Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt nazywana w skrócie Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym jest czwartym działaniem w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 - 2006. Program Rolnośrodowiskowy został wprowadzony do Wspólnej Polityki Rolnej w 1992 r. i od tego czasu jest obowiązkowy dla wszystkich krajów członkowskich. Jest on popularny szczególnie w krajach, które w 1995 r,. przystąpiły do struktur wspólnotowych.

	% rolników	% użytków rolnych
Austria	78,2%	67,8%
Belgia	2,8%	1,7%
Finlandia	77,2%	86,9%
Holandia	5,9%	1,9%
Szwecja	63,7%	51,6%
Włochy	7,1%	13,6%

Celem Programu Rolnośrodowiskowego jest zachęcanie rolników do ochrony środowiska I przyrody na terenie swojego gospodarstwa rolnego stosując metody, które wykraczają poza zwykłą dobrą praktykę rolniczą.

Do celów szczegółowych należą:

1. promocja systemów produkcji rolniczej przyjaznych dla środowiska

2. podniesienie świadomości ekologicznej społeczności wiejskiej

3. zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk półnaturalnych

4. zachowanie starych ras zwierząt hodowlanych i odmian roślin uprawianych

Z tego widać, że czynna ochrona środowiska w Polsce przestaje być domeną władz państwowych a odpowiedzialność przenosi się na:

1. rolnika, który może chronić przyrodę na terenie swego gospodarstwa,

2. zarządy obszarów chronionych (parków narodowych, rezerwatów).

Mimo to, wg Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi udział w Programie jest dobrowolny a na jego realizację przeznaczono ok. 330 mln euro.

Program składa się z 7 tzw. pakietów rolnośrodowiskowych:

1. rolnictwo zrównoważone (kod S01)

2. rolnictwo ekologiczne (kod S02)

3. zachowanie łąk ekstensywnych (kod P01)

4. zachowanie pastwisk ekstensywnych (kod P02)

5. ochrona gleb i wód (kod K01)

6. strefy buforowe (kod K02)

7. ochrona rodzimych ras (kod G01)

Pakiety rolnictwo ekologiczne, ochrona gleb i wód, strefy buforowe i ochrona rodzimych ras można realizować na terenie całego kraju, pozostałe w tzw. strefach priorytetowych.

Strefa priorytetowa to obszar wdrażania programu rolnośrodowiskowego, który wykazuje określone problemy rolnośrodowiskowe i wymaga podjęcia działań naprawczych lub ochronnych.

Pakiet rolnictwo zrównoważone ma na celu

• zbilansowanie gospodarki nawozowej,

• prowadzenie odpowiedniego następstwa roślin uprawianych w gospodarstwie.

Pakiet rolnictwo ekologiczne polega na takim zarządzaniu, które

• sprzyja procesom biologicznym udostępniającym z gleby składniki pokarmowe dla roślin

• zapobiega nasilonemu występowaniu szkodników roślin uprawnych

a stosowane metody produkcji są przyjazne środowisku.

Pakiet utrzymanie łąk ekstensywnych polega na przywróceniu lub kontynuacji wykaszania łąk o wysokich walorach przyrodniczych. Stosowany jest na trwałych użytkach zielonych.

Pakiet utrzymanie pastwisk ekstensywnych wiąże się z przywróceniem lub zachowaniem ekstensywnego wypasu na cennych przyrodniczo pastwiskach półnaturalnych. Pakiet ten ma na celu nie tylko ochronę zbiorowisk pastwiskowych ale też ochronę cennych siedlisk ptasich i promocję zrównoważonego użytkowania pastwiskowego.

Pakiet strefy buforowe polega na utworzeniu 2- lub 5-metrowych pasów zadarnionych, na styku wód powierzchniowych oraz gruntów rolnych w celu ograniczenia spływów zanieczyszczeń rolniczych. Zakładanie miedz śródpolnych ma także na celu

• przeciwdziałanie erozji gruntów ornych

• zwiększenie bioróżnorodności terenów rolnych.

Celem pakietu ochrona rodzimych ras jest ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich poprzez utrzymanie w gospodarstwach stad rodzimych ras i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Rasy rodzime, wypierane obecnie przez rasy wysokowydajne muszą być objęte ochroną jako istotny komponent różnorodności biologicznej wytworzony przez człowieka.

