Kluczowe słowo pedagogika i jego rodzina

pedagogika
z języka greckiego paidagogos, oznaczający niewolnika w Grecji starożytnej, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń, zwane palestrą.

paidagogos
etymologicznie oznacza „prowadzący chłopca”, początkowo fizycznie, następnie prowadzący go moralnie i duchowo.

pedagogia
oznacza samo dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych.

edukacja
często stosowany wymiennie z terminami kształcenie i wychowanie, dotyczy praktycznej działalności wychowawczej, a w jej obrębie także i refleksji nad nią

kształcenie
w ujęciu ogólnym oznacza całokształt takich poczynań , czynności, działań procesów i metod oddziaływania na osoby i grupy, by efektem było wykształcenie tych osób i grup rozumiane jako opanowanie podstawowych wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwoju zdolności do samowychowania i samokształcenia

wychowanie
w szerszym sensie definiowane jako oddziaływanie całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych, indywidualnych, profesjonalnych, i nieprofesjonalnych przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju jednostki ludzkiej w jej sferze fizycznej, umysłowej, społecznej, kulturowej i duchowej

hebagogika
dział pedagogiki zajmujący się wychowaniem młodzieży; termin pochodzi od słowa hebe, oznaczającego dojrzałość płciową ;

andragogika
obejmującą oświatę i wychowanie dorosłych ; termin pochodzi od greckiego słowa andros, oznaczającego mężczyznę ;

gerontagogika
pedagogika wieku starszego; od greckiego terminu geras, oznaczającego starość.

pedagog
termin oznaczający ludzi zawodowo zajmujących się sprawami wychowania

paideia
całość czynności i skutków wychowawczych.

pedologia
nauka o dziecku.

pedolog
badacz rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci młodszego wieku.

pedagologia
uniwersytecka nauka o pedagogice.

pedagolog
naukowiec, zajmujący się teoretycznie wychowaniem w ogóle.

pedeutologia
nauka o pedagogu, nauczycielu.

pedeutolog
teoretyk, zajmujący się zagadnieniami kształcenia i dokształcania nauczycieli.

pedeutagog
praktyczny wychowawca nauczycieli kształcących lub dokształcających się.

Terminy wychowanie i kształcenie oraz ich rodziny

samowychowanie
oznacza samorzutną pracę człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakterystycznych i własnej osobowości - stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.

synchroniczny wymiar wychowania
definiowany jako ujmowanie wielości relacji zachodzących w wychowaniu w kilku jego planach : w skali makrokosmosu, określonego systemu społecznego lub w skali różnorodnych instytucji.

diachroniczny wymiar wychowania
obejmuje zdarzenia wychowania w ich ciągu - w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

samokształcenie
czasem zwane również samouctwem - oznacza osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść i środki ustala sam podmiot.

samouctwo
patrz samokształcenie.

wykształcenie
rozumiane jest jako rezultat procesu kształcenia i samokształcenia, zarówno w zakresie ogólnym, jak i specjalistycznym, obejmujący zasób opanowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce oraz sprawności, zdolności i postawy, co umożliwia branie udziału w życiu społecznym i wykonywanie jakiegoś zawodu.

global education
globalna, całościowa (światowa lub ogólnoświatowa) edukacja

global perspectives education
edukacja dotycząca ogólnoświatowych perspektyw.

international education
edukacja dotycząca stosunków między państwami .

comparative education
edukacja porównawcza.

humanking education
edukacja dotycząca ludzkości.

homo educandus
pojęcie traktujące człowieka, jako istotę zdolną do edukacji, będącej, od tysiącleci, jedną z form życia społecznego.

education recurrente
powrotne kształcenie.

education iterative
edukacja zmierzająca do rozwiązywania sprzeczności między szkołą zinstytucjonalizowaną i oświatą niezinstytucjonalizowaną, łącząc je w jednym spójnym systemie, w którym uzupełniają się one i harmonizują.

formacja
pojęcie obejmujące jakby łącznie wszystkie takie terminy jak : wychowanie, nauczanie, kształcenie.

apostolat
termin używany w wychowaniu chrześcijańskim na podkreślenie wpływów wychowawczych czegoś, budujące wychowanków.

Najnowsze słownictwo reformy

Nauczyciel, aby mógł odnaleźć się w zreformowanej szkole jest zobligowany do ciągłego doskonalenia się. Ma mu w tym pomóc m.in. utworzony przez MEN nowoczesny system doskonalenia i doradztwa. Wprowadzenie tego systemu przyniosło całą gamę nowego słownictwa.

program
najczęściej oznacza on plan, rozkład, kalendarz, projekt, zarys treści i metod określonej dziedziny nauki.

program szkoły
zaplanowane działania szkoły w obszarze oddziaływań dydaktycznych, wychowawczych i środowiskowych oraz rozwoju szkoły, służące urzeczywistnieniu wizji szkoły.

program nauczania szkoły
traktowany jako opis działań podejmowanych przez szkołę, umożliwiających realizację zadań edukacyjnych określonych w podstawie programowej, przewidzianych dla danego etapu lub etapów nauczania.

szkolny zestaw programów nauczania
obejmujący całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego, uwzględniający wymiar wychowawczy.

program wychowawczy szkoły
traktowany jako całościowy opis zadań wychowawczych, których chce się podjąć dana szkoła.

ukryty program
oznaczający obszar takich działań szkoły, które trwale i zasadniczo określają wpływ, danej placówki, mimo że wcale nie zostały zaplanowane.

zadania edukacyjne szkoły
oznaczające długoterminowe cele określające kierunki działania szkoły w obszarze programu szkoły.

zajęcia edukacyjne
zajęcia o charakterze dydaktyczno - wychowawczym, w toku których odbywa się nauczanie przedmiotów (bloków przedmiotowych), kształcenie zintegrowane lub realizacja ścieżek edukacyjnych.

etap edukacyjny
odpowiedni okres kształcenia o wyróżnionych celach, stanowiących całość dydaktyczną.

blok przedmiotowy
zintegrowane treści i umiejętności z różnych dziedzin wiedzy, realizowanych w toku jednolitych zajęć edukacyjnych.

ścieżka edukacyjna
oznacza zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć.
Językowo termin ścieżki edukacyjnej jest nowym związkiem frazeologicznym. Słowo ścieżka jest w nim prawdopodobnie traktowane jako rodzaj drogi przebiegającej przez coś ( poszczególne zajęcia) i prowadzącej do czegoś (do wychowania ). Ścieżki te, nazywane też czasem międzyprzedmiotowymi, zawierają liczne, tzw. edukacje.
I tak w szkole podstawowej przewidziane edukacje mają następujące nazwy:

• edukacja ekologiczna,

• edukacja czytelnicza i medialna,

• edukacja prozdrowotna,

• wychowanie do życia w społeczeństwie,

1. wychowanie do życia w rodzinie,

2. edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie,

3. wychowanie patriotyczne i obywatelskie.

Natomiast w gimnazjum nazwy niektórych edukacji w poszczególnych ścieżkach różnią się nieco od tych ze szkoły podstawowej. Są to:

• edukacja filozoficzna,

• edukacja prozdrowotna,

• edukacja czytelnicza i medialna,

• edukacja ekologiczna,

• edukacja regionalna- dziedzictwo kulturowe w regionie,

• obrona cywilna

• edukacja europejska

• kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej.

