Ok. 200 ras bydła, udomowienie ok. 8tys lat pne. Głowne uzytkowanie->siła pociągowa i mleko później mięso. 1krowa może 10ton obornika, wykorzystuje pasze zw, włókno, celuloze. dostarczaja 58%światowej prod, miesa.
*Pogłowie: `61/'65:988.257. `81:120.983. `2002:1368.055.
*gat. Szybko rozwijajacy (gł. Azja, afryka, am.poł)
* najwiecej bydła posiadaj: st.zjed,indie, brazylia, chiny, argentyna, sudan, etiopia, meksyk.
*w biednych krajach jest duze pogłowie bydla a ciezkie war->niska prod mleka, miesa.w bogatych odwrotnie. *Światowa prod mleka 6miliardow ton. Ok. 50t krowiego, 70t bawolego.na 1 mieszk. 90l mleka.
*najw miesa prod: st,zjed 12mln t.Brazylia 7, chiny6, argentyna3, rosja z australia3.
*najw eksporter:st.zjed, kanada, nowa zel, australia, brazylia, argentyna, kraje starej UE.
*najw odbiorca: korea, chiny, meksyk, daleki i bliski wschod.
*najw bydła
mazowieckie,podlaskie,wielkopolskie,lubelskie, łódzkie.
*prod mleczna '90: 15.832mld l. '02: 11.527.
*wyd maleczna rosnie 3358->3902.
*bydlo domowe: grom.ssaki, rząd parzystokopytne, rodz pustorogie,
podrodz _________
rodz bydło.
*4gat: -bas frontalis, -bas brunialis, -bas chiebonicus, -bas sanweri.
*l liczba kregow szyji7, piersiowych13-14, ledzwiowe5-6, krzyzowe4-5, ogonowe do19.
*tur:silny,wysoki w kłebie niski,długi silny tułwgrube kosci,umaszczenie czerwono-brunatne i czarne, duza zmiennosc, masa ok400-900kg, wys:140-190cm, przodek wys w azji, afryki, europy.
*typ uzytkowy: dziedziczny zespol cech morfolog i fizjolog pozwalajacy na okreslony kierunek uzytkowy.
*rasa: kazda oznacza się char cechami bud zew uwarumkowane genetycznie.
*mleczna postawa: zblizona do trojkata.kat miedzy zebrami 125 st, skosna ustawianie zeber, rozszerza się ku dołowi.
Wysoka przemiana materi, umiesnienie: plaskie, profil zadu wklęsły. Wymie kształtne, pojemne, o przewadze tk gruczołowej. Głowa i szyja delikatna, waska długa. Kl pier długa plaska, skora cienka elastyczna, słabe umiesnienie ud, zad lekko spadzisty, ulawiajacy porod, pozno dojrzewaja.
*miesne:sylwetka prostokatna, umiesnienie silne wysklepione, profil zadu wypukły, wymie slabo rozwiniete, głowa i szyja krotka szeroka ordynarna, wczesnie dojrzewaja, duze przyrosty.zebra pod katem prostym kl pier masywna szeroka.
*JERSEY: najw udział w ukł genow homozygotycznym.swoiste niepowtarzalne cechy waga samice: 350-400, 120cm w klebie samce:600-700, 145cm. Umiesnienie skape plaskie, poprawne zbud wymie, wyrazne oczy, sarni pysk, spadzisty zad, często prega grzbietowa, łaciate rzadko. Ok. 6%tłuszczu, 4%białka, 5,5 tys litrow. Łatwo klimatyzuja się, najpopul w st zjed, najwyzsza zaw suchej masy w mleku 14-14,5, 6%tłuszczu amerykanie 7tys l mleka nizsza jakosc w Dani 7-8%tł. Doskonali się nimi inne rasy (bydło czerwone). Duzo kapakazeiny->wiecej sera
*HOLSZTYNO-FRYZYJSKIE st zjed, kanada. Czarno-białe i czerwono-białe. Import z europy do st zjed, w zal od zapotrzebowania hodowane w kierunku mlecznym(amerykanie)/miesnym (europa)
wys 146-149cm w kłebie, 700masa, wymie dobrze zawieszone, duza pow zawieszenia, widoczne zyly mleczne, delikatne owłosienie, wydajnosc srednia (stany 10500 l) tł 3,6%, białka 3,2%. Niektóre selekcja na zaw białke (3,4-3,6%) tł-biał=1:1. Sr zywotnosc 2-3laktacje.
