objawy pojawiają się tylko wówczas, gdy ciśnienie skurczowe na poziomie palców maleje poniżej 60-70 mm Hg. Ucisk przetoki zmniejsza niedokrwienie. Leczenie polega na podwiązaniu dystalnego odcinka tętnicy lub założeniu zewnętrznej opaski zwężającej na przetokę. Objawy niedokrwienia wystąpić mogą również w przypadku zwężenia lub zamknięcia proksymalnego odcinka tętnicy zaopatrującej przetokę. Otwarcie lub poszerzenie naczynia może wówczas prowadzić do ustąpienia niedokrwienia.

Tętniaki prawdziwe żył stanowią częste powikłanie przetok wytworzonych z użyciem własnych naczyń chorego. Mogą nie zmieniać się przez wiele lat (nie wymagają wówczas leczenia), jeśli jednak skóra ponad tętniakiem ulega owrzodzeniu, należy wykonać zespolenie omijające i wyciąć tętniak, by uchronić chorego przed masywnym krwotokiem. Tętniaki prawdziwe powstają również w protezach naczyniowych jako konsekwencja degeneracji ściany przeszczepu.

Tętniaki rzekome pomostów sztucznych spowodowane są rozdarciem ściany przęsła przez igłę. Tętniaki rzekome małe (do 5 mm średnicy) mają zazwyczaj stabilny przebieg i nie wymagają interwencji; duże (powyżej 5 mm średnicy) ulegają na ogół powiększeniu i powinny być leczone operacyjnie lub przez przezskórną embolizację. Tętniaki rzekome mogą powstać również w miejscu połączenia przeszczepu z żyłą i tętnicą pacjenta, zazwyczaj w wyniku zakażenia.

Omów zasady przygotowania pacjenta do gastroskopii oraz kolonoskopii

Kolonoskopia

Zależnie od zakresu wziernikowania dolnego odcinka przewodu pokarmowego i zastosowania sprzętu wyróżnia się następujące badania endoskopowe:

• anoskopia - wziernikowanie kanału odbytu i końcowego odcinka odbytnicy,

• rektoskopia - wziernikowanie odbytnicy,

• rektoromanoskopia - to rektoskopia rozszerzona o badanie końcowego odcinka esicy,

• sigmoidoskopia - wziernikowanie końcowego odcinka jelita grubego z esicą włącznie,

• kolonoskopia - wziernikowanie całego jelita grubego.

Badanie polega na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika i obejrzeniu całego jelita grubego. Do tego celu służy giętki instrument zwany kolonoskopem, który jest zbudowany podobnie jak fiberoskop do diagnostyki górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jego długość sięga od 130 do 200 cm.

Badanie ma na celu ocenę morfologiczną powierzchni błony śluzowej jelita grubego. Przy użyciu dodatkowych instrumentów istnieje możliwość pobrania wycinków śluzówki do badania histopatologicznego i wykonania zabiegów endoskopowych (polipektomii [wycięcia polipów], tamowania krwotoków i innych). Wykonanie tych zabiegów często umożliwia pacjentowi uniknięcie operacji chirurgicznej i w rezultacie skrócenie jego pobytu w szpitalu.

Wskazania

• Niewyjaśnione krwawienie z odbytu w czasie rektoskopii (samo stwierdzenie u chorych żylaków odbytu nie zwalnia lekarza z szukania innych przyczyn).

• Wątpliwości lub podejrzenie tzw. zmian organicznych w badaniu kontrastowym jelita grubego.

• Brak zmian w badaniu radiologicznym jelita grubego, przy utrzymywaniu się takich objawów jak bóle i parcie na stolec oraz biegunka.

• Kontrola po leczeniu operacyjnym jelita grubego, polipektomii kolonoskopowej, ocena wyników leczenia farmakologicznego.

• Stany uznane za przednowotworowe

• Wskazania do zabiegu endoskopowego (usunięcia polipa, ciała obcego, tamowania krwawienia).

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

Badania poprzedzające

• Badanie per rectum.

