7907


NOTATKI AUTORSTWA ANNY PŁOTKA - ANIAKSIEZNICZKA@POCZTA.FM

PRAWO KARNE

Prawo karne sensu largo jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

Prawo karne sensu largo dzieli się wg kryterium przedmiotu regulacji na:

prawo karne materialne, zwane także prawem karnym sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych normujących:

czyny będące przestępstwami,, zasady odpowiedzialności za te czyny, środki prawne stosowane wobec ich sprawców,

prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne,

prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów prawnych normujących wykonywanie: kar, środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych,

Funkcje:

  1. pozytywne - to f. ochronna, panującego porządku prawnego i dóbr prawnych na ochronie których na zależy - P.K. poprzez penalizację (tj kara) - chroni dobra.

  2. negatywne - to uboczny skutek wdrażania prawa karnego w życie;

  3. prewencyjno-wykonawcze - tj. działanie norm na konkretnego sprawcę pociągniętego do odpowiedzialności karnej (zapobieganie popełnianiu przestępstw poprzez wychowanie lub odizolowanie przestępcy-więzienie)

  4. afirmacyjno-motywacyjne - afirmuje pewne dobra i za pomocą pewnych metod zachęca, motywuje do pozytywnych zachowań;

  5. represyjne - dolegliwość wyznaczania sprawcy opłaty za popełniony czyn ( ma również na celu wydawać przestępcę)

  6. gwarancyjne - gwarancje dla sprawcy przestępstwa, który zostaje pociągany do odpowiedzialności karnej.

I zasada - „nie ma przestępstwa bez kary” (nullum crimen sine lege).

„ prawo nie działa wstecz” - jeśli jest niekorzystne dla sprawcy. ( lex retro non agit).

II zasada - „nie ma przestępstwa bez winy” ( nullum crimen sine culpa).

kompensacyjne - naprawcze, kompensacja krzywd i szkód.

Cele i funkcje prawa karnego - Cele pewne wyobrażone rezultaty do których zmierzamy stosując normę prawną, przypisane niejako zadania stworzone przez twórców kodeksu.

Normy prawna karnego materialnego - odpowiadają na pytanie co należy czynić.

Normy prawa karnego procesowego - jak należy czynić aby osiągnąć zadania, które są wyznaczone przez prawo karne materialne.

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO
Źródłem prawa, w znaczeniu formalnym, jest akt organu państwowego zawierający normy prawne. W przypadku prawa karnego osobno rozpatruje się jednak źródła prawa karnego materialnego i procesowego.

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO MATERIALNEGO
a) Konstytucja - nie określa jakie konkretne typy zachowań człowieka są przestępstwami i jaki za nie grożą kary. Zawiera przepisy regulujące zasady odpowiedzialności karnej zawarte w części ogólnej prawa karnego, np. w art. 42 ust. 1 wskazuje. iż tylko akt rangi ustawy może zabronić określonych czynów pod groźbą kary.
b) Ustawa - jest w Polsce źródłem prawa, w takim zakresie, w jakim oznacza ona co jest przestępstwem i jakie sankcje są za nie przewidziane.
Podst. ustawą jest kodeks karny z 1997 r., który składa się z 3 części:
1. ogólnej - która określa podstawowe zasady odpowiedzialności za przestępstwo, formy jego popełnienia, okoliczności wyłączające odpowiedzialność, system kar i środków karnych itd.,
2. szczególnej - zawiera typy przestępstw i karę grożącą za nie,
3. wojskowej - wskazuje na odrębności zastosowania zasad odpowiedzialności, kar i środków karnych w stosunku do żołnierzy oraz opisuje najważniejsze przestępstwa wojskowe.
c) Umowa międzynarodowa - jeśli zostanie ratyfikowana i ogłoszona w Dz. U. RP to jest ona częścią krajowego porządku prawnego i stosuje się ją bezpośrednio. Ma ona pierwszeństwo przed ustawą o ile została ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie (art. 91 ust.2 Konstytucji). Najważniejszymi umowami są: Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 r., oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.