*CZERWONO-BIALE: mała głowa, dł szyja, wysokie nogi, delikatna bud ciala, delikatny kosciec, mniejsza ilosc
*ANGLE: rasa niemiecka, mleczna, ceniona, popularna rasa, masc czerwono-brunatna, samice 600kg, 140cm. Samiec: 145cm 100kg, wydajnosc rzezna 55%, jakosc mleka->po jersay. Doskonalenie polskiego-czerwonego. )wieksza wydajnosc, wzrost zaw tł i białka, poprawia bud wymion.
*AYRSHIRE:
wytw w szkocji, krzyzowanie bydla miejscowego z holenderskim, masc: b duzo białego, czerwone łaty, czarne łaty. Rogi lirowate, duze, db płodnosc, zdrowotnosc, zdolmosc udojowa, najlep zbudowane wymie, wysoko zaiweszone, przedłuzenie lini brzeucha, samiec: 140cm, 700-800kg, samica 130-135cm, 400-500kg. Wczesne wycielenia, cielaki 40 kg, wydajnosc 600kg mleka, 3.9 tł, 3,4 bialko - w stanach wieksze wyniki. W UK stanowi 50%poglowia, nowa zel, irlandia, czechy, w PL nie ma wiekszego znaczenia
MIESNE
*charolaise, jedna z najlepszych na siwecie, najlepsze mieszance, najl umiesnione,
m ciała/buhajki/jałowki
przy ur 48 45
210dn 280 259
365 478 305
ciezkie porody (cesarki)
unasiennia się duze krowy, umaszczenie zołto-biale, beżowe, biale. Pysk, racice jasne, samiec 1300-1500kg, 140-150cm, samice: 700-900kg, głeboki szeroki dobrze umiesniony tulw, nogi, krotka szeroka szyja, 15-30 miesiac wycielenia, od 100 matek ok. 80 cielakow, opłacalne 90%. Nie wykorzystuje się Krzyzowek w czystej rasie, 1373 g/dobe=przyrost. Wysoki potencjał wzrostu, cieleta do 8 m-cy 300-350kg, 3-4 tys l mleka, 4%tł, 3.2%bialka.krowy gorzej się zacialaja, 60%wydajnosc rzezna
*LIMOUSINE: po98r najszyb rozwija się w PL, wczesnie dojrzewa, płodne, łatwy porod. Samiec143cm, 1100-1200kg, samice: 137cm, 650-800kg. Masc jednolita czerwona w roznych odcieniach.tułw długi kościec cienki, delikatny. Db umiesnienie grzebietu, zadu, dobre zdrowe matki, opiekunki. 4000l mleka, 3,8tł, wydaj rzeźna 65%, 1miejsce w krzyzowaniu testowym, najjaśniejsze mieso, najlepiej rowija się.
*BLONDE D' AQUITAINE: młoda rasa francuska,budowa masywna, klatka głeboka, biodra szerokie, konczyny mocne. Db umiesnienie zadu, samce: 157cm, 1000-1200kg, samice: 140cm, 700-750kg, pozno dojzrewa, 1sze wycielenie-> 30-32m-cy, cielaki 44-48kg, zadko trudne porody, db umiesniona, cienkie kosci, duza zmiennosc->rozprzestrzenia się nie jest utrwalona genetyczniebuhajki 15m-cy 500-600kg, wydajnosc zrezna 60-65%,
*SALERS: obecnie na wsz kontynentach->uzytek miesny, duza zdolnosc adaptacji, doskonala plodnosc, łatwe porody, db matki, rasa duza można krzyzowac z duzymi samcami, duza wydajnosc mleczna, bdb przyrost cielakow, db przyd mleka do prod serów, masc machoniowo-czerwona, samce: 150-155cm, 1000-1200kg, samice: 143cm, 650-700kg, duze jasne rogi, wczesnie dojrzewaja, wyd rzeźna buhajów: 58-60%, mieso marmurkowate, obecnie w PL ok. 500krow do rozpłodu, caly rok utrzymywane pod golym Niebem.
