UKŁAD KRĄŻENIA
SERCE:
Układ sercowo- naczyniowy:
Serce leży w przestrzeni zwanej śródpiersiem środkowym. W sercu wyróżniamy:
Podstawę,
Wierzchołek (koniuszek),
Powierzchnię przednią (mostkowo- żebrową),
Powierzchnię tylno- dolną (przeponową),
Powierzchnię lewą (płucną),
Brzeg prawy.
Serce ma 2 przedsionki i 2 komory.
Przedsionki tworzą kieszonkowate uwypuklenia zwane uszkami.
Zastawki w sercu:
Półksiężycowate (w kształcie gniazd jaskółczych)- aorta i pień płucny.
Przedsionkowo- komorowe (oddzielają przedsionki od komór):
- między PP i PK- zastawka trójdzielna,
- między LP i LK- zastawka dwudzielna (mitralna).
Budowa ściany serca (od wewnątrz):
Wsierdzie- to nabłonek spoczywający na błonie podstawnej, wyściełający od wewnątrz ściany serca.
Śródsierdzie- składa się z 3 elementów:
Mięsień sercowy- poprzecznie prążkowany. Jego czynność jest niezależna od woli.
Mm. brodawkowate- ich ścięgna zwane strunami ścięgnistymi przyczepiają się do płatków zastawek przedsionkowo- komorowych.
UWAGA! W mięśniówce komór odnajdujemy mm. brodawkowate, w mięśniówce przedsionków zaś znajdują się mięśnie grzebieniaste!!!
Mięśniówka LK jest grubsza niż PK.
Szkielet serca:
-4 pierścienie włókniste (otaczające ujścia zastawek),
-2 trójkąty włókniste,
-Część błoniastej przegrody międzykomorowej.
Układ bodźco- przewodzący- składa się z elementów zapewniających tzw. automatyzm serca (rytmiczne skurcze i rozkurcze). Należą tu:
- węzeł zatokowo- przedsionkowy,
- węzeł przedsionkowo- komorowy,
- pęczek przedsionkowo- komorowy (pęczek Hissa), który dzieli się na 2 odnogi,
- włókna Purkiniego (zakończenia tego układu).
Układ bodźco- przewodzący regulowany jest przez ośrodki znajdujące się w pniu mózgu.
Nasierdzie
Serce leży w worku osierdziowym.
Osierdzie dzielimy na:
włókniste (na zewnątrz),
surowicze (wewnątrz). Składa się z 2 warstw:
blaszkę trzewną (tzw. nasierdzie- element łączący ścianę serca i osierdzie).
blaszkę ścienną.
Między tymi warstwami znajduje się potencjalna przestrzeń z płynem surowiczym.
Unaczynienie serca:
2 tętnice wieńcowe (prawa i lewa), będące gałęziami aorty wstępującej.
Tętnice te pojawiają się na powierzchni serca między pniem płucnym a uszkiem odpowiedniego przedsionka.
-Tętnica wieńcowa prawa oddaje gałąź międzykomorowa tylną.
- Tętnica wieńcowa lewa oddaje gałąź międzykomorowa przednią.
Żyły serca uchodzą do zatoki wieńcowej, która znajduje się na powierzchni przeponowej między lewym przedsionkiem, a lewą komorą.
Unerwienie serca:
Autonomiczny splot sercowy ( wtórny od splotu śródpiersiowego).
Krążenie duże rozpoczyna się w LK, z której wychodzi aorta (rozprowadza krew po całym organizmie), a kończy się w PP, do którego uchodzą żyły główne górna i dolna.
Krążenie małe zaczyna się w PK, z której wychodzi pień płucny, dzielący się na 2 tętnice płucne, a kończy się w LP, do którego uchodzą żyły płucne (po 2 z każdego płuca).
NAJWAŻNIEJSZE TĘTNICE:
1) AORTA- rozpoczyna się w lewej komorze. Dzieli się na:
Część wstępującą,
Łuk aorty,
Część zstępującą, dzielącą się na:
- część piersiową,
- część brzuszną.
