Rasa Jersey.

Pierwsza księga hodowlana dla tej rasy powst.w 1886r.Jest to rasa o typie jednostronnie mlecznym(konstytucja oddechowa).Kaiber i masa zwierz.mała-krowy 370kg,wys.w kłębie 120cm,a buhaje 600kg i wys.w kłębie 144cm.Umięśnienie skromne,kończyny suche.Mała głowa,duże oczy,niewielkie rogi,proporcjonalna szyja,tułów klinowy,zad spadzisty,umaszczenie jednolite barwy szarej często rozjaśniane. Parametry doju:poprawna bud.wymienia i strzyków oraz długowieczność.Wczesność dojrzewania i łatwość o ciele. W Polsce rasa ta używana do doskonalenia użytkowości mlecznej bydła olskiego czarnego.

Bydło niemieckie

Brunatne,przeciętna wydajność 4312kg mleka 3,95%tuszczu.Celem hodowli jest uzyskanie bydła o użytkowości dwukierunkowej.Buhaje 950-1050kg,krowy 550-650kg, dobre przystosowanie,dobra wydajność mleczna i opasowa.Czerwone-wydaj.mleka 2919kg 3,97%tł. Srokate-celem hodowli typ kombinowany,wydaj.mleczna do 5000kg rocznie 4,8%tł, 3,7%białka. Czarno-białe-użytkowość dwukierunkowa(wymię dobrze zawieszone,obszerne).

Rasa SZWYC

Brunatne bydło szwajcarskie , bydło górskie. Odmiany kostromskie i lebiedyńskie, wysokość w kłębie - krowa 130, buhaj 135-150 obwód kl piersiowej- krowa 200, buhaj 216-246.ciężar c.krowa500-600kg, buhaj 800-1000kg -Umaszcenie koloru myszy

Rasa Charolaise

Rasa mięsna francuska-buhaj 1000-1200kg, krów 700-800kg, umaszczenie młeczno-białe, używane do krzyżowana towarowego z krowami ras mlecznych. W polsce rasa ta używana jest do kojarzeń z Krowami czamo-białymi i czerwonym. Buhajki nadają się do opasu ciężkiego Mają predyspozycje do opasu w cyklu 20-30 miesięcznym. Ocielenie od styczna do marca Odchów cieląt ok 85% Upadki cieląt duże do 20%(w czasie porodów)

Rodzaje bydła w Dani

a)Jersey Duńskie- b dobry materiał hodowlany Duża wydajność, zaw tłuszczu 6%, białka 4,4% w mleku Zwierzęta te mniej szlachetne mocniejsze i o grubszej kosci. Mają dobre i kruche mięso, intensywny wzrost

b)Czerwone bydło duńskie- typ mięsny i kombinowany, Maja głęboki i szeroki tułów .pojemny brzuch, grzbiet długi, wymię pojemne,maść czerwona,pysk jasno szary

c)Czarno-białe-krowy mleczne 20% pogłowia w Dani ,wysoko wydajne tł.w mleku 4,02%

Rasy angielskie mięsne

HEREFORD- średni kaliber, długie nogi, rozpowszech. rasa nacałym świecie, naturalna odporność, zdolności adaptacyjne do nowych warunków, produkcja cieląt na ekstensywnych powiatach, m.c krów 600 kg. wysokość w kłębie 125 cm, m.c buhajów 900 kg umaszczenie czarno białe (biała głowa, podgardle, mostek, podbrzusze, kłąb i koniec ogona) reszta jest ciemno- czerwona, są wykorzyst.do krzyż. w stadach bydła mlecz.

Rasy skandynawskie

HOLANDIA: holsztyno- fryzy, Gronungen, czerwono- biała, Meuese-rhine-yssl

FINLANDIA: Ayrshire, fińskie bure, finskie bezrogie NORWEGIA; czerwone- bezrogie. norweskie czerwono- białe, dole, telemarskie, łaciate północne, łaciate tronderskie, czerwone tronderskie

Rasa Simentalska

Typ użytkowy mleczno- mięsny. Wywodzi się z Szwajcarii. Z reguły ordynarna konstytucja która sprzyja hodowli nawet w trudnych warunkach. Umaszczenie jednolite lub pstre, ale głowa,brzuch i nogi i ogon białe. Barwa sierści na tułowiu jest słomkowa lub czerwona. Śluzowica rogi i racice są barwy cielistej. Obie płci maja rogi.Celem hodowli jest zwiększenie wydajności mlecznej. Krowa 650kg i wydajnść od 4-5000kg, 4,0%tł
Bydło w Czechach

Czerwono-białe .szwedzkie, słowackie łaciate, pinzgenery (obszary górskie) słowackie bydło (pstrokate .czerwone,olkuskie .czerw.-białe .czamo-białe .czeskie bydło srokate)

Rasa polska czerwona

35% pogłowie odmiany: pogórska śląska dolinowa Stanowi 3% krajowego pogłowia Mają reprezentować typ użytkowy mięsno- mleczny. Wydajność krowy w populacji aktywnej powinna wynosić 4000kg mleka 4,5 % tłuszczu 3,6 % białka Masa ciała krowy 500 kg wysokość w kłębie 126cm indeks masywności 148 umaszczenie

czerwone od jasnego do ciemnego głowa lekka kłąb nie szeroki zwarty, łopatki przylegające, grzbiet prosty klatka piersiowa głęboka ,wymię skrzynkowo-miskowe lub kuliste średnio umięśnione cechy użytkowości mięsnej dość mierne opas do 400 kg masy ciała.

Bydło na Słowacji

l.czerwono białe 2.szwedzkie 3.słowackie 4.łaciate 5.pinzgenery(obszary górskie) 6.słowackie bydło srokate, czerwone, olkuskie, czerwono białe, czarno białe, 7.czeskie bydło srokate.

Analiza płodności

Aby uzyskać rzeczywisty obraz płodności, należy obliczyć odpowiednie wskaźniki płodności:- -długość okresu międzywycieleniowego (OMW)

-wskaźnik odcień (WO) - stosunek liczby urodzonych cieląt do liczby krów otrzymywanych w stadzie w ciągu jednego roku, wyrażony w procentach:

-punktacja obory według Helfricha (służy do oceny stanu rozrodu stada jego porównywania z innymi stadami). Stado otrzymuje 100 punktów, jeżeli:

- okres międzywycieleniowy trwa przeciętnie 365 dni,

- wskaźnik ocieleń wynosi 100%,

- nie wybrakowano żadnej krowy z powodu jałowości. W innych wypadkach odejmowane są punkty za:

- każde 2 dni wydłużenia okresu międzywycieleniowego ponad 365 dni -Ipkt,

- każde 2% zmniejszenia wskaźnika ocieleń - l pkt;

- każdy procent krów wybrakowanych z powodu jałowości (z całego stada) - l pkt.

Budowa i rozwój przedżołądków u cieląt

Prawidłowy odchów młodzieży jest jednym a podstawowych czynników wa­runkujących ujawnienie się cech genetycznych. Ma on wpływ na wzrost i roz­wój zwierząt oraz ich późniejszą użytkowość rozpłodową, mleczną i mięsną.

Cielę bezpośrednio po urodzeniu może pobierać tylko siarę. Przed pobra­niem siary układ pokarmowy nie wykazują jeszcze aktywności fizjologicznej, brak perystaltyki jelit i wydzielania soków trawiennych. W przewodzie pokar­mowym zalega śluz, który będzie wydalony jako pierwszy kał zwany smółką, Żołądek przeżuwaczy składa się z 4 komór: żwacza, czepca, ksiąg i trawieńca. U cielęcia po urodzeniu przedżołądki (żwacz, czepiec i księgi) są słabo rozwi­nięte i ogólna ich pojemność wynosi około 1,5 litra przy pojemności trawieńca równej około 2 litrów. U cieląt tygodniowych proporcje te ulegają zmianie i przedżołądki łącznie stanowią około 70%, a trawieniec 30% ogólnej pojemno­ści żołądka. U bydła dorosłego objętość przedaołądków osiąga 90% ogólnej ob­jętości żołądka. Następuje to głównie dzięki znacznemu rozwojowi żwacza, którego objętość jest największa i wynosi od 23 do 36 litrów na 100 kg masy ciała zwierzęcia.

Funkcjo trawienne żwacza stwierdza się u cieląt między 12 a 13 tygodniem życia, nie są one jednak jeszcze takie, jak u dorosłego zwierzęcia. Na tempo rozwoju przedżołądków ma wpływ żywienie. Tempo to jest szybsze u cieląt otrzymujących wcześniej pasze stałe o znacznej zawartości włókna, gdyż pa­sze te stymulują rozwój przed żołądków poprzez mechaniczne drażnienie ich wewnętrznej powierzchni. Paszami takimi są siano i mieszanki treściwe. Zdolność ich trawienia zależy od czasu rozpoczęcia przeżuwania (pierwsza żwaczka występuje już w 3 tygodniu życia, a nawet wcześniej) oraz od stop­nia rozwoju mikroflory i mikrofauny żwacza.

Budowa wymienia

Ksztaft wymienia- strzykowate, kuliste, obwisłe. Zawieszenie: sromowo- brzuszne, sromowe, brzuszne Położenie wymienia ze względu na wymogi doju mechanicznego nasada strzyków powinna znajdować się na wysokości stawu skokowego, strzyki powinny mieć kształt cylindryczny, długość 5-7 cm, średnicę 2-2.5 cm i powinny być ustawione pionowo. Budowa: z 4 niezależnych ćwiartek z których każda ma odrębna tkanke gruczołową, własne ukrwienie, przewód wyprowadzający umieszczony w strzyku. Prawa stronę wymienia oddziela od lewej przegroda spełniająca rolę więzadła podtrzymującego wymię. Podstawowymi elementami gruczołu mlekowego są pęcherzyki mlekotwórcze. Ściany pęcherzyków tworzą komórki nabłonka wydzielniczego i komórki mięśniowo- nabłonkowe. Mleko powstaje w komórkach nabłonka wydzjelniczego. Pęcherzyki mlekotwórcze z najcieńszymi przewodami odprowadzającymi i gęstą siecią naczyń krwionośnych tworzą zraziki. Zraziki wraz z przewodami odprowadzającymi mleko tworzą płaty. Mleko mieści się w zatokach mlekonośnych. przewodach mlecznych, a przede wszystkim w pęcherzykach mlekotwórczych.

Cele hodowlane

Celem hodowli jest.- przyst.produkcji do istniejących potrzeb rynkowych. -warunków gosp. i ekolog. W sposób ekologiczny, -ustalenie celu hodowli ogranicza się do określenia odpowiednich parametrów umięśnienia i przyrostów. Konieczne jest określenie bardzo wielu parametrów i korelacji fenotypowych, genetycznych i zbadać ich wzajemne oddziaływanie

Chów wsobny krewniaczy

gdy kojarzymy spokrewnione - spokrewnieni partnerzy kojarzenia warunkuje zwiększenie częstotliwości identycznych genów wyróżniamy: 1 chów kazirodczy (rodzice z dziećmi) 2. w bliskim pokrewieństwie (wujek i kuzynka)3.W umiark.pokrewieństwie

Cykl reprodukcyjny

Gdy długość wszystkich okresów w cyklach produkcyjnym i reprodukcyjnym jest optymalna, to okres między wycieleni owy trwa około 365 dni,

W cyklu produkcyjnym czas trwania poszczególnych okresów może się zmieniać w stosunkowo dużym zakresie. Skrócenie okresu zasuszenia spowo­duje wydłużenie laktacji, (jeśli OMW wynosi 365 dni), ale konsekwencjo takie­go postępowania (zmniejszenie wydajności mlecznej) trzeba będzie ponieść w następnej laktacji. Z kolei wydłużenie okresu zasuszenia spowoduje, skróce­nie laktacji. W cyklu reprodukcyjnym okresom o stałej długości jest okres cią­ży, a zmieniać się może czas trwania okresu miudzyciążowego. Długość okre­su międzyciążowego w cyklu reprodukcyjnym wpływa bezpośrednio na dłu­gość cyklu produkcyjnego

Na długość okresu międzywycieleniowego mogą wpływać takie czynniki, jak:

- brak rui lub tzw. cicha ruja,

- działania hodowcy (skracanie bądź wydłużanie laktacji, zmiany terminu wycielenia),

- sposób przeprowadzenia inseminacji (źle lub nieterminowo wykonany za­bieg itp.).

Jednym z wielu czynników mających wpływ na przebieg kolejnych laktacji, a tym samym na opłacalność chowu bydła, jest prawidłowy i niezakłócony prze­bieg rozrodu. Jest to ten czynnik, którym hodowca może i powinien kierować, pod warunkiem jednak, że posiadł umiejętność obserwowania i interpretowania objawów rui u krów i jałówek. To hodowca decyduje o wyborze buhaja i o terminie unasieniania samicy, a więc ma wpływ na skuteczność zabiegów i na wydajność potomstwa. Pod wpływem hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową i jajni­ki zachodzą w organizmach niecielnych krów i jałówek procesy fizjologiczne manifestujące się m.in. zmianami w wyglądzie zewnętrznych narządów rod­nych i w zachowaniu się zwierząt. Okres takich rytmicznie pojawiających się zmian trwa średnio 21 dni (z wahaniami od 18 do 24 dni) i nosi nazwę cyklu płciowego. Każdy cykl płciowy dzieli się na kilka krótszych odcinków czasowych, spo­śród, których najważniejszy dla hodowcy jest okres okołorujowy trwający od dwóch do trzech dni. Jeśli w tym czasie hodowca będzie dokładnie obserwowali niecielne krowy i jałówki, to może dostrzec w ich wyglądzie i zachowaniu zmiany pozwalające wyróżnić trzy następujące po sobie fazy: fazę przedrujową, fazę rui właściwej i fazę porujową. Umiejętność ich zauważenia i określenia czasu ich trwania decyduje o skuteczności krycia i o powodzeniu w rozrodzie.

Faza przedrujowa objawia się:

- wzmożoną pobudliwością i niepokojem,

- skłonnością do wspinania się na inne krowy przy braku tolerancji na obskakiwanie przez inne osobniki,

- lekkim zaczerwienieniem i obrzmieniem warg sromowych,

- wydzielaniem skąpego śluzu,

- spadkiem wydajności mleka i zmniejszeniem apetytu. W tej fazie jest jeszcze zbyt wcześnie na unasienianie lub krycie samicy.

Faza rui właściwej charakteryzuje się:

- tolerancją na obskakiwanie przez inne krowy i skłonnością do wspinania się na inne osobniki,

- wydzielaniem obfitego śluzu rujowego: ciągliwego, czystego, przejrzystego, zwisającego w kształcie sopli,

- zaczerwienieniem i silnym obramieniem warg sromowych, wilgotnością i połyskiiwością błony śluzowej pochwy,

- wzmożoną pobudliwością i szukaniem kontaktu z innymi krowami. Faza ta trwa u krów od 16 do 24 (średnio 18) godzin, u jałówek około dwóch godzin krócej. Druga połowa i koniec fazy rujowej to najkorzystniejszy termin unasieniania.

Faza porujowa charakteryzuje się stopniowym ustępowaniem wszystkich objawów rujowych, między innymi: obrzmienia i zaczerwienienia warg sromo­wych, śluzu rujowego (może jeszcze być bardzo lepki, mato obfity, czasem z domieszką krwi), tolerancji na obskakiwanie i zainteresowania innymi osobnikami. Na początku tej fazy można jeszcze unasienniać, choć z gorszym skutkiem.