NIE SĄ ŹRÓDŁEM PRAWA KARNEGO:
a) orzecznictwo sądów w Polsce za wyjątkiem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego - zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji mają one moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne,
b) zwyczaje - mimo iż wywierają wpływ na stosowanie prawa a niekiedy i na ocenę stopnia szkodliwości społecznej warunkującej w konkretnej sytuacji odpowiedzialność karną.

ZASADA NULLUM CRIMEN SINE LEGE
Nie ma przestępstwa bez zakazu ustawowego lub czyn zabroniony musi być określony w ustawie.

ZASADY PRAWA KARNEGO

1. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn

Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej; myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne lub jego stan niebezpieczeństwa.
Odpowiedzialność karna może nastąpić, gdy czyjś pogląd uzewnętrzni się w czynie i gdy zamiar popełnienia przestępstwa jest realizowany.

2. Zasada winy

Sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy gdy z popełnienia czynu można mu zrobić zarzut. Warunkiem (winy) jest występowanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem ( przy przestępstwach umyślnych sprawca ma zamiar popełnienia czynu).
Zasada winy wyrażona jest w art. 1 § 3 KK ( nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu).
Czyn wypełniający znamiona określone w ustawie karnej nie jest przestępstwem, jeżeli nie został przez sprawcę zawiniony. Określa się go wówczas jako czyn zabroniony.
Czyn zabroniony- czyn obiektywnie naruszający prawo karne, ale niekoniecznie przestępny.

3. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

Ustawa z 28.10.2002r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Ustawa ta określa zasady odpowiedzialności za cyny zabronione pod groźbą kary takich podmiotów jak; osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości pranej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.

Polskie prawo skarbowe zna tzw. Odpowiedzialność posiłkową, polegającą na ty, że grzywną wymierzoną sprawcy można obciążyć osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której sprawy prowadził sprawca przestępstwa skarbowego.

Pozostałości odpowiedzialności zbiorowej- w postaci takich typów przestępstw jak udział w bójce lub pobiciu, z których wyniknął uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka

Zasada odpowiedzialności indywidualnej- KK formułuje przestępstwo jako własny czyn sprawcy. Obowiązuje tam zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa. KK zawiera zasadę indywidualizacji kary.

Odpowiedzialność karna powinna mieć charakter nie tylko indywidualny, ale i osobisty, tzn. nie może jej przyjąć na siebie inna osoba niż sprawca przestępstwa.

4. Zasada humanitaryzmu

Wymaganie by w centrum uwagi stał człowiek- jednostka ludzka jako najwyższa wartość, a wszelkie uregulowania i instytucje uwzględniały nadrzędny charakter tej wartości

Prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu, że wymagania przezeń stawiane powinny być na miarę możliwości ludzi, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie powinny poniżać karanego ani wyrządzać mu zbędnych dolegliwości.

5. Zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)

Jest najważniejszą zasadą współczesnego prawa karnego, chroniącą jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represją karną przez organy państwowe. Została sformułowana w art.8 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789r. Zasada ta jest składnikiem idei państwa prawa.

W prawie polskim zasada ta została sformułowana w art. 42 Konstytucji RP („odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”)

Zasada ta jest formułowana w postaci bardziej rozbudowanej jako nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej pewne reguły;

a) prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie (nullum crimen sine lege scripta)
b) przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa)
c) niedopuszczalne jest stosowanie analogi na niekorzyść oskarżonego
d) ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (lex retro non agit)
e) kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie (nulla poena sine lege)

Adresatem tych reguł jest zarówno sędzia jak i ustawodawca.

