Zadanie 1. (1 pkt) -V.2007.

Pewna recesywna cecha człowieka jest sprzężona z płcią, a jej allel znajduje się w chromosomie X.

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania, wybierając spośród A do D.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje można przypuszczać, że cecha ta będzie się ujawniać w populacji ludzkiej

A. tylko i wyłącznie u kobiet.

B. tylko i wyłącznie u mężczyzn.

C. znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

D. znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Zadanie 2 (3 pkt) -V.2007.

Muszka owocowa Drosophila melanogaster ma cztery pary dobrze widocznych chromosomów. Ustalono, że barwa oczu muszki to cecha sprzężona z płcią (warunkowana przez dwa allele: czerwona - W lub biała - w), natomiast wielkość ciała oraz jego barwa to cechy autosomalne i od siebie niezależne (warunkowane przez allele: ciało normalne - G lub karłowate - g; barwa szara - B lub barwa czarna - b).

Na rysunku schematycznym przedstawiono chromosomy osobnika muszki owocowej. Kreskami oznaczono możliwe położenie różnych alleli.

1. Przyjmując powyższe założenia, wpisz w odpowiednie miejsca, oznaczone na rysunku kreskami, symbole literowe alleli osobnika o genotypie: X^WX^w GG Bb

1. Zapisz wszystkie rodzaje gamet produkowane przez osobnika muszki owocowej o podanym powyżej genotypie.

Zadanie 3 (2 pkt) -V 2006

Gen warunkujący barwę oczu u Drosophila melanogaster znajduje się w chromosomie X, przy czym allel warunkujący oczy białe jest recesywny - a, a allel warunkujący oczy czerwone jest dominujący - A. Natomiast recesywny gen zredukowanych skrzydeł (b) nie jest sprzężony z płcią. Dziedziczenie płci u muszki owocowej odbywa się według podobnych zasad jak u człowieka.

Zapisz wszystkie możliwe genotypy samicy muszki owocowej o czerwonych oczach i normalnie wykształconych skrzydłach oraz wszystkie możliwe genotypy samca o tych samych cechach.

Zadanie 4 (1 pkt) V.2007r

Odległości między genami w chromosomie wyrażane są w jednostkach mapowych. Jedna jednostka mapowa odpowiada takiej odległości między genami sprzężonymi, w której crossing-over zachodzi z częstością 1%.

Podaj kolejność genów A, B, C w chromosomie wiedząc, że częstości crossing-over między nimi są następujące: A - B 12%, A - C 4%, C - B 8%.

Zadanie 5 (2 pkt) -V 2006

U groszku pachnącego cecha szerokich kwiatów jest sprzężona z cechą gładkich ziaren pyłku. W wyniku krzyżówki podwójnie heterozygotycznych roślin groszku pachnącego, o szerokich kwiatach i gładkich pyłkach, uzyskano 624 osobniki potomne. Wśród nich 155 roślin wykazywało obie cechy recesywne: kwiaty wąskie i pyłki szorstkie. W potomstwie nie było rekombinantów.

Zapisz genotypy rodzicielskich roślin groszku i ich potomstwa oraz ustal stosunek fenotypowy w pokoleniu F₁.

Zadanie 6 (4 pkt) I.2005

Dystrofia mięśniowa Duchenne´a jest cechą sprzężoną z płcią. W pewnej rodzinie, w której rodzice nie wykazywali tego schorzenia, urodziło się dwoje dzieci. Okazało się, że jedno z nich ma dystrofię mięśniową. Wiadomo, że w rodzinie matki, brat był chory na dystrofię, drugi brat i siostra byli zdrowi. Rodzice matki nie mieli dystrofii.

Narysuj rodowód rodziny ilustrujący dziedziczenie genu warunkującego dystrofię. Określ, które z rodziców było nosicielem allelu dystrofii, jakiej płci było ich dziecko chore na dystrofię oraz jakie będzie prawdopodobieństwo, że następne dziecko też będzie chore.

Zadanie 7 (3 pkt) V.2007.