Reinseminację, tj. ponowny zabieg unasieniania nasieniem tego samego bu­haja podczas tej samej rui, wykonuje się po 10-12 godzinach od pierwszego zabiegu. Wskazana jest ona u samic z przedłużającą się rują.

Najważniejsze błędy, jakie mogą popełnić hodowcy podczas obserwacji rui, to za późne zauważenie lub niezauważenie okresu rui, pomyłki lub błędna interpretacja objawów przy rozpoznaniu rui,

Aby uniknąć tych błędów, warto zapamiętać kilka wskazówek praktycznych ułatwiających rozpoznanie oznak rui.

Wyraźne i jednoznaczne oznaki rujowe to:

- obskakiwanie innych zwierząt,

- tolerowanie obskakiwania przez inne zwierzęta (odruch tolerancji),

- oblizywanie się, oblizywanie sąsiednich zwierząt, ludzi,

- przymilanie się do innych zwierząt, szukanie kontaktów fizycznych, ~ lekkie nabrzmienie sromu,

- lekkie zaczerwienienie i wilgotność przedsionka pochwy, ~ wydzielanie ś luz owo szkliste go wypływu, ciągnącego się w formie nitek, oblepienie śluzem wewnętrznej strony ogona i wyrostków kości kulszowych

- krwawe otarcie nasady ogona.

Za drugorzędne, mniej pewne objawy rujowe uważa się:

- niepokój (atakowanie sąsiednich zwierząt, przestępowanie z nogi na no­gę, szarpanie się na łańcuchu, szukające, niespokojne spojrzenie),

- ryczenie i pomrukiwanie,

- zmniejszenie pobierania paszy,

- krótkotrwały spadek wydajności mleka.

Do wykrywania rui u krów mogą być wykorzystywane pedometry, buhaje próbniki, specjalnie tresowane psy, jak również metody oparte na pomiarze opor­ności śluzu pochwowego, temperatury ciała lub mleka, poziomu hormonów.

Skuteczność sztucznego unasieniania zależy od kilku czynników:

- znajomości zagadnień związanych z rozrodem i umiejętnego wykorzysta­nia tej wiedzy w praktyce,

- cech i umiejętności inseminatora,

- cech krowy, stanu jej zdrowia, a zwłaszcza stanu układu rozrodczego,

- cech buhaja i jego zdolności do zapłodnienia lub jakości nasienia.

Cykle produkcyjne i reprodukcyjne

Są ze sobą ściśle związane w czasie i przebiegaja w okresie od jednego wycielenia krowy do następnego.Laktacja 300-305dni, zasuszenie 60-65dni, okres międzyciążowy 85dni, ciąża 280dni, okres miedzywycieleniowy 365dni. Gdy długość wszystkich okresów w cyklach produkcyjnym i reprodukcyjnym jest optymalna to okres międzywycieleniowy trwa 365dni. W cyklu produkcyjnym czas trwania poszczególnych okresów może się zmieniać w stosunkowo dużym zakresie.Skrócenie o.zasuszenia spowoduje wydłużenie laktacji, ale konsekwencje tego(zmniejszenie wydajności mklecznej) poniesiemy w nastęnej laktacji. W cyklu reproduk.okresem o stałej długości jest okres ciąży, a zmieniać się może czas trwania okresu międzyciążowego. Długość okresu międzyćiążowego w cyklu reprodukcyjnym wpływa bezpośrednio na długość cyklu produkcyjnego.

Czynniki wpływające na urzytkowość:

mleczną

ilość i jakość mleka wpływają uwarunkowania genet., stadium laktacji, pora roku, wiek i stan zdrowia krowy, higiena pozyskiwania mleka oraz żywienie, które wywołuje szybkie zmiany w składzie i wydajności(najw.wydajność o najw.zawart.tłuszczu i białka uzyskuje się dokładnym zbilansowaniu dawki pokarm. z zapotrzebowaniem)

mięsną

obok żywienia które jest czynnikiem decydującym, na wuniki opasu wpływa również masa zwierząt, ich pokrój, płeć, zdrowie i syst.utrzymania. Zwierzęta kierowane na opas powinny się charakteryz.szybkim tempem wzrostu,póżnym dojrzewaniem oraz dobrym wykorzystaniem paszy,gdyż te cechy wpływają na wydajność rzeźną.

rozpłodu

zakłócenia płodności uwarunkowane są przede wszystkim(90%)czyn.środowiskow. Obok właściwego rozpoznania faz cyklu rujowego oraz prawidłowego chowu i utrzymania największy wpływ na reprodukcję wywiera żywienie.Niezakłócony przebieg ciąży i porodu oraz szybkie wyrównanie bilansu energet.w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji to pdst.war do sukcesu.

Czynniki żywieniowe wpływające na produkcję mleka

Do najważniejszych czynników żywieniowych wpływających na produkcję mleka u krów zalicza się ilość energii i białka w dawce, proporcję między ilo­ścią pasz objętościowych a ilością pasz treściwych, koncentrację składników w suchej masie, strawność składników pokarmowych, udział włókna w dawce, rodzaj i jakość skarmianych pasz, częstotliwość skarmiania pasz treściwych, a także stosowane dodatki paszowe.

W żywieniu krów występują okresy fizjologiczne różniące się od siebie za­potrzebowaniem pokarmowym. Prawidłowe zbilansowanie dawek pokarmo­wych z potrzebami żywieniowymi w tych okresach w istotny sposób wpływa na wydajność mleka i jego skład.

- pora roku,

- wiek krowy i stan jej zdrowia,

- higiena pozyskiwania mleka,

- żywienie.

Ten ostatni czynnik wywołuje stosunkowo szybkie zmiany w składzie i wy­dajności mleka. Hodowca może (w pewnych granicach) regulować zawartość tłuszczu, białka i witaminy A w mleku, żywienie ma natomiast znikomy wpływ na poziom laktozy i składników mineralnych w mleku. Przez żywienie można również wpływać pośrednio na zawartość drobnoustrojów w mleku oraz smak, zapach i przydatność mleka do przetwórstwa.

Długość i przerwy między dojeniem.

Lato 3x dzienie-przerwy 7-8hwiększa prod.mleka

Zima 2x dziennieprzerwy do 10h

Długość trwania laktacji

Z hodowlanego punktu widzenia rozróżnia się laktację standardową i rze­czywistą (pełną).

Laktacja standardowa obejmuje wydajność za pierwsze 305 dni doju i służy do porównywania wydajności mlecznej krów; ten wskaźnik wykorzystuje się we wszystkich pracach hodowlanych,

Laktacja rzeczywista (pełna) jest to laktacja, której okres trwania może być dłuższy lub krótszy niż. Standardowej. Za prawidłowy uznaje się czas trwania laktacji wynoszący od 270 do 330 dni. Laktacja skrócona (< 270 dni) jest charakterystyczna dla. ras mięsnych i prymitywnych, laktacja przedłużona (> 330 dni) wiąże się zwykle z zaburzeniami w cyklu reprodukcyjnym

Do czego stużą Związki Hodowców bydła:

Do podstawowych zadań należy zaliczyć

1 organizacja sprzedaży zwierząt hodowlanych

2 selekcja 3 organizacja inseminacji

4 wycena rozpłodników oraz import zwierząt i nasienia

5 doradztwo hodowlane 6 prowadzenie ksiąg zarodowych i ocena wartości hodowlanej

7 dysponowanie funduszem postępu genetycznego

Dój-sposoby doju ręcznego

Dój przez piąstkowanie- sposób prawidłowy. Polega na objęciu strzyka dłonią tak, aby ujście kanału strzykowego do zatoki mlekonośnej znalazło się miedzy kciukiem a palcem wskazującym i wyciskaniu mleka z kanału strzykowego przez nacisk kolejnych palców. Dój przez osmykiwanie- może być stosowany jedynie u pierwiastek i krów z krótkimi strzykami Polega na przesuwaniu palca wskazującego i kciuka wzdłuż strzyka, od zatoki mlekonośnej do ujścia kanału strzykowego. Dój przez kciukowanie- wadliwy sposób doju- po ujęciu strzyka miedzy palec środkowy a grzbiet kciuka wyciska się mleko, przesuwając wzdłuż kciuk i dociskając do niego pozostałe palce dłoni. Ze względu na metodę doju wyróżniamy dój: Prosty, naprzemian prosty, połowami, na krzyż.

Heterozja

Czyli wybujałość mieszańców-wyst.u potomstwa rodziców niespokrewnionych.Oznacza to zwiększenie żywotności potomstwa,szybsze tempo wzrostu,większą płodność. W badaniach nad mieszańcami bydła hereford,aberdeen,angus i charotaise w porównaniu do ras użytych stwierdzono,że efekt heterozji zaznaczył się silniej u buhajków niż u cieliczek.Występowanie heterozji było uzależnione od kombinacji jakie krzyżowano.

Heterozja

Czyli wybujałość mieszańców-wyst.u potomstwa rodziców niespokrewnionych.Oznacza to zwikszenie żywotności potomstwa,szybsze tempo wzrostu,większą płodność.W badaniach nad mieszańcami bydła hereford,aberdeen,angus i charotaise w porównaniu do ras użytych stwierdzono,że efekt heterozji zaznaczył się silniej u buhajków niż u cieliczek.Występowanie heterozji było uzależnione od kombinacji jakie krzyżowano.

Indeks stałości Kopecky'ego

Dzieląc wydajność mleka z danego miesią­ca przez wydajność mleka z miesiąca poprzedniego, otrzymuje się 9 wskaźni­ków z dziesięciu miesięcy laktacji; odzwierciedlają one szybkość miesięcznego spadku wydajności. Spadek wydajności mlecznej przy wyrównanej laktacji nie powinien przekraczać 10%.

Znając maksymalną dzienną wydajność, można przewidywać wydajność krowy za całą laktację. Maksymalną wydajność dzienną należy pomnożyć przez wskaźnik przeliczeniowy, który wynosi 200 dla ras nizinnych, 180 dla rasy polskiej czerwonej i simentalskiej, a 210 dla holsztyno-fryzów. Przy przewidywaniu wydajności dziennych w kolejnych miesiącach laktacji można posłużyć się tzw. kanonem laktacji, którego wskaźniki określają poziom pro­dukcji mleka w poszczególnych miesiącach laktacji w stosunku do najwyższej wydajności miesięcznej przyjętej za jednostkę. Przewidywaną wydajność z ca­łej laktacji (np. 5000 l mleka) dzieli się przez 200 i otrzymaną wielkość (w tym przykładzie 25 l) mnoży przez odpowiednie wskaźniki dla kolejnych miesięcy laktacji:

Indeks stałości laktacji Bąrtletta (IB):

-średnia z 3 miesiąca + średnia z 4 miesiąca 8

-średnia z 7 miesiąca + średnia z 8 miesiąca 8

Im wartość indeksu Bąrtletta bliższa jest zeru, tym laktacja jest bardziej wy­równana; zazwyczaj kształtuje się w granicach od 0-2,5.

Indeks stałości lub wytrwałości laktacji Johanssona (U):

- ilość mleka udojonego od 101 do 200 dnia laktacji

- ilość mleka udojonego w pierwszych 100 dniach laktacji

Jeżeli wartość indeksu Johanssona zbliża się do 100, to laktacja jest bardzo wyrównana, zazwyczaj kształtuje się na poziomie 80%.

Indeksy pokrojowe

służą do liczbowego wyrażenia proporcji w budowie ciała zwierzęcia.To stosunek liczbowy wartości otrzymanych z dwu lub więcej różnych pomiarów zoometrycznych w %.Infor.o stop.rozwoju org., proporc.budowy i jego typie użyt.

Indeks masywności - obwód kl.piers/wys.w kłębie*100%

Służy do określenia kalibru zwierz.

Indeks wysokonożności - głębokość kl.pier/wys.w kłębie*100%

Charak.typ budowy i ocenia stopień rozwoju w obręb.rasy

Indeks wydłużenia tułowia - skoś.dł.tułowia/wys.w kłębie*100% zwiększa się z wiekiem, wyższa jest u bydła mięsnego

Indeks szerokościowy - szer.kl.p.za łopat./szer.w guzach biodrow. Ocenia rozwój kl.pier.,większa wart.u mięsn.z wiekiem male

Indeks kl.pier - szer.kl.pier/głęb.kl.pier*100% dla mięs74%mle62%

Indeks zwięzłości - obwód kl.pier./skoś.dł.tułowia *100% dobry wskaźnik rozwoju zwierz. najniższa wart.u ras prymityw.

Indeks przebudowania zadu - wys.w krzyżu/wys.w kłębie*100% opisuje względny rozwój zadu do przodu zwierzęcia,wskaź.prawdłowości rozwoju org.w życiu płodowym i pozapł.

Indeks kościstości - obwód nadpęcia/wys.w kłębie*100% o typie budowy,niski wskaz.na delikat.budowę,za wysoki na ordynar

Indeks szerokości miednicy - szer.w guzach biodrow./szer.w krętarzach*100% na rozwój zadu i d.znacz.przy oc.rozpłod.

Inne metody oceny przyżyciowej

- metoda fotogrametryczna - można uzyskać graficzny obraz badanego obiektu na podstawie fotografii, a także otrzymać dokładne wymiary poszcze­gólnych części żywego zwierzęcia (linie konturowe zwierzęcia),

- metoda ultradźwiękowa - można zmierzyć grubość tłuszczu podskórnego oraz grubość i powierzchnię przekroju niektórych mięśni (zastosowanie w oce­nie trzody chlewnej; u bydła istnieją słabsze korelacje między grubością tłu­szczu podskórnego a składem tuszy),

- tomografia komputerowa - najbardziej obiektywna i dokładna metoda (stosowana na szeroką skalę w krajach skandynawskich); wydruk oceny war­tości rzeźnej otrzymuje się natychmiast,

- metoda punktowa - za poszczególne partie ciała przyznawane są punkty, maksymalnie: za udziec - 25, grzbiet - 25, łopatkę - 15, szyję - 10, a za ogólny wygląd - 25 punktów.

Intensywność selekcji

w pracy hodowlanej dąży się do uzyskania jak największego postępu genetycznego który zależy od intensywności selekcji zależnej od %-tu

wybranych zwierząt na rodziców następnych pokoleń Jeśli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra Jeśli np. 20% to najniższa ma na celu zachowanie intensywność selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierząt wybranych na rodziców.

Klasyfikacja półtusz wołowych według systemu EUROP

Obecnie w krajach Unii Europejskiej obowiązuje poubojowa klasyfikacja bydła EUROP wprowadzona w 1983 roku. W 1991 roku rozszerzono ją o do­datkową klasę S - dla półtusz o wybitnym umięśnieniu. Klasyfikacja ta uwzględnia płeć i wiek bydła oraz ocenę jego umięśnienia i otłuszczenia.

Ocena umięśnienia jest podstawą do zaliczenia półtusz do odpowiedniej kla­sy EUROP, Ocena ta obejmuje ogólny wygląd półtuszy oraz umięśnienie udźca, grzbietu i łopatki. Klasyfikację tusz wołowych po kątem umięśnienia według systemu EUROP) przedstawiono w poniższej tabeli.

Klasyfikacja tusz wołowych pod kątem otłuszczenia (według systemu EUROP)

Tusza bardzo słabo otłuszczona - nie ma żadnych śladów tłuszczu na stronie zewnętrznej i wewnętrznej tuszy.

