rozliczenia międzynarodowe (27 str), Bankowość i Finanse

I WPROWADZENIE DO ROZLICZEŃ MIĘDZYNARODOWYCH

Dewizowe prawo, ogół przepisów prawnych określających zasady obrotu wartościami dewizowymi w danym kraju. Według polskiego prawa dewizowego z 1989 wartościami dewizowymi są: zagraniczne środki płatnicze (waluty obce) zagraniczne papiery wartościowe (m.in. czeki, weksle, akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe), opiewające na waluty obce, złoto lub platynę (w sztabkach), a także krajowe środki płatnicze i papiery wartościowe.

Nowe prawo dewizowe

Wraz ze zmianą koncepcji prawa dewizowego zmieniły się związane z nim podstawowe pojęcia. W związku z dopuszczeniem złotego do transakcji zawieranych w obrocie z zagranicą pojęcie obrót dewizowy obejmuje również płatności w złotych, a także transfer złotych za granicę. Artykuł 13 podaje, że „Zobowiązania pieniężne w obrocie dewizowym z zagranicą mogą być wyrażane wyłącznie w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych. Płatności dokonywane w ramach obrotu dewizowego z zagranicą mogą być dokonywane wyłącznie w krajowych środkach płatniczych lub w walutach wymienialnych bądź dewizach płatnych w takich walutach”. Dzięki temu zapisowi złoty został zrównany z walutami obcymi i wszedł w sferę obrotów dewizowych.

Dla rozliczeń w handlu zagranicznym istotne jest to, że ustawa nie ingeruje w sferę polityki kursowej. Znalazł się w niej tylko zapis mówiący, że kursy waluty krajowej w stosunku do walut obcych, ustalane i ogłaszane przez prezesa NBP, stosuje się w obrocie dewizowym, rozliczeniach i rozrachunkach z NBP. We wszystkich innych segmentach rynku dewizowego, tj. w transakcjach między klientami i bankami oraz między osobami fizycznymi, nadal obowiązuje zasada swobodnego kształtowania się kursów.

Ustawa przyjęła jako naczelną zasadę swobodę obrotu dewizowego. Wyjątkiem od niej jest zakaz dokonywania w kraju płatności dewizami w operacjach gospodarczych.

Ponadto w ustawie pojawiło się rozróżnienie obrotu dewizowego z zagranica na bieżący i kapitałowy.

Na mocy ustawy obrót bieżący jest wolny (umowy o nabywanie towarów, Świadczenie usług, nabywanie lub ustanawianie praw na dobrach niematerialnych, pożyczki i kredyty przeznaczone na finansowanie świadczeń niepieniężnych w ramach tych umów, odraczanie płatności za takie świadczenia, przychody z prowadzenia przedsiębiorstwa, z uczestnictwa w zysku spółki itp.). W obrocie bieżącym obowiązywać będzie pełna swoboda, tak przy zawieraniu transakcji, jak i płatności, i przekazywaniu należności za granicę.

Ograniczenia ustawa wprowadza tylko do obrotu kapitałowego (inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, obrót kredytowy, obrót gospodarczy, obrót depozytowy, obrót gwarancyjny i pozostały obrót.). Ustawa wymienia te rodzaje czynności z zakresu obrotu kapitałowego, które można podejmować tylko po uzyskaniu indywidualnego zezwolenia dewizowego. Pozostałe nie są reglamentowane.

Firmy polskie realizujące kontrakty zagraniczne, podobnie jak w warunkach obowiązywania poprzedniej ustawy, będą zobowiązane do transferu swych należności do kraju. Różnica polega tylko na tym, że obecnie należności będą mogły być sprowadzane w formie złotych polskich. Pozostał również nadal obowiązek dokonywania i przyjmowania płatności oraz transferu dewiz za granicę za pośrednictwem banków, ale z licznymi wyjątkami.

Obrót międzynarodowy, ruch towarów, usług i środków finansowych między poszczególnymi krajami. Rozmiary obrotu międzynarodowego rosną w miarę gospodarczego rozwoju krajów, pogłębiania się międzynarodowego podziału pracy oraz postępu w dziedzinie transportu i komunikacji. Obrót międzynarodowy rozwija się szczególnie szybko od zakończenia II wojny światowej.

Podstawowymi działaniami obrotu międzynarodowego są: handel zagraniczny, transport morski, kolejowy, samochodowy i lotniczy oraz operacje finansowe i bankowe.

II MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY

Transakcje walutowe, transakcje dewizowe, transakcje kupna-sprzedaży, których przedmiotem są waluty. Transakcje walutowe dokonywane są na rynku walutowym, obejmującym obrót bankowy, giełdowy oraz wolny rynek (np. kantory).

Pieniądz, powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczaju środek regulowania zobowiązań, pełniący rolę powszechnego ekwiwalentu. Pieniądz pojawił się jako pośrednik w procesach wymiany wówczas, gdy nabrały one cech masowej powtarzalności, regularności, a więc w okresie przechodzenia od gospodarki naturalnej do towarowej.

Uczestnictwo pieniądza w wymianie pozwoliło zastąpić dotychczasową wymianę bezpośrednią towaru na towar dwoma odrębnymi, niezależnymi od siebie aktami: towar - pieniądz i pieniądz - towar, co w istotny sposób ułatwiło i wpłynęło na rozwój wymiany towarowej.

W swej wielowiekowej historii pieniądz podlegał ewolucji pozwalającej wyodrębnić, w zależności od jego zewnętrznej postaci i zasad funkcjonowania, kolejne etapy: pieniądza towarowego, w końcowej fazie przybierającego postać pieniądza kruszcowego, pieniądza papierowego i pieniądza bezgotówkowego.