Barwa kwiatów groszku pachnącego (Lathyrus odoratus) jest determinowana przez dwie pary odrębnych genów, które współdziałają (wzajemnie się uzupełniają) w tworzeniu barwy purpurowej. W wyniku krzyżówki dwóch odmian groszku o kwiatach białych (AAbb x aaBB), w pokoleniu F₁ otrzymano osobniki tylko o kwiatach purpurowych. Następnie skrzyżowano dwa osobniki z pokolenia F₁ i w pokoleniu F₂ otrzymano 9 osobników o kwiatach purpurowych i 7 osobników o kwiatach białych.

1. Zapisz odpowiednią krzyżówkę pomiędzy dwoma osobnikami z pokolenia F₁.

2. Podaj wszystkie możliwe genotypy osobników o kwiatach purpurowych występujące w pokoleniu F₂.

Zadanie 8 (3 pkt) V.2005.

Barwa skóry i sierści zwierzęcia zależy od genu A odpowiedzialnego za barwę czarną lub jego allelu a odpowiedzialnego za barwę brązową. Jednocześnie ujawnienie się barwy zależy od genu B przekształcającego bezbarwny prekursor obu barwników (DOPA) w ostateczny produkt. Jego allel b nie przekształca DOPA; brak jest wówczas zabarwienia skóry i włosów.

1. Określ fenotypy osobników o następujących genotypach:

1. AaBb........................

2. aaBb.........................

1. Ułóż krzyżówkę genetyczną, na podstawie której ustalisz i podasz, jakie jest prawdopodobieństwo otrzymania osobnika albinotycznego w potomstwie rodziców o genotypach AaBb i aaBb.

Zadanie 9(2 pkt) -V.2002

Ubarwienie prążkowane kur jest determinowane przez dominujący gen A, brak prążkowania - przez gen recesywny a. Geny te są zlokalizowane w chromosomie X.

Determinacja płci u ptaków jest odwróceniem determinacji płci u człowieka. U ptaków samce maj¹ dwa identyczne chromosomy p³ciowe (X), samice za. - dwa ró¿ne (X i Y), przy czym chromosom Y jest „genetycznie pusty”.

Określ genotypy rodziców i fenotypy potomstwa (z uwzględnieniem płci) powstałego w wyniku skrzyżowania prążkowanej kury z kogutem o nieprążkowanym upierzeniu.

Zadanie 10(2 pkt)

Państwo Okońscy mają obydwoje grupę krwi A. Jednocześnie są heterozygotami pod względem tej cechy.

Jakie możliwe grupy krwi mogą odziedziczyć ich dzieci? Wypisz wszystkie możliwe genotypy i fenotypy dzieci.

Zadanie 11 (1pkt) -XII.2004

Spośród poniższych przykładów wskaż zestawienie fenotypów i genotypów rodziców, których dzieci mogą dziedziczyć grupy krwi w proporcji: 25%A, 50%B i 25% AB.

	Fenotypy	Genotypy
A.	A i B	I^AI^A oraz I^BI^B
B.	AB i 0	I^AI^B oraz ii
C.	AB i B	I^A I^B oraz I^Bi
D.	A i B	I^Ai

Zadanie 12 (2 pkt ) -V.2007.

W tabeli przedstawiono grupy krwi trzech par rodziców oczekujących potomstwa.

Nr pary	Grupa krwi ojca	Grupa krwi matki
1	AB	0
2	AB	A
3	0	AB

Na podstawie powyższych informacji podaj numer pary rodziców, którym mogłoby urodzić się dziecko o grupie krwi AB. Uzasadnij swój wybór, zapisując odpowiednią krzyżówkę.

Zadanie 13 (3 pkt) XI.2006

Allel warunkujący ciemną barwę oczu jest dominujący - B, a allel warunkujący oczy błękitne jest recesywny - b. Rodzice o ciemnych oczach mają pierwsze dziecko o błękitnych oczach.

1. Przyjmując, że za barwę oczu odpowiada jedna para genów, określ genotypy rodziców i dziecka.

2. Zapisz odpowiednią krzyżówkę i na jej podstawie określ prawdopodobieństwo wystąpienia u dzieci tej pary błękitnej barwy oczu.

Zadanie 14 (2 pkt) V 2006

Poniżej przedstawiono fragment rodowodu obrazujący pojawianie się pewnej choroby.