Sposób przygotowania do badania

Przez 3 doby przed zabiegiem należy stosować dietę płynną, bezresztkową (herbata z cukrem, soki i galaretki owocowe, buliony). Wieczorem przed badaniem pacjent powinien wypić 25 ml oleju rycynowego lub płynnej parafiny. Przez 3-4 godziny przed badaniem wykonuje się głęboki wlew czyszczący (lewatywę) z 1 litra letniej wody, najlepiej o temperaturze 25-30° C. Lewatywę wykonuje się często przy pomocy innej osoby, ale możliwe jest wykonanie tej czynności przez samego pacjenta. W tym celu należy ułożyć się na lewym boku, podkładając wałek pod pośladki. Wcześniej wygotowaną kankę łączy się gumową rurką z irygatorem. Po wypełnieniu wszystkich wymienionych wyżej czynności przygotowawczych, wodą lub roztworem zaleconym przez lekarza zakręca się zacisk kanki, którą następnie się wazelinuje lub pokrywa innym środkiem "poślizgowym" np. żelem.

Po rozchyleniu pośladków i wprowadzeniu kanki na głębokość do 10 cm do odbytnicy, unosi się wysoko irygator - tak jak pozwala na to długość gumowej rurki (Ryc. 2-14). Wtedy należy zwolnić zacisk kanki. Po spłynięciu wody usuwa się kankę z odbytnicy. Następnie należy obrócić się na prawy bok i po kilku lub kilkunastu minutach następuje wypróżnienie. Z chwilą wystąpienia parcia usuwa się spod pośladków wsunięty wcześniej wałek. Wlewy czyszczące (lewatywy) powtarza się tyle razy, aż wydalona woda jest "czysta".

Możliwe są również inne sposoby przygotowania do badania, które mogą być zalecone pacjentowi przez lekarza:

Przez 24 godziny przed badaniem pacjent przyjmuje wyłącznie płyny. Rano i wieczorem dzień przed badaniem pacjent przyjmuje doustnie 125 ml 25% roztworu siarczanu magnezu. Rano w dniu badania wykonuje się wlewy czyszczące w ułożeniu na lewym boku. W czasie wlewu należy obracać się na brzuch, aby płyn dotarł do prawej okrężnicy i kątnicy.

Kilkunastogodzinny

W tym czasie pacjent przyjmuje wyłącznie płyny. Okres przygotowania rozpoczyna się wypiciem około 200 ml (lub więcej) 70% mannitolu (sorbitolu). W przypadku niedostatecznego efektu czyszczącego (gdy treść z odbytnicy zawiera masy kałowe) wykonuje się lewatywy do czasu aż wydalana treść jest "czysta".

Przy wszystkich sposobach przygotowania do badania, w których stosuje się doustne środki przeczyszczające, ważne jest wypicie odpowiedniej ilości płynów, aby nie doszło do ich deficytu w ustroju. Należy o tym pamiętać szczególnie u osób w starszym wieku, u których może zaniknąć fizjologiczny odruch pragnienia, będący dobrym sygnałem potrzeby uzupełnienia płynu w ustroju Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego. Przy badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego.

Opis badania

Pierwszym etapem jest podanie dożylnie lub domięśniowo środków uspokajających w połączeniu z środkiem przeciwbólowym. Tuż przed badaniem pacjent rozbiera się (od pasa w dół) i następnie układa się w pozycji leżącej na plecach lub lewym boku. Następnie badający wsuwa do odbytnicy pacjenta końcówkę kolonoskopu uprzednio zwilżoną żelem i stopniowo przesuwa ją wzdłuż jelita grubego (Ryc.2-15). Badający kontroluje poprzez wziernik ruch kolonoskopu w jelicie. Zdarza się, że w czasie badania pacjent jest kilkakrotnie proszony o zmianę ułożenia ciała. Badanie zwykle bywa mniej lub bardziej bolesne wskutek naciągania krezki jelita przy pokonywaniu oporów podczas przesuwania wziernika. W czasie badania pacjent nie powinien wstrzymywać gazów. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu

Czas

• Badanie trwa do kilkudziesięciu minut

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Przed badaniem

• Nasilenie objawów choroby niedokrwiennej serca.

• Nadciśnienie tętnicze.

• Tętniak aorty.

• Duszność w spoczynku.

• Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

• Ciąża.

• Krwawienie miesiączkowe, jeśli występuje w danej chwili.

• Uczulenie na leki.

• Jaskra.

• Choroby psychiczne.

W czasie badania

• Wszelkie nagłe dolegliwości (ból brzucha, klatki piersiowej, duszność, nudności).