Tusza słabo otłuszczona - mięśnie są prawie wszędzie widoczne, cienka warstew­ka tłuszczu pokrywa mięśnie grzbietu i żebra. Mięśnie między żebrami na stronie wewnętrznej jamy piersiowej są wyraźnie widoczne.

Tusza średnio otłuszczona - warstewka tłuszczu rozciąga się na mięśniach grzbietu i na żebrach, przykrywając mięśnie pod nią leżące. Mięśnie łopatki i uda nie są jeszcze pokryte tłuszczem. Mięśnie między żebrami na wewnętrznej stronie jamy piersiowej są jeszcze widoczne. Nie ma lub jest mało złogów tłuszczu na żebrach.

Tusza silnie otłuszczona - tłuszcz pokrywa całą tuszę. Mięśnie uda i łopatek już nie są widoczne. Mięśnie między żebrami na wewnętrz­nej stronie jamy piersiowej mogą mieć infiltrację tłusz­czu. Kilka skupisk tłuszczu tworzy się na żebrach (zło­gi). Żyły tłuszczu na udzie lekko się wybrzuszają.

Tusza bardzo silnie otłuszczona - tłuszcz pokrywa grubą warstwą całą tuszę. Żyły tłusz­czu na udzie są bardzo wybrzuszone. Mięśnie na we­wnętrznej stronie jamy piersiowej mają infiltrację tłusz­czu. Na żebrach występują wyraźne skupiska tłuszczu.

Kooperacja:

-w obrębie gosp-między gosp-między rejonami

Koszt produkcji mleka

Suma kosztów bezpośrednich i pośrednich z większą liczbą jednostek prod.,uzyskaną przez wzrost wydajn.zwierząt. Okazuje się że koszty własne na jednostkę prod.spadają prawie wprost proporc.do wzrostu wydajności i że ich udział w kosztach całkowitych też spada. Czynnikiem decydującym o obniżce kosztów całk.w produkcji bydła jest wzrost wydajności,gdy gosp.prod.pasze własne i racjonalnie wykorzystuje inne koszty produkcji.

KRAJOWE CENTUM HOD.ZW.WW-WIE

Powołane 01.01.01r. rozporządzeniem ministra rolnictwa i rozwoju wsi

Zadania:

-prowadzenie oceny wart.uż.i hod.bydła,w tym oceny typu i budowy zw.oraz publikacja wyników

-prowadzenie laboratoriów dokonujących oznaczeń fiz-chem oraz laboratoriów badania gr.krwi w celu potwierdzenia pochodzenia

-prowadzenie systemu informatycznego

-współpraca z instytucjami krajowymi i międzynar.

-bilansowanie potrzeb i możliwości produkcji w gosp.

-ustalenie założeń krajowych dot.hodowli i opiniowanie

-prowadzenie ksiąg zw.gosp.

-prowadzenie specja.szkoleń zawodowych w zakresie oceny wart.uż.

Krzyżowanie przemienne i rotacyjne

Krzyżow.przemien.polega na krzyż.ze sobą dwóch ras na przemian,w kolejnych pokoleniach. Krowy kryte są buhajami pierwszej lub drugiej rasy. Najlep.efekty daje krzyż. rasy uniwersalnej z rasą mięsną. Krzyż.rotacyjne-krzyż.przez wiele pokoleń 3 lub więcej ras.

LABORATOLIA:

Parzniew(centralne),Krotoszyn,Białystok,Olsztyn,Opole,Koszalin,Bydgoszcz

Metody hodowlane

Praca hodowlana polega na stosowaniu zabiegów,które poprzez zmianę frekwencji genów i genotypów prowadzą do udoskonalenia populacji zwierząt pod wzgl.ich wart.hodowlanej i użytkowej oraz do przekazywania tych cech potomstwu.Efektywność prac zależy od dokładnego oszacowania wart.hodowlanej zwierz. W pracy hodowlanej dąży się do uzyskania jak największego postępu genetycznego{największe znaczenie w przypadku bydła ma ścieżka ojciec-syn(50%) i matka-syn(30%).},który zależy od intensywności selekcji zależnej od %-tu wybranych zwierząt na rodziców następnych pokoleń Jeśli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra Jeśli np. 20% to najniższa ma na celu zachowanie intensywność selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierząt wybranych na rodziców.

Kojarzenia bywają dwojakie - krewniacze i niekrewniacze.

1)Krewniacze prowadzą do wzrostu homozygotyczności potomstwa,przy czym stopień utraty heterozygotyczności zależy od wart.wspł.spokrewnienia kojarzonych ze sobą zwierząt. Hodowanie zinbredowanych reproduktorów w chowie krewniaczym jest najwyższą formą pracy hodowlanej. Są dwie metody koj.krewniacz.:hodowla w grupach w obrębie rasy i hodowla na linię(gdy stado ma szczególnie cennego rozpłodnika).

2)Niekrewniaczych - kojarzone krowy i buhaje,których pokrewieństwo nie jest większe niż sztuk losowo wybranych z populacji.Kojarzenie tego rodz.w obrębie tej samej rasy nosi nazwę wolnego,którego odmianą jest kojarzenie szczytowe (topcrossing-łączenie zinbredowanych buhajów z niespokr.z nimi krowami heterozytycz.)

Jeżeli kojarzymy zwierzęta różnych ras to jest to krzyżowanie 1)twórcze(wytworzenie nowej rasy),

2)polepszające(uszlachetniające),

3)towarowe(mieszańce produkcyjne),

4)przemienne(połączenie w stadach produkc.interes.cech),

5) wypierające.

Metody kojarzeń

Kojarzenia bywają dwojakie-krewniacze i niekrewniacze. 1)Te pierwsze prowadzą do wzrostu homozygotyczności potomstwa,przy czym stopień utraty heterozygotyczności zależy od wart.wspł.spokrewnienia kojarzonych ze sobą zwierząt. Hodowanie zinbredowanych reproduktorów w chowie krewniaczym jest najwyższą formą pracy hodowlanej. Są dwie metody koj.krewniacz.:hodowla w grupach w obrębie rasy i hodowla na linię(gdy stado ma szczególnie cennego rozpłodnika). 2)metody kojarzeń niekrewniaczych-kojarzone krowy i buhaje,których pokrewieństwo nie jest większe niż sztuk losowo wybrabych z populacji.Kojarzenie tego rodz.w obrębie tej samej rasy nosi nazwę wolnego,którego odmianą jest kojarzenie szczytowe(topcrossing-łączenie zinbredowanych buhajów z niespokr.z nimi krowami heterozytycz.) Jeżeli kojarzymy zwierzęta różnych ras to jest to krzyżowanie:twórcze(wytworzenie nowej rasy),polepszające(uszlachetniające), towarowe(mieszańce produkcyjne),przemienne(połączenie w stadach produkc.interes.cech), wypierające.

Metody oceny wartości użytkowej krów mlecznych

Ocenę prowadzą zootechnicy oceny wartości użytkowej bydła (owub) będący pracownikami CSHZ lub OSHZ.

Ocenę prowadzi się jedną z dwóch metod - metodą klasyczną A4 lub me­todą uproszczoną A8. W metodzie A4 próbne udoje wykonuje się co 22-37 dni (11-13 próbnych udojów w roku), a w metodzie A8 (uproszczonej) - co 56-66 dni (minimum 6 próbnych udojów w roku).

Mikroklimat budynku.

Klimat w pomieszcz.zależy od temp.,wilgotności,wymiany powietrza oraz oświetl.natural. Największe wymagania mają krowy mleczne i cielęta-opt.temp.8-12'C. Wys.temp.- niska i wys.wilgotność oraz niska temp-niska i wys.wilgot.wpływają niekorzystnie dla zwierząt. Wilgot.względna dla bydła w pomieszcz.zamk.nie powinna przekraczać 80% (wahania 60-85%).Urządzenia wentylac.powinny zapewnić odpowied.wymianę pow.wewnątrz budynku w celu utrzymania stałej temp.,sprawnego odprowadz.nadmiaru p.wodnej oraz szkodliwych gazów.Koncentracja CO₂-0,35%, NH₃ do 0,01%, H₂S do 0,005%. Oświetlenie naturalne:stos. okien do podłogi dla krów mlecznych i opasów 1:15-20.W cielętnikach nie więcej niż 1:15.

Najważniejsze okresy w żywieniu krów mlecznych

Racjonalne żywienie krów wymaga od rolnika dużej wiedzy i wieloletniej praktyki. Szczególnej staranności w zestawianiu dawki pokarmowej wymaga żywienie wysokomlecznych krów w trzech pierwszych miesiącach po odcieniu i w okresie zasuszenia. Żywienie w tych okresach ma decydujący wpływ na wydajność mleczną, zdrowie krów oraz na skład mleka. Poszczególne okresy żywieniowe znacznie się od siebie różnią.

Niedobór energii w dawce

Dla przebiegu procesów trawiennych w żwaczu, obok zaopatrzenia w białko i związki azotowe niebiałkowe, podstawowe znaczenie ma pełne pokrycie zapotrzebowania na energię, które decyduje o uzyskaniu odpowiedniej wydaj­ności mlecznej przy dużej zawartości białka w mleku. Poziom energii w daw­ce determinuje syntezę białka mikrobiologicznego w żwaczu, które dla prze­żuwaczy stanowi najważniejsze źródło zaopatrzenia w aminokwasy, szczegól­nie egzogenne. Również synteza białka w pośredniej przemianie materii zwią­zana jest z dużym zapotrzebowaniem energetycznym. Konsekwencjami nie­doboru energii w dawce są:

- złe zaopatrzenie organizmu krowy w energię,

- zmniejszenie wydajności mleka i zawartości białka,

- zaburzenia w przemianie materii,

- zaburzenia w procesie rozrodu,

- zmniejszenie masy ciała.

Obowiązki zootechnika oceny

Do obowiązków zootechnika oceny należy:

- wykonywanie próbnych udojów w terminach zgodnych z przyjętą metodą oceny (ważenie mleka, pobieranie próbek),

- prowadzenie dokumentacji hodowlanej,

- znakowanie zwierząt,

- współdzielni w ustalaniu terminów pokryć krów i jałówek uraz zasuszeń k") w,

- pomoc w normowaniu pasz dla bydła, układaniu preliminarza pasz i bi­lansu paszowego,

- udzielanie hodowcom wskazówek dotyczących przestrzegania warunków higieny w oborze i pomieszczeniach dla młodzieży oraz higieny pozyskiwania i przechowywania mleka.

Ocena buhajów typu mlecznego

Po dokonaniu oceny 10 cech liniowych dla buhajów przeprowadza się ogólną ocenę typu i budowy w skali 100pkt:1-wygląd ogólny(20pkt),2-kaliber(20),3-typ(20),4-nogi i racice(20) i 5-zad(20).Wyniki oceny cech liniowych i wyniki indywidualne wykorzystuje się do obliczenia wart.hodowlanej w oparciu o metodę BLUP-MODEL. Ocenę przeprowadza specjalista bezposrednio w gospodarstwie.Jeśli chodzi o pokrój to program hodowli bydła zakłada:wychodowanie krowy o mocno rozwiniętych cechach mlecznych,o tułowiu w kształci trójkąta,wys.w krzyżu 140-150cm, o wymieniu skrzynkowym gruczołowym o dużej powierzchni przylegania,o nogach prawidłowo skątowanych i bdb.ustawionych,z mocnymi racicami i o masie ciała 650kg.

Ocena jakości mięsa

Jakość mięsa wolowego jest uzależniona od wielu czynników, które można podzielić na endogenne i egzogenne. Czynniki endogenne to takie cechy mię­sa, jak jego struktura tkankowa oraz skład chemiczny; zależą one od rasy, żywienia, wieku, płci i sposobu utrzymania zwierząt. Czynnikami egzogenny­mi są warunki, w jakich zachodzą procesy dojrzewania, jak również zabiegi technologiczne, którym poddawany jest surowiec po uboju. Przy ocenie jakości mięsa Wykorzystuje się metody chemiczne, fizykochemiczne i orga­noleptyczne (sensoryczne).

Ocena laktacji

Charakter i przebieg laktacji uzależniony jest od wielu czynników, a prze­de wszystkim od wieku krowy, długości okresu międzywycieleniowego, sposo­bu żywienia, stanu zdrowia, sezonu wycielenia. Laktację można ocenić na podstawie następujących kryteriów: długości trwania laktacji, wydajności i składu mleka oraz przebiegu jego produkcji.

Ocena przydatności opasowej

Przez przydatność opasową rozumie się zespół cech anatomiczno fizjologicznych, które warunkują tempo wzrostu, wykorzystanie paszy i umięśnienie zwierząt.

Zdolność osiągania dobrych przyrostów masy ciała zależy od:

- zdolności wzrostowej, to jest masy końcowej, jaką zwierzę może osiąg­nąć niezależnie od czasu potrzebnego do osiągnięcia tej masy

- intensywności wzrostu (tempa wzrostu) zależnej od żywienia, uwarun­kowań genetycznych, wieku i płci,

- zdolności dobrego wykorzystania składników pokarmowych paszy

określonej przez zużycie składników pokarmowych na przyrost l kg masy ciała.

Ocena dwóch pierwszych parametrów odbywa się na podstawie okresowego ważenia i polega na wyliczeniu wskaźników: absolutnego przyrostu masy ciała, średniego dobowego przyrostu masy ciała i względnego przyrostu masy ciała.

Absolutny przyrost masy ciała - przyrost masy ciała zwierzęcia od chwili rozpoczęcia opasu do chwili jego zakończenia jest okreś­lony wzorem:M2 - M1

M1 - początkowa masa ciała,

M2 - końcowa masa ciała.

Średni dobowy przyrost masy ciała M2 - M1 gdzie:

M1- początkowa masa ciała

M2 - końcowa masa ciała (wiek początkowy i końcowy w dniach).

Względny przyrost masy ciała - wyraża intensywność wzrostu jako stosunek wielkości absolutnego przyrostu masy ciała do średniej masy ciała w badanym okresie (wyrażony w procentach). Maleje on w miarę zbliżania się zwierzęcia do wieku dojrzałości somatyczne

Ocena użytkowości mięsnej bydła

Kryteria oceny użytkowości mięsnej

Użytkowość mięsną bydła można oceniać, stosując różne kryteria, a miano­wicie; przydatność do opasu, zdolność opasową i wartość rzeźną (patrz ryć. 21, s. 89). Zwierzęta przeznaczone na opas powinny mieć duże ramy ciała, dobru umięśnienie, powinny charakteryzować się szybkim tempem wzrostu (duże przyrosty dobowe), dobrym wykorzystaniem, paszy (m ale zużycie energii i białka na l kg przyrostu masy ciała), późniejszym dojrzewaniem, dużą wy­dajnością rzeźną, odpowiednim składem tkankowym tuszy oraz wysoką jakoś­cią mięsa,

Ocena użytkowości mlecznej krów

Cel prowadzenia oceny użytkowości mlecznej krów

Warunkiem prowadzenia pracy hodowlanej w stadzie bydła mlecznego, jak i w całej populacji, jest znajomość poziomu produkcji mlecznej krów. Takich informacji dostarcza ocena użytkowości mlecznej krów prowadzona przez Cen­tralną i Okręgowe Stacje Hodowli Zwierząt (CSHZ, OSHZ).

Do zadań tych stacji w zakresie oceny wartości użytkowej krów mlecznych należy:

- określenie wydajności mlecznej krów przez stwierdzenie ilości udojonego mleka oraz oznaczenie jego składu (tłuszczu i białka), co daje podstawę do prowadzenia pracy hodowlanej,

- określenie użytkowości rozpłodowej przez rejestrowanie pokryć, wycieleń i poronień,

- prowadzenie dokumentacji hodowlanej i rejestrację pochodzenia,

- znakowanie zwierząt według przyjętego systemu.