Ustal i uzasadnij na podstawie schematu, czy choroba ta jest warunkowana przez mutację recesywną czy dominującą oraz czy gen, w którym zaszła mutacja, leży w autosomie, czy w chromosomie płciowym.

Oznaczenia:

- kobieta zdrowa
- kobieta chora

- mężczyzna zdrowy
- mężczyzna chory

Zadanie 15 (2 pkt) I.2006

Zasadnicza barwa oczu u człowieka jest determinowana przez gen o allelach B,b. Dominujący allel B warunkuje oczy ciemne, recesywny b oczy jasne. Poniższy schemat ilustruje dziedziczenie barwy oczu w pewnej rodzinie.

Na podstawie przedstawionego rodowodu ustal wszystkie możliwe genotypy osób oznaczonych liczbami 1, 2, 3.

Zadanie 16 (2 pkt) XII.2004

Przedstawione krzyżówki ilustrują dziedziczenie barwy kwiatów (fenotypów) u dwóch różnych gatunków roślin.

Krzyżówka 1. Krzyżówka 2.

P: kwiaty czerwone x kwiaty białe P: kwiaty czerwone x kwiaty białe

F₁: kwiaty różowe F₁: kwiaty czerwone

Wyjaśnij, dlaczego mimo takich samych barw kwiatów u form rodzicielskich (homozygotycznych) osobniki potomne z krzyżówki 1. wytwarzają kwiaty różowe, a z krzyżówki 2. - czerwone.

Zadanie 17 (3 pkt) V.2002

W stacji hodowli roślin sprawdzano, czy groch, wydający nasiona okrągłe (cecha dominująca - A) jest mieszańcem (heterozygotą), czy czystą rasą (homozygotą) ze względu na gen, warunkujący kształt nasion grochu. W tym celu skrzyżowano ten groch z grochem o nasionach kanciastych (cecha recesywna - a).W wyniku krzyżówki otrzymano 103 rośliny, wydające nasiona okrągłe i 105 roślin, wydających nasiona kanciaste.

Na podstawie wyników doświadczenia ustal, czy badany groch jest homozygotyczny, czy heterozygotyczny. Odpowiedź, uzasadnij i zilustruj krzyżówką.

Zadanie 18 (3 pkt) XI.2006

Ania i Jacek są rodzeństwem. Jacek jest daltonistą, Ania i rodzice prawidłowo rozróżniają barwy. Daltonizm jest warunkowany przez allel recesywny d sprzężony z płcią.

1. Zapisz prawdopodobne genotypy wszystkich wymienionych osób.

2. Ustal, jaki genotyp musi mieć Ania, jeżeli jej synowie są daltonistami (ich ojcem jest mężczyzna prawidłowo rozróżniający barwy). Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 19 (3 pkt) I.2005

Praworęczność i leworęczność są cechami dziedzicznymi, przy czym tendencja do używania prawej ręki jest cechą dominującą. Gen warunkujący tę cechę jest zlokalizowany w autosomie.

Określ, czy praworęczni heterozygotyczni rodzice mogą oczekiwać leworęcznego potomstwa. Odpowiedź uzasadnij za pomocą poprawnie rozpisanej krzyżówki genetycznej. Wśród genotypów potomstwa wskaż ten (lub te), który warunkuje leworęczność.

Zadanie 20 (1 pkt) I.2005

Schemat przedstawia rodowód genetyczny pewnej rodziny. Kółko oznacza kobietę, kwadrat oznacza mężczyznę.

Które z poniższych określeń charakteryzuje dziedziczoną cechę?

A. Sprzężona z płcią i recesywna.

B. Sprzężona z płcią i dominująca.

C. Autosomalna recesywna.

D. Autosomalna dominująca

Zadanie 21. (2 pkt) -V2005

Schemat przedstawia dziedziczenie daltonizmu u człowieka.

Zdolność rozróżniania barw zależy od genu leżącego w chromosomie X.

Zapisz genotypy osób (I - IV) posiadających tę mutację oraz uzasadnij, że daltonizm jest cechą recesywną.