Pieniądza funkcje, zadania, jakie spełnia pieniądz w procesie swojego obiegu. Pieniądz jest:

1) miernikiem wartości - za pomocą ceny pozwala różnorodne towary sprowadzić do porównywalności, wyrażając ich wartość w tych samych jednostkach.

2) środkiem cyrkulacji (obiegu) - pośredniczy w transakcjach, w których następuje równoczesne wzajemne przekazanie towaru i pieniądza między ich uczestnikami.

3) środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia skarbu, rezerw.

4) środkiem płatniczym - w sytuacji regulowania zobowiązań typu transferowego (płatności transferowe) lub w transakcjach wymiennych, w których przepływ towaru i pieniądza nie jest jednoczesny (opłaty za energię elektryczną, gaz, telefon, wypłata wynagrodzeń itp.).

5) pieniądz niektórych wysoko rozwiniętych krajów może być również pieniądzem światowym (międzynarodowym), co oznacza wypełnianie przez niego wymienionych wcześniej funkcji w odniesieniu do transakcji i rozliczeń pomiędzy krajami (np. dolar amerykański).

Euro, wspólna waluta krajów Unii Europejskiej, wprowadzana obecnie w wyniku postanowień traktatu z Maastricht (1992) o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU, Economic and Monetary Union). Proces wprowadzenia euro podzielony został na 3 etapy. W pierwszym ustalono listę państw zakwalifikowanych do EMU (maj-grudzień 1998). Znalazły się na niej: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy.

Szwecja, Wielka Brytania i Dania nie wyraziły chęci przystąpienia do EMU, Grecja - nie spełniła warunków konwergencji. Należą do nich: stopa inflacji nie wyższa niż 1,5 punktu procentowego od średniej inflacji w trzech krajach Unii o najniższej inflacji, stopy procentowe (dla 10-letnich obligacji skarbowych) nie wyższe niż 2 punkty procentowe od średniej stopy dla trzech krajów Unii o najniższej inflacji, wahania kursu walutowego w przedziale 15%, przy braku dewaluacji w ostatnich dwóch latach, deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, dług publiczny nie większy niż 60% PKB.

W EMU uczestniczyć mogą jedynie kraje UE, mające niezależny bank centralny i zakwalifikowane przez Komisję Europejską. W etapie tym utworzono Europejski Bank Centralny oraz ustalono wzajemne kursy walut tych państw. W drugim etapie wprowadzono euro jako jednostkę rozliczeniową w operacjach bezgotówkowych przy równoczesnym funkcjonowaniu walut narodowych oraz ustalono kursy pomiędzy euro a walutami narodowymi (styczeń 1999 - grudzień 2001). W trzecim etapie do obiegu wprowadzone zostaną banknoty i monety euro, emitowane przez Europejski Bank Centralny przy jednoczesnym wycofaniu walut narodowych (styczeń - lipiec 2002). Relację wartości euro do ecu ustalono w proporcji jeden do jednego.

Europejska Unia Płatnicza, European Payments Union, EPU, wielostronne porozumienie finansowo-kredytowe państw-członków Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej, zawarte w 1950, w celu stworzenia systemu wielostronnych rozliczeń międzynarodowych w warunkach braku wymienialności walut, a także wzajemnego kredytowania obrotów handlowych. Comiesięcznych rozliczeń na zasadzie clearingu i ustalenia zadłużenia lub wierzytelności poszczególnych krajów względem Unii dokonywał Bank Rozrachunków Międzynarodowych, a salda podlegały spłacie w złocie lub dolarach USA. Początkowy kapitał EPU w wysokości 350 mln dolarów, umożliwiający rozpoczęcie działalności i zapewniający płynność, pochodził z USA i stanowił formę pomocy dla Europy Zachodniej w ramach planu Marshalla. Po reformie systemów walutowych w 1958 i wprowadzeniu wymienialności walut EPU została rozwiązana, a w jej miejsce powstał Europejski Układ Walutowy.

Europejska jednostka walutowa, European Currency Unit, ECU, międzynarodowa jednostka walutowa stosowana w rozliczeniach z Europejskim Funduszem Współpracy Walutowej oraz pomiędzy krajami zrzeszonymi w Europejskim Systemie Walutowym (Unia Europejska). W coraz większym zakresie stosowana także do ustalania wartości międzynarodowych papierów wartościowych.

Jej wartość określana jest na podstawie koszyka walutowego, składającego się z 10 walut krajów Unii Europejskiej, proporcjonalnie do ich udziału w obrotach towarowych wewnątrz Unii.

Instytucje finansowe:

Bank centralny, naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju. Współczesna instytucja banku centralnego jest wynikiem ewolucji, która datuje się od założenia w 1694 Banku Anglii. Doprowadziła ona do zróżnicowania zakresu działania, uprawnień, stopnia autonomii, funkcji i narzędzi działania banków centralnych w różnych krajach.

Bank centralny spełnia cztery podstawowe funkcje:

1) jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Wyjątkiem jest tu system bankowy Stanów Zjednoczonych, w których prawo do emisji jednolitej waluty (dolara) ma 12 Rejonowych Banków Rezerwy Federalnej (System Rezerwy Federalnej);

2) jest bankiem banków. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych (polityka pieniężna);

3) jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz;

4) jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

Bank centralny współpracuje z bankami centralnymi innych krajów, przede wszystkim w zakresie międzynarodowej wymiany walutowej w celu stabilizacji lub regulacji kursów. Bank centralny jest z reguły własności skarbu państwa, a jego dochody są składnikiem dochodów budżetu państwa. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.

Bank inwestycyjny,

1) instytucja bankowa skupiająca swoje wysiłki na jak najefektywniejszym alokowaniu kapitału (alokacja) przy wykorzystaniu dostępnych metod, technik i instrumentów. Odbywa się to poprzez: działalność na rynku kapitałowym, świadczenie doradztwa finansowego, zarządzanie funduszami, pozyskiwanie kapitału, własne zaangażowanie kapitałowe oraz kreację i obrót instrumentami zabezpieczającymi przed ryzykiem (traded options, finacial futures).