Nullum crimen sine lege scripta

Prawo karne musi być prawem pisanym. Musi być zapisane w specyficznym akcie normatywnym jakim jest ustawa. Przepis karny może mieć niekiedy charakter blankietowy, tzn. może odsyłać do rozporządzeń i zarządzeń dla sprecyzowania pewnych znamion. Pogląd ten został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, wg którego zasada ustawowego charakteru przepisów karnych ma charakter absolutny. TK stwierdził, że nie narusza zasady nullum crimen sine lege doprecyzowanie znamion przestępstwa w zgodzie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP

Nullum crimen sine lege certa Jest to wynikający z zasay nullum crimen sine lege postulat określoności ustawowego opisu przestępstwa adresowany jest do ustawodawcy, który powinien tak sformułować przepis, by jego odbiorca mógł go zrozumieć i przestrzegać. Zasada określoności i przejrzystości zakazu może być naruszona przez niejasne sformułowanie przepisu. Nieokreśloność przestępstwa wynika z używania tzw. Znamion ocennych dopuszczających różne ich rozumienie.

Zakaz analogi

Stosowanie przepisów w drodze analogii jest w prawie karnym zabronione, w tym zakresie w jakim miałoby prowadzić do odpowiedzialności karnej osoby, której czyn nie wypełnia znamion żadnego z przestępstw opisanych w ustawie karnej. Zakaz analogii wynika z art. 1§1 KK.
Analogia legis- stosowanie analogii, odwołujące się do konkretnego przepisu
Analogia iuris- odwołanie się do całego systemu prawnego, do społecznej świadomości prawnej lub pewnej idei

Analogia stosowana jest niekiedy mimo zakazu pod hasłem interpretacji rozszerzającej (np. kradzież energii elektrycznej)

Zakaz analogii nie dotyczy analogii na korzyść sprawcy. Może ona więc bez naruszenia zasady nullum crimen sine lege być stosowana dla wykluczenia bądź złagodzenia odpowiedzialności karnej

Lex retro non agit Zakaz wydawania ustaw o mocy wstecznej (tzw. Ustaw retroaktywnych) umożliwiających skazanie za czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy kryminalizującej taki czyn.

CZAS POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO = Art. 6 § 1 Czas w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany

Materialne - przestępstwa skutkowe - gdzie do zaistnienia przestępstwa konieczne jest wystąpienie skutku

Formalne - przestępstwa bezskutkowe - do zaistnienia przestępstwa konieczne jest działanie lub zaniechanie działania (np. składanie fałszywych zeznań, nieudzielanie pierwszej pomocy)

Skutek - zmiana w świecie zewnętrznym którą można oddzielić od działania lub zaniechania

MIEJSCE POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO= Art. 6 § 2 - Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawy miał nastąpić

ZASADA TERYTORIALNOŚCI - Art. 5

„Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym chyba, że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej

ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTWOEJ - ART. 109 KK

ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ OGRANICZONA - art. 110 § 1 KK

ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ NIEOGRANICZONA - ART. 112 KK

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZASTĘPCZEJ - ART. 110 § 2 KK

ZASADA REPRESJI WSZECHŚWIATOWEJ (UNIWERSALNA) ART. 113 KK

SAMODZIELNOŚĆ JURYSDYKCYJNA - ART. 114 KK

BUDOWA PRZEPISU PRAWNOKARNEGO

  1. W części ogólnej - budowa nie różni się od innych działów prawa

  2. W części szczególnej - charakterystyczna dla prawa karnego

Budowa przepisów - dwuczłonowa:

1.Dyspozycja - pierwsza część przepisu, która określa zespół znamion czynu zabronionego.