ścieżka międzyprzedmiotowa
patrz ścieżka edukacyjna.

integracja
oznacza scalanie, proces tworzenia całości z części.

nauczanie zintegrowane
proces dydaktyczny łączący kompetencje i treści nauczania wielu przedmiotów oraz uwzględniający cele wychowawcze; jest przeciwieństwem wąsko pojętego nauczania przedmiotowego, odnoszącego się jedynie do dorobku akademickiego jednej dziedziny naukowej

integracja międzyprzedmiotowa
działanie nauczycieli w sferze programowego funkcjonowania szkoły, polegające na szukaniu związków pomiędzy poszczególnymi przedmiotami nauczania. W obrębie tej integracji rozróżnia się trzy modele:

1. Model monodyscyplinarny - tzn. jednoprzedmiotowy,

2. Model multidyscyplinarny - tzn. wieloprzedmiotowy,

3. Model interdyscyplinarny - tzn. międzyprzedmiotowy

model monodyscyplinarny
patrz integracja międzyprzedmiotowa.

model multidyscyplinarny
patrz integracja międzyprzedmiotowa.

model interdyscyplinarny
patrz integracja międzyprzedmiotowa.

kształcenie zintegrowane
oznaczające, w myśl reformy, system nauczania w klasach I - III sześcioletniej szkoły podstawowej. Dotychczas na określenie praktycznej działalności nauczycieli w klasach I - III używano terminu nauczanie początkowe.

nauczanie początkowe
patrz kształcenie zintegrowane.

projekt edukacyjny
oznaczający pilotażową metodę pracy nauczyciela w tworzeniu międzyprzedmiotowych programów.

projekt międzyprzedmiotowy
rozumiany jako narzędzie do pracy grupowej, metoda wykonywania określonego zadania przez uczniów.

interdyscyplinarny przewodnik dydaktyczny
traktowany jako jedna z najnowszych pomocy dydaktycznych.

szkoła podstawowa (sześcioletnia)
Słowo „podstawowy” w języku ogólnopolskim oznacza to, co stanowi podstawę czegoś, na którym się coś opiera; będące zasadniczym elementem czegoś, punktem wyjścia. Wydaje się, że właśnie takie rozumienie pojęcia towarzyszyło twórcom tego typu szkoły. Wielokrotnie podkreśla się bowiem, że głównym zadaniem szkoły podstawowej jest kształtowanie w uczniach podstawowych umiejętności i postaw, umożliwiających im poznawanie świata, inspirowanie aktywności oraz motywowanie do dalszej edukacji.

gimnazjum (trzyletnie)
definiowane przez Słownik języka polskiego jako nazwa szkoły średniej ogólnokształcącej lub zawodowej przygotowującej wychowanków do liceum lub do szkoły wyższej. W Polsce ten typ szkoły funkcjonował do 1948 roku.Obecne, nowe gimnazjum nawiązuje do tradycji przedwojennych, m.in. również przez użycie nazwy. Podkreśla się, że nowe gimnazjum, stanowi jeden z najważniejszych elementów nowego systemu edukacji. Jego kluczowym zadaniem jest wdrażanie ucznia do samodzielności.

liceum profilowane (trzyletnie)
dotąd oznaczało czteroletnią szkołę ogólnokształcącą lub zawodową. Nowe liceum według założeń reformy ma być krótsze i stawiać w swojej działalności przede wszystkim na kształtowanie wśród swoich wychowanków dojrzałości.

liceum uzupełniające (dwuletnie)
liceum po szkole zawodowej.

sieć szkół
oznacza liczbę i rodzaj szkół, odległość między nimi oraz rejony szkolne. Obecnie, w związku z rozwojem współczesnych teorii zarządzania oświatą pojawiło się inne, ważne znaczenie terminu „sieć”. Pod tym pojęciem rozumie się ostatnio także określony typ struktury organizacyjnej, charakteryzującej się następującymi cechami:

• brakiem hierarchii;

• brakiem członu kierowniczego;

• brakiem podporządkowania;

• dominacją więzi informacyjnych i więzi współpracy;

• tymczasowością ustaleń odnośnie do obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności;

• specjalizacją wynikającą z zainteresowań i fachowości;

• minimalnym stopniem sformalizowania procedur działania.

drożność szkolnictwa
oznaczająca możność przechodzenia bez straty czasu ze szkoły niższego stopnia do szkoły stopnia wyższego.

wizja szkoły
sprecyzowana idea rozwoju wynikająca z dążeń ludzi. Szkoła jako instytucja też powinna mieć wizję tego, co zamierza robić.

misja szkoły
Pojęcie misji w języku polskim definiowane jako: odpowiedzialne zadanie do spełnienia, ważne zlecenie do wykonania; posłannictwo. W przypadku szkoły misja rozumiana jest jako wykładnia filozofii podejmowanych działań. Jej rolą jest skoncentrowanie się na tym, co ważne i istotne w działalności szkoły. Misja szkoły ukierunkowuje realizację wizji szkoły.

image
tłumaczone jako oblicze, wizerunek; w przypadku placówki oświatowej oznacza sumę subiektywnych opinii o jakości jej nauczania i kontaktów ze środowiskiem.

zasoby
ogólnie rozumiane jako pewna ilość czegoś zebrana, nagromadzona w celu wykorzystania w przyszłości. W przypadku szkoły stanowią one potencjał, na którym opierane są wszelkie plany i działania.

potrzeby szkoły
jako termin fachowy zasadniczo nie odbiega od ogólnego rozumienia potrzeb, które są najczęściej utożsamiane z oczekiwaniami i dążeniami grup lub jednostek o charakterze podstawowym albo złożonym. Potrzeby wynikają z chęci uzupełniania braków, urzeczywistniania marzeń i wyobrażeń. Ich zaspokojenie powoduje: zadowolenie, zmianę jakości, samorealizację, spełnienie, zachęca do podejmowania dalszych działań.

planowanie z przyszłości
nowy termin oznaczający metodę doskonalenia podejścia do projektowania działalności szkoły, które punktem startu czyni jej antycypowaną przyszłość, tj. wizję rozwoju.