2) wyspecjalizowany bank, działający w Polsce w latach 1950-1969, zajmujący się: gromadzeniem i administrowaniem środkami przeznaczonymi na finansowanie inwestycji, finansowaniem, kredytowaniem i kontrolą inwestycji jednostek państwowych oraz spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego ludności miejskiej oraz kredytowaniem i kontrolą przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.

Bank Inwestycyjny spełniał w procesie planowania inwestycji rolę opiniodawczą i doradczą w stosunku do centralnych oraz terenowych organów administracji gospodarczej. Z dniem 1 stycznia 1970 roku został zlikwidowany w związku ze zmianami jakie zaszły w systemie planowania i zarządzania polską gospodarką. Jego kompetencje przejęły: Bank Handlowy (w stosunku do przedsiębiorstw handlu zagranicznego), Powszechna Kasa Oszczędności (w stosunku do kredytowania indywidualnego budownictwa mieszkaniowego) oraz Narodowy Bank Polski (w pozostałych obszarach).

Bank komercyjny, bank handlowy, typ banku, który w oparciu o przyjęte depozyty oraz środki uzyskane z banku centralnego udziela kredytów, które przynajmniej w części stają się nowymi depozytami, kreującymi dodatkową podaż pieniądza. Bank komercyjny prowadzi rachunki bieżące podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) i instytucji, przyjmuje depozyty terminowe, udziela kredytów. Ponadto wykonuje inne usługi bankowe na rzecz swoich klientów: m.in. finansuje ratalne zakupy dóbr trwałego użytku, prowadzi skup i sprzedaż walut, prowadzi biura maklerskie, wypożycza klientom sejfy do przechowywania kosztowności i papierów wartościowych. Banki komercyjne mogą być własnością publiczną, lecz najczęściej są spółkami akcyjnymi.

Bank Rozrachunków Międzynarodowych, Bank for International Settlements, międzynarodowy bank z siedzibą w Bazylei (Szwajcaria). Powstał w 1930 roku w celu koordynacji i powiernictwa w sprawach rozliczeń związanych z niemieckimi reparacjami wojennymi wynikającymi z I wojny światowej. Jego udziałowcami są banki centralne krajów europejskich. Planowane rozszerzenie jego funkcji nie doszło do skutku wskutek wybuchu II wojny światowej i późniejszego powstania Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Obecnie Bank Rozwoju Międzynarodowego prowadzi międzynarodowe rozliczenia clearingowe (od 1986 roku w ECU), przyjmuje depozyty i udziela kredytów bankom centralnym i organizacjom międzynarodowym, prowadzi z nimi operacje dewizowe i arbitrażowe, promuje współpracę między bankami centralnymi.

</DIV><DIV style="MARGIN-LEFT: 5%; MARGIN-RIGHT: 5%">

Bilans handlowy, bilans handlu zagranicznego, bilans obrotów bieżących, zestawienie wartości wywozu (eksportu) i przywozu (importu) towarów, tzn. dóbr materialnych i usług, w danym okresie (najczęściej roku), sporządzany na podstawie fizycznego ich przemieszczenia przez granice celne kraju on obejmować także przeniesienie praw własności towarów (np. reeksport bez przywozu do kraju). Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy występuje przewaga wartości eksportu nad wartością importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest wyższa od wartości eksportu.

Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu nazywana jest saldem bilansu handlowego lub eksportem netto dóbr i usług. Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego

Bilans płatniczy, bilans obrotów płatniczych z zagranicą, zestawienie wartości wszystkich przychodów i wydatków kraju związanych z jego stosunkami ekonomicznymi z zagranicą w danym okresie (najczęściej w ciągu roku).

Bilans płatniczy jest zawsze wyrównany, tzn. strona przychodowa równa się rozchodowej, co wynika z dwustronnego wykazywania wszelkich transakcji w obrotach z zagranicą podwójnie: od strony rzeczowej i od strony rozliczeń finansowych - wszystkie transakcje płatnicze powodujące wzrost zapasów rzeczowych i finansowych kraju są zapisywane w bilansie płatniczym po stronie "winien", a ich zmniejszenie po stronie "ma".

Wyrównanie bilansu płatniczego nie oznacza zrównoważenia obrotów płatniczych z zagranicą pod względem ekonomicznym.

Istnienie lub brak równowagi bilansu płatniczego można stwierdzić przez analizę takich jego pozycji, jak poziom i zmiany należności i zobowiązań zagranicznych oraz rezerw dewiz (ewentualnie złota). Bilans płatniczy jest aktywny (czynny), gdy wzrastają należności, zmniejszają się zobowiązania lub wzrastają rezerwy dewizowe. Bilans jest pasywny (bierny), gdy zmniejszają się należności, rosną zobowiązania lub zmniejszają się rezerwy dewiz.

Bilans płatniczy składa się z dwóch podstawowych elementów: bilansu handlowego i bilansu obrotów kapitałowych. Ten drugi obejmuje napływ i odpływ pieniądza związany z inwestycjami zagranicznymi (bezpośrednimi i portfelowymi) oraz należności i zobowiązania z tytułu udzielonych i otrzymanych kredytów oraz ich spłat. Ponadto w bilans płatniczy wykazuje się poziom i zmiany długu zagranicznego, zmiany rewaloryzacyjne rezerw i pozostałych należności i zobowiązań zagranicznych oraz zmiany stanu rezerw oficjalnych.

III DOKUMENTY W HANDLOWYCH ROZLICZENIACH ZAGRANICZNYCH

Dokument, przedmiot materialny, zazwyczaj funkcjonujący jako pisemne oświadczenie, w sposób mniej lub bardziej formalny potwierdzający lub opisujący prawdziwość jakiegoś faktu, zdarzenia czy relacji (np. nabycia praw własności).