2. Sankcja - określa konsekwencje grożące za zachowanie naganne.

Dyspozycja:

- opisowa - opisuje zachowanie

- normowa - ustawodawca operuje normami

- nazwowe - np. kto kradnie z włamaniem

- nazwowo-opisowe

Budowa dyspozycji:

  1. dyspozycje proste - składają się z jednego zespołu znamion (np.bigamia)

  2. dyspozycje złożone - składają się co najmniej z 2 zespołów znamion

- alternatywnie (znęcanie się psychiczne i fizyczne oraz psychiczne i fizyczne razem - każde z nich jest naganne)

- kumulatywnie (opierają się na kumulacji - zestawy znamion muszą wystąpić łącznie np. kradzież i przemoc lub groźba jej użycia)

- alternatywno-kumulatywnie

Budowa sankcji:

  1. sankcje proste - przewidują 1 rodzaj kary

  2. sankcje złożone:

- alternatywnie - kilka rodzajów kar z prawem wyboru kar zawartych w sankcji

- kumulatywnie - poza kodeksem karnym, np. prawo bankowe, ustawodawca przewiduje kilka rodzajów kar do stosowania łącznie - w prawie karnym 2 kary można łączyć - pozbawienie wolności i grzywna

- alternatywno-kumulatywnie - kara grzywny lub kara pozbawienia wolności lub możliwość orzeczenia tych dwu kar łącznie

W sankcjach przewidziane są tylko kary - środki karne dodatkami do kar lub je zastępują.

Zasady odpowiedzialności karnej
Podstawą odpowiedzialności karnej stanowi czyn. Czyn jest to zachowanie człowieka realizujące decyzje jego woli wyrażone w działaniu albo zaniechanie. Odpowiedzialności karnej podlega ten, tylko kto popełnia czyn zabroniony. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn przesądza o tym, że czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności karnej.

0x08 graphic

Funkcje typu czynu zabronionego

•Wyznaczenie granicy pomiędzy zachowaniami karalnymi a innymi zachowaniami bezprawnymi lub legalnymi

•Wyznaczenie granicy pomiędzy poszczególnymi kategoriami zachowań karalnych z uwagi na konieczność różnicowania sankcji

•Znamiona typu czynu zabronionego powinny wskazywać tylko na te cechy czynu, które mają znaczenie w perspektywie społecznej szkodliwości (naganności) danej klasy zachowań

Czyn - to zachowanie człowieka sterowane jego wolą.

Czyn może być :

aktywny (działanie- np. kradzież) lub bierny ( zaniechanie np. nie udzielenie pomocy)

Kara — to sposób reakcji na czyn naganny sprawcy
Środki probacyjne - łączą się z poddaniem sprawcy próbie. Czasem stosuje się je dając szansę przestępcy, co do którego możemy przypuszczać, że pomimo nie ukarania nie powróci do kolizji z prawem.
Teorie retrybutywne — uzasadniają konieczność ukarania sprawcy przestępstwa odwetem, odpłata za wyrządzone zło. (równoważenie zła).
Celowości —konieczność ukarania czynu zabronionego osiągnąć cel ogólnoprewencyjny, pokazać sprawcy, że przestępstwo się opłaca, aby powstrzymać go w przyszłości od czynów przestępczych.
Społeczną użyteczność można osiągnąć poprzez adekwatną karę za popełnienie czynu przestępczego w zależności od cech indywidualnych sprawcy.
Pozytywne efekty w przypadku obu prewencji mogą osiągnąć kary sprawiedliwe. Kara nadmiernie surowa godzi w przestępcę, a społeczeństwo zacznie się z nim solidaryzować — nie sprzyja celom społecznie użytecznym.

Kara kryminalna — to reakcja w imieniu społeczeństwa wymierzona przez niezawisłe organy sądowe za czyn naganny sprawcy przynosząca za sobą odpowiednią dozę dolegliwości. Każda kara jest adekwatna do popełnionego czynu.
a) grzywna — dochód budżetu państwa
b) ograniczenie wolności — kara o charakterze wolnościowym „ wiąże się z nałożeniem na sprawcę pewnych dolegliwości np. obowiązek pracy społecznie.
c) pozbawienie wolności — pobyt sprawcy w zakładzie karnym

Środki probacyjne — środki związane z poddaniem sprawcy próbie, nie są przewidziane w sankcji.

Kary zastępcze - jeśli kary orzeczone nie mogą być z jakiś powodów wyegzekwowane.