SWOT (akronim)
pochodzi od pierwszych liter angielskich terminów:
Strengths - mocne strony
Weaknesses - słabe strony
Opportunities - szanse
Threats - zagrożenie
Termin ten oznacza technikę służącą do analizy sytuacji wewnętrznej oraz zewnętrznej organizacji, czyli np. szkoły.

wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli
w skrócie często używane jako WDN, jest nazwą strategii rozwijania szkół.

monitorowanie
oznaczające w przypadku szkoły proces badania rezultatów pojawiających się podczas urzeczywistniania określonego planu działania.

ewaluacja
co ustalanie wartości i ceny czegoś; ocenianie, oszacowanie.

ewaluacja w systemie oświaty
oznaczająca badanie jakości w celu korygowania działań oraz rozwiązań strukturalnych i programowych w systemie edukacji.

ewaluacja wewnątrzszkolna
kilka sposobów postępowania, tj. przemyślane, planowe działanie szkoły, opracowywanie własnego modelu przekazywania informacji wartościujących, wypracowywanie procesu oceniania metod badawczych, rozpowszechnianie wyników w postaci raportów i diagnoz, wykorzystywanie dorobku w doskonaleniu jakości pracy.

holistyczne ujęcie w edukacji
całościowe ujmowanie wszystkich poczynań pedagogicznych nowej szkoły. Ma temu pomóc m.in. wprowadzanie różnego rodzaju tzw. standardów, które ogólnie określane są jako „ przeciętna norma, przeciętny typ, model; wzorzec”.

standard
przeciętna norma, przeciętny typ, model; wzorzec.

standardy edukacyjne
odnoszące się do działań prowadzonych w ramach systemu edukacji.

standardy programowe
wymagania, którym powinny odpowiadać programy konstruowane w oparciu o podstawy programowe.

standardy sposobności
wymagania kwalifikacyjne stawiane nauczycielom, oczekiwania względem organizacji zajęć dydaktyczno- wychowawczych, a także oczekiwania w odniesieniu do warunków materialnych placówki .

standardy osiągnięć
oczekiwane od uczniów kompetencje i wiedza po zakończeniu kolejnych etapów kształcenia.

korelacja w nauczaniu
oznacza zsynchronizowanie (czasowe i przestrzenne) treści nauczania różnych przedmiotów wokół wspólnych zagadnień programowych.

benchmarking
termin wywodzący się z angielskiego określenia topograficznego, oznaczającego punkt odniesienia. W teorii zarządzania jest on najczęściej tłumaczony jako metoda uczenia się na cudzych błędach, uczenie się od innych.

mind mapping
metoda, technika określana mapą myśli, mapą mózgu, polegająca na notowaniu wszystkich skojarzeń.

ocena
w języku polskim definiowana jest jako „wyrażony w formie ustnej lub pisemnej sąd o wartości czegoś; osąd, krytyka.Od 1 września 1999 roku w zreformowanej szkole została wprowadzona nowa skala ocen jak i nazwy określające wyniki nauczania i wychowania.
Oceny klasyfikacyjne końcoworoczne (semestralne), począwszy od klasy czwartej szkoły podstawowej, ustalone zostały w stopniach według następującej skali:

1. celujący = 6,

2. bardzo dobry = 5,

3. dobry = 4,

4. dostateczny = 3,

5. dopuszczający = 2,

6. niedostateczny = 1.

W klasach I-III szkoły podstawowej ocena klasyfikacyjna jest tzw. oceną opisową. Poszczególnym stopniom odpowiadają określone zakresy wiedzy, jaką uczeń powinien opanować na daną ocenę. Mają one następujące nazwy:

1. zakres wykraczający - na celujący,

2. zakres dopełniający - na bardzo dobry,

3. zakres rozszerzający - na dobry,

4. zakres podstawowy - na dostateczny,

5. zakres konieczny - na dopuszczający.

Ocenę zachowania końcoworoczną, począwszy od klasy czwartej szkoły podstawowej, ustalono według czterostopniowej skali nadając jej następujące nazwy:

1. wzorowe,

2. dobre,

3. poprawne,

4. nieodpowiednie.

bardzo dobry (stopień szkolny)
patrz ocena.

celujący (stopień szkolny)
patrz ocena.

dobre (stopień z zachowania)
patrz ocena.

dobry (stopień szkolny)
patrz ocena.

dopełniający (stopień szkolny)
patrz ocena.

dopuszczający (stopień szkolny)
patrz ocena.

dostateczny (stopień szkolny)
patrz ocena.

konieczny (zakres wiedzy)
patrz ocena.

niedostateczny (stopień szkolny)
patrz ocena.

nieodpowiednie (stopień z zachowania)
patrz ocena.

podstawowy (zakres wiedzy)
patrz ocena.

poprawne (stopień z zachowania)
patrz ocena.

rozszerzający (zakres wiedzy)
patrz ocena.

wykraczający (zakres wiedzy)
patrz ocena.

wzorowe (stopień z zachowania)
patrz ocena.

diagnoza
rozumiana nie tylko jako analiza danego zjawiska, ale jako jedna z podstawowych funkcji współcześnie pojętej oceny szkolnej.

szkolny system oceniania
określany jako zbiór zasad oceniania w danej szkole wypracowany przez całą radę pedagogiczną.

przedmiotowy system oceniania
zbiór zasad oceniania z danego przedmiotu, wypracowywany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli uczących danego przedmiotu.

samoocena ucznia
celowe i systematyczne zbieranie przez uczniów informacji o przebiegu i wynikach ich własnej pracy.

egzamin
definiowany jest w języku polskim jako sprawdzenie przez osoby kompetentne czyichś wiadomości naukowych lub fachowych przed rozpoczęciem lub po zakończeniu pewnego etapu nauki.
Nazwy poszczególnych egzaminów zależne są od różnych kryteriów ich podziału. Ze względu na rodzaj szkoły wyróżniono:

• Sprawdzian po szkole podstawowej, czyli sprawdzian o charakterze ponadprzedmiotowym pisany w klasie szóstej.

• Egzamin gimnazjalny, pisany w trzeciej klasie gimnazjum.

• Nowa matura, czyli egzamin maturalny, będący formą oceny poziomu wykształcenia ogólnego absolwentów liceów profilowanych i liceów uzupełniających.

egzamin gimnazjalny
patrz egzamin.

nowa matura
patrz egzamin.

sprawdzian po szkole podstawowej
patrz egzamin.

egzamin sprawdzający
w przypadku, gdy uczeń wnosi o dodatkowe sprawdzenie jego wiedzy i umiejętności .

egzamin poprawkowy
wyznaczany w przypadku rocznej oceny niedostatecznej.

nauczyciel
w nowej szkole, jest tym, od którego tak naprawdę najbardziej zależy powodzenie reformy. Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło zmiany w statucie zawodowym nauczycieli. Oto nowe nazwy poszczególnych kategorii nauczycieli:

1. nauczyciel stażysta

2. nauczyciel kontraktowy

3. nauczyciel mianowany

4. nauczyciel dyplomowany

5. profesor oświaty - tytuł honorowy.

dyplomowany nauczyciel
patrz nauczyciel.

mianowany nauczyciel
patrz nauczyciel.

kontraktowy nauczyciel
patrz nauczyciel.

stażysta nauczyciel
patrz nauczyciel.

profesor oświaty
patrz nauczyciel.

coach
indywidualny doradca, instruktor, opiekun, korepetytor.

coaching
termin ten związany jest z doskonaleniem kwalifikacji zawodowych.W języku polskim posiada kilka zbliżonych odpowiedników znaczeniowych. Najczęściej tłumaczony jest jako: wsparcie, doradztwo, indywidualna pomoc, motywowanie i pomoc w rozwoju.
Od słowa coaching pochodzi coach, oznaczający w języku polskim: indywidualnego doradcę, instruktora, opiekuna, korepetytora.
Między tymi terminami zachodzi następujący związek znaczeniowy: coaching jest interakcją dwóch osób: coacha i „ucznia” (tzn. osoby, której czynności są przedmiotem obserwacji i doskonalenia) i polega na udzielaniu indywidualnej pomocy w miejscu pracy w celu doskonalenia umiejętności praktycznych.
W opisywanym obszarze zagadnieniowym używanych jest wiele innych terminów ( zbliżonych do siebie) na oznaczenie osób związanych z doradztwem.
Zarówno są to terminy będące już od jakiegoś czasu w obiegu jak np.