Także utrwalony w dowolny sposób, przeznaczony do rozpowszechniania (rzadziej na użytek własny) zapis przemyśleń, opinii, twierdzeń itp.

Dokumenty w wąskim rozumieniu dzieli się zazwyczaj na dokumenty urzędowe (protokoły, sprawozdania, zestawienia statystyczne, spisy, pisma) i dokumenty osobiste (spisane własnymi słowami listy osobiste, dzienniki, biografie i inne historie z życia własnego).

Papier wartościowy, dokument uosabiający przysługujący jego posiadaczowi prawa majątkowe. Do najpopularniejszych papierów wartościowych zalicza się akcje, obligacje, bony skarbowe, bony oszczędnościowe, banknoty, czeki i weksle, a także jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (w Polsce także świadectwa udziałowe programu NFI) i losy loteryjne.

Z punktu widzenia rodzaju praw majątkowych można je podzielić na papiery wartościowe reprezentujące współwłasność (akcje) albo wierzytelność (pozostałe). Charakter dochodu uzyskiwanego dzięki posiadaniu papierów wartościowych pozwala wyodrębnić papiery wartościowe przynoszące stały dochód (akcje uprzywilejowane, obligacje o kuponie zerowym lub stałej stopie oprocentowania, weksle) oraz papiery wartościowe przynoszące zmienny dochód (m.in. akcje zwykłe, obligacje o zmiennej stopie oprocentowania, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych).

W zależności od sposobu przenoszenia praw własności rozróżnia się:

1) papiery wartościowe imienne - nazwisko (nazwa) właściciela umieszczona jest na papierze, a przeniesienie praw własności może odbyć się na drodze umowy notarialnej, często tylko za zgodą emitenta (wymaga też odnotowania w odpowiednim rejestrze) lub przez indos.

2) papiery wartościowe na okaziciela - przeniesienie praw własności odbywa się przez wręczenie ich innej osobie.

Papiery wartościowe mogą mieć określony okres funkcjonowania na rynku finansowym, po upływie którego podlegają obowiązkowo wykupowi przez emitenta (np. obligacje, bony skarbowe, weksle) lub umorzeniu (np. losy loteryjne). Mogą mieć też charakter bezterminowy i nie podlegać obowiązkowi wykupu (np. akcje, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, banknoty).

Papiery wartościowe mają cenę nominalną, wypisaną na nich i stanowiącą podstawę praw majątkowych, oraz cenę emisyjną, którą należy za nie zapłacić w momencie zakupu na pierwotnym rynku papierów wartościowych. Cena emisyjna jest zazwyczaj wyższa lub równa cenie nominalnej (zależy to od decyzji emitenta lub od wyniku ofert cenowych w subskrypcji), czasem jednak może być też niższa (w przypadku obligacji o kuponie zerowym lub przetargowej sprzedaży bonów skarbowych).

Papiery wartościowe będące przedmiotem obrotu na rynku wtórnym mają także cenę rynkową, zależną od aktualnej relacji między popytem na nie i ich podażą. Emitentami papierów wartościowych mogą być przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, organy samorządu terytorialnego i państwo, ich nabywcami mogą być wszystkie podmioty gospodarcze, choć ze względu na poziom ceny emisyjnej lub rynkowej nie każdy papier dostępny jest dla każdego nabywcy.

Instrumenty finansowe, papiery wartościowe, towary, obca waluta, metale szlachetne, nieruchomości itp. traktowane jako lokata kapitału.

Faktura, rachunek, dowód transakcji kupna-sprzedaży wystawiany przez dostawcę. Rozróżnia się faktury celne, eksportowe, handlowe, importowe, konsygnacyjne, legalizowane, oryginalne, ostateczne, poświadczone, pro forma, sprzedaży, wewnętrzne, wysyłkowe, zakupu.

Na fakturze znajduje się data, informacje o nabywcy oraz sprzedawcy wraz z ich dodatkowymi danymi (np. Numerem Identyfikacji Podatkowej), a także z ceną oraz ilością kupionych towarów. Faktura stanowi dokument, że transakcja kupna-sprzedaży została zawarta.

Faktura jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych dokumentów handlowych.

Konosament (z niemieckiego Konnossement), papier wartościowy stosowany w morskim obrocie towarowym, stwierdzający przyjęcie przez przewoźnika określonego ładunku do przewozu morskiego i zobowiązanie do wydania ładunku w oznaczonym miejscu posiadaczowi konosamentu. Konosament jest zbywalnym papierem wartościowym, wystawionym na okaziciela, na zlecenie lub określone nazwisko.

DOKUMENTY W HANDLU ZAGRANICZNYM

Dokumenty handlowe:

faktura pro-forma (zał. 1)
faktura handlowa (zał. 2)
EUR-1 i EUR-2 (zał.3)
jednolity dokument administracyjny (zał. 4)

Dokumenty transportowe i spedycyjne:

międzynarodowy kolejowy list przewozowy (zał. 5)
międzynarodowy samochodowy list przewozowy (zał. 6)
międzynarodowy list lotniczy AWB (zał. 7)
konosament B/L (zał. 8)
pocztowy kwit nadawczy, tzw. recepis pocztowy
zlecenie spedycyjne (zał. 9)
zaświadczenie spedytora FCR (zał. 10)
instrukcja wysyłkowa (zał. 11)

Dokumenty ubezpieczeniowe:

polisa ubezpieczeniowa (zał. 12)
certyfikat ubezpieczeniowy

Dokumenty finansowe i umożliwiające dokonanie zapłaty:

weksel ciągniony - trata (zał. 13)
czek (zał.14)
dyspozycja blokady środków (zał. 15)
dyspozycja w sprawie wystawienia/sprzedaży czeku bankierskiego (zał. 16)
zlecenie polecenia wypłaty/pokrycia inkasa (zał. 17)
zlecenie otwarcia akredytywy (zał. 18)
akredytywa (zał. 19)

Innym podziałem dokumentów handlowych jest wyróżnienie dwóch grup:

dokumenty podstawowe - reprezentujące towar,
dokumenty dodatkowe - towarzyszące towarowi.