Dane pochodzące z oceny są przetwarzane elektroniczną techniką oblicze­niową (system SYMLEK). W ramach oceny hodowca otrzymuje informacje (tabulogramy wynikowe systemu SYMLEK w postaci wydruków komputero­wych) potrzebne do prowadzenia pracy hodowlanej (selekcji, doboru par do rozpłodu) oraz analizy kosztów produkcji mleka i oceny ekonomicznej stada.

Zootechnik dokonujący oceny prowadzi doradztwo w zakresie racjonalnego żywienia, pozyskiwania mleka i wpływu tych czynników na ilość, skład i ja­kość mleka, obsługi sprzętu i doboru rozpłodników. Krowy objęte oceną użyt­kowości mlecznej stanowią tzw. populację aktywną, która decyduje o dosko­naleniu populacji bydła mlecznego.

Ocena wartości hodowlanej buhajów

Do oceniania wartości hodowlanej buhajów śluzy kilka metod:

a) metoda matka-córka - porównywanie średniej wydajności córek ze śred­nią wydajnością ich matek,

b) metoda c-c (tzw. polowa) - porównywanie wydajności córek ocenianego buhaja z wydajnością ich rówieśnic (po innych buhajach). Porównań dokonuje się w oborach lub stadach (a więc w różnych warunkach środowiskowych;

w których krowy pierwiastki są użytkowane,

c) metoda stacjonarna - porównywanie córek z rówieśnicami na stacji oce­ny, a więc w ujednoliconych warunkach środowiskowych. Tę metodę stosuje się do oceny buhajów rasy simentalskiej i polskiej czerwonej,

d) metoda BLUP (ang. Best Linear Unbiased Prediction - najlepsze, nie obciążone błędem przewidywanie liniowe) - ocena buhajów na podstawie wy­dajności mlecznej córek w czasie pierwszej laktacji,

e) metoda BLUP-Model Zwierzęcia - jest to również ocena metodą BLUP uwzględniająca ponadto wszystkie dostępne informacje dotyczące krewnych ocenianego zwierzęcia,

f) metoda BLUP-Wielocechowy Model Zwierzęcia - polega na szacowaniu wartości hodowlanej krów i buhajów na podstawie wydajności pierwszych trzech 305-dniowych laktacji.

Ocena wartości rzeźnej bydła

Ocena wartości rzeźnej bydła ma na celu ilościowe i jakościowe określenie wartości zwierzęcia przeznaczanego na ubój. Śluzy ona do porównywania ras bydła i krzyżówek towarowych, wyznaczania klasy rzeźnej i ustalania zapłaty za zwierzę w punkcie skupu.Metody oceniania wartości rzeźnej dzielą się na przyżyciowe i poubojowe.

Ocena wymienia

Oceniając wymię zwraca się uwagę na: a)kształt:skrzynkowe(miskowe)najb.pożądane do doju mech,kuliste(mniejsza podstawa i objętość),obwisłe(piętrowe i kozie). b)zawieszenie: sromowo brzuszne(wysunięte do przodu-najlepsze do doju mech.),brzuszne(silnie wys.do przodu), sromowe

c)położenie(odległość od nasady strzyków do stanowiska nie mniejsza niż 50cm), d)kształt,wielkość i ustawienie strzyków {powinny mieć kształt cylindryczny dł 5-7cm, śred 2-2,5cm i powinny być ustawione pionowo. Strzyki przednie są nieco dłuższe i z reguły szerzej rozstawione, pożądane jest jednak aby były rozstawione w miarę równomiernie}, f)czystość wymienia:brak strzyków dodatkowych i przystrzyków.Przy ocenie wymienia zwracamy uwagę na stosunek ilościowy tk.gruczołowej do tk.łącznej,skórę i owłosienie.

Odchów cieląt

Trwa od urodzenia do 6miesięcy życia. W celu wywołania pełnej odporności cielę powinno zostać z matką co najmniej przez pierwsze 5dni życia.Cielęta mogą wtedy często ssać krowę, pobierając w sumie dużą ilość siary(4-5odpasów na dobę).Pierwsza porcja siary powinna być podana do 3-ciej godziny po porodzie.Skład siary wpierwszym dniu:22-28%sm, 12-18%białka(10-15%albumin i globulin),6-8%tł., 3-3,5%laktozy, 1,2%zw.mineral.)jest lepka,gorzka,szarożółta(funkcje odżywcze,odpornościowe i przeczyszczające p.pokarm, a jej skład zmienia się w kolejnych godz.). Później cielęta utrzymujemy w kojcach indywidual. (2mieś) a póżnej zbiorowo w boksach.Po okresie żywienia siarą stos.różne formy odchowu cieląt:1)na mleku pełnym-tradycyjny,na jedną cieliczkę 300-400L mleka do 10tyg.życia(a od 2-tyg.życia stos.bdb.siano+miesz.treść C).2)Na mleku pełnym i odtłuszcz.(mleko pełne 100-150L, odtł.300-400L)w okr.karm.mlekiem odtł.+dodat.mineral).3)Na preparat.mlekozastęp. 4.Pasze stałe stos.w żyw.:miesz.treść., siano, okopowe, zielonki i pastwisko

Okres międzywycieleniowy

To czas jaki upływa od ostatniego do następnego porodu.Można w nim rozróżnić dwa okresy:1.międzyciążowy(składa się czas przestoju pociążowego i okres upływający od pierwszego do skutecznego pokrycia,trwa około 90dni) oraz 2.okres ciąży trwający 277dni. Tak więc okres międzywycieleniowy nie powinien trwać dłużej niż 367dni chociaż w oborach wielostadnych może trwać nawet 390dni.

Okres żywienia siarą

Pierwszą paszą cielęcia jest siara matki. Skład jej różni się znacznie od składu mleka, gdyż zawiera ona w pierwszym dniu po wycieleniu 22-28% su­chej masy, 12-18% białka (w tym 10-15% albumin i globulin), 6-8% tłuszczu, 3-3,5% laktozy i 1,2% związków mineralnych. Siara to swoista wydzielina gruczołu mlekowego o dużej lepkości, gorzkim smaku i szarożółtej barwie. Siara ma nie tylko funkcje odżywcze, ale także dostarcza ciał odpornościo­wych i przeczyszcza przewód pokarmowy. Skład chemiczny siary krów zmie­nia się w kolejnych godzinach po wycieleniu:

Okres żywienia siarą

Pierwszą paszą cielęcia jest siara matki. Skład jej różni się znacznie od składu mleka, gdyż zawiera ona w pierwszym dniu po wycieleniu 22-28% su­chej masy, 12-18% białka (w tym 10-15% albumin i globulin), 6-8% tłuszczu, 3-3,5% laktozy i 1,2% związków mineralnych. Siara to swoista wydzielina gruczołu mlekowego o dużej lepkości, gorzkim smaku i szarożółtej barwie. Siara ma nie tylko funkcje odżywcze, ale także dostarcza ciał odpornościo­wych i przeczyszcza przewód pokarmowy. Skład chemiczny siary krów zmie­nia się w kolejnych godzinach po wycieleniu

OKRĘGOWE STACJE HOD.ZW.

Bydgoszvcz,Poznań,Kraków,Parzniew,Warszawa, Olsztyn,Białystok

Opas cieląt na białe mięso

Ten rodzaj opasu polega na specyficznym żywieniu i utrzymaniu zwierząt. Pozwala on na otrzymanie cielęciny ze zwierząt ubijanych przy większej ma­sie ciała - nawet powyżej 200 kg. Żywienie opiera się wyłącznie na mleku lub preparatach mleko zastępczych, dlatego mięso uzyskane od cieląt tak opasa­nych charakteryzuje się jasną barwą i jest delikatne, zbliżone do cielęciny. Opasając cielęta na białe mięso, stosuje się indywidualne boksy lub klatki, aby zwierzęta nie mogły wzajemnie się lizać i ssać. Zwierzęta utrzymuje się systemem bezściółowym na podłodze rusztowej.

Opas młodego bydła

Istnieją trzy podstawowe rodzaje opasu młodego bydła: opas intensywny, półintensywny i ekstensywny. Różnią się one sposobem żywienia, zużyciem składników pokarmowych na przyrost l kg masy ciała, wielkością dobowych przyrostów masy ciała i długością cyklu opasu.

Opas intensywny - przyrosty masy ciała zwierząt powinny wynosić powyżej 1000 g na dobę. Tak znaczne przyrosty można uzyskać, gdy żywi się zwierzęta paszami o dużej koncentracji składników pokarmowych (białka i energii). Takimi paszami są przede wszystkim pasze treściwe, niektóre

Kiszonki i inne pasze o większej zawartości węglowodanów. Przy dobrym wykorzystaniu pasz zużycie składników pokarmowych na przyrost l kg masy ciała jest w opasie intensywnym mniejsze niż w innych rodzajach opasa.Dzięki dużym przyrostom masy ciała opasane zwierzęta stosunkowo szybko osiągają końcową masę ciała, co skraca cykl opasu,a zatem efektywność opasu intensywnego jest duża. Należy podkreślić, że opas intensywny wymaga większej ilości pasz treściwych. Do tego rodzaju opasu nadają się przede wszystkim buhajki.

Opas półintensywny - charakteryzuje się mniejszymi przyrostami dobowy­mi masy ciała (do 1000 g), dłuższym cyklem opasu i większym zużyciem składników pokarmowych niż opas intensywny. Pozwala on jednak na lepsze wykorzystanie objętościowych pasz gospodarskich, szczególnie kiszonek. Pa­sze treściwe stanowią tylko niewielki dodatek jako uzupełnienie dawki pod­stawowej,

Opas ekstensywny - jest to rodzaj opasu, w którym przyrosty masy ciała są najmniejsze, w związku, z czym cykl opasu jest najdłuższy. Opas eksten­sywny może być stosowany w tych rejonach kraju, w których przeważają trwale użytki zielone i występuje niedobór siły roboczej (np. Bieszczady, Su­dety). Opasane ekstensywnie bydło mogłoby, w zależności od pory urodzenia, przebywać na pastwisku jeden lub dwa sezony. Przyrosty dobowe masy ciała tak opasanych zwierząt kształtują się w granicach 500-650 s, w zależności od i jakości runi pastwiskowej.

Otłuszczenie tuszy

ocenia się wzrokowo w skali 5-stopniowej, badając po­wierzchnię i grubość tłuszczu podskórnego i tłuszczu wewnątrz klatki piersiowej.

Picie

Krowy musza otrzymywać świeżą wodę do picia przy czym zapotrzeb.na wodę zależy od masy ciała i rodzaju skarmianych pasz oraz od temp.i wilgot.powietrza. Przyjmuje się że na

l kg s.m paszy bydło potrzebuje ok. 4-6 kg wody. Najlepiej jest poić zwierzęta poidłem automatycznym. Gdy takich poideł brak zwierzęta karmimy trzykrotnie w ciągu dnia

Pogłowie bydła w tyś sztuk

Rok 1946 ogólnie 3910 krów-2748, R1980 og 12649 krów 5959, Rok 1986 og 10919 krów 5207, Rok 1990 og 9022 k 4707, R1991 og 8400 k 4500, Rok1995 og7300 k 3700 Rok1998 og7000 k 3500

Pojenie krów wodą

Zapotrzebowanie na wodę zależy od masy ciała krów, ich wydajności mlecznej i rodzaju skarmianych pasz oraz od temperatury i wilgotności powietrza. Przyjmuje się, że na l kg suchej masy paszy bydło potrzebuje około 4-6 kg wody. Najlepiej jest poić zwierzęta, używając poideł automatycznych. Gdy tanich poideł brak, to zwierzęta należy poić trzykrotnie w ciągu dnia

Pokrój

Jest to zespół zewn.cech budowy ciała zwierzęcia określających proporcje między nimi czyli harmonijność budowy ciała.Na pdst.pokroju wnioskować można o:przydatności danego zwierzęcia do określ.kierunku użyttkowania,o budowie i funkcjionowaniu narz.wewn.

Metody oceny pokroju: 1.wzrokowa(opis parti ciała) 2.opis na prostokącie 3.fotograficzna i pantograficzna 4.punktowa

Metody określania masy: najdokładniejsze jest ważenie, wzory Truchanowskiego i Presslera

Pomiary zoometryczne za pomocą laski i cyrkla zoometr. oraz taśmy służą do śledzenia tempa wzrostu, porównaniu ras, proporcje budowy,

Ocena wieku: dokumentacja hodowlana,jeśli zginie to na pdst.wyglądu ogólnego, pępowiny,racic, na pdst.pierścieni na rogach (do liczby pierścieni dodajemy 1,5-2 lata), na pdst.uzębienia(20 mlecznych i 32 stałe-w wieku 5 lat wszystkie są wykształc.i zaczyna się proc.ścierania)

Pokrój bydła

Jest to zespół zewn.cech budowy ciała zwierzęcia określających proporcje między nimi czyli harmonijność budowy ciała.Na pdst.pokroju wnioskować można o:przydatności danego zwierzęcia do określ.kierunku użyttkowania,o budowie i funkcjionowaniu narz.wewn.

Pomiary liniowe tuszy wolowej

Najważniejsze pomiary liniowe półtuszy prawej po schłodzeniu obejmują:

- długośc tuszy prawej (od środka pierwszego żebra do przedniej krawędzi kości tonowej),

- przednią szerokość tuszy (na wysokości 5 kręgu piersiowego),

- tylną szerokość tuszy (od krawędzi kości łonowej do 3-4 kręgu krzyżowego),

- obwód udźca (na wysokości 3/4 długości udźca od stawu skokowego),

- długośc partii lędźwiowej,

- długośc udźca.

Po 24-godzinnym schłodzeniu w temperaturze około 4°C przeprowadza się rozbiór półtuszy prawej na wyręby [ryć. 20) Według metodyki Janickir-;¹''' i Chrząszcza oraz dysekcję szczegółową wszystkich wyrębów, służącą do określenia składu tkankowego tuszy, czyli udziału mięsa, tłuszczu i kości w po­szczególnych wyrębach.

Pomiary liniowe tuszy wolowej

Najważniejsze pomiary liniowe półtuszy prawej po schłodzeniu) obejmują:długośc tuszy prawej (od środka pierwszego żebra do przedniej krawędzi kości tonowej), przednią szerokość tuszy (na wysokości 5 kręgu

piersiowego),tylną szerokość tuszy (od krawędzi kości łonowej do 3-4 kręgu krzyżowego),obwód udźca (na wysokości 3/4 długości udźca od stawu skokowego), długośc partii lędźwiowej, długośc udźca.

Po 24-godzinnym schłodzeniu w temperaturze około 4°C przeprowadza się rozbiór półtuszy prawej na wyręby [ryć. 20) Według metodyki Janickir-;¹''' i Chrząszcza oraz dysekcję szczegółową wszystkich wyrębów, służącą do określenia składu tkankowego tuszy, czyli udziału mięsa, tłuszczu i kości w po­szczególnych wyrębach.