ANGIELSKIE RASY MIESNE:
*HEREFORD: centralna i zach Anglia, masc intensywanie czerwono-brunatna, z biala głowa i koscia ogonowa, brzuchm grzbiet, dolne czesci konczyn biale.szpiczaste biale rogi, polled hereford-bezrozne. Mocne nogi prawidłowo ustawionre, zad mostek silnie umiesnione, rozłupany kłab i łegowaty grzbiet. Samce: 134-136, 900kg, samice: 127-128, 600kg, db adoptuje się, db wykorzystuja zielonki, 2letnie buhaje nawet 700kg, wydajnosc rzezna 65%. Rasa srednio dojrzewajaca, 1sze cielenia w wieku 2 lat, cieleta 35-38kg, produkcja w czystosci rasy, nie krzyzuje się z rasami mlecznymi jak już to z miesnymi, II miejsce liczebnosci w UK i PL. Nie jest to rasa do opasu intensywnego.
*ABERDEEN ANGUS: 2 formy, czarme i czerwone, poch ze szkocji, wczesnie dojrzewaja, drobnokościste, krotkie konczyny, budowa zblizona do prostokata, na krotkich konczynach, cieleta 25-26kg, samice: 500-550, 120-125cm, samce 130-132, 700-800.do prod najl steków, łątwo adaptuje się, odporna, matki b troskliwe, najlepsze wskazniki plodnosci.
*SHORTHORN: mało popularna w EU, poch z pół-wsch UK, duza malecznosc, woły duze,otłuszczone, szeroki głeboki grzbiet, trudno adoptuje się, duzy delikatny kosciec, marmurowatośc, wczesnie dojrzewa, szeroka kl pier, tułw ledzwiowe, szeroka krotka szyja, cielaczki 40kg, samce: 140, 600-900, samice: 500-600, 135cm. Wyd rzeźna 60-65%. 7tys mleka, bialko:3,6 i tłuszcu3,3
*PEMONTESE: najlepsza rasa miesna na siwecie, wyd rzezna 69-70%, tł 3-5%, kosci 14% najbardziej miesne tusze, samce: 145, 900-1000, samice:140, 600kg, db umies zadu, ledzwi, mało tłuszczu, niska zaw cholesterolu, wycielenie łatwe, zw 2-posladkowe, podkasany brzuch, cienkie konczyny,
*CHIANINA: robocza najb biala, selekcja w kierunku wzrostu umiesnienia,szybkie tempo wzrostu db adaptuje się, odporna na wys temp, i nasłoniecznienie, samce 170, 900-1300. Samice: 155-160, 700-750kg, cieliczki 42-48, cielaki 47-55. Nie ma problemu z wycieleniem, bdb ustawiony zad, długie nogi, słaba wydajnosc mleczna, najlep marmurkowatosc, wydajnosc rzezna: 60-65%,
*MARCHIGIANA: masc jasno szara, ciemny ogon, cieleta ciemno brazowe lub bezowe, odporne na promienie, rog śr wielkosci skierowane do przodu, samce: 1200 (1800), samice:700-750, dobre przyrosty, wydajnosc rzeźna 60-65%, łatwo się cielą, db umiesnienie, wykorzystywane do krzuzowania towarowego.
*BELGIJSKA BIAŁO-BŁEKITNA: młoda rasa, powst w ostatnich 50 latach, 30-32m-cy 1sze wycielenia, samice: 138-145, 700-800kg, samce: 145-150, 1100-1300.hipertropia miesniowa- dwupośladkowość, nie sa w stanie cielic się naturalnie cesarka), wydajnosc rzezna 70%,
RASY AMERYKAŃSKIE:
*BEEFALO: 3odmiany, # 40%charolaise, 40%bizon, 20%hereford.
# 40% charolaise, 40%bizona, 20%aberdeen agnus.
# 60%aberdeen agnus, 40% bizon.
Masc czerwona, brunatna, siwa, czarna. Małe cieleta, duze przyrosty, łatwosc porodów, dobre cechy miesne.
*BEEFMASTER: 25% hereford, 25%shorthorn 50%zebu. Wytw w teksasie, na pocz XXw. Samce 1100-1300, samice700-800, wyd rzeź: 60%, przyrosty dobowe: 800-1000g, masc czerwona, czerwono-brazowe, brazowe, rzadko czarne, zółte łaciate,stosunkowo wysokie, leki garb na szyji.