KARY KRYMINALNE — zabezpieczane są przymusem państwowym, orzeczone muszą być natychmiast wykonane

1. Grzywna— kara majątkowa którą wymierza się w stawkach dziennych określając ilość stawek oraz wysokość jednej stawki.
Dwa etapy wymierzania:
Pierwszy etap:
- art. 33 § 1 KK — liczba stawek dziennych grzywny (od 10 do 360 stawek dziennych),
- art. 309 KK - kara grzywny obok kary pozbawienia wolności (do 2000 stawek dziennych — wyjątek).
Musi być adekwatna do zachowania nagannego sprawcy i do stopnia jego winy oraz cech indywidualnych (np. pierwszy raz karany).

Drugi etap: polega na określeniu stawki krotnej jednej stawki dziennej grzywny (art. 33 § 3KK):
- nie niższa od 10 zł i nie większa niż 2000 zł
- zależy od sytuacji ekonomicznej sprawcy — dolegliwość stawki musi być analogiczna dla każdego sprawcy.

Uiszczanie grzywny — art. 44 KK i następne:
- skazanego sąd wzywa do uiszczenia w ciągu 30 dni.
- jeśli nie uiści to ściąga w drodze egzekucji,
- jeśli nie uiści, a grzywna nie przekracza 120 stawek dziennych to zmienia na pracę społecznie użyteczną (10 stawek = l miesiąc),
- wyższa grzywna lub sprawca nie chce odpracować zamienia się na zastępczą karę pozbawienia wolności (1 dzień = 2 stawki dzienne), kara zastępcza nie może przekraczać 11 miesięcy,
2. Ograniczenie wolności- art. 34 KK i następne -od 1 miesiąca do 12 miesięcy ( w przypadkach szczególnych 18 miesięcy. Polega na:
a) wykonaniu pracy wskazanej przez sąd
b) skazany nie ma możliwości bez zgody sądu zmiany miejsca stałego pobytu,
c) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary,
możliwość skrócenia kary do połowy orzeczonego wyroku w wyroku wymiaru jeśli sprawca sumiennie wykonywał swoje obowiązki.

Art. 35 -- § 1 - praca społeczna - nieodpłatna, kontrolowana praca społeczna wskazana przez sąd w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną na rzecz społeczności lokalnej — w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym
- § 2 - zamiast pracy użytecznej społecznie może być zastąpiona w stosunku do osoby zatrudnionej potrąceniem od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo cel społeczny wskazany przez sąd (skazany w tym okresie nie może rozwiązać stosunku pracy).
- § 3 — Miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania obowiązku pracy określa sąd po wysłuchaniu skazanego — nie chodzi o dezorganizację życia sprawcy, ale o dodatkowe dolegliwości za popełnione przestępstwo.

Art. 36 § 2KK — obowiązki, które mogą być dorzucone do kary ograniczenia wolności ( np. przeproszenie pokrzywdzonego).

3. Kara pozbawienia wolności (art. 37 KK) — trwa najkrócej 1 miesiąc a najdłużej 15 lat. Wymierza się ją w miesiącach i latach.
2 długoterminowe kary pozbawienia wolności 25 lat i dożywotnie pozbawienie wolności.
Kary pozbawienia wolności odbywane są przez sprawców w zakładach karnych penitencjarnych dla:
- młodocianych,
- odbywających karę po raz pierwszy
- recydywistów penitencjarnych
- w ZK w których odbywa się karę aresztu wojskowego.
Kara śmierci została wyeliminowana z porządku prawnego - w 1988 r. orzeczona i wykonana po raz ostatni w Polsce.

ŚRODKI KARNE (Art. 39)
Ich zadaniem jest wzmocnienie represji karnych lub zamiast kary jako reakcja na czyn zabroniony o niewysokim ciężarze gatunkowym w celu uchronienia społeczeństwa przed dalszymi szkodami sprawcy lub zadośćuczynienie wyrządzonym szkodom — restytucyjny charakter — kompensacja szkody, przywrócenie do stanu poprzedniego, zadośćuczynienie o charakterze moralnym.