Jak należy zachowywać się po badaniu?

Nie należy wstrzymywać gazów. Wiąże się to z szybszym ustąpieniem wzdęcia brzucha i dolegliwości bólowych. Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

Możliwe powikłania po badaniu

Występują bardzo rzadko (krwawienie i to zwykle niewielkie, nie wymagające leczenia; wyjątkowo przebicie jelita). Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane u pacjentów w każdym wieku. Może być wykonywane u kobiet ciężarnych, ale należy unikać wykonywania badania w II i III trymestrze ciąży.

Panendoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego

Badanie nazywane jest również: wziernikowanie górnego odcinka przewodu pokarmowego nazwa zwyczajowa: gastroskopia

Zależnie od zakresu wziernikowania górnego odcinka przewodu pokarmowego tj. przełyku, żołądka i dwunastnicy i zastosowania sprzętu

• ezofagoskopia - endoskopia przełyku,

• gastroskopia - endoskopia żołądka, która potocznie jednak oznacza badanie przełyku, żołądka i przynajmniej opuszki dwunastnicy,

• duodenoskopia - endoskopia dwunastnicy,

• gastroduodenoskopia - endoskopia żołądka i dwunastnicy,

• gastrobulboskopia - endoskopia żołądka i opuszki dwunastnicy,

• panendoskopia - badanie przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą jednego fiberoskopu.

Badanie polega na wprowadzeniu przez usta wziernika - fiberoskopu i obejrzeniu całego górnego odcinka przewodu pokarmowego (panendoskopia) lub tylko jego części (np. ezofagoskopia).

Używane w badaniu giętkie fiberoskopy, które - zależnie od długości (a więc i możliwości diagnostycznych) nazywa się ezofagoskopami, gastroskopami, duodenoskopami lub intestinoskopami. Te ostatnie służą do badania jelita cienkiego. Przykładowo długość panendoskopu wynosi około 130 cm, a średnica 9-13 mm (gastroskopów pediatrycznych nawet 5,5 mm).Wszystkie te przyrządy są zbudowane na tej samej zasadzie. Podstawowym elementem budowy jest włókno szklane. Kilkadziesiąt tysięcy włókien szklanych o średnicy 15 - 20 mm tworzy światłowód. Jedna wiązka włókien szklanych przewodzi światło z zasilacza przez całą długość instrumentu do wnętrza oglądanego narządu. Druga wiązka - odpowiednio uporządkowana, zwana obrazowodem - przewodzi obraz z wnętrza narządu poprzez okular do oka badającego lekarza. Obecnie, tory wizyjne umożliwiają przedstawienie obrazu z wnętrza przewodu pokarmowego w powiększeniu na kolorowym monitorze. Obiektyw wziernika znajdującego się w przewodzie pokarmowym może być skierowany wzdłuż osi długiej instrumentu (tzw. optyka wprostna lub osiowa), do boku pod kątem 90° (optyka boczna) lub pośrednim (optyka skośna). W rękojeści fiberoskopu mieszczą się pokrętła umożliwiające zdalne poruszanie przeciwległą końcówką we wszystkich kierunkach. Aby umożliwić dokładną obserwację żołądka czy dwunastnicy, należy rozciągnąć ściany wspomnianego narządu przez wpompowanie powietrza odpowiednim kanałem fiberoskopu. Kanały fiberoskopu umożliwiają także zmywanie obiektywu, odsysanie płynu oraz wprowadzenie dodatkowego oprzyrządowania.

Panendoskopia jest badaniem umożliwiającym ocenę powierzchni śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego i podatności (zdolności do odkształcenia) jego ścian. Przy użyciu dodatkowych instrumentów staje się możliwe pobranie materiału biopsyjnego, cytologicznego, bakteriologicznego i wykonanie zabiegów endoskopowych (polipektomii - wycięcia polipów, hamowania krwawienia, obliteracji ["zamknięcia"] żylaków przełyku, rozszerzenia zwężeń przełyku i innych). Wykonanie tych zabiegów często umożliwia pacjentowi uniknięcie operacji chirurgicznej i tym samym skrócenie jego pobytu w szpitalu.

Wskazania

Zaburzenia połykania (uczucie przeszkody, bolesne połykanie) zgaga lub uczucie pieczenia za mostkiem.