Populacja aktywna

360 krów rasy czarno-biełej,jest pod kontrolą uż.mlecznej i stos.w niej sztuczne unasiennianie. Wybieramy matki i ojców buhajów(na podst.oszacowania indeksu). Stos.kojarzenia indywid.Odchów młodych buh.i ich ocena osobnicza(Centralne Wychowalnie Buh.-m.c,bud.). Stos.unasiennianie testowe(800krów w celu utrzymania 100córek).Pob.nasienia od buhaja 14-15m-cy(używane jest najczęściej do inseminacji pierwastek).Ocena buhaja na podst.wyd. córek. Cała procedura trwa 6 lat:wybór rodziców(indeks kojarzenia,data ur.buh, wyniki testu,liczba córek),indeks buh. (wycielenie córek). Im wyższa dokładność oceny tym wyższa wrt.oszacowana i wart.rzeczywista.

Postęp hodowlany

Osiąga się na ścieżkach ojciec- syn, ojciec- córka, matka- syn, matka- córka, co w wypadku bydła największe znaczenie ma ścieżka ojciec- syn( 40-50%) i matka- syn ( 25-35%). Wiąże się to ze stosowaniem inseminacji i otrzymywaniem bardzo dużej liczby potomstwa od pierwszego buhaja, a w związku z tym stosowanie ostrej selekcji. Właściwa ocena wartości hodowlanej buhajów jest, więc sprawa zasadnicza w doskonaleniu bydła.

Poubojowe metody oceny wartości rzeźnej

Czynniki determinujące jakość tuszy:

- wiek - w tuszach zwierząt starszych zwiększa się udział tłuszczu, zmniejsza się natomiast względna zawartość mięśni i kości. Wydajność rzeź­na młodych cieląt jest duża, a dobrze utuczonych opasów ciężkich - większa o około 5% niż opasów ubijanych przy mniejszej masie ciała,

-intensywność żywienia- system opas i jakość żywienia wy­wierają zasadniczy wpływ na tempo wzrostu i jakość tuszy (szczególnie na zawartość tkanek tłuszczowej i kostnej),

- płeć - odkładanie tkanki tłuszczowej u samic następuje znacznie wcześ­niej niż u samców, dlatego powinny być opasane do niższej masy końcowej;

Pod względem umięśnienia tusze wolców są lepsze od tusz pochodzących od jałówek, lecz ustępują tuszom pochodzącym, od buhajków,

-genotyp - zwierzęta dużego kalibru i późno dojrzewające są najbar­dziej przydatne do intensywnego opasu, gdyż faza wzrostu, którą charakte­ryzuje nasilające się odkładanie tłuszczu, jest przesunięta w czasie i dlatego takie zwierzęta można opasać do większej masy ciała bez obawy obniżenia jakości tuszy wskutek przetłuszczenia. Stosowanie krzyżowania towarowego z buhajami ras mięsnych może w znacznym stopniu wpłynąć na zmianę skła­du tkankowego tusz, a tym samym poprawić ich jakość.

Przedmiotem poubojowej oceny wartości rzeźnej jest tusza i jej poszczegól­ne elementy. Tuszę bydlęcą uzyskuje się po ubiciu zwierzęcia, wykrwawieniu, oskórowaniu, odcięciu głowy i kończyn (przednich w nadgarstkach, tylnych

Powtarzalność

Zdolności uwarunkowane genet.z drugiej strony środowisko.Jest to liczba młodych cieląt w kolejnych wycieleniach.Wydajność mleczna w kolejnych laktacjach ,wsp.powtarzalności jest najwyż.wart. jaką może osiągnąć odziedziczalność danej cechy.

PROGRAM ROZWOJU HOD.BYDŁA MIĘSNEGO W POLSCE

1)Oparcie prod.wysokiej jakości wołowiny głównie o krzyż.tow.krów mlecznych z buh.ras mięsnych

2)Rozszeżenie hodowli czystych ras krów mięsnych do 10tys.krów do 2005r. głównie w celu prod.materiału zarodowego w tym buhajki do krzyż.tow.

3)Uzyskanie do 2005r.produkcji bydła żywca opasowego poch.z krzyż.tow.w wysokości 1mln zw.(nie realizowane)

4)Odejście od eksportu cieląt i zastąpienie eksportem opasów lub ich tusz(nie realizowane)

5)Zapewnienie opłacalności prod.żywca wołowego wys.jakości,wprowadzenie zapłaty za jakość tusz ocenianych syst.EUROP (najsłabiej realizowany)

6)Utwaorzenie ZHBM,prowadzenie ksiąg i pracy hodowlanej z kontrolą uż.

Rasy posadające progr.hod.w Polsce:

AAG,RAG,HEF,CHL,LMS,SAL,SIM,WEB,BAQ,PMT,MCG,BBB

Próbny udój

Musi być wykonany osobiście przez zootechnika oceny w przedziałach czasowych uzależnionych od metody oceny. Dój musi odbywać się w godzinach ustalonych dla danej obory. Próbny udój polega na określeniu (/ dokładnością do 0,1 kg) ilości udojonego mleka od każdej krowy z każdego udoju przeprowadzonego w ciągu 24 godzin oraz pobraniu (łącznic do 20 cm³, z zachowaniem stosunku proporcjonalnego) próbek mleka do analizy jego składu. Zakonserwowane próbki mleka wraz z wykazem ocenianych krów są przesyłane do Laboratorium Oceny Mleka OSHZ, gdzie określa się,' zawartość tłuszczu i białka w mleku oraz liczbę komórek somatycznych.

Stosunek proporcjonalny jest to liczba, która wskazuje, ile cm³ mleka należy pobrać z każdego kg udojonego mleka od danej krowy. Wy­licza się go, dzieląc liczbę cm³ mleka potrzebnego do analizy (20) przez liczbę kg mleka odpowiadającą przewidywanej dziennej wydajności krowy (wyliczo­nej przez pomnożenie liczby kilogramów udojonego mleka w pierwszym udoju przez liczbę udojów).

Przeżuwanie

Polega na odruchowym otwieraniu ujścia w przełyku i przechodzeniu treści pokarmowej na wskutek skurczów czepca i antyperystaltycznych ruchów do jamy gębowej gdzie po przeżuciu jest ono spowrotem połykane, odruch przeżówania jest bardzo złożony Jest on koordynowany przez centralny układ nerwowy

Przyżyciowe metody oceniania wartości rzeźnej

Oceny wartości rzeżnej metodami przyżyciowymi dokonuje się na podstawie masy ciała i wieku zwierzęcia, stopnia jego umięśnienia i otłuszczenia oraz

la podstawie budowy zwierzęcia i jego wyglądu. Jest to tzw. klasyfikacja bydła rzeźnego przy odstawie do zakładów mięsnych; przeprowadza ją klasyfika­tor w punkcie skupu.

Zwierzęta o mniejszej wysokości w kłębie i o większym obwodzie klatki piersiowej odznaczają się lepszą wydajnością. Wartość rzeźną można określić aa podstawie pomiarów głębokości klatki piersiowej, wysokości w kłębie i w krzyżu oraz obwodu udźca.

Przy ocenie przyżyciowej trzeba szczególnie trafnie ocenić udziec, gdyż mię­so z niego stanowi około 56% mięsa najlepszej jakości. Na podstawie pomiaru udźca można z dużą dokładnością ocenić umięśnienie zwierzęcia, gdyż istnieje wysoka korelacja między wielkością obwodu spiralnego uda a wydajnością rzeźną.

Najstarszą metodą oceny przyżyciowej jest określanie stopnia umięśnienia i otłuszczenia zwierzęcia, w praktyce wykonywane za pomocą wzroku i doty­ku. Ocena przyżyciowa dotykowa polega na stosowaniu chwytów rzeźnickich, za pomocą, których wyczuwa się obecność i grubość mięśni pokrywających kości oraz grubość warstwy tłuszczu na mięśniach, przy kościach i pod skórą.

PZHiPBM:

-przejął obowiązki KCHZ względem bydła mięsnego

-oddziały:pomorski,warmińsko-mazurski, dolnośląski,

pd-wsch

-prowadzenie ksiąg hodowlanych-organizowanie szkoleń

-wspieranie prod.żywca wołowego-współpraca z org.hod.

-obrót zw.-import/eksport

Rasa Jersey.

Pierwsza księga hodowlana dla tej rasy powst.w 1886r.Jest to rasa o typie jednostronnie mlecznym(konstytucja oddechowa).Kaiber i masa zwierz.mała-krowy 370kg,wys.w kłębie 120cm,a buhaje 600kg i wys.w kłębie 144cm.Umięśnienie skromne,kończyny suche.Mała głowa,duże oczy,niewielkie rogi,proporcjonalna szyja,tułów klinowy,zad spadzisty,umaszczenie jednolite barwy szarej często rozjaśniane. Parametry doju:poprawna bud.wymienia i strzyków oraz długowieczność.Wczesność dojrzewania i łatwość o ciele. W Polsce rasa ta używana do doskonalenia użytkowości mlecznej bydła olskiego czarnego.

REGINALNE CENTRA HOD.ZW.

Bydgoszcz,Poznań,Parzniew

Rodzaje doju:

1. dój właściwy(ręczny i mechaniczny) 2 dój ręczny piąstkowanie(sposób prawidłowy),osmykiwanie(stos.jedynie u pierwiastek i krów z krótkimi strzykami),kciukowanie(wadliwy spos.doju).Ze względu na metodę wyróżniamy: proste, na przemian proste, połowami, na krzyż.System doju mech: dój na stanowiskach i dój w hali udojowej

Rodzaje opasów

Produkcja mięsa wołowego opiera się najczęściej na opasie młodego bydła oraz wybrakowanych krów ze stada. Globalną produkcję mięsa można zwięk­szyć przez:

- zwiększenie masy końcowej ubijanych zwierząt,

- większy udział ras mięsnych i mieszańców z tymi rasami,

- zwiększenie liczby cieląt przeznaczonych do opasu przez wykorzystanie jałówek, które po wycieleniu przeznaczane są na rzeź (tzw. razówki).

Jak już wspomniano, opasać można młode rosnące zwierzęta (cielęta, młode bydło rzeźne, razówki) i sztuki dorosłe? Przy wyborze rodzaju opasu należy brać pod uwagę warunki, jakimi dysponuje gospodarstwo (pasze, pomieszcze­nia), przydatność posiadanych zwierząt do opasu (rasa, płeć, wiek), jak rów­nież czynniki ekonomiczne.

Rodzaje uwięzi grupowych:

a) uwięź jarzmowa,b) bariery żłobowe i zatrzaskowe,

c) uwięź jarzmowo-łańcuchowa.

Uwięź indywidualna daje krowie większą swobodę ruchu i zapewnia jej większą wygodę na stanowisku niż uwięzi sztywne (ramowe grupowo). Te ostatnie stosowane są najczęściej ze względu na ułatwienie obsługi krów, zwłaszcza w okresie pastwiskowym. W okresie zimowym należy je wymieniać na uwięzi łańcuchowe.

Rodzaje uwięzi indywidualnych:

a) łańcuch 3-końcowyb) uwięź grabnerowska

c) łańcuch 4-końcowyd) uwięź ślizgowo-wahadlowa z naszyjnikiem.

Rozmieszczenie bydła na świecie

Koniec lat 90 tych stabilizacja.Indie 195tyś, brazylia-136.814, ZSRR-115.600, USA 99.484, chiny 77.141, Argentyna 50.282, Francja 23.605, Niemcy 15.069, EWG 78.343 Największym producentem i eksporterem mleka EU (25%)

Rozpoznawanie ciąży

Istnienie dąży potwierdzają następujące obserwacje:

- stwierdzenie braku rui po 21—24 dniach od pokrycia;

- najwcześniej w 6—7 tygodniu od pokrycia: podczas badania weterynaryj­nego (rektalnego) przez prostnicę, polegającego na obmacywaniu macicy i jej rogów, wyczuwa się powiększenie grubości tętnicy macicznej oraz grubości ścian macicy i stwierdza obecność wód płodowych i brodawek macicznych;

- od 4-6 miesiąca od pokrycia: obserwuje się zwiększony apetyt, zmianę kształtu brzucha, (który zwiększa się zwłaszcza w dolnej części prawego boku) i spadek mleczności; dostrzegane są ruchy płodu podczas dojenia lub picia przez zwierzę zimnej wody;

- od 6-7 miesiąca ciąży płód można wyczuć przez powłoki brzuszne krowy. Ponadto można stosunkowo wcześnie stwierdzić ciążę u bydła metodami opartymi na badaniu poziomu progesteronu, obecności estrogenów, oporności śluzu pochwowego, temperatury ciała lub mleka czy też za pomocą USG.

Selekcja

Zmierza do poprawy konstytucji zwierząt, iest systematyczna, Prowadzona na podst wyników użytkowości i zdrowia. Zwracamy uwagą na konstytucję i spokrewnienie osobników. Metody selekcji:1 niezależna poz. brakowania, 2 następcza;3 na podst.indeksu

3.Strzyki

Powinny mieć kształt cylindryczny dł 5-7cm, śred 2-2,5cm i powinny być ustawione pionowo. Strzyki przednie są nieco dłuższe i z reguły szerzej rozstawione, pożądane jest jednak aby były rozstawione w miarę równomiernie.Wady strzyków:nieprawidłowa długość(za długie lub za krótkie),niewłaściwa średnica,nieodpowiedni kształt (butelkowaty, stożkowaty,gruszkowaty).

Skala produkcji

obsada i wyd.mleczna krówMinimalna obsada:

1)obory uwiezowe -20krów

2)obory wolnostanowiskowe -40krów

SŁUŻBA ZOTECHNICZNA:

Samorządowa,administracyjnma,surowcowa(przem.mięsny),doradcza ODR

Specjalizacja prod.mleka:

1)szeroka -conajmniej 2 kategorie bydła, obrót stada zamknięty,możliwość odchowu własnych zw.

2)wąska -1 kategoria bydła,obrót zamknięty,konieczny zakup zw.na remont stada,sprzedaż zw.innych kategorii

Specyfika trawienia u przeżuwaczy

Żołądek dwukomorowy, przewód pokarmowy umożliwia pobieranie dużej ilości pasz objętościowych. Specyfika trawienia pasz u przeżuwaczy polega na działaniu mikroorganizmów bytujących w źwaczu. umożliwiają one rozkład węglowodanów w tym także celulozy oraz wykorzystanie azotu niebiałkowego paszy. Mikroorganizmy wykorzystują amidy do budowy białka i syntetyzują witaminy z gr B. Drobnoustroje w źwaczu są trawione w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego dostarczają białka. Produktem mikrobiologicznegio rozkładu są w dużej części wchłaniane przez org bezpośrednio ze żwacza. Rola żwacza w trawieniu: trawione jest ok. 25 % s.m, 85% białka, 58% włókna, 100% węglowodanów. W stosunku do ogólnej strawności składników straty energii przy trawieniu pasz są u przeżuwaczy większe niż u innych zwierząt, prawidłowe żywieme-ekonomiczna produkcja

Spokrewnienie-współczynniki

KOJARZENIE WSPÓŁ. INBREDU POTOMSTWA
Samozapłodnienie 0,50
Ojciec x córka 0,25
Brat x siostra 0,25
Półbrat x połsiostra 0,125
Potomek x potomek 0,0625
Półbrata połbrat 0,125

Wspł.inbredu rośnie wraz z liczbą i bliskością kojarzonych ze sobą osobników spokrewnion.

Sposoby żywienia cieląt

Odchów cieląt trwa od urodzenia do 6 miesiąca życia. Ze względu na rodzaj stosowanych pasz wyróżnia się następujące okresy w żywieniu cieląt: okres żywienia siarą, okres żywienia mlekiem lub jego zamiennikami z rosnącym udziałem pasz stałych oraz okres żywienia wyłącznie paszami stałymi.