1. Pozbawienie praw publicznych
2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu,
3. Zakaz prowadzenia pojazdów,
4. Przepadek (przedmiotów i korzyści)
5. Obowiązek naprawienia szkody
6. Nawiązka
7. Świadczenie pieniężne
8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości

1. Pozbawienie praw publicznych (art. 40 KK) — godzi w honor, dobre imię sprawcy, jego prawa obywatelskie. Orzekana na czas nie krótszy od 3 lat za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.
2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska (art. 41) - wykonywania określonego zawodu i prowadzenia określonej działalności gospodarczej — sąd może orzec jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył zajmowanego
stanowiska lub wykonywanego zawodu lub dalsze wykonywanie i zajmowanie stanowiska zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
3. Zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42) - przesłanki - ustawodawca ogranicza do osób, które zostały skazane za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Nie respektowanie tego zakazu (art. 244 KK) jest obwarowane sankcją karną— pozbawienia wolności do lat 3.
Możliwość orzeczenia zakazu:
- prowadzenia wszelkich pojazdów,
- określonych pojazdów (mechanicznych j niemechanicznych, np. rower)
Zakres i czas trwania różny
- min. 1 rok — max 10 lat
Może być orzekany
a) fakultatywnie
b) obligatoryjnie tzn. gdy ustawodawca nakazuje sądowi — w 2 sytuacjach:
- tymczasowo 1 — 10 lat, gdy sprawca był w stania nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia,
- trwale — w razie ponownego skazania za spowodowanie katastrofy ze skutkiem śmiertelnym, gdy sprawca był wstanie nietrzeźwości lub zbiegł.

4. Przepadek przedmiotów (art. 44 KK) - skutkiem przepadku jest przejście przedmiotów na rzecz Skarbu państwa — część spieniężana, a część przekazywana na cele charytatywne. Ma charakter:
a) obligatoryjny — owoce przestępstwa w myśl zasady, że nikt nie może się wzbogacić w drodze przestępstwa (o ile nie znajdzie się właściciel),
b) fakultatywny — przedmioty, które służyły do popełnienia przestępstwa — narzędzia przestępstwa.
Orzeczenie nawiązki na rzecz SP w przypadku, gdy wartość narzędzi przekracza wagę popełnienia czynu.
Gdy orzeczenie przepadku nie jest możliwe (np. gdy sprawca rzeczy zniszczył to ustawodawca przewidział możliwość orzeczenia przepadku równowartości tych przedmiotów.
Osobno ustawodawca przewiduje przepadek przedmiotów objętych zakazem wytwarzania, przewożenia itp. (np. narkotyki). Jeśli narzędzie przestępstwa lub przedmioty przenoszone nie stanowią własności sprawcy — można orzec przepadek, jeśli ustawa tak stanowi —bo z zasady powinny wrócić do właściciela.
Jeśli rzeczy te stanowią współwłasność — to orzeka się przepadek częściowej własności (udziału) lub równowartości części należącej do sprawcy.

5.Przepadek korzyści majątkowych (art. 45 KK) - obejmuje rzeczy ruchome i nieruchome lub które nie mają określonej wartości, np. papiery wartościowe
- korzyść pochodząca bezpośrednio z przestępstwa pośrednio z przestępstwa.
Można pozbawić sprawcę korzyści, które zdobył z wielokrotnie używanych narzędzi (np. za produkcję narkotyków kupił dom).
§ 2 — domniemanie i przerzucenie ciężaru udowodnienia — mienie objęte we władanie przez sprawcę stanowi korzyść z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca przedstawi dowód przeciwny.
§ 3 - domniemanie to dotyczy również majątków upłynnianych przez osoby dokonujące przestępstwa . Ustawodawca uważa, że rzeczy upłynnione należą do sprawcy, mimo że są w posiadaniu innej osoby (chyba że osoby te wykażą, że legalnie uzyskały ten majątek, np. kupiły od sprawcy).