I rzędowe odgałęzienia od aorty:
Część wstępująca aorty ( odchodzą od niej 2 tętnice wieńcowe),
Gałęzie łuku aorty:
a) pień ramienno- głowowy- odchodzi po prawej stronie od łuku aorty i dzieli się na:
- tętnicę szyjną wspólną prawą,
- tętnicę podobojczykowa prawą.
b) tętnica szyjna wspólna lewa- odchodzi po lewej stronie od łuku aorty.
c) tętnica podobojczykowa lewa- j. w.
Aorta piersiowa naczynia więc ściany i narządy klatki piersiowej z wyjątkiem serca.
Aorta piersiowa przechodzi następnie przez przeponę w otworze zwanym rozworem aortowym i staje się aorta brzuszną.
Gałęzie aorty piersiowej dzielimy na:
Ścienne:
- tętnice przeponowe górne,
- tętnice międzyżebrowe tylne.
Trzewne:
- gałęzie przełykowe,
- gałęzie osierdziowe,
- gałęzie oskrzelowe,
- gałęzie śródpiersiowe
Aorta brzuszna- na poziomie L4 dzieli się na 2 tętnice biodrowe wspólne. Każda z nich dzieli się na
tętnicę biodrową wewnętrzną (unaczyniającą ściany i narządy miednicy),
tętnicę biodrową zewnętrzną, przedłużającą się w tętnicę udową.
Gałęzie aorty brzusznej dzielimy na:
Ścienne-(są to zawsze gałęzie parzyste):
- tętnice lędźwiowe,
- tętnice przeponowe dolne.
Trzewne- dzielimy na gałęzie:
parzyste:
- tętnice nerkowe,
- tętnice nadnerczowe,
- tętnice środkowe,
- tętnice jajnikowe,
- tętnice jądrowe.
b) nieparzyste:
- tętnica krezkowa górna i dolna (unaczyniają jelita),
- krótki pień trzewny, który dzieli się na:
- tętnicę wątrobową wspólną,
- tętnicę śledzionową,
- tętnicę żołądkową lewą.
TĘTNICE UNACZYNIAJĄCE KOŃCZYNY.
KOŃCZYNA GÓRNA:
Tętnica podobojczykowa- biegnie poniżej obojczyka i na brzegu zewnętrznym I żebra przechodzi w tętnice pachową.
Tętnica pachowa biegnie w jamie pachowej razem z pęczkami splotu ramiennego i na brzegu dolnym mięśnia piersiowego większego przechodzi w tętnicę ramienną.
Tętnica ramienna biegnie w bruździe przyśrodkowej m. dwugłowego ramienia ( + n. pośrodkowy). W dole łokciowym dzieli się na tętnicę łokciową i promieniową.
Tętnica łokciowa biegnie wzdłuż mm. zgnaczy łokciowych nadgarstka ( + n. łokciowy).
Tętnica promieniowa biegnie wzdłuż m. ramienno- promieniowego (+ gałąź powierzchowna n. promieniowego).
Tętnica podobojczykowa
przedłuża się w :
↓
Tętnica pachowa
↓
Tętnica ramienna
w dole łokciowym dzieli się na:
↓ ↓
Tętnica łokciowa Tętnica promieniowa
kończy się w łuku kończy się w łuku
dłoniowym dłoniowym głębokim
powierzchownym
KOŃCZYNA DOLNA:
Tętnica biodrowa zewnętrzna- poniżej więzadła pachwinowego przedłuża się w tętnice udową.
Tętnica udowa biegnie w tzw. kanale przywodzicieli ( + n. udowo- goleniowy). Przedłuża się ona w tętnicę podkolanową.
Tętnica podkolanowa dzieli się na tętnicę piszczelową przednią i tylną.
Tętnica piszczelowa przednia biegnie w grupie przedniej mm. goleni (+ n. strzałkowy głęboki) i na grzbiecie stopy przechodzi w tętnicę grzbietową stopy.