Do pierwszej grupy zalicza się: dokumenty transportowe i spedycyjne, ubezpieczeniowe oraz fakturę handlową, a do drugiej: dokumenty wymagane przez lokalne przepisy importowe, np. fakturę konsularną, świadectwo pochodzenia, certyfikaty jakościowe.

W praktyce dzielimy dokumenty na:

zwyczajowo stosowane w kontrakcie,
związane z zapłatą za towar, tzw. Dokumenty finansowe,
obejmujące zakończenie i rozliczenie kontraktu.

IV WYBÓR BAZY DOSTAW, FORM ZAPŁATY I USTALENIE WARUNKÓW PŁATNOŚCI W OBROTACH ZAGRANICZNYCH

Kontrakt (z łacińskiego contractus - umowa), w prawie cywilnym zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej kontrahentów, celem osiągnięcia określonego skutku prawnego.

Dostawa, dostawcy, forma pozyskiwania przedmiotów pracy (surowców, półfabrykatów, części, podzespołów) lub wyrobów gotowych (towarów) przez dany podmiot gospodarczy w obrocie krajowym lub międzynarodowym od innego podmiotu (dostawcy), przeprowadzana zwykle w drodze wcześniejszej umowy, mająca charakter aktu jednorazowego lub realizowana według ściśle sprecyzowanego harmonogramu.

Umowa dostawy określa jej przedmiot, ilość, cenę, cechy jakościowe, warunki: terminy płatności, miejsce dostawy, środki transportu, a także sposoby i środki dochodzenia praw, zarówno dostawcy, jak i odbiorcy (np. kary umowne, tryb postępowania na drodze sądowej). Często stosuje się wymóg dokonania przedpłaty (zaliczki) na rzecz dostawcy, na poczet przyszłej dostawy.

INCOTERMS 1990

Incoterms 1990 są podzielone na cztery grupy oznaczone kolejno literami E, F, C i D. Kryterium podziału stanowi zakres ryzyka oraz obowiązków sprzedającego i kupującego. Grupy reguł, jak i poszczególne formuły w danej grupie, są uszeregowane od minimum do maksimum obowiązków sprzedającego. W ramach takiego grupowania można także wyodrębnić podział na formuły zaliczane do tzw. Loco lub franco. Zgodnie z wykładnią loco sprzedający jest zobowiązany postawić towar do dyspozycji kupującego w miejscu jego powstania lub w miejscu, w którym towar znajduje się w momencie podpisania kontraktu. Są to tzw. Formuły miejsca. W formułach franco strony kontraktu precyzują natomiast miejsce, do którego sprzedający musi dostarczyć towar na własny koszt i ryzyko. Do formuł loco zalicza się tylko formuły E, a do formuł franco trzy pozostałe (F, C, D).

GRUPA „E” - sprzedający stawia towar do dyspozycji kupującego w punkcie wydania.

GRUPA „F” - sprzedający dostarcza towar przewoźnikowi określonemu przez kupującego.

GRUPA „C” - sprzedający zawiera umowę przewozu a odpowiedzialność za transport ponosi kupujący.

GRUPA „D” - sprzedający ponosi koszty i ryzyko dostarczenia towaru do określonego miejsca.

RAFTD

RAFTD - wykładnia formuł handlowych powstała i stosowana w handlu zagranicznym Stanów Zjednoczonych.

Choć formuły RAFTD powstały do regulacji obrotów handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych, to jednak w handlu z USA znajdują także zastosowanie formuły Incoterms. Wybór między RAFTD a Incoterms może być także wynikiem negocjacji między stronami kontraktu. Obserwuje się przewagę w stosowaniu Incoterms przy eksporcie do USA i przewagę RAFTD przy imporcie ze Stanów Zjednoczonych.

COMBITERMS

Combiterms - specjalne terminy handlowe dostosowane do dostaw towarów w kontenerach, tzw. Combiterms.

Mimo istnienia Combiterms dostawy w kontenerach mogły i nadal mogą być dokonywane na podstawie terminów Incoterms.

V ŚRODKI ZAPŁATY W HANDLU ZAGRANICZNYM

Czek, papier wartościowy zastępujący w obrocie pieniądz gotówkowy. Jest dokumentem, w którym wystawca poleca - w formie pisemnej - bankowi wypłatę określonej kwoty okazicielowi lub wskazanej osobie. Za pomocą czeku jego wystawca rozporządza środkami pieniężnymi zgromadzonymi w banku.

Czek spełnia głównie funkcję płatniczą, gdyż pozwala regulować na bieżąco różnego rodzaju zobowiązania. Wystawienie czeku wymaga posiadania przez wystawcę odpowiedniego jego pokrycia na rachunku bankowym od momentu wystawienia aż do chwili jego spłaty bądź upływu terminu ustalonego do przedstawienia czeku trasatowi (bank wypłacający kwotę określoną na czeku). Własność czeku może być przenoszona przez jego posiadacza na inną osobę fizyczną lub prawną za pomocą indosu. Czek spełnia więc także funkcje obiegowe.

Wyróżnia się czeki imienne, zawierające w swej treści imię i nazwisko osoby (remitenta) na rzecz której czek został wystawiony, oraz na okaziciela, bez podawania nazwiska jego realizatora.

Ryczałt, sposób płatności, w którym wnosi się zawsze taką samą opłatę, niezależnie od innych czynników. W podatkach oznacza to zapłacenie z góry określonej kwoty podatku, co wynika z niemożności prowadzenia przez firmę szczegółowej rachunkowości swoich operacji. W życiu codziennym opłaty ryczałtowe są wprowadzone przy płatnościach np. za wodę.