Sposoby żywienia cieląt

Odchów cieląt trwa od urodzenia do 6 miesiąca życia. Ze względu na rodzaj stosowanych pasz wyróżnia się następujące okresy w żywieniu cieląt: okres żywienia siarą, okres żywienia mlekiem lub jego zamiennikami z rosnącym udziałem pasz stałych oraz okres żywienia wyłącznie paszami stałymi.

STACJE PRODUKCJI BYDŁA

-organizowanie rozrodu(punkty unasienniania)

-pozyskiwanie dystybutorów nasienia buh.i wychowalni buh.hod.

-poprawa oceny i selekcja buh.ras mlecznych i mięsnych

(MCBsp.z.o.o. w Krasnem,

SHiU-Bydgoszcz, MCHiRZ-Łowicz,

WCHiRZ-Poznań)

System zadawania pasz

1 mechanicznie 2 półmechanicznie 3 ręcznie

Systemy utrzymania

Stosuje się następujące systemy utrzymania bydła:

- utrzymanie pastwiskowe jest najbardziej zbliżone do naturalnego by­towania tych zwierząt. Taki system jest możliwy do stosowania w tych regio­nach, gdzie przez cały rok lub jego większość zwierzęta mogą przebywać na pastwisku,

- utrzymanie pastwiskowe-o borowe jest stosowane w większości kra­jów europejskich, w tym również w Polsce, przy czym zwierzęta w ciągu roku więcej czasu przebywają w pomieszczeniach (oborach!,

- utrzymanie oborowe polega na utrzymaniu bydła pm'7 cały rok

Zarówno przy utrzymaniu pastwiskowo-oborowym, jak i oborowym potrzeb­ne są odpowiednie budynki (obory), które ze względu na sposób utrzymania zwierząt można podzielić na trzy grupy:

1. uwiąziowe- pozwalają na indywidualne traktowanie każdej krowy, eliminują wiele ujemnych czynników chowu bezuwięziowego. W zależności od stopnia zmechanizowania procesów produkcyjnych jeden pracownik może ob­służyć od 10 do 30 krów,

2.bezuwięziowe- wolnostanowiskowe. W celu zapewnienia zw. optymalnych warunków należy uwzględnić odpowiednie urządzenia, takie jak: boksy, legowiska, miejsca do karmienia i pojenia, hale udojowe, mleczar­nie, wybiegi,

3. wolno wybiegowe - najczęściej mają trzy ściany; brak ściany od strony południowej umożliwia zwierzętom swobodne wchodzenie i wychodze­nie z budynku,

Stanowisko długie zapewnia zwierzęciu komfort i dużą swobodę ruchów. Zaleca się je jako stanowiska porodowe, zabiegowe i stanowiska dla buhajów, Wady: trudno utrzymać zwierzęta w czystości, zużycie ściółki jest duże. Moż­liwe jest zastosowanie urządzeń do mechanicznego usuwania obornika

Stanowisko średnie ma podwyższone legowisko (o 15-20 cm) w stosunku do kanału gnojowego. Odpowiednio dobrana długość stanowiska średniego umożliwia krowie swobodne leżenie i stanie przed żłobem. Dostęp do żłobu możliwy jest tylko w okresie karmienia (przez zastosowanie odpowiednich uwięzi i zamykanych drabin paszowych). Poza okresami karmienia, przy zamk­niętej drabinie, krowa jest przesunięta do tylu i nie zanieczyszcza legowiska. Zmniejsza to zużycie ściółki i pozwala utrzymać krowy w czystości przy niższych nakładach pracy. Ograniczony dostęp do żłobu wymusza instalowanie poideł automatycznych od strony legowiska, aby umożliwić stały dostęp do wody.

Długość stanowiska krótkiego musi być dostosowana do wielkości utrzymy­wanych krów. Na tego typu stanowisku krowa trzyma głowę cały czas nad żłobem, dlatego przednia ściana złobu nie może być wyższa niż 25 cm. Możli­we jest to przy zastosowaniu odpowiednich uwięzi ograniczających ruchy zwierzęcia do przodu i do tylu. W celu n';r,mii:zenia przesuwania się zwierząt na boki stosuje się przegrody boczne. Zalety stanowisk krótkich: są higienicz­ne, pozwalają na utrzymanie krów w czystości, zapewniają miale zużycie ściółki, umożliwiają mechaniczne usuwanie obornika. Wady: zbyt krótkie stanowi­ska sprzyjają powstawaniu u krów stojących na krawędzi lub w kanale gno­jowym uszkodzeń i schorzeń kończyn, wypadania pochwy, szczególnie w okre­sie wysokiej ciąży, oraz wypadania macicy w okresie poporodowym.

Technika przeprowadzania oceny

Znakowanie

Wszystkie zwierzęta w oborze objętej oceną muszą być trwale oznakowane kolczykiem, na którym umieszczony jest numer rejestra­cyjny (bez cyfry kontrolnej), niepowtarzalny w skali kraju.

Numer rejestracyjny dla osobników płci żeńskiej składa się z 10 cyfr i obej­muje: dwucyfrowy kod serii, dwucyfrowy kod województwa, pięciocyfrowy nu­mer zwierzęcia i cyfrę kontrolną (służącą do sprawdzenia numeru, umieszcza­ną tylko w dokumentacji hodowlanej). Dla buhajków odchowywanych na cele reprodukcyjne (pochodzących od matek buhajów) numer rejestracyjny stada się z 7 cyfr: pięciocyfrowego numeru zwierzęcia, kodu rasy i cyfry kontrolnej.

Typy użyttkowe i konstytucyjne

MLECZNY

(typ konstytucyjny oddechowy) - charakteryzuje się szlachetną j i delikatną budową, klinowatym kształtem ciała, wydłuż.delikatną głową, długą cienką szyją, klatką piersiową długą, głęboką, płaską, rozszerzającą się ku tyłowi, skośnym ustawieniem żeber1 w stosunku do kręgosłupa, dużymi odstępami między zebrami, słabym umięśnieniem, kształtnym, pojemnym wy­mieniem o przewadze tkanki gruczołowej, skórą cienką, elastyczną, pofałdowaną na szyi. Przemiana materii jest intensywna: Jersey,Angler,Holsztyńsko-fryzyjskie,Ayrshire

MĘSNY

(typ konstytucyjny trawienny) - kształt tułowia w przekroju podłużnym zbliżony jest do prostokąta .głowa jest krótka, szeroka, szyja krótka, dobrze umięśniona, klatka piersiowa głęboka mocno wysklepiona, jednakowej szerokości na całej długości, zebra ustawione prostopadle w stosunku do kręgosłupa, skóra gruba, wymię małe. dobre umięśnienie (zwłaszcza grzbietu i zadu), profil zadu wypukły:Shorthorn,Hereford, Aberden-angus, Charollaise, Limousine, Chianina, Piemontesse

KOMBINOWANY- cechy budowy obydwóch z przewagą jednego lub drugiego- simmentalskie, Zachodniofryzyjskie, Czarno-białe(niem, duńskie, szwedzkie), Czerw-białe (holender, niem.)

Usuwanie obornika

Używa się traktora z ładowaczem czołowym (większe obory) Dolna granica obsady 100-300 szt. Dużych. Ma zastosowanie w oborach ze stanowiskami do dojenia. Jeżeli obornik ma dużo ściółki to używa się wideł ładowacza czołowego, przy małej

ilości ściółki - czerpak, najlepsze jednak urządzenia z łańcuchem-skrobakowy

Urządzenia z drążkiem przesównym -małe obory (przenośnik taśmowy) używa się również:

Podwieszonej kolejki oborowej, spławianie

Utrzymanie bydła

Stosujemy system utrzymania bydła: -utrzymanie pastwiskowe (zbliżone do naturalnego). - utrzymanie pastwis.- oborowe (w krajach europejskich zwierzęta w ciągu roku więcej czasu przebywają w pomieszczeniach), -utrzymanie oborowe(cały rok w oborze)

Obory dzielimy na:uwięziowe,bezuwie,wolno wybiegowe.Stanowiska:długie,średnie, krótkie. Systemy utrzymania bydła:1.Koczowniczy wypas-ustawiczna wdrówka całych rodzin i plemion ze swymi stadami:Afryka i Azja(produkcja bardzo zawodna) 2.Syst.półkoczowniczy-okresowe przemieszczanie stad-wykorzyst.odległych pastwisk w porze deszczowej 3.Osiadłe syst.utrzymania bydła:a)przemiennej uprawy roli, b)prod.na samozaopatrzenie, c)ranczowy(ekstensywny wypas bydła gł.mięsnego. Ostatnie ogniwo ewolucji to fermy przemysłowe(bardzo kapitałochłonny).

Użytkowanie buhajów i krów do rozpłodu

Dojrzałość płciową buhaj osiaga w wieku 6-12mieś,a użytkowanie rozpłodowe powinno się rozpocząć miedzy 12-18mieś życia u ras wcześnie dojrzew.a 18-24mieś u późno dojrzew. Intensywne żywienie buhajów przed upływem 1roku życia przyspiesza dojrzewanie płciowe ale pogarsza się jakość nasienia i funkcji płciowych. Od młodych samców 1 raz pobiera się nasienie w celu określenia przydatności do rozpłodu.Okres użytkowania może trwać do kilkunastu lat:należy zapewnić ruch(przeciwdziała zapasieniu i pozwala na utrzymanie w dobrym stanie kończyn),utrzymanie w kojcach z indywid.wybiegiem sprzyja nabieraniu siły,dobremu utrzymaniu zdrowia i zdolności do rozpłodu.Uwaga na pielęgnacje racic i skóry. Równomierne użytkowanie rozpłodowe buhaja pozwala na właściwe jego wykorzystanie(zaczęste skoki-niedojrzałe i mało żywotne plemniki, zbyt żadko też źle). Buhaje pow.3lat co trzeci dzień pobier.2 ejakulaty co ok.15min. Młode buhaje eksploatuje się co 5-7dni.

Właściwa pora zacielenia jałówek zależy od stopnia rozwoju, a nie od wieku.Normalnie jałowice cielą się po raz pierwszy między 2 a 3 rokiem życia.Pierwiastki cielące się w starszym wieku dają w pierwszej laktacji dają więcej mleka niż te,które ocieliły się wcześniej. U zbyt wcześnie pokrytej jałówki opóźnia się ogólny rozwój org.,gdyż wszystkie siły skierowane są na rozwój macicy, wymienia oraz płodu.Krycie wcześniejsze jałówek skraca okres ich utrzymania(mniej zużytej paszy i oszczędność na robociźnie).Zbyt późno krytemają skłonność do zapasania,z czego zazwyczaj wynikają trudności w ich zacieleniu.Wiek pierwszej rui nie ma znaczenia na cechy produkcyjne.Decydujący wpływ ma odpowiednie żywienie.

W okresie zasuszenia

Żywienie krów musi być oszczędne pod względem energetycznym, białkowym i mineralnym. Zbyt obfite i jednostronne żywienie krów zasuszonych pociąga za sobą ujemne skutki, a mianowicie:

- możliwość wystąpienia ciężkich porodów,

- zwiększenie częstotliwości występowania porażenia poporodowego,

- zmniejszenie pobrania paszy na początku laktacji,

- intensywniejsze korzystanie z rezerw tłuszczu zapasowego na cele pro­dukcyjne w pierwszych czterech miesiącach laktacji, co prowadzi do wystąpie­nia ketozy.

W okresie zimowym krowy zasuszone nie powinny otrzymywać więcej niż 20-25 kg kiszonki i 3-6 kg siana.

W ostatnim miesiącu ciąży dzienną dawkę kiszonki należy zmniejszyć do 15-20 kg, a dawkę siana zwiększyć do 5-6 kg. Na trzy tygodnie przed ocie­leniem zaleca się rozpoczęcie podawania krowom paszy treściwej, a następnie zwiększanie jej ilości, co 7 dni o 1-1,5 kg tak, żeby tuż przed ocieleniem otrzy­mywały 3-4 kg tej paszy.

Rodzaj pasz skarmianych w tym okresie powinien być taki, jak w później­szym żywieniu krowy (po wycieleniu), aby przygotować florę bakteryjną prze­wodu pokarmowego zwierzęcia do ich rozkładu. Dzięki temu po porodzie kro­wy pobierają więcej pasz objętościowych.

Bardzo niebezpieczne jest podawanie krowom zasuszonym nadmiernych ilości wapnia, gdyż powoduje to wyłączenie mechanizmów fizjologicznych sterują­cych uwalnianiem wapnia z kości do krwi, co może doprowadzić do zalegań poporodowych. Z tego też względu należy unikać podawania krowom zasuszo­nym siana lub zielonki z lucerny i koniczyny, które są zasobne w wapń. Do­bowa dawka wapnia dla krów w tym okresie nie może przekraczać 50 g, a sto­sunek zawartości wapnia do fosforu powinien być zbliżony do 1,5: l. Dawkę wapnia rzędu 40-45 g krowy zasuszone zwykle otrzymują w zadawanych im paszach objętościowych. Mieszanki mineralne o malej zawartości tego pierwiast­ka (8—10%) podaje się w dawce 50 g na krowę dziennie, zwiększając jej ilość do 100 g w ostatnich 3 tygodniach ciąży. Przy żywieniu kiszonką z kukurydzy

Ważniejsze chwyty rzeźnickie pozwalające określić stopień otłuszczenia:

- łopatkowy - dłonią uciska się łopatkę na wysokości piątego żebra,

- pachwinowy - palcami bada się grubość powłok,

- mostkowy - całą dłonią dotyka się rękojeści mostka,

- żebrowy - ujmuje się w palce dwa ostatnie żebra od strony dołu głodo­wego,

- kulszowy - palcami bada się grubość fałdu skórnego od nasady ogona do kości kulszowej,

- tarczowy - całą ręką chwyta się powierzchnię wewnętrznej strony poślad­ków powyżej krocza,

- biodrowy - całą dłonią obejmuje się guz biodrowy. Ogólne wrażenie, jakie odnosi klasyfikator przy ocenie wzrokowej i dotyko­wej, stanowi podstawę do zaliczenia zwierzęcia do odpowiedniej klasy rzeźnej.

Klasa oraz ciężar zwierzęcia stanowią podstawę obliczenia należności za do­starczony żywiec. Zwierzę zalicza się do odpowiedniej klasy, opierając się na stanie jego umięśnienia i otłuszczenia, wieku, rasie i płci.

Ważniejsze chwyty rzeźnickie pozwalające określić stopień umięśnienia:

- łopatkowy - środkową część łopatki uciska się dłonią z rozsuniętymi pal­cami i bada grubość oraz jędrność mięśni,

- grzbietowy - w górnej części klatki piersiowej chwyta się i uciska grzbiet od góry, przesuwając rękę od kłębu do okolicy dołu głodowego,

- lędźwiowy - uciska się dłonią wyrostki poprzeczne kręgów lędźwiowych,

- żebrowy - ostatnie żebro ujmuje się w połowie pomiędzy palec duży i wskazujący, a pozostałe palce wciska w przestrzeń międzyżebrową,

- umięśnienie zadu, ud i podudzia - ocenia się kształt tych partii, ich wy­pełnienie mięśniami, a dotykiem sprawdza się jędrmość mięśni.