• opiekun naukowy,

• doradca metodyczny,

doradca metodyczny
patrz coaching.

opiekun naukowy
patrz coaching.

lider
ogólnie oznaczający prowadzącego, przewodnika, w przypadku nowocześnie pojętej szkoły, oznacza współcześnie przywódcę, tworzącego wizję szkoły i inspirującego do jej urzeczywistnienia.

mentor
tłumaczony jako doświadczony doradca, przewodnik, wychowawca, i te

moderator
oznaczający osobę moderującą, tj. prowadzącą określoną grupę w sposób pozbawiony mentalności przywództwa, traktujący członków grupy jak równouprawnionych partnerów.

facylitator
ktoś, kto ułatwia, udostępnia coś,

superwizor
oznaczający osobę kierującą, nadzorującą, kontrolującą,

tutor
wychowawca mający nadzór nad studiami przydzielonej mu grupy studentów,

teacher trainer
instruktor, trener.

manager
w powszechnym znaczeniu „zarządca, kierownik”, w przypadku nowoczesnej placówki, zarządca planujący i organizujący bieżące działania szkoły.

refleksyjny praktyk
oznaczający profesjonalistę, doświadczonego, który kieruje się refleksją przed działaniem, w czasie działania i po działaniu.

edukator
może oznaczać osobę, która przeszła określony cykl szkoleń uzyskując umiejętności niezbędne do rozwoju organizacyjnego szkoły, stanowi też nazwę projektu, którego celem jest stymulowanie rozwoju zawodowego edukatorów.

„Nowa Szkoła”
oznacza program Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie, o charakterze ogólnopolskim.

„Kreator”
program, którego celem jest doskonalenie nauczycieli w zakresie umiejętności kluczowych. Słowo kreator zostało tu najprawdopodobniej użyte w znaczeniu „ twórca”.

„Promotorzy reformy”
nazwa programu kształcącego liderów reformy.

„Towarzystwo Szkół Twórczych”
oznaczające organizację, której celem jest współdziałanie w zakresie doskonalenia procesów nauczania i wychowania poprzez projektowanie i upowszechnianie innowacji pedagogicznych.

bon oświatowy
najczęściej rozumiany jako uprawnienie do korzystania z określonej kwoty środków budżetowych na kształcenie dzieci w dowolnie wybranych szkołach przyznawane przez rząd poszczególnym obywatelom.

gimbus
określenie specjalnego autobusu, w wyraźnym kolorze dowożącego uczniów do gimnazjum. Dowóz dzieci gimbusami opłacany powinien być ze środków subwencji gminnej.

granty edukacyjne
używane w znaczeniu kursów doskonalących, dokształcających i studiów podyplomowych związanych z reformą oświatową, organizowanych nieodpłatnie dla nauczycieli, dyrektorów placówek oświatowych itp. Pojęcie grant, najczęściej tłumaczone jest obecnie jako : dar, dotacja, subwencja

Krajowy Fundusz na rzecz Dzieci
fundusz wspierający finansowo wybitnie uzdolnione dzieci i młodzież.




Nurty pedagogiczne

pedagogika humanistyczna
czerpiąca z koncepcji edukacji autorstwa Carla R. Rogersa. Model tej edukacji to PCA (Person Centered Approach), oznaczający podejście skoncentrowane na osobie. W edukacji tej podkreślana jest rola tzw. autokreacji nauczyciela.

PCA (Person Centered Approach)
patrz pedagogika humanistyczna.

autokreacja nauczyciela
w pedagogice humanistycznej używana w znaczeniu twórczego rozwijania samego siebie

facylitator
termin oznaczający w modelu edukacji Rogersa nauczyciela. Najprawdopodobniej pochodzi od angielskiego słowa facilitate, oznaczającego ułatwianie, udostępnianie.

antropologia stosowana
patrz pedagogika Gestalt.

pedagogika Gestalt
współczesny pedagogiczny ruch Gestalt nowy, wielopłaszczyznowy ruch, o nastawieniu holistycznym (gr. holos - ca w ujęciu pedagogiki gestalt.ły), tzn. zmierzającym do „całościowego” ujmowania i traktowania podejmowanych zagadnień i zjawisk. Koncepcja tej pedagogiki opiera się na trzech autonomicznych fundamentach:

1. „Confluent Education”, czyli edukacja „stapiania się”.

2. Themenzentrierte Interaktion, tj. zajęcia interakcyjne skoncentrowane na temacie.

3. Agogika integracyjna (holistyczna), określana w ruchu Gestalt zamiennie z nazwą „antropologia stosowana” ,choć dosłownie agogika jest terminem muzycznym i oznacza indywidualne odchylenia od tempa i rytmu utworu wprowadzone przez wykonawcę, którym towarzyszyć też mogą zmiany dynamiki

confluent education
edukacja „stapiania się” w ujęciu pedagogiki gestalt.

Themenzentrierte Interaktion
zajęcia interakcyjne skoncentrowane na temacie w ujęciu pedagogiki gestalt.

agogika integracyjna (holistyczna)
określana w ujęciu pedagogiki gestalt zamiennie z nazwą „antropologia stosowana” ,choć dosłownie agogika jest terminem muzycznym i oznacza indywidualne odchylenia od tempa i rytmu utworu wprowadzone przez wykonawcę, którym towarzyszyć też mogą zmiany dynamiki.

gestalt
postać, całość , układ spoisty.

gestaltpsychologie
psychologia postaci, kierunek psychologiczny.

holizm
[od gr. holos - cały] całościowe ujmowanie i traktowanie podejmowanych zagadnień, zjawisk.

antypedagogika
radykalny ruch, którego zamierzeniem jest obalenie dotychczasowego sposobu myślenia i traktowania wychowania. Przyjęty w pierwszym członie nazwy tego ruchu prefiks „anty” ma uwydatnić kontrastowość stawianych tez, jak i wywołać silniejsze wrażenie na czytelniku, a tym samym osiągnąć większy efekt.

pedagogika ery elektronicznej
zajmuje się problemami pedagogicznymi, jakie wynikają z rozwoju i dominowania techniki w cywilizacji współczesnej.

„światowa (globalna) wioska”
oznacza naszą planetę zdominowaną przez środki masowego przekazu, zwłaszcza telewizję.

„gorące” środki komunikowania
definiowane są jako te, które przedłużają funkcję jakiegoś jednego zmysłu w kierunku pełnego określenia. Pełne określenie polega na bogatym wyposażeniu w dane. Do gorących środków komunikowania należą m.in. radio, kino.