• Bóle nadbrzusza lub utrzymujące się w tym miejscu uczucie dyskomfortu.

• Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (wymioty "fusowate", smoliste stolce).

Wątpliwości wynikające z badania radiologicznego górnego odcinka przewodu pokarmowego jeżeli z jakiegoś powodu badanie to poprzedzało panendoskopię (m.in. w przypadku stwierdzenia owrzodzenia żołądka, niestwierdzenia zmian, gdy utrzymują się objawy kliniczne choroby wrzodowej żołądka czy dwunastnicy, a także gdy istnieje potrzeba weryfikacji owrzodzenia dwunastnicy - ponieważ badanie radiologiczne w tym przypadku daje duży odsetek wyników fałszywie dodatnich i ujemnych).

• Podejrzenie żylaków przełyku.

• Ocena wyników leczenia (głównie w owrzodzeniu żołądka).

• Zapalenie zanikowe żołądka (okresowe kontrole fiberoskopowe).

• Częściowa resekcja żołądka (okresowe kontrole fiberoskopowe).

• Niedokrwistość.

• Niewyjaśniona utrata masy ciała.

Wykluczenie w niektórych przypadkach owrzodzenia żołądka lub dwunastnicy (przy leczeniu sterydowymi lub niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi, lekami przeciwkrzepliwymi, przed transplantacją nerek).

• Podejrzenie obecności ciał obcych lub ich obecność.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

Sposób przygotowania do badania

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Przed badaniem nie należy jeść i pić przez co najmniej 6 godzin. Najważniejszym elementem warunkującym prawidłowy przebieg badania jest pozytywne nastawienie pacjenta. Badanie może być przeprowadzone tylko u pacjenta dobrze współpracującego z lekarzem. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego

Opis badania

Pacjenci mający protezy zębowe proszeni są o ich usunięcie. Należy zdjąć okulary. Po znieczuleniu gardła (zwykle roztworem Lignokainy w aerozolu, której nieprzyjemny smak jest ostatnio niwelowany innymi przyjemnymi w smaku dodatkami) pacjent układa się w pozycji leżącej na lewym boku. Możliwe jest także przeprowadzenie badania w innym ułożeniu pacjenta - nawet w pozycji siedzącej.

W przypadku gdy pacjent leży na boku ważne jest, aby tuż przed wprowadzeniem przez badającego fiberoskopu trzymał głowę na poduszce całkiem luźno, nie unosił jej do góry i nie wstrzymywał oddechu. Następnie badający wprowadza fiberoskop przez usta pacjenta umieszczając pomiędzy jego zębami ustnik z tworzywa sztucznego, który pacjent powinien trzymać zębami do końca badania. Podczas całego badania pacjent nie powinien połykać śliny, która spływa swobodnie do miseczki ustawionej poniżej ust (Ryc.2-17 i Ryc.2-18). Po zakończeniu oglądania badający (endoskopista) wyjmuje fiberoskop a następnie ustnik.

Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.

Czas

• Badanie trwa zwykle kilkanaście minut

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Przed badaniem

• Utrudnienie połykania.

• Duszność spoczynkowa.

• Nasilenie dolegliwości choroby niedokrwiennej serca.

• Tętniak aorty.

• Przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych lub objawy skazy krwotocznej.

• Nosicielstwo chorób zakaźnych.

• Choroby psychiczne.

• Brak wyraźnego przekonania o potrzebie wykonania badania lub obawy związane z wykonaniem badania.

W czasie badania

• Nie należy nic mówić.

Jak należy zachowywać się po badaniu?

• Zalecane jest niespożywanie napojów i posiłków do czasu utrzymywania się znieczulenia tylnej ściany gardła (zwykle do kilkunastu minut po badaniu).

Możliwe powikłania po badaniu

Występują bardzo rzadko (wyjątkowo (!) może nastąpić przebicie przewodu pokarmowego, zapalenie śródpiersia, zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca). Zdarza się, że pacjenci obawiają się zakażenia wirusem zapalenia wątroby lub HIV. Każdy pacjent musi być traktowany jako potencjalne źródło zakażenia. Dlatego Pracownia endoskopii ma obowiązek wykonywania badań sprzętem poddanym po każdym badaniu dezynfekcji.

Badanie może być powtarzane wielokrotnie i wykonywane w każdym wieku, także u kobiet w ciąży.

---