MODUŁ IV

Etyka,
deontologia i
prawo

Cele wykładu

•

Kurs szkoleniowy zmierza do pogłębienia

świadomości prawnej, polegającej na właściwej

ocenie, prawidłowym procesie decyzyjnym jaki

może mieć miejsce w czasie wykonywania zajęć

pielęgniarki i położnej.

•

Osiągnięcie tego celu umożliwi zapoznanie z

teoretycznymi przesłankami odpowiedzialności

karnej, cywilnej, zawodowej, dyscyplinarnej, z

kodeksu pracy. Nastąpi to przez rozwiązywanie

praktycznych przypadków mogących mieć

miejsce w sytuacjach rzeczywistych lub z nimi

związanych.

Wiadomości wstępne

•

Wprowadzenie w zagadnienia etyczne

•

Główne koncepcje etyczne

•

Urzeczywistnienie uniwersalnych
przesłanek etycznych w polskim prawie
karnym

Prawo karne materialne (regulacje kodeksu
karnego z 1997 r., istotne z punktu widzenia
odpowiedzialności karnej pielęgniarek i położnych)

•

Czyn (definicja czynu człowieka, działanie a
zaniechanie, zachowania i sytuacje, które nie
są kwalifikowane jako czyny)

•

Odpowiedzialność za zaniechanie (rola
pielęgniarki jako osoby będącej gwarantem,
mającej szczególny prawny obowiązek)

•

Zasada terytorialności (definicja
terytorium państwowego, podstawy prawne,
regulacje szczególne w tym zakresie)

c.d.

•

Czas i miejsce (Art. 6.  § 1. Czyn zabroniony
uważa się za popełniony w czasie, w którym
sprawca działał lub zaniechał działania, do
którego był obowiązany.)

•

Zasada wielomiejscowości (Art. 6. § 2. Czyn
zabroniony uważa się za popełniony w miejscu,
w którym sprawca działał lub zaniechał
działania, do którego był obowiązany, albo
gdzie skutek stanowiący znamię czynu
zabronionego nastąpił lub według zamiaru
sprawcy miał nastąpić. )

c.d.

•

Umyślność i nieumyślność

•

Wyłączenie odpowiedzialności karnej:

- obrona konieczna (Art. 25.  § 1. Nie popełnia

przestępstwa, kto w obronie koniecznej

odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na

jakiekolwiek dobro chronione prawem.

§ 2. W razie przekroczenia granic obrony

koniecznej, w szczególności gdy sprawca

zastosował sposób obrony niewspółmierny do

niebezpieczeństwa zamachu, sąd może

zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a

nawet odstąpić od jej wymierzenia. )

c.d.

- stan wyższej konieczności (Art. 26.  § 1. Nie popełnia

przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego

niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu

prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a

dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra

ratowanego.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten kto, ratując dobro

chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca

dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od

dobra ratowanego.

§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd

może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet

odstąpić od jej wymierzenia.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro,

które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na

niebezpieczeństwo osobiste.

§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z

ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być

spełniony.)

c.d.

•

Eksperyment , ryzyko (Art. 27. § 1. Nie popełnia

przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia

eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego

lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne

znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a

oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób

przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle

aktualnego stanu wiedzy.

§ 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody

uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie

poinformowanego o spodziewanych korzyściach i

grożących mu ujemnych skutkach oraz

prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o

możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na

każdym jego etapie.

§ 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu

medycznego określa ustawa.)

c.d.

•

Poczytalność (Art. 31.  § 1. Nie popełnia

przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej,

upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia

czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu

rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim

postępowaniem.

§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność

rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania

postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona,

sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca

wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia

powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności,

które przewidywał albo mógł przewidzieć.)

c.d.

•

Kary (Art. 32. Karami są:

1) grzywna,

2) ograniczenie wolności,

3) pozbawienie wolności,

4) 25 lat pozbawienia wolności,

5) dożywotnie pozbawienie wolności.)

•

Środek karny w postaci zakazu

wykonywania zawodu (Art. 39. pkt. 2. zakaz

zajmowania określonego stanowiska,

wykonywania określonego zawodu lub

prowadzenia określonej działalności

gospodarczej)

c.d.

•

Przedawnienie (Art. 101.  § 1. Karalność

przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego

popełnienia upłynęło lat:

1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,

2a) 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony

karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,

3) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony

karą pozbawienia wolności przekraczającą 3

lata,

4) 5 - gdy chodzi o pozostałe występki.)

•

Zatarcie skazania

Wybrane kategorie przestępstw i wykroczeń
związanych z wykonywaniem zawodu
pielęgniarki i położnej

•

Przestępstwo łapownictwa (Art. 228.  § 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji
publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub
osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji
publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści
majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda.
§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową
znacznej wartości albo jej obietnicę,
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 6. Karom określonym w § 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z
pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej,
przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda,
albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.)

c.d.

•

Przestępstwo płatnej protekcji (Art. 230. 

§ 1. Kto, powołując się na wpływy w instytucji

państwowej, samorządowej, organizacji

międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej

jednostce organizacyjnej dysponującej środkami

publicznymi albo wywołując przekonanie innej

osoby lub utwierdzając ją w przekonaniu o istnieniu

takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w

załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową

lub osobistą albo jej obietnicę,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy

do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do lat 2.)

c.d.

•

Przestępstwo nieumyślnego
spowodowania śmierci (Art. 155. Kto
nieumyślnie powoduje śmierć człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5.)

Część praktyczna

•

Omawianie przypadków szczególnie
istotnych dla potrzeb praktyki
wykonywania zawodu pielęgniarki i
położnej

•

Rozwiązywanie kazusów

Odpowiedzialność za
wykroczenia

•

Ogólne założenia odpowiedzialności za
wykroczenia w prawie polskim

•

Wysokość sankcji karnej przewidzianej w
ustawie z 1996 r. o zawodzie pielęgniarki i
położnej – art. 32.

Prawo karne procesowe

•

Pielęgniarka jako biegły w procesie karnym

•

Współdziałanie z organami postępowania
karnego

•

Zakaz wykonywania zawodu jako środek
zabezpieczający w postępowaniu karnym

•

Uczestnictwo w oględzinach lub
przeszukaniu w charakterze osoby
przybranej, specjalisty

•

Pobranie od podejrzanego krwi, włosów,
wydzielin organizmu

Odpowiedzialność cywilna

•

Zasady odpowiedzialności cywilnej

•

Odpowiedzialność na zasadach ogólnych

•

Szczegółowa odpowiedzialność wynikająca z

art. 448 KC (Art. 448. W razie naruszenia dobra

osobistego sąd może przyznać temu, czyje

dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią

sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za

doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić

odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez

niego cel społeczny, niezależnie od innych

środków potrzebnych do usunięcia skutków

naruszenia. )

Odpowiedzialność za błąd
medyczny

•

Błąd diagnostyczny

•

Błąd terapeutyczny

•

Błąd techniczny

•

Błąd organizacyjny

•

Błąd informacyjny

•

Błąd opiniodawczy

Odpowiedzialność wynikająca z
kodeksu pracy

•

Zwolnienie dyscyplinarne, art. 52 KP

•

Odpowiedzialność porządkowa

•

Odpowiedzialność za mienie powierzone
pracownikowi służby zdrowia

•

Inne rodzaje odpowiedzialności
pracowniczej