*BRAFORD: powst na florydzie, 40%brahman, 60%hereford. Masc czerwono-brunatna, słowa i brzuch biale, cielaki ok. 30kg, samice: 600-650, samce900kg, przyrosty 1000-1100g, wyd rzeź: ok. 60%
*BRANGUS: 40%brahman, 60%angus, masc czarna dopuszczalne białe łaty, samice: 600-700, samce: 900-1100, wyd rzeź: powyzej 60%, mieso bdb marmurkowate, cielaki 30-35kg.
*BRAHMAN: samice: 450-630 samce 720-1000kg, cielaki 27-30kg, mas jasno szara, czerwona czarna. Wytrzym wys temp, choroby przenosz przez kleszcze, zlej jakosci pasze, duzy garb,
*RED BRANGUS: 40%brahmana, 60%czerwony angusa.nie ma rogów.
*CHARBRAY: masc kremowa, słomkowa samce: 1600, samice:850-1000kg, wyd rzeź: 65%, wymaga dobrych war utrzymania, zywienia.
*SZWAJCARSKIE BYDŁO BRUNATNE=SZWYCE. Z centralnych alp, najstarsza rasa w EU. Krzyzowanie bydła alpejskiego z bydlem poch ze wsch EU. Wykorz do doskonal bydła, wys w gorach, w szwajcari 41%populacji, na siwcie 14,5mln, zywienie, pastwisko i siano, malo tresciwych, zdolnosc aklimatyzacji, masc brunatna, rozne odcienie, białe wokół oczu, uszu, może być biała prega na grzbiecie, białe plamy na brzuchu, skóra pysk i racice, rogi jaśniejsze, 1sze wycielenie: 30-32m-ca, samce: 146-155, 950-1100. Samice: 135-139, 550-720.przyr dobowy: 1000-1100g, wydajnosc rzeźna: 52-60% wyd mleczna: 6tys, 3.5%białka, hodow w PL ma 8tys l mleka. Populacja aktywna,
*BYDŁO HOLENDERSKIE CZARNO-BIAE: doskonalona w kierunku mlecznym, doskonal ras czarno-białych, samce: 135-140, 900-1000. sAmice: 134, 550-650, wszesnie dojrzewaja 24-26m-ca 1 wycielenie, przyrosty 1150g, wyd rzeź: 50-59%, zaw miesa w tuszy 62%.
* HOLENDERSKIE BYDŁO CZERWONO- BIAŁE MRJ: prowadzone krzyzówki, czerwonego z nakrapianym schortharnem, i niemieckiego czerwono-białego z munster. Lepsze mieso. Przyr dobowe: samce pow 1000g, wyd rzeź: 63%. Samce: 900-1100, 135-142. Samice 132-138, 575-650kg, wczesnie dojrzewa, wycielenia 27-28m-ca. Najwyzsza wyd wśród krow czerwono-bialych. 2003r: 7242kg mleka, 4,54% tł, 3,52% białka
* NIEMIECKIE BYDŁO CZARNO-BIALE. Ojczyzan fryzja wsch. Db zdrowie, płodnosc, doskonalone h-f. 24-27 1sze wycielenie, samice: 750-kg, 140 w krzyzu, samce: 1000-1200 145 w klebie. Wyd rzeź: 8200kg mleka, 4,13tł, 3,41białka, przyrosty 1150g.
*NIEMIECKIE BYDŁO CZERWONO-BIAŁE. Db umiesnienie, wysoka wydajnosc ml, krzyzuje się z h-f czerwonym, mniejsze wymagania zywieniowe niż czarno-białe, wys osobniki całe biale lub czerwone, konczyny przednie i tylne biale. wczesnie dojrzewa 24-28m-cy 1sze wycielenia, samice700kg, 128-133 w kłebie, samce: 1100kg,140cm w klebie. Przyrosty 1300g, wyd rzeź: 58-62%.wyd mleczna: 7.600kg, 4.22%tł, 34%białka.