Tętnica piszczelowa tylna biegnie miedzy warstwą powierzchowną a głęboką mm. grupy tylnej goleni ( + n. piszczelowy). Następnie przechodzi przez kanał kostki przyśrodkowej i na podeszwie dzieli się na tętnicę podeszwową boczną i tętnicę podeszwową przyśrodkową.
Tętnica biodrowa zewnętrzna
↓
Tętnica udowa
↓
Tętnica podkolanowa
↓ ↓
Tętnica piszczelowa Tętnica piszczelowa
przednia tylna
↓ ↓ ↓
Tętnica Tętnica po- Tętnica po-
grzbietowa deszwowa deszwowa
Stopy boczna przyśrodkowa
NAJWAŻNIEJSZE ŻYŁY
Układ żylny jest bardziej urozmaicony od tętniczego, gdyż oprócz systemy żył głębokich (towarzyszących tętnicom), istnieją żyły powierzchowne, przebiegające w tkance podskórnej i uchodzące do żył głębokich.
Żyła główna górna- powstaje na wysokości II chrząstki żebrowej po stronie prawej z połączenia 2 żył ramienno- głowowych.
Żyła ramienno głowowa powstaje z połączenia żyły szyjnej wewnętrznej z żyłą podobojczykową. Miejsce tego połączenia nosi nazwę kąta tylnego.
Żyła główna górna zbiera krew z:
- całej nadprzeponowej części ciała.
Jej głównym dopływem są żyły nieparzyste. Żyła główna górna biegnie ku górze na prawo od aorty brzusznej, przechodzi przez przeponę ( w otworze żyły głównej dolnej) i uchodzi do PP serca.
UWAGA!!!
Tętnica ma odgałęzienia, lub gałęzie!!!
Żyła ma dopływy!!!
Żyła główna dolna- powstaje z połączenia 2 żył biodrowych wspólnych na poziomie L4.
Żyła biodrowa wspólna powstaje z połączenia żyły biodrowej wewnętrznej i zewnętrznej.
Dopływy żyły głównej dolnej:
Ścienne:
Żyły przeponowe dolne
Żyły lędźwiowe
Trzewne
Żyły nerkowe,
Żyły wątrobowe!!!,
Żyła jajnikowa prawa,
Żyła jądrowa prawa,
Żyła nadnerczowa środkowa prawa,
Po lewej stronie odpowiednie żyły ( lewe) uchodzą do żyły nerkowej lewej.
Żyła główna dolna zbiera krew z:
- podprzeponowej połowy ciała,
- parzystych narządów jamy brzusznej,
- wątroby!!!.
Żyła wrotna- ma 3 części:
zatrzustkową (ku tyłowi od głowy trzustki),
zadwunastniczą (ku tyłowi od dwunastnicy),
sieciową (w obrębie tzw. sieci mniejszej w więzadle wątrobowo- dwunastniczym)
Żyła wrotna powstaje z połączenia 3 żył:
krezkowej górnej,
krezkowej dolnej,
śledzionowej.
Żyła wrotna wchodzi do wnęki wątroby i rozdziela się na coraz mniejsze naczynia żylne.
Z wątroby krew jest odprowadzana przez żyły wątrobowe, które uchodź do żyły głównej dolnej.
W wątrobie istnieje sieć dziwna: żylno- żylna.
Żyły nieparzyste to żyły zbierające krew ze ścian i trzew klatki piersiowej, z wyjątkiem serca!!!
Ich dopływy odpowiadają więc odgałęzieniom aorty piersiowej.
Wyróżniamy 3 żyły nieparzyste:
Żyła nieparzysta- biegnie po prawej stronie kręgosłupa,
Żyła nieparzysta krótka - biegnie po lewej stronie kręgosłupa od dołu do góry,
Żyła nieparzysta krótka dodatkowa- biegnie po lewej stronie kręgosłupa od góry do dołu.