Zestawienie stawek płatności do pakietów rolnośrodowiskowych
Symbol	Nazwa pakietu	Kwota	Zasięg
S01	Rolnictwo zrównoważone	160 PLN/ha rocznie	Strefy priorytetowe
S02	Rolnictwo ekologiczne		Cały kraj
S02a01	Uprawy rolnicze bez certyfikatu	680 PLN/ha/rocznie
S02a02	Uprawy rolnicze z certyfikatem	600 PLN/ha/rocznie
S02b01	Użytki zielone bez certyfikatu	330 PLN/ha/rocznie
S02b02	Użytki zielone z certyfikatem	260 PLN/ha/rocznie
S02c01	Uprawy warzywnicze bez certyfikatu	980 PLN/ha/rocznie
S02c01	Uprawy warzywnicze z certyfikatem	940 PLN/ha/rocznie
S02d01	Uprawy sadownicze, w tym jagodowe bez certyfikatu	1800 PLN/ha/rocznie
S02d01	Uprawy sadownicze, w tym jagodowe z certyfikatem	1540 PLN/ha/rocznie
P01	Utrzymanie łąk ekstensywnych		Strefy priorytetowe
P01a01	Półnaturalne łąki jednokośne - wykaszanie ręczne	1030 PLN/ha rocznie
P01a02	Półnaturalne łąki jednokośne - wykaszanie mechaniczne	400 PLN/ha rocznie
P01b	Półnaturalne łąki dwukośne	880 PLN/ha rocznie
P02	Utrzymanie ekstensywnych pastwisk		Strefy priorytetowe
P02a	Pastwiska na murawach ciepłolubnych	300 PLN/ha rocznie
P02b	Pastwiska nizinne z wypasem tradycyjnym	400 PLN/ha rocznie
P02c	Pastwiska górskie od 350 do 500 m n.p.m. powyżej 500 m n.p.m.	230 PLN/ha rocznie 560 PLN/ha rocznie
K01	Ochrona gleb i wód		Cały kraj
K01a	Wsiewki poplonowe	330 PLN/ha rocznie
K01b	Międzyplon ozimy	570 PLN/ha rocznie
K01c	Międzyplon ścierniskowy	520 PLN/ha rocznie
K02	Strefy buforowe		Cały kraj
K02a01	2-metrowa strefa na glebach słabych	18 PLN/mb
K02b01	2-metrowa strefa na glebach dobrych	26 PLN/mb
K02a02	5-metrowa strefa na glebach słabych	46 PLN/mb
K02b02	l5-metrowa strefa na glebach dobrych	64 PLN/mb
G01	Ochrona zasobów genetycznych bydło konie owce	1080 PLN/krowę rocznie 1300 PLN/klacz rocznie 310 PLN/matkę rocznie.	Cały kraj

Wnioskodawca może uzyskać płatność za wdrażanie od 1 do 3 pakietów. Jeżeli w danym gospodarstwie wdrażanych jest więcej niż 1 pakiet, obowiązują następujące zasady ich łączenia:

Nazwa pakietu	Kod pakietu
		S01	S02	P01	P02	K01	K02	G01
Rolnictwo zrównoważone (S01)		N	TW	TW	TW	TW	TW
Rolnictwo ekologiczne (S02)	N		TW	TW	N	T	T
Utrzymanie łąk ekstensywnych (P01)	TW	TW		TW	TW	TW	TW
Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02)	TW	TW	TW		TW	TW	TW
Ochrona gleb i wód (K01)	TW	N	TW	TW		T	T
Strefy buforowe (K02)	TW	T	TW	TW	T		T
Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01)	TW	T	TW	TW	T	T

Uczestnikami programu mogą być producenci rolni, czyli

• osoby fizyczne

• osoby prawne

• jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

prowadzące działalność rolniczą na terenie swego gospodarstwa o powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych.

Dodatkowymi warunkami, które muszą spełnić uczestnicy programu są

1. trzeba posiadać grunt lub zwierzę (czy dzierżawić grunt) przez okres trwania zobowiązania

2. trzeba stosować zasady dobrej zwykłej praktyki rolniczej w całym gospodarstwie i przestrzegać zalecenia wynikające z programu rolnośrodowiskowego przez 5 lat

3. trzeba prowadzić szczegółowe zapisy dotyczące gospodarowania i podstawowych danych dotyczących zwierząt potrzebnych do kontroli

4. trzeba posiadać plan rolnośrodowiskowy dla swego gospodarstwa przygotowany przy udziale podmiotu, który prowadzi działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowych

Nieprzestrzeganie wymogów związanych z realizacją działania 4 wiąże się z sankcjami. Sankcje te związane są ze

• zmniejszaniem

• zawieszeniem lub

• wstrzymaniem i zwrotem płatności rolnośrodowiskowych

a wynikają z

• nieprzestrzegania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej

• nierealizowania zadań w ramach pakietów.

Program rolnośrodowiskowy jest kontynuowany w PROW 2007-2013 z tym, że tylko cztery pakiety pozostają bez zmian

• rolnictwo zrównoważone

• rolnictwo ekologiczne

• strefy buforowe

• ochrona gleb i wody

Pakiet ochrona rodzimych ras można powiedzieć, że zmienia się w zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.

Dochodzą następujące pakiety

• zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie

• ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach NATURA 2000

• ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami NATURA 2000.

Pakiety Programu rolno-środowiskowego

2004-2006		2007-2013
Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone	⇒	Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone
Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne	⇒	Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne
Pakiet 3. Utrzymanie łąk ekstensywnych	⇒	Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone
Pakiet 4. Utrzymanie pastwisk ekstensywnych		Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000
		Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000
		Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Pakiet 7. Zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich		Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie
Pakiet 5. Ochrona gleb i wód	⇒	Pakiet 8. Ochrona gleb i wód
Pakiet 6. Strefy buforowe	⇒	Pakiet 9. Strefy buforowe

PODSUMOWANIE

Program rolnośrodowiskowy różni się od innych - jego celem jest ochrona przyrody, zachowanie przyrody i krajobrazu wsi.

Zapewnia środki pieniężne rolnikom, którzy chcą ochronić przyrodę na tereni swoich gospodarstw. Stanowią one rekompensatę za ograniczanie lub prace wykonane na rzecz różnorodności biologicznej środowiska i krajobrazu.

---