*RASA DUŃSKA CZERWONA: na wyspach i wybrzezu duńskim, wytw w 19w. Obecnie ok. 150tys szt. Masc ciemnoczerwona, z odcieniami. Samce: 100kg, 150cm w klebie, samice:660kg 134cm, wczesnie dojrzewa do 28m-cy 1sze wycielenie. Wyd ml: 7456kg mleka, 4.21 tł, 3.5białka, wys UE, azja afryka. Doskonalona nią rasę polska biało-czerwona.
*SZWAJCARSKIE BYDŁO SIMENTALSKIE: jedna z najstarszych ras, male bydło niemieckie x dziki tur europejski. Szybkie tempo wzrostu, db prod mleka, duzy eksport na inne kontynenty w EU najwiekasza populacja, dalej do stanów, uzytkowane 2-u kierunkowo. Mocan budowa, masc czerwono-biała, zółto-biała, z odcieniami, głowa biała, śluzawica, rogi, racice, barwa cielista. Ogon wymie biale. Samiec: 1230kg, 153cm, samica: 750kg, 139cm. 1sze wycielenie: 30 m-cy cielak 35-49kg, krzyzowane z rasami mlecznymi, przyrost: 1200-1500g, wyd rzeżna: 58-60%
*BYDŁO NORMANDZKIE: rasa francuska, łatwo adoptuja się, mocne racice, nogi, odporne na poszukiwanie paszy, samica: 550-700kg, 140cm, samiec: 1000-1200 152cm. Masc czerwona, z białymi plamami, gruba szeroka mała głowa, kl pier szer głeboka, łopatki db umiesnione, 1sze wycelenie 33m-cy, matki plodne opiekuncze, 41-44 cielaki, duza pojemnosc miednicy, łatwe porody, wyd mleczna 6300 kg, 4.20 tł, 3.5 białka, do prod serów, wykorz jako krowy `mamki', szybie tempo wzrostu, przyrosty dobowe 3.3kg-w stanach, 1300g. Wyd rzeź: 57%, młode buhaje (13-16m-cy)->64%. Duzy stos miesni do kosci, doskonala cielecina.
RASY BYDŁA UTRZYMYWANE W PL:
*rasa czarno-biala: ponad 90%pogłowia, poch z holandi1570 sprowadzne do PL, praca w celu zwiekszenia mlecznosci krzyzowanie h-f zalety: -wysoka wyd mleczna i jego sklad, -duze, kształtne i prawidlowo zawieszone wymie, db zdolnosc wydojowa, -duza masa i wymiary ciała, -mocne konczyny, duza żerność szybki wzrost. Wady: -mniejsza zaw tł w mleku, -nizsza wydajnosc i wart rzeźna. Od 70 lat kierunek mlecznosc. KROWA: mocna budowa, dobrze rozw kl pier, głebokie tułowie, wysokiemocne nogi, płaskie długie miesnie, sprawia wraznienie duzego zwierzecia, samice: 650-700kg, 143cm w krzyzu, 2003r wyd ml: 5800l, twraz ponad 6tys.
*CZERWONO-BIAŁE: typ wielokierunokowy z przewaga mleczna, wykorz do pracy w zaprzegu, praca hdowlana nad mlecznoscia, krzyzowanie (wzrost wydajnosci) 17219kg mleka, 4.29%tł, 3.4%bialka, lepsza przydatnosc do opasu, wieksza war rzexna.wzorzec rasy czerwono-białej: -typ miesno-mleczny, -duzy kaliber, -roznowaga cech mlecznych i miesnych, -wydajnosc w populacji aktywnej 5.5tys, 3.3%białka, 4%tł. -samice: 650kg, 132 w kłebie, -wymie skrzynkowo-miskowe dopuszczalne kulkowe, -barwa czerwono-biala. -wada: małe wyrównanie populacji (budowa, wymie, strzyki, spadzisty zad)
*RASA SIMENTALSKA: w PL koniec XVIIIw, 1954 reaktywowanie hodowli rasy (sanok, brzozów, lesko ustrz dln ) 90%pogłowia u prywatnych, miesno-mleczne, db przystosowane to gorskiego terenu, duzy kaliber, db umiesnienie, wyd aktywnej populacji: 5tys kg mleka, 4.2%tł, 3.5%bialka, semice: 675kg 136cm w kłebie, masc laciata, łaty od bułeczkowatych do czerwonych. Glowa. Brzuch wymie: białe. Duza zaw bialka->sery, 2003r: 4100krow oceniono i: 4.162kg mleka, 4.05%tł, 3.34%białka. Przydat opasowa i wydajnosc rzeź->Isze miejsce. Wykorzyst do prod mieszanców w celu opasowym.