Dwie ostatnie żyły uchodzą do żyły nieparzystej, tworząc charakterystyczny układ litery H na przedniej powierzchni kręgosłupa piersiowego.
ŻYŁY KOŃCZYN
A) KOŃCZYNA GÓRNA:
Żyły głębokie KG (kolejność od obwodu do centrali):
2 żyły promieniowe + 2 żyły łokciowe
=
2 żyły ramienne
↓
Żyła pachowa
↓
Żyła podobojczykowa + żyła szyjna wewnętrzna
=
Żyła ramienno- głowowa
Żyły powierzchowne KG:
Żyła odpromieniowa- rozpoczyna się na poziomie kciuka, biegnie na przednio- bocznej powierzchni przedramienia ramienia. W trójkącie naramienno- piersiowym uchodzi do żyły pachowej!!!!
Żyła odłokciowa- jest krótsza, zaczyna się na poziomie małego palca, biegnie na przednio- przyśrodkowej powierzchni przedramienia i powyżej dołu łokciowego uchodzi do 1 z żył ramiennych.
Obie te żyły łącza się w dole łokciowym tzw. żyłą pośrodkową łokcia.
B) KOŃCZYNA DOLNA:
I. Żyły głębokie KD:
2 żyły piszczelowe przednie + 2 żyły piszczelowe tylne
=
Żyła podkolanowa
↓
Żyła udowa
↓
Żyła biodrowa zewnętrzna + żyła biodrowa wewnętrzna
=
Żyła biodrowa wspólna
Żyły powierzchowne KD:
Żyła opdpiszczelowa- rozpoczyna się na poziomie kostki przyśrodkowej, biegnie na powierzchni przednio- przyśrodkowej podudzia i uda. W tzw. rozworze odpiszczelowym uchodzi do żyły udowej.
Żyła odstrzałowa- rozpoczyna się na poziomie kostki bocznej, biegnie na tylnej powierzchni łydki i uchodzi do żyły podkolanowej.
GŁÓWNE PRZEWODY CHŁONNE
PRZEWÓD PIERSIOWY,
PRZEWÓD CHŁONNY PRAWY.
Przewód piersiowy- rozpoczyna się na poziomie L1 w poszerzeniu zwanym zbiornikiem mleczu. Uchodzą do niego pnie lędźwiowe i jelitowe. Przewód piersiowy biegnie ku górze, przechodzi przez przeponę ( z aortą) i biegnie w klatce piersiowej w przestrzeni zwanej śródpiersiem tylnym. Następnie przewód ten uchodzi do żyły ramienno- głowowej w lewym kącie żylnym.
W klatce piersiowej uchodzą do niego 3 pnie:
Oskrzelowo- śródpiersiowy lewy,
Podobojczykowy lewy,
Szyjny lewy.
Przewód piersiowy zbiera chłonkę z
obu KKD,
jamy brzusznej,
miednicy,
lewej połowy klatki piersiowej,
lewej połowy głowy i szyi,
lewej KG.
Przewód chłonny prawy- jest krótszy. Przewód ten uchodzi w prawym kącie żylnym do żyły ramienno- głowowej prawej.
Powstaje w klatce piersiowej z połączenia 3 pni:
Oskrzelowo- śródpiersiowego prawego,
Podobojczykowego prawego,
Szyjnego prawego.
Do układu chłonnego należą też:
WĘZŁY CHŁONNE- największe grupy węzłów chłonnych to:
- węzły chłonne pachowe,
- węzły chłonne pachwinowe,
- węzły chłonne głowy i szyi.
NARZĄDY LIMFATYCZNE:
a) ośrodkowe:
- szpik kostny,
b) obwodowe:
- grasica,
- grudki chłonne,
- węzły chłonne,
- migdałki,
- śledziona
c) inne skupiska tkanki limfoidalnej:
- MALT- związane z błonami śluzowymi,
- GALT- związane z jelitem,
- BALT- związane z błoną śluzową oskrzeli.
4