Karta kredytowa, specyficzny rodzaj karty płatniczej. Umożliwia np. zakup dóbr i usług bez płacenia gotówką, czekiem czy podjęcie określonej kwoty pieniędzy z bankomatu. Posiadacz karty ma z góry oznaczony przez bank limit wydatków. Regularnie otrzymuje rachunek, który spłacany jest najczęściej z rachunku bieżącego. Jeżeli kwota na rachunku jest niewystarczająca do pokrycia wydatków, uruchomiony zostaje kredyt o odpowiednim oprocentowaniu zależnym od banku (spłata może zostać rozłożona na raty).

Typowymi kartami kredytowymi są Visa, MasterCard, Dinners Club, American Express. W Polsce kartami kredytowymi mogą posługiwać się osoby fizyczne, ale jeżeli w dniu rozliczenia wydatków z bankiem, nie mają środków na pokrycie debetu, to bank, wzywając do uregulowania płatności w określonym terminie, automatycznie blokuje możliwość posługiwania się kartami kredytowymi.

Dewizy, należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach międzynarodowych.

Dewizy występują w postaci weksli, czeków, akredytyw, przekazów bankowych, pocztowych itp. Mogą mieć postać dokumentów lub zapisów na rachunkach bankowych. Dewizy umożliwiają regulowanie należności bez konieczności transferu złota i walut. Transakcje dewizowe dokonywane są przez banki między sobą lub bezpośrednio z klientami.

Kursy dewiz w systemie wymienialności walut (system walutowy) kształtują się na giełdach pieniężnych zazwyczaj nieco powyżej kursów walut, na które opiewają. W systemie waluty niewymienialnej kursy dewiz ustalane są przez rząd.

VI SPOSOBY ZAPŁATY W HANDLU ZAGRANICZNYM

Akredytywa, jedna z form rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi, gwarantująca terminowe otrzymanie pieniędzy przez beneficjenta, tj. osobę fizyczną lub prawną, na rzecz której dokonywane są płatności, oraz ułatwienie dysponowania przez niego tymi pieniędzmi.

W zależności od rodzaju transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi rozróżnia się:

1) akredytywę budżetową, polegającą na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami,

2) akredytywę dla dostawcy (w obrocie krajowym), polegającą na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy,

3) akredytywę pieniężną (w obrocie zagranicznym), polegającą na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zw. listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty.

Ten rodzaj a. znajduje zastosowanie w międzynarodowych transakcjach handlowych oraz w obsłudze ruchu turystycznego (jako voucher). Postępowanie w sprawach dotyczących akredytywy w obrocie międzynarodowym regulują Jednolite zwyczaje i praktyka, uchwalone 1 I 1984 w Paryżu przez Międzynarodową Izbę Handlową.

Inkaso,

1) jedna z form rozliczeń bezgotówkowych stosowanych w Polsce pomiędzy jednostkami gospodarczymi. Polega na złożeniu przez wierzyciela, będącego dostawcą towarów, wykonawcą robót lub usług, polecenia do finansującego go banku, by inkasował należności od odbiorcy.

2) pobieranie należności gotówkowych z tytułu weksli, czeków, papierów wartościowych, listów przewozowych, konosamentu, itp.

Zaliczka, zapłata uiszczona z góry, pokrywająca w części przyszłą należność. Potocznie oznacza pewną kwotę wypłaconą z góry przez pracodawcę, będącą częścią wypłaty, jaką ma otrzymać pracownik w przyszłości. W praktyce podatkowej spotykamy się z zaliczką na podatek dochodowy, która jest wpłacana co miesiąc do urzędu podatkowego przez pracodawcę a conto podatku dochodowego, który ma zapłacić dany pracownik na koniec roku. Zaliczka może też być wpłacona przez jedno przedsiębiorstwo drugiemu i dotyczyć na przykład spodziewanych dostaw towarów lub realizacji jakieś transakcji.

Rozliczenie bezgotówkowe, przekaz środków między dwiema lub więcej osobami lub instytucjami polegający na wykorzystaniu innych możliwości niż przekaz gotówki, przeniesienie środków z rachunku bankowego jednej osoby na rachunek innej za pomocą odpowiednich narzędzi rozliczeniowych.

Do typowych rozliczeń bezgotówkowych należy płatność czekiem, kartą kredytową, kartą płatniczą.

Dewizy, należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach międzynarodowych.

Rozliczenia międzyokresowe, składniki aktywów i pasywów bilansu przedsiębiorstwa, związane ze stosowanymi sposobami rozliczania w czasie niektórych wydatków oraz ich ewidencjonowania jako kosztów działalności przedsiębiorstwa (rozliczenie międzyokresowe czynne - składnik aktywów bilansu), a także ze sposobami rozliczania niektórych wpływów i ich zaliczania do przychodów przedsiębiorstwa (rozliczenie międzyokresowe bierne - składnik pasywów bilansu).

Rozliczenia pieniężne, świadome oraz zgodne z przepisami obowiązującego prawa przemieszczanie środków pieniężnych pomiędzy osobami prawnymi i fizycznymi przede wszystkim z tytułu: umów kupna-sprzedaży, umowy o pracę, umowy dzierżawy bądź najmu, umowy ubezpieczenia oraz świadczeń na rzecz budżetu centralnego lub lokalnego.

Wyróżnia się rozliczenia gotówkowe, polegające na wręczeniu obiegowych znaków pieniężnych, czeku gotówkowego lub dokonujące się za pośrednictwem przekazu pocztowego, pobrania pocztowego bądź przekazu bankowego, a także rozliczenia bezgotówkowe, obejmujące polecenie przelewu, wręczenie czeku rozrachunkowego oraz akredytywę.