*POLSKA CZERWONA: najstarsza rasa w EU, (swietokrzyskie, podkarpacie) okres miedzy wojenny (25%populacji) 4 odmiany tego bydla: `podgórska, `dolinowa, `slaska, `rewicka. Do lat 60 2 mln szt, i 4 odmiany: `podkarpacka, `podlaska, `rawicka, `ślaska. Krzyzowanie z dunska czerwona, jersey, belgijska czerwona, anglerem. Od 70 lat zmiejsza się liczba, obecnie ok. 30 tys w PL, odporne na choroby, db plemnośc, plodnosc, długowieczne, mas czerwona do ciemnoczerwonej, ciemne nozdrza racice, silne nogi, samce: 140cm w krzyzu, samice: 130cm. Typ miesno- mleczny, 3.5tys l mleka, 4.2-4,5%tł, 3.3-3.6%białka. 2003r:1113ocenianych->3757kg mleka, 4.28%tł, 3.32%białka,
*BIAŁOGRZBIETY: lokalna rasa krajowa, bydło nadwiślanskie, 2odmiany: -żuławska, -białogrzbiety. Ciezka głowa, długa szyja, db widoczne podgardle, dlugi tułw, głeboka, waska kl pier, pochyły lub dachowaty zad, krotkie konczyny, wydajnosc: 1937-38r: 2.569kg, 3.88%tł, po wojnie: 3.395, 3.91%tł. Pas waski na kłebie rozszerza się ku zadowi, brzegi nieregularnie poszarpane, 87%masc biało-czarna, pojedyncze czerwono-białe. Duze zroznicowaie genetyczne w porownaniu z innymi,
POZYSKIWANIE MLEKA: oksytocyna w ciagu 20-30 sek. Dociera do wymienia: obkurcznie miesni gladkich kom mlakotworczych, wyciskanie mleka do zatok i wzrasta cisninie-> krowa gotowa do oddania mleka, oksytocyna dzila 6-10min (zakonczenie doju) wystraszona krowa nie wydziela oksytocyny, 3 etapy doju: -przeddojowe, -doj własciwy, podojowe. Doj reczny i mechaniczny: PRZEDUDOJOWE: -przezzadajnie (1sze strugi mleka) -mycie czyszczenie wymienia, -masaz poudojowy. DOJ WŁASCIWY (3sposoby doju recznego): -osmykiwanie (niewłasciwa, doj mokry), -kciukowanie prowadzi do deformacji strzyków(niewlasciwa, doj suchy), -piastkowanie strzyki musza być odp długosci by miescic się w rece. (prawidłowa). MECHANICZNY: prawidlowe podcisnienie 42-50 kPa, system doju: `banka, `dojarnia (rybia ość, karuzelowe) `rurociagu, `roboty dojarskie (krowa sama się doi kiedy chce). Ok. 4-6 dojów/dobe, 45-100 sek zakładanie kubkow, CZYNNOSCI PODOJOWE: `masaz podojowy, ostatnie partie bogate w tł. Aby nie zalegało mleko nie dopr do st zapalnych ->dodajanie. `podwojna kąpiel strzykow (śr dezynfekujacymi) `schladzanie do +4st C. ODPOWIENIE WYMIE: długie, szerokie, płytkie. Kształt płaskiej skrzynki, najmniej wadliwe: miskowate, zwisajace lejkowate, pietrowe, przewężone, słabo rozbudowane. Oddalone od stanowiska min 45cm, KSZTAŁT I OSADZENIE STRZYKÓW: optymalna dł 4-8cm, srednica: 2,5-3.2 cm, poprawne (cylindryczne) zakonczenie strzyków najlepiej.