Zadanie 22 (1 pkt) -XII 2005

k K Gamety osobnika zawierającego w komórkach macierzystych
parę chromosomów taką, jak przedstawiona obok na
N n schematycznym rysunku, mogą zawierać różne kombinacje
genów, ale nigdy Kk lub Nn (pomijając mutacje).

Wyjaśnij, wykorzystując treść prawa Mendla, dlaczego w składzie opisanych gamet nie mogą być obecne kombinacje genów Kk lub Nn.

Zadanie 23 (2 pkt) -XI.2006

Na schemacie przedstawiono dziedziczenie pewnej choroby.

1. Wyjaśnij, co oznacza użyte w tym przypadku pojęcie „nosiciel”.

2. Podaj prawdopodobieństwo wystąpienia nosicieli w potomstwie rodziców, z których jeden jest homozygotą dominującą, a drugi jest homozygotą recesywną.

Zadanie 24 (2 pkt)

Pewien heterozygotyczny mężczyzna pod względem cechy warunkowanej przez autosomalny

allel A jest jednocześnie nosicielem recesywnego allelu b, znajdującego się w chromosomie

X.

a) Zapisz genotyp tego mężczyzny ....................................

b) Zapisz wszystkie możliwe genotypy jego gamet ..............................................................

oraz zaznacz poniżej (A, B, C lub D), jaki procent gamet tego mężczyzny będzie miało

genotyp aXb.

A. 25% B. 50% C. 75% D. 100%

Zadanie 25 (1 pkt)

U człowieka mutacja w genie Rb zlokalizowanym w chromosomie 13 lub brak fragmentu

chromosomu z tym genem może być przyczyną siatkówczaka - rzadkiego nowotworu

złośliwego siatkówki oka.

Podaj, czy choroba ta jest sprzężona z płcią. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 26 (1 pkt)

U myszy czarna barwa sierści (A) dominuje nad brązową (a). Skrzyżowano czarnego samca

z brązową samicą i w F1 uzyskano 50% myszy czarnych i 50% myszy brązowych.

Wśród podanych niżej genotypów rodzicielskich (A-D) zaznacz te, których potomstwo

opisano w tekście zadania. Swój wybór uzasadnij zapisem krzyżówki genetycznej.

A. Aa i Aa C. AA i aa ................................................................................

B. AA i Aa D. Aa i aa .................................................................................

Zadanie 27 (2 pkt)

Pewne bakterie mogą pobierać z podłoża tryptofan (Trp) lub, gdy w podłożu brak jest Trp,

bakterie mogą go same syntetyzować. W komórkach tych bakterii występuje białko

regulatorowe - represor Trp, które jest aktywne tylko po połączeniu się z tryptofanem.

Aktywne białko represorowe wiąże się z promotorem operonu i hamuje transkrypcję genów

kodujących enzymy potrzebne do syntezy tryptofanu.

a) Opisz, w jaki sposób działa operon tryptofanowy u bakterii, gdy tryptofan nie

występuje w podłożu.

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

b) Wyjaśnij, jak na działanie operonu tryptofanowego wpłynie mutacja w genie

kodującym białko represorowe, polegająca na tym, że represor bez połączenia z Trp

będzie wiązał się z promotorem.

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

Zadanie28 (2 pkt)

Mutacje mogą powstawać zarówno w komórkach rozrodczych (1), jak i w komórkach somatycznych (2).

a) Podaj, jakie mutacje (powstające w komórkach 1 czy 2) mają znaczenie w procesie ewolucji. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

.......................................................................................................................

................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij związek między działaniem doboru naturalnego a utrwaleniem się korzystnej mutacji w populacji.

.......................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 29(2 pkt)

W populacji ludzkiej dzięki trzem występującym w niej allelom grup krwi IA, IB, i0 powstają cztery fenotypy grup krwi A, B, AB i 0. U Aborygenów (rdzennej ludności Australii) występują tylko dwie grupy krwi - A i 0. Aborygeni pochodzą od małej grupy przodków, którzy przybyli do Australii około 40 tysięcy lat temu.

Określ dwie prawdopodobne przyczyny, które przesądziły o występowaniu tylko dwóch grup krwi wśród Aborygenów.

1. .......................................................................................................................

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

2.....................................................................................................................

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

7

---