VII WEKSEL W ROZLICZENIACH MIĘDZYNARODOWYCH

Weksel, papier wartościowy, w którym wystawca (bądź wskazana przez niego osoba) zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej (sumy wekslowej) w oznaczonym terminie na rzecz remitenta (osoby, na rzecz lub zlecenie której ma zostać zrealizowana płatność).

W zależności od osoby dłużnika wyróżnia się: weksel własny (sola), w którym do zapłaty zobowiązany jest wystawca weksla, i weksel ciągniony (weksel trasowany), w którym wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta).

W zależności od osoby remitenta rozróżnia się: weksel na zlecenie (upoważnia do przeniesienia w drodze indosu prawa do wierzytelności), weksel imienny (zawiera ścisłe określenie osoby remitenta) oraz weksel na okaziciela.

Indos, przeniesienie wszelkich praw płynących z weksla, czeku i niektórych innych rodzajów papierów wartościowych (na zlecenie) przez jego posiadacza (Indosanta) na rzecz innej osoby (Indosatariusza). Rozróżnia się indos pełny (imienny) i in blanco (czysty). Pierwszy polega na wpisaniu przez indosanta na odwrocie papieru wartościowego formuły: "ustępuję na rzecz..." uzupełnionej nazwiskiem lub nazwą indosatariusza i własnym podpisem, w drugim przypadku wystarcza podpis indosanta.

Remitent, w prawie wekslowym osoba, na rzecz której (lub zlecenie) ma być zapłacona kwota zobowiązania wekslowego. Remitentem może być określona osoba fizyczna lub prawna, jej nazwisko lub nazwa na wekslu, który jest wekslem imiennym.

Klauzula "na zlecenie" przed nazwiskiem (nazwą) remitenta daje mu prawo przeniesienia prawa do wierzytelności na inne osoby poprzez indos (remitentem jest wówczas ta osoba, która posiada weksel w momencie upływu terminu jego wykupu, a jej nazwisko (nazwa) widnieje na odwrocie weksla jako ostatnie).

W wekslu na okaziciela remitent jest nieokreślony - prawo do wierzytelności zostaje zrealizowane przez osobę, która jest w posiadaniu weksla w chwili upływu terminu jego wykupu.

Trata, rodzaj papierów wartościowych w postaci weksla trasowanego (ciągnionego), w którym jego wystawca, zwany trasantem, wskazuje osobę dłużnika, określanego mianem trasata, na którym ciąży zobowiązanie wypłacenia sumy wekslowej na rzecz remitenta.

VIII KREDYTY I INNE FORMY FINANSOWANIA W HANDLU ZAGRANICZNYM

Kredyt bankowy, rodzaj kredytu, w którym kredytodawcą jest bank. Cechą kredytu bankowego jest jego zwrotność, terminowość, oprocentowanie oraz zabezpieczenie. W praktyce bankowej wyróżnia się m.in.: ze względu na termin zwrotu kredytu - kredyty krótko-, średnio- i długoterminowe, ze względu na przeznaczenie - kredyty inwestycyjne i konsumpcyjne, ze względu na wysokość oprocentowania - kredyty oprocentowane i nieoprocentowane.

Faktoring (z angielskiego factoring - przekazywanie, pośredniczenie), przekazanie wyspecjalizowanej firmie (faktorowi) wszystkich niezbędnych uprawnień do prowadzenia rachunkowości przedsiębiorstwa (w tym ściąganie wierzytelności i prowadzenie sporów z klientami).

Dyskonto,

1) odwrotność procentu składowego. Technika pozwalająca określić aktualną wartość przyszłych (oczekiwanych) dochodów. Polega na przemnożeniu tych dochodów w kolejnych latach przez współczynnik dyskontowy a_t = 1/(1+r)^t. Znajduje zastosowanie m.in. w rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji i procesach wyceny kapitału.

2) potrącenie odsetek przy zakupie papieru wartościowego (np. weksla) przed upływem terminu jego płatności. Operacje dyskontowe są jednym z rodzajów czynnych operacji bankowych. Przy obliczaniu wartości kupowanego weksla wykorzystuje się podany wyżej współczynnik.

3) różnica pomiędzy wysokością zobowiązania płatnego w przyszłości i ceną, po jakiej wierzyciel odstępuje je przed terminem spłaty. Różnica ta stanowi kwotę odsetek przypadającą następnemu wierzycielowi za okres od chwili nabycia do momentu spłaty zobowiązania. Podstawą obliczenia dyskonta jest istniejąca w danym kraju stopa dyskontowa.

Euro - kredyty

Na rynku europejskim coraz częściej pożyczane są na krótkie terminy środki w walutach wymienialnych (marki, dolary amerykańskie, franki, funty). Eksporterzy występują tutaj jako bezpośredni euro - kredytobiorcy, ale nie mając bezpośredniego dostępu do banków zagranicznych, korzystają z pośrednictwa swoich banków.

Coraz częściej występują kredyty bazujące na prywatnym obrocie euro. Krótkoterminowe finansowanie nimi obrotów zagranicznych nie stwarza problemów. W przypadku średnio lub długoterminowego kredytowania za pomocą euro - kredytów bank macierzysty eksportera musi korzystać ze współpracy z bankami mającymi siedziby za granicą.

Ubezpieczenie kredytu dotyczy 70 - 90% jego wartości. Częściowe ryzyko ponosi eksporter, co ma zabezpieczyć przed podejmowaniem zbyt niepewnych transakcji. Koszt ubezpieczenia wynika z przedmiotu kontraktu i stopnia ryzyka wynikającego z eksportu do kraju kupującego. Ubezpieczenie kredytu eksportowego obejmuje ryzyko:

handlowe - całkowity lub częściowy brak zapłaty
ekonomiczne - niekorzystne zmiany kursowe waluty, w której został udzielony kredyt.
polityczne - wojny, zawieszenie transferu dewiz przez kraj importera
katastroficzne - niekorzystny wpływ klęsk żywiołowych

W Polsce tego typu ubezpieczeniami zajmuje się Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE).