Zdolnosc udojowa: szybkosc i łatwosc oddawania mleka przez krowe, PRODUKCJA WOŁOWINY: swiat->55mln ton z tego ¼ st zjed. UE15mln ton,(duze ilosci uzytkow zielonych, opas intensywny, połintensywny) efektywnosc krow miesnych, matek ->decyduje rasa (3-4%), system chowu (długos okresu pastwiskowego im dłuzej tym lepiej) rozrod.(65%). W stadach krycie naturalne, wolne, 1samiec na 30 samic, przy charemowym 1/25, stos się sezonowosc wycielen (do 3m-cy)
PRACA HODOWLANA: uzyskanie osobników o genotypie warunkujacym porzadane cechy, przez zmiane genów i genotypów w populacji. WYROZNIAMY 3etapy: *ocena war uzytkowej i hodowlanej, *selekcja, *dobór par do kojarzen, wazne: do czego
Laktacja - jest to okres od wycielenia do zasuszenia krowy (wydzielania mleka)
W zależności od długości trwania laktacji wyróżniamy:
- laktacja normalna - trwająca 270 - 334 dni
- laktacja skrócona - mniej niż 270 dni
- laktacja przedłużona - więcej niż 334 dni
Laktacja standardowa 305 dni wydajność w laktacji:
Fazy laktacji:
- rozdajanie 21 - 42 dni, kiedy krowa osiąga maksymalną wydajność
- faza wyrównanej wydajności - trwa różnie w zależności od typu krzywej laktacji, w której zmniejszanie wydajności jest stosunkowo mała
- faza malejącej wydajności - związana z rozwojem płodu i działaniem hormonów łożyskowych
- faza zasuszenia - około 2 tygodni pod koniec laktacji na około 6 - 8 tygodni przed spodziewanym odchowem
Okres zasuszania 6 - 8 tygodni od zakończenia wycielenia; krowy, które są zbyt późno zasuszane obniżają wydajność mleczną
Ocena laktacji:
- przebieg laktacji: wiek krowy, sposób żywienia, stan zdrowia, sezon wycielenia
- charakter laktacji: długość laktacji, wydajność i skład mleka, procent tłuszczu, procent białka, ilość tłuszczu i białka w kg, przebieg produkcji mleka
Wydajność i skład mleka oceniamy za pomocą testu: 100 dni; 200 dni wydajność mleczna
- procent białka ilość białka i tłuszczu w kg Wydajność życiowa - suma mleka, tłuszczu, białka ze wszystkich laktacji w ciągu życia
Indeksy:
Indeks Johansona - Stałość i wytrwałość laktacji: indeks = ilość mleka udojonego od 101 dni do 200 dni laktacji / ilość mleka w pierwszych 100 dniach * 100%
Indeks Bartleta - indeks słabości laktacji Bartleta: Indeks = (średnia z 3 miast + 4 miesięcy/8) -(średnia 7 + średnia 8/8)
Indeks Kopeckiego - im indeks bliższy o tym laktacja bardziej wyrównana: indeks = wydajność z danego miesiąca / z poprzedniego miesiąca
Spadek wydajności przy wyrównanej laktacji nie powinien przekraczać 10%.
Znakowanie zwierząt:
- wymrażanie numerów na skórze zwierzęcia (ciekłym azotem)
- wypalanie numeru na rogach
- kolczykowanie
- opaski na szyi
- kontury umaszczenia u bydła łaciatego, cecha indywidualna zwierzęcia
- fotografowanie zwierząt
- badania krwi (serologiczne)
- odciski śluzowicy (linie papilarne)
Obecnie stosuje się jednolity system znakowania:
- paszport zwierzęcia
- kolczyki (wykonane z giętkiego, sztucznego tworzywa: zakładanie z przodu i z tyłu śródmałżowiny w obu uszach, znakuje się krowy i buhaje.
Na kolczykach:
- znak graficzny agencji (rejestr. Modernizację rolnictwa)
- symbol kraju
- 9 cyfrowy numer zwierzęcia
- cyfra kontrolna
Kontrola użytkowości mlecznej krów na podstawie próbnych udojów w określonych odstępach czasu. Stosuje się trzy metody oceny.