6. Obowiązek naprawienia szkody (art. 46 KK) - ma charakter obligatoryjny, gdy osoba poszkodowana złoży wniosek o naprawienie szkody — w wyliczonych przestępstwachach —sąd musi orzec obowiązek naprawienia szkody albo w całości albo w części.
Przepisów KC dot. przedawnienia roszczenia lub zasądzenia renty nie stosuje się do tego przepisu.
Ustawodawca w § 2 pozwala sądowi orzec nawiązkę na rzecz poszkodowanego za doznaną krzywdę.

7. Nawiązka (art. 47 KK) — jest środkiem zastępczym oraz samodzielnym środkiem karnym. Nawiązka — uczynić zadość i dać coś nadto.
- jako środek samodzielny ma charakter represyjny i nie jest orzekana na rzecz pokrzywdzonego lecz na wskazany cel społeczny — w razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu.
Nawiązka jest zasileniem finansowym — jej wysokość nie może przekraczać 10 krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Zasądzana w I instancji na rzecz instytucji znajdujących się w wykazie sporządzonym przez Ministra Sprawiedliwości
- nawiązka może bić orzeczona wobec sprawcy skazanego za przestępstwa przeciwko środowisku — orzekana na rzecz ochrony środowiska (od 3 do 20 krotności).
- nawiązka może być orzeczona w stosunku do sprawców przestępstw komunikacyjnych — można ją orzec na rzecz instytucji. Której celem działania jest pomoc osobom poszkodowanym w wypadkach (od 3 do 100 krotności) i do 100 tys. zł.

8. Świadczenia pieniężne (art. 49) — konieczność zapłacenia określonej kwoty pieniędzy — może być orzeczone, gdy sąd decyduje się, na odstąpienie od kary (do 3 krotności najniższego wynagrodzenia w I instancji). Możliwość orzeczenia tego środka także gdy ustawa tak stanowi.

9. Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 50 KK) — ustawodawca zezwala na takie działanie, gdy pozwala na to przepis szczególny, np. art. 215 — przestępstwo zniesławienia lub skazanie sprawcy, który zbiegł z miejsca zdarzenia.

Mierniki społecznej szkodliwości czynu: Art. 115 § 2 kodeksu karnego
1. Rodzaj i charakter narażanego dobra.
2. Rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody.
3. Sposób o okoliczności popełnionego czynu.
4. Waga naruszonych przez sprawcę obowiązków.
5. Postać zamiaru i motywacja sprawcy (wina umyślna i nieumyślna).
Część z tych mierników ma charakter podmiotowy (sprawca) a część przedmiotowy (te, które wiążą się z czynem go charakteryzują).

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA
2 grupy form:
1. Formy stadialne
2. Formy zjawiskowe
FORMY STADIALNE PRZSTĘPSTWA— łączą się z pochodem przestępstwa od niekaralnego zamiaru poprzez fazę przygotowania, usiłowania przestępstwa do dokonania, które jest pełną realizacją czynu noszącego znamiona przestępstwa, tzn. noszą się z drogą przestępstwa (iter delicti)
Najwcześniejszy moment, za który można ponosić odpowiedzialność karną to:
1. FAZA PRZYGOTOWANIA (ART. 16 KK) — polega na podejmowaniu czynności zmierzających do dokonania czynu:
a) personalna postać przygotowania — wejście w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa, b) rzeczowa postać przygotowania — uzyskiwanie środków, zbieranie informacji, sporządzanie planu działania
Co do zasady przygotowanie jest niekaralnym stadium przestępstwa — zgodnie z art. 16 KK jest karalne, gdy ustawa tak stanowi (w 12 przypadkach ustawa wyraźnie penalizyje to stadium).
W przypadku odstąpienia od przygotowania (art. 17 1) sprawca nie ponosi odpowiedzialności - czynny żal — wycofania
się z działalności przestępczej lub starań w celu zapobiegania ewentualnych skutków.
Przygotowania czynu wobec państwa — czynny żal musi spełniać nw. warunki aby sprawca nie odpowiadał karnie (art. 313 § 2):
- poniechać działalności,
- podjął istotne działania
- demencji — ujawnić wszystkie okoliczności wobec organu ścigania (najważniejszy, by nie ponosić odpowiedzialności).