Wentylacja

dzielimy na:a)mechaniczna (wentylatory) - samoczynna (zaliczamy do niej wentylacje dyfuzyjna sprawność 8% szpary szczeliny, b)grawitacyjna (spr 15%, musi być temp min 5'C)c)grawitacyjno-deflekcyjna (deflektory umieszczone na dachu działają poruszane wiatrem spr 65%)

Wielkość i kształt wymienia

1 kształt Skrzynkowate (miskowe) szeroka podstawa daleko wysunięte do przodu i do tyłu, głębokie równomierne ćwiartki symetryczne rozstawienie strzyków 2 kuliste mniejsza podstawa i mniej pojemnosć, obwisłość,

3 obwisłe strzyki nieprawidłowe mała podstawa wymienia dzieli się na

a) piętrowe słabiej wykształcone ćwiartki przednie niż tylnie b) kozie przednie ćwiartki b. słabo

wykształcone tylnie duże nisko opuszczone -wielkość kształt i ustawienie strzyków

Wielkość pracy

W oborach stanowiskowych dojenie krów odbywa się na stanowiskach z urządzeniami mechanicznymi tj. dojarka bankowa-jeden pracownik może wydać 12-15 krów \h Rurociąg- używając 3 aparatów udojowych 1 pracownk może wydoić 25krów/h

Wilgotność a wydajność mleka

Niekorzystnie oddziałuje wysoka wilgotnosc powietrza przy wyższych temperaturach gdyż oddawanie ciepła jest utrudnione Wpływ wilgotności powietrza na produkcje mleka ocenia się w powiązaniu z temperatura pomieszczenia. Duże spadki produkcji mlecznej występują gdy wilgotność i temperatura powietrza są wysokie

Wpływ niedoboru pasz strukturalnych

Zwiększenie ilości pasz treściwych w dawce powoduje zmniejszenie aktyw­ności przeżuwania i wydzielania śliny, nasilenie fermentacji mlekowej w żwaczu i spadek pH treści żwacza. Wynikiem tego jest zmniejszenie pobierania paszy przez krowę, obniżenie zawartości tłuszczu w mleku, a nawet - w skraj­nych wypadkach - zagrożenie zdrowia zwierząt.

Nadmiar białka przy niedoborze energii może wystąpić na wiosnę, kiedy krowy korzystają z młodej runi pastwiskowej, której nie uzupełnia się pasza­mi włóknistymi. Zwiększenie ilości białka w dawce (ponad zapotrzebowanie zwierzęcia) wpływa w niewielkim stopniu na wzrost jego zawartości w mleku. Nadmiar białka może wpłynąć ujemnie na przemiany zachodzące w organiz­mie krowy.

Wpływ temperatury na skup mleka

Mleko po doju w osobnym pomieszczeniu. Na utrzymanie jakości mleka ma wpływ: 1cedzenie(czystość higiena),2 chłodzenie konieczne jest szybkie schłodzenie mleka do temperatury 8'C przy krótkim przetrzymywaniu lub do 4'C przy dłuższ.przetrzymywaniu

3 Przechowywanie-czyste metalowe naczynia lub zbiorniki na mleko nie mieszać mleka z różnych dojów, 4.Transport-szczelnie zamknięte,zabezpieczone przed: mrózem, promieniowaniem słonecznym.)

Wpływ wieku na jakość wołowiny

Na wartość zeźną rzutuje wiek zwierzęcia, wynika to z nierównornernosci rozwoju i wzrostu poszczególnych tkanek od urodzenia do pełnej dojrzałośc. Duże znaczenie mają głównie tkanki mięsna kostna i tłuszczowa. Najwyższy stopień intensywności wzrostu osiąga najszybciej kościec, potem mięsne a na końcu tłuszcz. Ten porządek rozwoju poszczególnych tkanek w rożnym wieku ma odbicie w składzie przyrostu. Z wiekiem skład przyrostów ulega zmianom w związku z tym zmienia się skład prod rzeźnych. Główne zmiany dotyczą zawartości s m . Z wiekiem ilość sm i tłuszczu wzrasta. Wydajność rzeźna kształtuje się pod wpływem odkładana tłuszczu

Wpływ żywienia na opas bydła

Są trzy rodz.opasu.Różnią się sposobem żywienia,zużycia skł.pokarm.na przyrost 1kg masy ciała,wielkością dobowych przyrostów i długością cyklu opasu. 1-opas intensywny-dobowy przyrost powyżej 1000g.Uzyskuje się to przez stos.pasz o wys.kont..skł.pokarm.(białko i enegia).Są to p.treściwe, niektóre kiszonki i p.o większej zawart.węglowod.Prowadzi to do szubkiego osiągnięcia końc.masy ciała(skraca cykl opasu)Bdb.efekyuwność. 2-półintensyw.-mniejsze dob.przyrosty(do 1000g),dłuż.cykl opasu,większe zużycie skł.pokar.,lepsze wykorzyst.pasz objęt.-kiszonki. 3-ekstensywny-naimn.przyrosty,najdł.przyrost,dobowe przyrosty 500-650g

Wpływ żywienia na wydajność mleczną

Największą wydajność mleka, o największej zawartości tłuszczu i białka, uzyskuje się przy dokładnym zbilansowaniu dawki pokarmowej z zapotrzebo­waniem krowy. Na spadek wydajności mlecznej wpływa niedobór zarówno energii, jak i białka w dawce pokarmowej. Również nadmiar białka powoduje l spadek wydajności, a jednocześnie przyczynia się do pogorszenia wykorzysta- / nią energii w dawce.

Wpływ żywienia na zawartość białka w mleku

W zależności od żywienia krów mogą nastąpić zmiany zawartości białka w mleku (o około 20%), ich zakres będzie jednak znacznie mniejszy niż zmian zawartości tłuszczu. Warunkiem uzyskania dużej zawartości białka w mleku jest dostarczenie w paszy dostatecznej ilości energii. Odpowiednia dawka energii dostarczona w paszy jest niezbędna do intensywnego rozwoju mikro­flory żwacza, która dzięki niej wytwarza dużą masę białka bakteryjnego. Biał­ko to, po strawieniu w dalszych odcinkach przuwodu pokarmowego, śluzy do budowy białka mleka. Dlatego skarmianie pusz treściwych ma korzystny wpływ na zawartość białka w mleku.

Wpływ żywienia na zawartość tłuszczu w mleku

Im większy jest w dawce udział pasz objętościowych zawierających włókno, takich jak siano, kiszonka czy dobra słoma, tym większa jest w mleku zawar­tość tłuszczu. Biorąc pod uwagę wpływ różnych pasz na zawartość tłuszczu w mleku, można je uszeregować następująco: bardzo dobre (siano, sianokiszonka), dobre ( kiszonka z kukurydzy), złe (kiszonka z wilgotnej trawy), bar­dzo złe (kiszonka z liści buraków).

W wypadku skarmiania pasz o małej zawartości włókna niezbędny jest do­datek odpowiedniej ilości paszy o dużej zawartości tego składnika, np. dobrej słomy lub średniej jakości siana. Zaleca się, aby zawartość włókna surowego w dawce dziennej wynosiła dla krowy dojnej 18-20% suchej masy paszy. Obok zawartości włókna strukturalnego w paszy, na zawartość tłuszczu w mleku mają wpływ inne czynniki. Do czynników zmniejszających zawartość tłuszczu należą:

- niedożywienie krów,

- niedobór pasz objętościowych,

- spasanie dużych ilości pasz treściwych, szczególnie, jeśli są one podzielone na zbyt małą liczbę porcji,

- nadmiar (powyżej 18-20% suchej masy) białka w dawce pokarmowej

- niedobór energii w dawce,

Wskaźniki użytkowości mlecznej krów

Laktacja trwa od wycielenia do momentu zasuszenia krowy. Jest to okres, w którym krowa produkuje, tj. wydziela, mleko. W okresie laktacji wy­różnia się następujące fazy:

a) rozdajania (wzrost wydajności) - trwa od wycielenia do uzyskania ma­ksymalnej wydajności (średnio od l do 2 miesięcy). Jest to bardzo ważna faza, decydująca o wydajności mleka w całej laktacji. Między 20 a 40 dniem lakta­cji krowy osiągają maksymalną wydajność dzienną;:

b) utrzymania wydajności - trwa około 5-6 miesięcy. Wydajność jest na wysokim, w miarę stałym poziomie

c) spadku wydajności - trwa 2-3 miesiące. W tym czasie następuje natu­ralny spadek mleczności spowodowany wzrostem i rozwojem płodu (6-7 mie­siąc ciąży);

d) zasuszania

- większość krów w siódmym miesiącu ciąży sama się zasusza,

- u krów wysokomlecznych mimo zaawansowanej ciąży produkcja mleka się nie zmniejsza; wtedy konieczne jest wymuszone zasuszenie (przez odjęcie pasz mlekopędnych i zmniejszenie częstotliwości dojów).

Zasuszenie jest to okres od zakończenia laktacji do wycielenia, który powinien trwać od 6 do 8 tygodni. Jest on niezbędny dla regeneracji gruczołu

mlekowego i przygotowania do następnej laktacji, ponadto w tym właśnie ' okresie występuje intensywny wzrost płodu. Zasuszenie krowy wywiera dodatni wpływ na wydajność w następnej laktacji. Krowy zasuszone zbyt późno ^ł dają znacznie mniej mleka w następnej laktacji. U krów wysoko wydajnych | zasuszanie można przeprowadzać nawet przy wydajności 15-20 litrów mleka dziennie

Wydajność i skład mleka

Ocenie podlega:

- wydajność mleka i jego skład w ciągu laktacji: rzeczywistej, standardo­wej, 100-dniowej, 200-dniowej, wyrażona w kg mleka, procencie tłuszczu, pro­cencie b i alka, kg tłuszczu i kg białka,

- wydajność mleka o 4-procentowej zawartości tłuszczu w skrócie FCM), obliczona według wzoru FCM = (U • M + 15 • T), gdzie:M - rzeczywista wydajność mleka, T - rzeczywista wydajność tłuszczu, U - wydajność życiowa krowy, tj. suma wydajności kg mleka, kg tłuszczu i kg białka uzyskanych od krowy we wszystkich laktacjach.

W pracy hodowlanej do analizy przebiegu laktacji wykorzystuje się indeksy Johanssona, Bąrtletta i Kopecky'ego.

Wymagania dla tusz w poszczególnych klasach

Tusza i jej partie: E (wybitnie umięśniona),U (bardzo dobrze umięśniona),R (dobrze umięśniona),0 (dostatecznie umięśniona),P (miernie umięśniona)

Tusza

-Kształt wszystkich mięś­ni wypukły. Bardzo do­bry rozwój umięśnienia we wszystkich partiach, przechodzący w charak­terystyczny dla depelen-derów.

-Kształty tuszy w całości wypukłe, niektóre mięś­nie, oprócz uda, mogą być prostolinijne; umięś­nienie zwarte i masywne.-Kształt mięśni prostoli­nijny. Mięśnie grube.

-Kształt mięśni prostoli­nijny i wklęsły, umięś­nienie średnio grube.

-Kształt mięśni wklęsły, grubość umięśnienia ogra­niczona.

Udo

-Krótkie, wysklepione, gnibe Pośladki bardzo wysklepione. Goleń krót­ka, bardzo umięśniona.

-Wysklepione, grube. Po­śladki wysklepione. Go­leń umięśniona

-Może być wydłużone, ale jeszcze grube. Pośladki lekko wysklepione. Go­leń może być dość wy­raźnie zaznaczona.

-Wydłużone, średniej grubości

-Długie i płaskie.

Grzbiet

-Szeroki i gruby aż do wysokości łopatek, z row­kiem wzdłuż grzbietu. Mięśnie partii lędźwio­wej i piersiowej wybrzu­szone. Rumsztyk bardzo wysklepiony.

-Szeroki i gruby, może nie mieć wybrzuszeń mięśni w partii lędźwio­wej i piersiowej. Rumsz­tyk wysklepiony, szeroki i gruby.

-Gruby, na wysokości ło­patki może być węższy, lecz groby. Rumsztyk sze­roki, lekko wysklepiony.

-Średnio gruby bez wklęś­nięć. Rumsztyk prostoli­nijny.

-Wąski i wklęsły. Rumsztyk mały, gruby.

Przód

-Krótki, wysklepiony. Mięśnie na części przyramiennej łopatki bardzo rozwinięte

-Gruby. Łopatka umięś­niona.

-Średnio gruby, umięśnie­nie części przyramiennej dość dobrze rozwinięte.

-Z brakami w grubości. Umięśnienie części przy­ramiennej łopatki dość słabo rozwinięte.

-Płaski z zazna­czonymi kośćmi.

Wyróżnia się kilka wariantów obór wolno stanowiskowych:

a) wolno stanowiskowe ze zbiorową dla grupy częścią legowiskową i oddziel­ną częścią do karmienia. Zalety: mniejsze zanieczyszczenie środowiska odcho­dami. Wady: duże zużycie ściółki, brudzenie się zwierząt w oborach bezściółkowych, choroby kończyn i wymion,

b) wolnostanowiskowe z boksami do leżenia i stanowiskami do karmienia. Zalety: odpowiedni komfort utrzymania, czystość zwierząt, większa wydajność pracy, mechanizacja procesów produkcji. Wady: konieczna duża kubatura bu­dynku,

c) kombiboksy spełniające jednocześnie dwie funkcje - legowiskową i żywie­niową. Zalety: dobre wykorzystanie przestrzeni budynku, ograniczone zużycie ściółki lub możliwość zrezygnowania z niej. Wady: trudniejsze utrzymanie zwierząt w czystości.

W oborach bezściółkowych zwierzęta najczęściej przebywają na stanowi­skach krótkich, składających się z części legowiskowej i z pokrytej rusztem części gnojowej. Na legowisku nie kładzie się ściółki, lecz pokrywa je zwykle materacom z gumy lub innego tworzywa sztucznego. Przy urządzaniu tego typu stanowisk należy kierować się następującymi względami:

- wielkość części legowiskowej musi być tak dobrana, by krowy stały koń­czynami tylnymi w odległości 10 cm od tylnej krawędzi stanowiska,

- większa część kału i moczu musi dostawać się na ruszt gnojowy,

- wymię leżącej krowy musi znajdować się na płycie legowiskowej,

- leżące zwierzę powinno jak najmniejszą powierzchnią ciała dotykać rusztu.

Przy utrzymaniu bydła w oborach uwięziowych do mocowania zwierząt na stanowisku stosuje się uwięzi indywidualne bądź grupowe.

WZORZEC RASY LIMOUSINE(LMS):

Umaszczenie - okrywa włosowa jednolicie czerwona o różnych odcieniach z jaśniejszymi obwódkami wokół oczu,skóra miękka,średniej grubości,pokryta miękkimi włosami.Plamki lub inne pigmentacje są niedopuszczalne.

Budowa ciała - głowa mała,czoło wygięte łukowato,rogata,szyja krótka,kłąb niewyraźnie zaznaczony,tułów długi linia grzbietu prosta,klatka pierś głęboka,zad silnie umięśniony.

Parametry wzrostowe

♀ 600-650kg,wys.w krzyżu 135cm,

♂ 1100kg,wys.w krzyżu 145cm

Cel hodowlany LMS - utrzymanie wys.parametrów wyd.rzeźnej,db.m.c, poprawa wyd.mlecznej matek,w realizacji programu genetycznego doskonalenia cech stos.jest selekcja masowa

Wpis do księgi zarodowej - dokonuje selekcjoner KZHBM,dokumentacja hod. i identyf.nr.kolczyka,oględziny wyglądu zw.

Selekcja - prowadzona jest po zidenty.zw.