POLITYKA WSPIERANIA DZIAŁALNOŚCI EKSPORTOWEJ danego państwa jest finansowanie przez środki państwowe i organizacji międzynarodowych. Środki państwowe pochodzą z budżetu państwa i z rynku kapitałowego drogą emisji obligacji na rynku wewnętrznym lub międzynarodowym. Do obowiązków organizacji i instytucji państwowych finansujących kredyty eksportowe należą: określenie podstaw finansowania, ustalenie treści umowy kredytowej i zawarcie jej z kredytobiorcą. Nie wykonują one jednak żadnych operacji z dokumentami towarowymi i nie prowadzą rozliczeń tych transakcji. Stroną realizującą umowy kredytowe są właściwe banki eksportera i importera.

Finansowanie działalności eksportowej ma kapitalne znaczenie dla importerów.

Korzystanie z rządowych źródeł kredytowych i z kredytów organizacji międzynarodowych jest również korzystne dla eksportera, co wynika z bardzo dogodnych warunków spłat rat i odsetek kredytowych; często związane z udzielaniem karencji przy spłacie kredytu.

IX INNE FORMY ROZLICZEŃ W HANDLU ZAGRANICZNYM

Barter, wymiana barterowa, bezpośrednia, tj. bezpieniężna wymiana towaru na towar, charakterystyczna dla

naturalnego typu gospodarki.

Każda ze stron transakcji barterowej jest jednocześnie nabywcą i sprzedawcą, a ekwiwalentem jest towar. Wymiana barterowa jest skomplikowana, kosztowna i czasochłonna, wymaga bowiem zetknięcia się dwóch kontrahentów, dysponujących wzajemnie potrzebnymi sobie rodzajami towarów w odpowiednich ilościach.

Współcześnie barter występuje jedynie w bardzo słabo rozwiniętych społecznościach na obszarze Afryki i Azji Południowo-Wschodniej oraz sporadycznie w wymianie międzynarodowej, gdy jedna ze stron (lub obie) cierpi na niedostatek dewiz.

Kompensata, termin międzynarodowy - w prawie międzynarodowym powetowanie strat.

W handlu międzynarodowym wyrównanie należności w formie umownej teoretycznie bez udziału pieniądza, określonymi towarami lub usługami czy surowcami, za inny towar, usługi czy surowce barter.

Clearing, forma rozliczeń finansowych między podmiotami gospodarczymi, polegająca na kompensowaniu w przyjętych okresach wzajemnych należności i zobowiązań oraz regulowaniu (w postaci bezgotówkowej lub kredytu) jedynie salda (różnicy) między nimi. Umowa clearingowa może mieć charakter dwustronny (clearing bilateralny) lub wielostronny (clearing multilateralny).

Najwcześniej (2. połowa XVIII w.) i najpowszechniej rozwinął się on w rozliczeniach międzybankowych. Występuje także w rozliczeniach międzynarodowych, między krajami cierpiącymi na brak wolnych dewiz. Może pojawić się także w rozliczeniach między przedsiębiorstwami (warunkiem jest występowanie wzajemnych dostaw).

Bilateralizm, system bezdewizowych rozliczeń należności i zobowiązań w handlu zagranicznym, dokonywanych na podstawie dwustronnych umów międzypaństwowych. Korzystny dla krajów posiadających niewielkie rezerwy walutowe - pozwala im rozszerzyć zakres wymiany z zagranicą.

Jego wadą jest ograniczenie wymiany do możliwości kraju słabszego ekonomicznie, ze względu na dążenie do zrównoważenia bilansu płatniczego. W przypadku wystąpienia różnicy między należnościami a zobowiązaniami kraje mogą sobie udzielać krótkoterminowych kredytów spłacanych towarami lub dokonywać rozliczenia w walucie światowej (pieniądz).

Przeciwieństwem bilateralizmu jest multilateralizm.

Multilateralizm, system rozliczeń w stosunkach handlowych z zagranicą, oparty na wielostronnych umowach międzypaństwowych, polegający na kompensacie sald bilansu płatniczego. Istniał już w końcu XIX w. w systemie waluty złotej, po II wojnie światowej został zastąpiony systemem umów dwustronnych, bilateralnych, jednak z uwagi na jego wady i niekorzystny wpływ na handel międzynarodowy przywrócono ponownie rozliczenia multilateralne. Warunkiem multilateralizmu jest swobodna wymienialność walut.

X OBRÓT DEWIZOWY - NOWE PRAWO DEWIZOWE

Podstawowymi działaniami obrotu międzynarodowego są: handel zagraniczny, transport morski, kolejowy, samochodowy i lotniczy oraz operacje finansowe i bankowe.

Nowe prawo dewizowe

Ustawa przyjęła jako naczelną zasadę swobodę obrotu dewizowego. Wyjątkiem od niej jest zakaz dokonywania w kraju płatności dewizami w operacjach gospodarczych.

Ponadto w ustawie pojawiło się rozróżnienie obrotu dewizowego z zagranica na bieżący i kapitałowy.

XI INNE TYTUŁY ROZLICZEŃ MIĘDZYNARODOWYCH

Płatności transferowe, przepływy pieniądza pomiędzy podmiotami gospodarczymi, nie związane z obowiązkiem odwrotnego przekazywania dóbr, świadczenia usług, ani z powstawaniem innych bezpośrednich zobowiązań podmiotu otrzymującego wobec podmiotu przekazującego płatności transferowe.

Charakter płatności transferowych mają m.in. podatki, cła, wypłaty rent, emerytur, stypendiów, zasiłków, subwencje dla przedsiębiorstw.