„zimne” środki komunikowania
to te, które dostarczają niepełnego określenia informacji, wymagającej dopełnienia przez odbiorcę. Do tej grupy środków należą np. telefon, telewizja, mowa.

koncepcja deskolaryzacji społeczeństwa
koncepcja Ivana Illicha głosząca radykalną krytykę współczesnej szkoły. Termin deskolaryzacja tłumaczony jest najczęściej jako odszkolnienie.

kontrkultura
termin pojawił się i upowszechnił w publicystyce i naukach społecznych jako nazwa zbiorcza różnych nurtów myślenia i form działania kwestionujących zastaną kulturę jako całość. Twórcą tego terminu jest teoretyk kultury T. Roszak. Według niego zakres nazwy „kontrkultura” obejmuje zarówno ruch, który wyraża się w sprzeciwie, w odrzuceniu podstawowych idei i wzorów kultury zastanej, jak i wyrastające z niego próby tworzenia kultury nowej, mającej zastąpić zanegowaną rzeczywistość. kultura alternatywna - obejmująca pozytywną część działań ruchu kontrkultury. Termin alternatywny oznacza wybór między dwiema wykluczającymi się wzajem możliwościami, pochodzi od łac. alter - inny, nie ten (z dwóch).

kultura alternatywna
patrz kontrkultura.

New Age
alternatywny ruch kulturowy zwany również Nowa Erą, czy Erą Wodnika (Age of Aguarius). Jest to zjawisko, którego nie udało się ostatecznie zdefiniować, lecz wyliczane są jego cechy, treści, przejawy. Oto niektóre z nich:

• Etos nowego konsumeryzmu, oznaczającego w tym przypadku duchowy, neohipisowski hedonizm tj. postawę dążenia do przyjemności. Tradycyjnie termin ten ma dwa aspekty. Pierwszy to idea, czy też ideologia, wedle której maksymalna konsumpcja dóbr materialnych i usług jest najważniejszym celem zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa. W drugim znaczeniu konsumeryzm odnosi do kampanii w obronie praw konsumenta

• Medycyna holistyczna, rozumiana jako łączenie konwencjonalnych metod leczenia z metodami medycyny alternatywnej dla terapii uwzględniającej „cały organizm”, nie zaś wyizolowane jego części,

• Obrzędy magiczne, takie jak:

• Tree- Sniffing - z angielskiego tłumaczone jako wdychanie woni drzew,

• Wicca - założony przez Yvonne i Gavina Frost'ów „Kościół i Szkoła”, zajmujący się czarami, seksem z duchami,

• Wróżenie z kart Tarota lub z Runów. W języku staroskandynawskim runan znaczy „tajemnice”, natomiast runy to najstarszy typ pisma w płn. Europie, przystosowany do rzezania w kamieniu lub drewnie; znaki lub pieśni o charakterze magicznym, obrzędowym.

• New Age Music, czyli muzyka odpowiadająca nurtom nowego ruchu.

era Wodnika
patrz New Age.

konsumeryzm
patrz New Age.

medycyna holistyczna
patrz New Age.

Nowa Era
patrz New Age.

runy
patrz New Age.

tarot
patrz New Age.

tree-sniffing
patrz New Age.

WICCA
patrz New Age.

pedagogika dialogu
zwana również dialogiką pedagogiczną jest nurtem, dla którego dialogowość stała się ideą przewodnią wychowania. Dialogowość jest tu rozumiana jako zasada ludzkiego poszukującego życia, które stanowi ciąg nie kończących się pytań i także odpowiedzi.

dialogika pedagogiczna
patrz pedagogika dialogu.

dialogowość
według współczesnego nurtu pedagogiki dialogu jest to zasada ludzkiego poszukującego życia, które stanowi ciąg nie kończących się pytań i także odpowiedzi.

perspektywa hermeutyczna
hermeneutyka jest dyscyplina zajmującą się wyjaśnianiem i interpretacją wszelkich pisanych źródeł, a tym samym ustalaniem poprawności zachowanych tekstów. Termin pochodzi z greckiego hermeneutikos, czyli dotyczący wyjaśnienia i hermeneus tj. tłumacz.

wychowane i pedagogika w perspektywie hermeneutycznej
współczesna hermeneutyka filozoficzna jest refleksja dotyczącą rozumienia i interpretacji wszelkiej ekspresji kulturowej. Swój wpływ wywiera także na myślenie pedagogiczne. Kwestionowana jest zwłaszcza tradycyjna „naukowość” pedagogiki jako teorii oddziaływania tzw. „podmiotów wychowujących” tj. wychowawców na „przedmioty wychowywane” tzn. uczniów, wychowanków.

podmiot wychowujący
termin na wychowawcę według konserwatywnych nurtów pedagogicznych.

przedmiot wychowywany
termin na ucznia, wychowanka według konserwatywnych nurtów pedagogicznych.

współczesny nurt feminologiczny
jest to nurt działający na rzecz pełnego wyzwolenia i równouprawnienia kobiet.

Women's Studies
międzynarodowa nazwa ruchu na rzecz pełnego wyzwoleniai równouprawnienia kobiet.

feminologia
nauka zajmująca się badaniem problematyki kobiet i ich statusu społecznego. Centralnym zagadnieniem staje się badanie tzw. „kobiecej podmiotowości”.

kobieca podmiotowość
patrz feminologia.

postmodernizm
Postmodernistyczne nurty w pedagogice współczesnej

Myśl i kulturę współczesną charakteryzuje m.in. specyficzny klimat intelektualny, określany najczęściej mianem postmodernizmu albo postnowoczesności. W określeniach tych człon „post” ma być rozumiany jako zwykłe następstwo, diachronia okresów, z których każdy da się ściśle zidentyfikować. Przypomina to konwersję, przyjęcie nowego kierunku następującego po poprzednim. Tym poprzednim kierunkiem była tzw. moderna lub modernizm. Pierwsze określenie używane bywa w sensie szerokim, jako synonim nowożytności i obejmuje czas od europejskiego renesansu, drugie zaś używane w znaczeniu węższym, określa nowszą historię, mniej więcej od przełomu wieków ( umownie od około 1900r. ) i dotyczy przede wszystkim zjawisk kulturowych. Bardzo trudno jest w sposób słownikowy jednoznacznie i precyzyjnie zdefiniować, czym jest postmodernizm. Z pewnością niebagatelny wpływ na jego powstanie miała dekonstrukcja,która jest koncepcją i techniką analityczną, rozwiniętą przez francuskiego filozofa i krytyka Jacquesa Derridę. Wywodzi się ona ze strukturalizmu. Dekonstrukcja jest przede wszystkim wnikliwą analizą tekstów literackich, ale w latach osiemdziesiątych stała się terminem modnym we wszystkich obszarach progresywnej myśli, oznaczając często po prostu atak na konwencjonalne wyobrażenia i poglądy.
Postmodernizm w wąskim znaczeniu - jest reakcją na modernizm pierwszej połowy naszego stulecia; w szerokim - reakcją na „nowożytność”, na europejską tradycję oświeconego realizmu i na współistniejące z nią systemy przekonań kulturowych, naukowych, politycznych i ekonomicznych. To nowe myślenie postmodernistyczne zaznacza się także szczególnie żywo w pedagogicznym myśleniu o edukacji.
Centralne kwestie integrujące myślenie oświatowe i postmodernistyczną refleksję nad współczesnością dotyczą problemu wiedzy i podmiotowości. Perspektywa tzw. pedagogiki krytycznej zdaje się być „najczystszym” wariantem teorii łączącej te aspekty.
Pedagogika ta określana jest przez twórców jako: pedagogika wyzwolenia poprzez wiedzę i pedagogika wolności realizowanej za pośrednictwem krytyki.
W pedagogice tej istotny moment stanowi formułowanie tzw. „teorii oporu”, zasadzającej się na odrzuceniu tezy o deterministycznym charakterze stosunków społecznych i na przekroczeniu perspektywy reprodukcji. Teoria oporu odchodzi od przeświadczenia, że jednostki i grupy są jedynie przedmiotami oddziaływań systemu edukacji.