1)tempo wzrostu - m.c. przy ur,standaryz. m.c(210dn i 420dn)i standaryz.przyr.m.c (od ur.do 210dn i 210-420dn)

2)cechy rozpłodowe - okres międzywyc, rodzaj porodu,żywotność cieląt

3)eksteriem - typ i umięśnienie,ocena 100pkt dokonywana przez selekcjonera, pomiary zoomertyczne( ♀po 1 i 3 wycieleniu,♂14-19m-ąc,3 lat)stopień masywności umięśnienia,ocena budowy

Krzyżowanie - cechy uż.podlegające doskonaleniu: umięśnienie,tempo wzrostu i rozwój kośćca,płodoność,żywotność potomstwa. Komponenty krzyż: ♀rodzimych ras mlecznych lub mięsno-mlecznych, ♂mięsny

Wzrost i rozwój embrinalny i pozapłodowy

W fazie początkowej po zapłodnieniu jaja wzrost następuje dzięki pomnażaniu ilości komórek embrinu. Rozwój natomiast polega na zmianach jakościowych w składzie chem.,strukturze wewnętrznej i proporcjach ciała. Obydwa te procesy zachodzą równolegle,w ścisłym ze sobą powiązaniu.Okres życia płodowego charakteryzuje najbardziej intensywny wzrost i rozwój. Zarodek mający w 20 dniu życia 6mm, w 3mieś.osiąga 16cm i 150g, a w 8-mieś już 80cm i 27kg.Temu wzrostowi towarzyszą równie intensywne procesy różnicowania się tkanek,narządów i układów w org.płodu. Przebieg wzrostu i rozwój płodu jest uzależniony od wielu czynników natury genetycznej i środowiskowych. W życiu pozapłodowym rozróżnia się okres intensyw.wzrosu i rozwoju trrwający do pełnego usamnodzielnienia się cielęcia(przejścia na pasze objętościowe) i okres dojrzewania płciowego(od ok.0,5roku do osiągnięci pełnej dojrzałości 4-5roku), który charakt.malejące tempo wzrostu. Okres pozapłodowy-przewaga tempa wzrostu części osiowej szkieletu nad obwodową(zmiana proporcji ciała).

Zależność między żywieniem a produkcją mleka

Istnieje możliwość modyfikacji procesów przetwarzania składników pokar­mowych paszy w składniki mleka, czego efektem mogą być zmiany wydajnoś­ci, a także składu mleka. Dobór pasz w dawce i wielkość dawki pokarmowej oraz sposób skarmiania i przygotowywania pasz do skarmiania są tymi czyn­nikami, które hodowca może korygować w największym stopniu, a przez to wpływać na jakość i ilość uzyskanego mleka.

Zapotrzebowanie pokarmowe cieląt

Zapotrzebowanie pokarmowe cieląt zależy od masy ich ciała i zakładanych^! przyrostów dobowych tej masy. Zapotrzebowanie na energię wyraża się w jed­nostkach pokarmowych produkcji mleka (JPM), a na białko - w gramach białka trawionego w jelitach (BTJ). Bardzo ważne jest również to, aby dawka pokarmowa pokrywała zapotrzebowanie cielęcia na składniki mineralne i wi­taminy. W pierwszym okresie żywieniowym źródłem tych składników jest mleko. Równie ważne jest zaspokojenie zapotrzebowania na inne składniki mineralne, jak magnez, sód, potas, chlor, miedź, żelazo, mangan i kobalt. Mleko pełne pokrywa w całości zapotrzebowanie na witaminy.

Cielęta mają duże zapotrzebowanie na wodę, odpowiadające od 12 do 20% masy ciała. Wynosi ono w pierwszym miesiącu życia 7-8 litrów, w drugim miesiącu 9-10 litrów, a w trzecim 10-12 litrów. Nawet w okresie karmienia mlekiem należy poić cielęta wodą. Stały dostęp do wody zapewnia prawidłowy przebieg funkcji trawiennych i metabolicznych oraz dobre pobieranie pasz stałych.

Zapotrzebowanie pokarmowe cieląt

Zapotrzebowanie pokarmowe cieląt zależy od masy ich ciała i zakładanych przyrostów dobowych tej masy. Zapotrzebowanie na energię wyraża się w jed­nostkach pokarmowych produkcji mleka (JPM), a na białko - w gramach białka trawionego w jelitach (BTJ). Bardzo ważne jest również to, aby dawka pokarmowa pokrywała zapotrzebowanie cielęcia na składniki mineralne i wi­taminy. W pierwszym okresie żywieniowym źródłem tych składników jest mleko. Równie ważne jest zaspokojenie zapotrzebowania na inne składniki mineralne, jak magnez, sód, potas, chlor, miedź, żelazo, mangan i kobalt. Mleko pełne pokrywa w całości zapotrzebowanie na witaminy.

Cielęta mają duże zapotrzebowanie na wodę, odpowiadające od 12 do 20% masy ciała. Wynosi ono w pierwszym miesiącu życia 7-8 litrów, w drugim miesiącu 9-10 litrów, a w trzecim 10-12 litrów. Nawet w okresie karmienia mlekiem należy poić cielęta wodą. Stały dostęp do wody zapewnia prawidłowy przebieg funkcji trawiennych i metabolicznych oraz dobre pobieranie pasz stałych.

Zapotrzebowanie pokarmowe krów mlecznych

W systemie francuskim (INRA) dzienne zapotrzebowanie krowy mlecznej na energię wyraża się w JPM (jednostkach pokarmowych produkcji mleka). Zapotrzebowanie na białko podawane jest w gramach BTJ (białka trawionego w jelicie cienkim), a zdolność pobrania paszy (ZPP) i wartość wypełnieniowa (WW) pasz objętościowych - w JWK (jednostkach wypełnieniowych dla krów). Zdolność pobrania paszy (ZPP) w początkowym okresie laktacji jest ograniczo­na, dlatego nie można przewidzieć dowolnego pobrania suchej masy (DPSM).

Przy układaniu dawki pokarmowej należy uwzględnić:

- dawkę podstawową, tg. maksymalną ilość pasz objętościowych (kg suchej masy), które krowa może pobrać,

- ilość składników pokarmowych, których dostarcza dawka podstawowa,

- ilość i rodzaj pasz treściwych potrzebnych do zbilansowania dawki pokar­mowej w zależności od wydajności mlecznej krowy.

Dawkę pokarmową można ułożyć, rozwiązując kolejno dwa układy równań z dwiema niewiadomymi. W praktyce do układania dawek pokarmowych słu­ży program komputerowy, za pomocą, którego można szybko i dokładnie ze­stawić dawkę dla bydła, odpowiadającą jego potrzebom.

Zapotrzebowanie pokarmowe krowy można również określić, korzystając z „Norm żywienia bydła i owiec systemem tradycyjnym" (Normy żywienia byd­ła i owiec systemem tradycyjnym. 1993. Praca zbiór, pod red. R. Rysia. Wyd. Instytutu Zootechniki w Krakowie). W całkowitym zapotrzebowaniu pokar­mowym wyróżnia się zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne oraz tzw. dodat­ki. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe wyraża się ilością suchej masy (kg), białka ogólnego (g), energii (jednostki owsiane; j.o.) oraz głównych skład­ników mineralnych paszy (g).Zapotrzebowanie bytowe informuje o ilości składników pokarmowych, jaka jest niezbędna do utrzymania normalnych czynności życiowych organizmu. Zależy ono od masy ciała zwierzęcia.Zapotrzebowanie produkcyjne, tj. zapotrzebowanie na składniki pokarmowe potrzebne do syntezy mleka, zależy od ilości produkowanego mleka i procen­towej zawartości tłuszczu w mleku.Oprócz zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego określa się dodatki pa­szowe w zależności od wieku, stanu fizjologicznego i kondycji zwierzęcia. Dla młodych krów (rosnących) do zapotrzebowania pokarmowego w czasie pierw­szej laktacji dodaje się 20%, w drugiej laktacji - 10% zapotrzebowania byto­wego.

Po wycieleniu, w pierwszym i drugim miesiącu laktacji, stosuje się dodatek na rozdojenie tak długo, jak długo wzrasta dzienna produkcja mleka. Dodatek ten w pierwszym miesiącu laktacji powinien pokryć zapotrzebowanie pokar­mowe na produkcję 3 kg mleka, a w drugim miesiącu - 2 kg mleka. Krowy | zasuszone (6-8 tygodni przed ocieleniem) wymagają oprócz pokrycia zapotrze­bowania bytowego również dostarczenia składników pokarmowych na wzrost

Zapotrzebowanie pokarmowe młodego bydła opasowego

Zapotrzebowanie pokarmowe młodego bydła opasowego zależy od masy cia­ła zwierzęcia, wielkości dobowych przyrostów masy ciała, a także częściowo od systemu utrzymania zwierząt. Przy utrzymaniu wolno stanowiskowym za­potrzebowanie pokarmowe opasanych zwierząt jest większe niż przy utrzyma­niu na uwięzi. Stosownie do zmieniającej się masy ciała zwierząt (w przedzia­łach 50-kilogramowych) określa się ich zapotrzebowanie pokarmowe i normuje pasze. Omówione wcześniej rodzaje opasu różnią się przede wszystkim sposo­bem żywienia, któremu odpowiada określona koncentracja energii i białka, oraz udziałem poszczególnych pasz w dawce pokarmowej.

Dobowe zapotrzebowań i f mi energię rosnącego i opasanego bydła wyraża się (według systemu francuskiego), w zależności od poziomu produkcji, wjed-Lioatkach pokarmowych produkcji żywca (JPŻ) dla zwierząt szybko rosnących (przyrosty równe lub większe od 1000 g/dobę) lub w jednostkach pokarmo­wych produkcji mleka (JPM) dla zwierząt wolniej rosnących (przyrosty mniej­sze od 1000 g).

Zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne na białko wyraża się w gramach biał­ka trawionego w jelicie cienkim (BTJ) na dobę. Zdolność pobrania paszy wyraża -się w jednostkach wyp e mieni owych bydła (JWB), uwzględniając pleć i rasę.

Zasady żywienia jałówek w pierwszym roku życia

W dawce pokarmowej dla jałówek hodowlanych od 4 do 6 miesiąca życia przyjmuje się dość duży udział pasz treściwych (zapewniający dużą koncen­trację składników pokarmowych w dawce). W tym okresie zwierzęta przyzwy­czajają się do zjadania pasz objętościowych. Przykładowe dzienne dawki po­karmowe można zestawić następująco:

Dopiero w okresie od 7 do 12 miesiąca życia zwierząt stopniowo redukuje się dzienną dawkę paszy treściwej stosownie do jakości paszy podstawowej (objętościowej). Wychów i żywienie młodzieży zależy od celu produkcji. Jałówki

Znaczenie bydła

Duże świadczenia produkcyjne: na produkcja mleka, mięsa oraz jako zwierze pociągowe ( bawoły)

Znaczenie chowu na produkcję mleka

Ilość produkowanego mleka oraz jego jakość zależą od wielu czynników,takich jak:uwarunkowania genet,stadium laktacji,pora roku,wiek i stan zdrowia,higiena pozyskiwania mleka oraz żywienie.Im żywienie bydła jest bardziej intensywne (p. treściwe) tym produkcja mleka jest wyższa i na odwrót.Zywienie wywołuje stosunkowo szybkie zmiany w składzie i wydaj.mleka.Hodowca może(w pewnych granicach)regulować zawart.tłuszczu,białka i witaminy A w mleku,żywienie ma natomiast znikomy wpływ na poziom laktozy i skł.mineral.w mleku. Przez żywienie można również wpływać pośr.na zawart.drobnoustr.w mleku oraz smak,zapach i przydatność do przetwórstwa( sery, jogurty, masło)stan zdrowia (chore spadek mleka 50%) środowisko:szkodliwe wpływy klimatu.

ZWIĄZEK HODOWCÓW BYDŁA

-organizacja sprzedarzy zw.hod. i młodego bydła rzeźnego-import zw.i nasienia-selekcja-organizacja inseminacji-wycena rozpłodników-doradztwo hodowlane-ocena wart.hod.prowadzenie ksiąg hod.

Żywienie a wielkość produkcji, skład i jakość mleka

Ilość produkowanego mleka oraz jego jakość zależą od wielu czynników, takich jak:

- uwarunkowania genetyczne,- stadium laktacji,

- duży udział skrobi (ziarna zbi5ż) i cukrów (buraki) w dawce,

- skarmianie pasz silnie rozwalniających, zbyt zimnych i przemarzniętych,

- znaczne rozdrobnienie pasz strukturalnych (poniżej 0,8-0,6 cm) i ich gra­nulowanie.

Na wzrost zawartości tłuszczu w mleku ma wpływ:

- częste pobieranie mniejszych porcji pasz treściwych,

- żywienie paszami oraz dodatkami o dużej koncentracji energii w dawce,

- duży udział włókna w dawce (np. siano),

- dodatek tłuszczu w paszy (gniecione lub śrutowane nasiona roślin oleis­tych),

- dodatek substancji poprawiających równowagę kwasową w żwaczu, ta­kich jak kwaśny węglan sodu (NaHCO^) w ilości 200-300 g na krowę dzien­nie oraz tlenek magnezu (MgO) - około 60-80 g na krowę dziennie.

Żywienie bydła

Są dwa systemy żywienia:system tradycyjny,kt.sprawdza się w 80% i franc.syst.INRA 95%. Tradycyjny syst.żywienia określa zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne,a jednostkami stosowanymi są jednos.owsiana(energia) i BO lub BOS oraz pobranie paszy(suchej masy). Stos.syst.Inra pozwala na max.wykorzystanie pasz objętoś.przy opt.udziale pasz treś.w dawce(takie bilans.energi i białka w dawce,kt.zapewnia pełne ich wykorzystanie)Energia wyrażona w JPN i JPŻ, białko BTJ,BTJN,BTJE,ednos.wypełnień.JWK,JWB

Żywienie jałówek hodowlanych

Intensywność żywienia jałowic podczas odchowu wpływa na ich późniejszą użytkowość mleczną i rozpłodową. Wynika to między innymi stąd, że od 3 mie­siąca (90 kg masy ciała) rozpoczyna się intensywny wzrost i rozwój gruczołu mlekowego.

Intensywność żywienia jałówek można rozpatrywać, biorąc pod uwagę kilka aspektów:

- aspekt hodowlany - dla dojrzałości rozpłodowej młodego bydła znacznie ważniejsza jest masa ciała niż wiek. Intensywne żywienie, dzięki zwiększeniu przyrostów masy dała, przyspiesza osiągnięcie dojrzałości;

- aspekt fizjologiczny - skąpe żywienie powoduje zahamowanie rozwoju pę­cherzyków jajnikowych, opóźnienie pierwszej rui, trudności podczas porodu (zaleganie poporodowe). Zbyt intensywne żywienie (szczególnie pod względem energetycznym) wpływa na zmniejszenie udziału tkanki gruczołowej w wy­mieniu, otłuszczanie narządów rozrodczych, utrudnienie procesów fizjologicz­nych oraz zmniejszenie wydajności mlecznej w czasie pierwszej laktacji nawet o 1000 kg mleka;

- aspekt ekonomiczny - skąpe żywienie obciąża koszty odchowu większym udziałem kosztów stałych. Intensywne żywienie zwiększa koszty odchowu ze względu na duży udział drogich pasz treściwych. Przyrosty dobowe na pozio­mie 650-700 g są optymalne i umożliwiają osiągnięcie przez jałówki około 280 kg masy ciała w pierwszym roku życia, a w wieku 1,5 roku - 390 kg.

---