A4 i AT4
A4 - odstęp między próbnym udojem 22 - 37 dni, co miesiąc (11 udojów ciągu roku)
AT4 - Ustalenie jakości mleka z pierwszego udoju przemiennie raz rano, raz wieczorem określa się zawartość tłuszczu, białka, laktozy i mocznika, liczba komórek somatycznych (11 próbnych udojów w ciągu roku)
A8 - Odstęp między próbą udoju wynosi 50 - 70 dni, co 2 miesiące. Na podstawie 6 próbnych udojów w ciągu roku)
W metodzie A4 i A8 próbny udój polega na określeniu ilości udojonego mleka od każdej krowy oddzielnie z każdego udoju wykonanego, co 24 godziny. Pobiera się reprezentatywnie próbki mleka w celu wyznaczenia składu i jakości cytologicznej mleka (liczba komórek somatycznych).
Dój mechaniczny
Sekrecja mleka - proces złożony fizjologiczny
Synteza mleka - w komórkach pęcherzykowatych gruczołu mlekowego i jego wydzielanie, podlega hormonowi przedniego płata przysadki mózgowej. (PROLAKTYNA)
Niski poziom prolaktyny powoduje bezmleczność u krowy. Wpływa na sekrecję od pojemności wymienia i częstotliwości dojenia
Oddawanie mleka - odpowiada hormon tylniego płata przysadki mózgowej oksytoyny, odruch bezwarunkowy poprzez zadziałanie bodźca Np. podrażnienie stryków w trakcie toalety, podrażnienie receptorów na skórze wymienia lub odruchu kojarzonego z dojem, gdy mleko znajduje się w zatokach mlecznych (przepuszczanie mleka) oznaka zwiększenia wymienia, stwardnienie, skóra rozciągnięta przekrwiona, dój można rozpocząć w fazie szczytowej najpierw masaż wymienia 0,5 - 1 min. 5- 7 rozpoczyna się działanie hormonu. Rola oksytocyny powoduje skurcz komórek mięsnych - nabłonka oplatających pęcherzyki wymienia i drobne przewody śród i między zrazikowych w wyniku, czego mleko zstępuje do gruczołowej części zatoki do gruczołowej części zatoki mlekowej w części strzykowej zwieracz strzyka okrężny rozbudowany to krowa trudniej się doi.
Należy zapobiegać reakcjom stresowym u krów by dobrze oddawała mleko Np. hałas, zimna woda, zimne kubki udojowe, wtedy następuje blokada, wydziela się hormon adrenalina, która powoduje brak skurczów i nie wydziela mleka.
Zasady pozyskiwania mleka prawidłowy dój
- delikatny - łagodne obchodzenie się ze zwierzęciem
- szybki 6 - 7 minut, bo wtedy działa hormon -
- całkowity - dokładne opróżnienie wymienia większa wydajność krowy, pozyskane ostatnie partie mleka bogate w tłuszcz
- higieniczny - pozyskiwanie mleka z czystego wymienia, aby była jak najmniejsza ilość drobnoustrojów
- utrzymanie wymienia w czystości
- dokładne mycie strzyków
- kąpiel strzyków po doju
- utrzymanie w czystości aparatu do doju
Gdy mleko zalega to wstrzymuje powstawanie nowego mleka.
Metody pozyskiwania mleka:
- ssanie cieląt
- dój ręczny
- dój mechaniczny
Różnią się te sposoby mechanizmem pozyskania mleka i sposobem oddziaływania na wymię. Cielę w czasie wyciskania i wyciągane ze strzyka z równoczesnym jego masażem.
Dój ręczny 40 - 50 oksytocyny
- nie ma wyciągania tylko wyciskanie przy częściowym masażu wymienia
Dój mechaniczny
- Nie ma wyciskania jest wyciąganie mleka ze strzyka przy częściowym masażu wymienia, rozrost oksytocyny 20 p/cm3
Dój składa się z trzech części:
- zabiegi przed udojowe
- dój właściwy
- zabiegi po udojowe
Zabiegi przed udojowe - usunięcie drobnoustrojów z mleka, zbadanie jego wyglądu, konsystencji, cech, które mogą wskazywać na procesy zapalenia wymienia. Wykonujemy oddzielanie z każdego strzyka na kubek z czarną płytką. Oczyszczanie wymienia, czyści się na sucho lub wilgotną ściereczką z wodą temepraturze 40 stopni z dodatkiem środków odkażających Np 2% po ... jest 1% chloroamina, lauresept , sterenol, mastycyt. Następnie wymię osuszyć ściereczką lub ręcznikiem jednorazowego użytku.
Masaż przed udojowy - pobudzanie