Ważną rolę w tworzeniu pedagogiki postmodernistycznej odegrał tzw. przełom modernistyczno - postmodernistyczny, który rozumiany jest jako różnica i kontynuacja, gdy zjawiska znane nabierają nowego zabarwienia jakościowego, przez co zmienia się ich znaczenie.
Jednym z takich zjawisk jest tzw. pedagogia pogranicza. Termin ten zwany też z angielska border pedagogy dotyczy pograniczności pojmowanej niemal uniwersalnie, szerzej niż tylko w odniesieniu do modernistyczno - postmodernistycznego przełomu, co samo w sobie stanowi właśnie o postmodernistycznym charakterze tej pedagogii.
W postmodernistycznej pedagogice przyjmowana jest tzw. posthumanistyczna „nowa” koncepcja człowieka, jako bytu pozbawionego „centrum”, a w życiu społecznym funkcjonującego na zasadzie swoistej „dryfującej ameby”, nieustannie zmagającej się z własnymi i dostępnymi jej, oddziałującymi na nią artykulacjami, uwarunkowaniami i zaszłościami, próbującej lokalnie oswoić choćby skrawek przestrzeni kulturowej.
Ponadto pedagogika ta, jak twierdzą jej twórcy, ma charakter nowocześnie pojętego dyskursu. Dawniej dyskurs oznaczał rozmowę, dyskusję, przemówienie. Postmodernistyczny dyskurs definiowany jest dwojako:

• Jako relacja społeczna obejmująca język albo inny system znakowy jako formę wymiany miedzy realnymi bądź fikcyjnymi, indywidualnymi czy zbiorowymi uczestnikami, która określa, co może i co nie może być wypowiedziane oraz wykracza poza sferę werbalnego języka ku obszarom, w których znaczenia są kulturowo organizowane.

• Jako odnośnik do środków znaczenia, mechanizmów, w których i poprzez które zachodzi produkcja „wiedzy i prawdy”.

Postmodernistyczna pedagogika musi przestrzegać jeszcze jednej ważnej kategorii postmodernistycznej, tj. pluralizmu, który oznacza przezwyciężenie perspektywy całości i jedności. Nowy pluralizm stał się zasadą obowiązującą, rozsadzającą wszelkie jedności, stając się wielością bez punktu odniesienia, a więc bez perspektywy jedności. Z postmodernizmem mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie występuje zasadniczy pluralizm języków, form, sposobów myślenia i postępowania.

dekonstrukcja
patrz postmodernizm.

dyskurs postmodernistyczny
patrz postmodernizm.

moderna
patrz postmodernizm.

modernizm
patrz postmodernizm.

pedagogika pogranicza
patrz postmodernizm.

pedagogika krytyczna
patrz postmodernizm.

pedagogika wolności
patrz postmodernizm.

pedagogika wyzwolenia
patrz postmodernizm.

pluralizm
patrz postmodernizm.

ponowoczesność
patrz postmodernizm.

posthumanistyczna koncepcja człowieka
patrz postmodernizm.

postnowoczesność
patrz postmodernizm.

przełom modernistyczno-postmodernistyczny
patrz postmodernizm.

teoria oporu
patrz postmodernizm.

era Gutenberga
używana w znaczeniu kultury książkowej.




Słownictwo pedagogiki specjalnej

oligofrenopedagogika
dział pedagogiki specjalnej, zajmujący się wychowaniem i nauczaniem osób z upośledzeniem umysłowym

oligofrenia
termin ten składa się z dwóch członów : pierwszy z nich - oligo, oznacza w tym złożeniu brak, niedobór, upośledzenie, drugi - frenia, oznacza chorobowe zaburzenie czynności umysłu. Najczęściej w medycynie termin ten używany jest na oznaczenie niedorozwoju umysłowego.

niedorozwój umysłowy
inaczej zwany upośledzeniem umysłowym, najczęściej tłumaczony w literaturze pedagogicznej, jako powstały w okresie rozwoju osoby stan, charakteryzujący się niższą od przeciętnej sprawnością intelektualną, związany z zaburzeniem w obrębie jednej lub więcej dziedzin rozwojowych. Wyróżnia się następujące stopnie upośledzenia umysłowego :

• pogranicze niedorozwoju,

• upośledzenie umysłowe lekkie,

• upośledzenie umysłowe umiarkowane,

• upośledzenie umysłowe znaczne,

• upośledzenie umysłowe głębokie.

pogranicze niedorozwoju
patrz niedorozwój umysłowy.

upośledzenie umysłowe
patrz niedorozwój umysłowy.

upośledzenie umysłowe głębokie
patrz niedorozwój umysłowy.

upośledzenie umysłowe lekkie
patrz niedorozwój umysłowy.

upośledzenie umysłowe umiarkowane
patrz niedorozwój umysłowy.

upośledzenie umysłowe znaczne
patrz niedorozwój umysłowy.

inteligencja
ogólna zdolność umysłowa tj. wpływająca na poziom wszystkich procesów intelektualnych, poznawczych, a w szczególności myślenia i uczenia się.

iloraz inteligencji
jest wskaźnikiem ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego danej osoby.

prenatalne przyczyny upośledzenia
dotyczące życia płodowego, poprzedzające urodzenie się;

perinatalne przyczyny upośledzenia
przyczyny okołoporodowe;

postnatalne przyczyny upośledzenia
występujące już po urodzeniu.

osoba z defektem
osoba z trwałym obniżeniem sprawności, zdolności umysłowej i psychicznej.

sprzężone upośledzenie
rozumianego jako upośledzenie wielorakie i co najmniej skumulowane podwójnie. Jego przykładem może być m.in. dziecięce porażenie mózgowe, czy też czasami autyzm.

dziecięce porażenie mózgowe
trwałe, jakkolwiek zmieniające się podczas rozwoju dziecka, zaburzenie ruchu i postawy związane z uszkodzeniem mózgu.

autyzm
skłonność do zamykania się w świecie marzeń i urojeń - przy niekiedy daleko idącym braku kontaktu społecznego z otoczeniem. Wtórnie objawy, te mogą wiązać się z konkretnymi chorobami psychicznymi.

pedagogika terapeutyczna
dział pedagogiki specjalnej, zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osób niepełnosprawnych ruchowo i przewlekle chorych (w tym chorych umysłowo).

niepełnosprawny
oznacza obecnie osobę nie w pełni sprawną fizycznie lub umysłowo. Termin ten zastąpił stosowane dawniej potoczne określenie kaleka, mające pejoratywne zabarwienie.

kaleka
patrz niepełnosprawny.

apraksja ruchowa
zaburzenia czynności ruchowych utrudniających wykonywanie ruchów skomplikowanych.

astenia
zmniejszona aktywność biologiczna, większa męczliwość.

terapia
przywracanie zdrowia chorym za pomocą różnych środków lub zabiegów; kuracja, leczenie.

ergoterapia
terapia pracą, stosowana w procesie rehabilitacji;

hipoterapia
terapia z użyciem konia ;

muzykoterapia
terapia odpowiednim rodzajem muzyki.

rewalidacja
rozumiana jako krąg zabiegów pedagogiczno -leczniczych w pracy z osobami niepełnosprawnymi (fizycznie i psychicznie), mających na celu ich przystosowanie do życia w społeczeństwie. Pojęcie rewalidacji bardzo często jest używane wymiennie z terminem rehabilitacji.

rehabilitacja
patrz rewalidacja.

readaptacja
ponowne przystosowanie człowieka chorego lub inwalidy do czynnego, samodzielnego życia w społeczeństwie i do pracy zawodowej.

reedukacja
praca wychowawcza i nauczanie osoby, która z jakichś powodów utraciła pewne posiadane uprzednio umiejętności czy wiadomości.

kompensacja
zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwanych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej.

ortopedagogika
dział pedagogiki zajmujący się wychowaniem i nauczaniem osób niepełnosprawnych.

ortodydaktyka
zwana również dydaktyką prostującą, uwzględnia swoiste warunki nauczania osób niepełnosprawnych.

dydaktyka prostująca
patrz ortodydaktyka.

katamneza
badanie dotyczące skuteczności leczenia lub przebiegu rewalidacji. Przeprowadza się je po zakończeniu terapii lub wychowania specjalnego.

anamneza
badanie przebiegu rozwoju jednostki (anamneza osobnicza) na tle rodziny (anamneza rodzinna), zebranie danych dotyczących etiologii zaburzeń, upośledzenia i innych czynników wpływających na ich przebieg.

tyflopedagogika
dział pedagogiki specjalnej zajmujący się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób z wadami wzroku.

niewidomi
osoby, które nie widzą od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa i nie mają żadnych wrażeń wizualnych w pamięci,

ociemniali
osoby, które posługiwały się wzrokiem, a utracili go (nagle lub stopniowo).

szczątkowo widzący
osoby, które mają duży ubytek wzroku ograniczający znacznie pole widzenia, ostrość.

surdopedagogika
oznacza dział pedagogiki specjalnej zajmujący się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób głuchych.

głuchota
brak możliwości słyszenia mowy; etiologiczny podział głuchoty :

• głuchota dziedziczna

• głuchota wrodzona

• głuchota nabyta

głuchota dziedziczna
patrz głuchota.

głuchota wrodzona
patrz głuchota.

głuchota nabyta
patrz głuchota.

głuchota praktyczna
zachowanie resztek słuchu, częściej w zakresie niższych częstotliwości.

język migowy
specjalny system znaków umownych.

logopedia
dziedzina wspomagającą surdopedagogikę. Jej przedmiotem jest mowa dziecka ; przekazywanie i odbiór informacji słownych oraz jej strona dźwiękowa. Obejmuje swym zainteresowaniem również problemy nauczania mowy głuchych i głuchoniemych, a także patologię mowy.

afazja
zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem mózgowego ośrodka mowy.

dysleksja
utrudnienia, zaburzenia w nauce czytania. Przejawiają się w niedokładnym czytaniu, w wadliwej wymowie, przemieszczaniu części słów. ;

aleksja
określanie na niemożność czytania na tle uszkodzeń organicznych ośrodka mowy lub połączeń ; stąd trudności w łączeniu odpowiedniego dźwięku z dostrzeganą literą.

afonia
określana najczęściej jako całkowita utrata mowy lub mówienie szeptem, spowodowane czynnikami psychogennymi.

parcjalne deficyty rozwojowe
częściowe braki, usterki rozwojowe

dysgrafia
zaburzenie funkcji pisania u dzieci o normalnej inteligencji.

dysortografia
zaburzenie poprawności ortograficznej w pisaniu u osób o normalnej inteligencji.

agramatyzm
objawy różnego rodzaju zaburzeń mowy polegający na popełnianiu błędów gramatycznych przy mówieniu i pisaniu, albo na niewłaściwym rozumieniu konstrukcji gramatycznych.

zaburzenia w lateralizacji
zaburzenia w asymetryczności funkcji ciała ludzkiego, w przewadze czynności jednej połowy ciała nad drugą.

akalkulia
termin na oznaczenie niezdolności lub upośledzenia liczenia przy nie uszkodzonej ogólnej sprawności umysłowej.




Terminy psychologiczne

adolescencja
oznacza okres dorastania czyli okres życia między dzieciństwem, a wiekiem dojrzałym.

akceleracja
używana w znaczeniu szybszego dojrzewania dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach i osiąganie w tym samym wieku większych wymiarów ciała.

alienacja
inaczej wyobcowanie, czyli utrata związku z tym z czym pierwotnie było się związanym, a co w zmienionej sytuacji staje się przeciwstawne, obce, czy nawet wrogie i prowadzi osobę do zagubienia.

altruizm
rozumiany najczęściej jako bezinteresowna troska o dobro innych ludzi, nie kierująca się własnym interesem.

ambicja
jako określenie poczucia własnej wartości i chęci jak najlepszego jej spożytkowania.

aspiracja
dążenie do osiągnięcia czegoś, pragnienie dopięcia czegoś.

ambiwalencja
oznacza jednocześnie zmienny stosunek emocjonalny do tej samej osoby lub sprawy.

amnezja
czyli niepamięć, brak wspomnień dotyczących pewnego okresu lub odnoszących się tylko do niektórych treści, spowodowany zaburzeniami procesów zapamiętywania, przechowywania lub przypominania.

atrybucja
wnioski dotyczące przyczyn danego zachowania.

autorytet
prestiż, powaga, wpływ, znaczenie.

autorytaryzm
postawa, postępowanie o następujących cechach : sztywność poglądów, konwencjonalność wartości, silna skłonność do karania, podejrzliwość, duży respekt dla władzy.

depresja
zahamowanie, w różnym stopniu aktywności psychicznej człowieka przejawiające się w ogólnym przygnębieniu i częstych zachowaniach urojonych.

dezindywidualizacja
stan zmniejszonego poczucia własnej tożsamości mniejszej troski o ocenę społeczną oraz osłabionych hamulców przeciw zakazanym formom zachowania.

ekstrawersja
nastawienie człowieka na zewnątrz, duża potrzeba działania, łatwość kontaktów z ludźmi.

introwersja
oznaczająca nastawienie człowieka do wewnątrz, na własne życie psychiczne, często łączy się z zahamowaniem i trudnym kontaktem z innymi.

empatia
umiejętność wczuwania się w położenie innej osoby, identyfikowanie się uczuciowe z kimś.

fobia
trudny do określenia lęk, obawa przed zetknięciem się z pewnymi przedmiotami sytuacjami z równoczesną tendencją do ich unikania.

frustracja
udaremnienie w osiągnięciu celu.

kompetencje
zakres uprawnień, pełnomocnictw, zakres czyjejś wiedzy, umiejętności lub odpowiedzialności .

konformizm
rozumiany jest najczęściej jako postępowanie według obowiązujących wzorów lub norm, definiowany bywa także jako zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi .

stereotyp
przypisywanie identycznych cech każdej osobie należącej do danej grupy, bez uwzględniania istniejących w rzeczywistości różnic między członkami tej grupy.

stres
swoista reakcja ustroju na czynniki szkodliwe działające na ustrój, lub do których organizm z trudnością się przystosowuje.

tolerancja
przyznawanie innym prawa do wyznawania jakichś poglądów i do określonego postępowania, mimo odmienności własnych poglądów i własnego postępowania.

trema
niepokój odczuwany przez osobę przed wystąpieniem, które podlega jakiejś ocenie, niepokój ów wiąże się z obawą o powodzenie tego wystąpienia, choćby najlepiej przygotowanego.




Instytucje opiekuńcze

adopcja
usynowienie, przysposobienie.

opieka
termin pedagogiki opiekuńczej, definiowany jako seria długofalowych i trwałych interakcji pomiędzy dwojgiem lub większą liczbą ludzi ; interakcji, których przedmiotem jest ochrona, zapobieganie, pomoc, wsparcie, niesienie ulgi, co dokonuje się w związku opiekuńczym na bazie więzi emocjonalnych.

sieroctwo
definiowane najogólniej jako stan, w którym dziecko pozbawione jest rodziców.

sieroctwo naturalne
sieroctwo powstałe na skutek śmierci rodziców .

sieroctwo społeczne
pozbawienie dziecka normalnego środowiska rodzinnego na skutek rozbicia rodziny, patologii itp.

pozbawienie lub ograniczenie praw rodzicielskich
jest to działanie prawne z postanowienia sądu. W takiej sytuacji dziecko najczęściej trafia do jednej z następujących państwowych placówek opiekuńczych .

dom małego dziecka
prowadzona przez wydział zdrowia placówka dla dzieci do lat trzech .

dom dziecka
prowadzona przez wydział oświaty placówka dla dzieci i młodzieży od trzech do osiemnastu lat.

pogotowie opiekuńcze
placówka, dla dzieci w wieku od trzech do osiemnastu lat. Dzieci kierowane są tam na okres od kilku dni do trzech miesięcy, przed umieszczeniem ich w innej placówce.

ośrodek konsultacyjno-diagnostyczny
placówka koordynująca działalność rodzin zastępczych i kierująca dzieci do adopcji.

ośrodek adopcyjno-opiekuńczy
specjalistyczna placówka prowadząca diagnozę psychologiczno pedagogiczną , współpracująca z sądem rodzinnym i nieletnich

rodzina adopcyjna
przysposobienie, a w rodzinie tej stwarzane są takie stosunki prawne jakie zachodzą między rodzonymi dziećmi i ich rodzicami; patrz też adopcja

rodzina zastępcza
rodzina zajmująca się dziećmi pozbawionymi opieki na podstawie umowy z ośrodkiem adopcyjno- opiekuńczym ;

rodzinny dom dziecka
dom w którym rodzice są prawdziwi, lecz grono ich własnych dzieci powiększa się o dzieci skierowane przez ośrodek adopcyjno- opiekuńczy.

wioska dziecięca
osiedle domków, zamieszkiwanych przez kilkuosobowe grupy dzieci pod opieką przybranej matki.

świetlica szkolna
placówka opiekuńczo wychowawcza prowadzona przez szkołę dla młodszych dzieci, które w czasie wolnym od zajęć szkolnych pozbawione są opieki domowej.

internat / bursa
nazwa prowadzonego przez szkołę zakładu opiekuńczego dla uczniów pobierających naukę poza miejscem zamieszkania. Współcześnie termin ten zastąpił inną nazwę , o zbliżonym znaczeniu tj. bursę. Obecnie oba te terminy traktowane są najczęściej zamiennie, przy czym bursa pełni funkcję internatu międzyszkolnego.

świetlica terapeutyczna
placówka działająca w środowisku, której zadaniem jest praca z dziećmi zaniedbanymi.

Kuratoryjny Ośrodek Pracy z Młodzieżą
placówka w której kuratorzy społeczni pracują z młodzieżą, która została skierowana do tego ośrodka na mocy postanowienia sądu .

ośrodek szkolno wychowawczy
zamknięty zakład w którym mieszkają i uczą się dzieci i młodzież sprawiająca problemy wychowawcze , lub mająca braki rozwojowe ;

policyjna izba dziecka
placówka policyjna, gdzie trafiają dzieci, po dokonaniu przestępstwa lub ucieczce z domu. Dziecko może tam przebywać do kilku dni, po czym oddawane jest do domu lub kierowane do innej placówki.

schronisko dla nieletnich
specjalna placówka opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno- resocjalizacyjnym.

zakład poprawczy
placówka dla nieletnich w wieku od 14 roku życia do uzyskania pełnoletności, którzy popełnili czyn karalny i zostali skierowani przez sąd dla nieletnich.

poradnia psychologiczno pedagogiczna
placówka skupiająca psychologów, pedagogów w celu udzielania pomocy fachowej dzieciom, szkole, rodzinie

sąd rodzinny i nieletnich
organ wymiaru sprawiedliwości zajmujący się sprawami rodziny i nieletnich.




Pedagogika resocjalizacyjna

resocjalizacja
działalność wychowawcza obejmująca ludzi źle przystosowanych do środowiska społecznego, mająca na celu ich adaptację ; ponowne włączenie do życia społecznego kogoś, kto był pozbawiony przez pewien czas możliwości uczestniczenia w nim.

niedostosowanie społeczne
określane jako zmiany w zachowaniu wyrażające się trudnościami w dostosowaniu do norm społecznych spowodowane czynnikami genetycznymi, organicznymi lub środowiskowymi.

charakteropatia
oznacza zmiany charakterologiczne spowodowane zmianami organicznymi mózgu.

psychopatia
trwała, uchwytna nieprawidłowość osobowości utrudniająca przystosowanie do otoczenia, odchylenie od normy charakteru, temperamentu, popędów, bez dających się ustalić zmian organicznych mózgu.

socjopatia
zaburzenia osobowości, przejawiające się w zachowaniu szkodliwym dla otoczenia, a mające swoje przyczyny w czynnikach środowiskowych.

dewiacja
odchylenie od normy.

agresja
zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości.

autoagresja
samoagresja.

agresja interpersonalna
agresja międzyosobowa.

przemoc
wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność osoby lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.

chuligaństwo
zachowanie awanturnicze, łobuzerskie, często przestępcze, którego głównym motywem jest chęć okazania lekceważenia zasad współżycia społecznego. Nazwa chuligani pochodzi od angielskiego słowa hooligans, oznaczającego nazwisko.

alkoholizm
nałóg picia alkoholu, choroba powstająca w skutek nadużywania alkoholu.

narkomania
nazwa nałogu używania narkotyków.

profilaktyka
profilaktyka - bywa używana zamiennie z takimi terminami jak: zapobieganie, prewencja i oznacza stosowanie wszelkich środków w celu zapobiegania patologiom, dewiacjom itp.

socjoterapia
metoda leczenia zaburzeń w kontaktach społecznych .

psychoterapia
metoda leczenia zaburzeń psychicznych.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---