2. USIŁOWANIE — odnosi się tylko do przestępstw umyślnych (tak jak przygotowanie). Jest to etap, który bezpośrednio zmierza do popełnienia czynu zabronionego (art. 13 § 1)— cecha charakterystyczna — dokonanie nie następuje.
Rodzaje usiłowania:
- udolne — może doprowadzić do dokonania, które nie następuje,
- nieudolne — gdy z przyczyn obiektywnych dokonanie jest nie możliwe, z czego sprawca nie zdaje sobie sprawy (art. 13) ze względu na:
a) brak przedmiotu nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.
b) na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu.
Trzeba tu odróżnić usiłowanie nieudane — było możliwie, ale się nie udało z różnych powodów.

Skuteczny czynny żal — sprawca dobrowolnie odchodzi od usiłowania lub gdy dochodzi do czynu, a sprawca próbuje zapobiec skutkom - przestępca nie podlega karze za usiłowanie - jest to usiłowanie kwalifikowane (art. 15) — odpowie za to co zrobiła, a nie co zamierzał.
Nie ma formuły (art. 14), która mówi jakie rodzaje kar ustawodawca przewiduje — są takie jak za czyn dokonany, tylko niższe.
a) usiłowanie ukończone — takie, kiedy sprawca zrobił wszystko co było niezbędne dla dokonania, jednak przestępstwa nie dokonał (np. strzelił, ale chybił).
b) usiłowanie nieukończone — sprawca rozpoczął zachowanie naganne, ale poniechał działania, bo ktoś mu przeszkodził.
Te usiłowania są charakterystyczne dla przestępstwa skutkowego.
Przestępstwa formalne — charakteryzują się brakiem skutku, przestępstwem jest samo naganne zachowanie.

3. DOKONANIE — pełna realizacja czynu zabronionego — musi wyczerpać wszystkie elementy z ustawowego opisu czynu.
FORMY ZJAWISKOWE - są to różne postacie zaangażowania w działalność przestępczą, gdzie sprawca może występować w różnej roli przestępczej.
a) sprawstwo w szerokim znaczeniu — każdy, kto w jakikolwiek sposób i w jakikolwiek roli przestępczej wystąpił i naruszył zakaz prawno-krany.
b) sprawstwo w wąskim znaczeniu — sprawstwo główne, współsprawstwo, sprawstwo kierowane i polecające. Formy sprawcze dzielimy na:
- wykonawcze - sprawstwo główne i współsprawstwo
- nie wykonawcze — sprawstwo polecające i kierownicze.
Formy sprawcze wykonawcze:
Sprawca główny (wykonawczy) — osoba, która osobiście własnoręcznie realizuje znamiona czynu zabronionego.
- jednosprawstwo - jeśli działa sam
- współsprawstwo(art. 18 § 1) - charakteryzuje się tym, że działa wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, przy czym działają w porozumieniu przestępczym zawartym przed czynem lub chwili popełniania czynu,
- sprawstwo równoległe — w tym samym miejscu działa 2 lub więcej osób bez porozumienia.
Współsprawca — to ten, który zrealizował przynajmniej część znamion czynu zabronionego.
Niesprawcze formy zjawiskowe (art. 18 § 2 i 3) — podżeganie i pomocnictwo
Pomocnik — ułatwia popełnienie czynu

Formy sprawcze niewykonawcze
1. Sprawstwo kierownicze — tych sprawców często nie ma na miejscu przestępstwa — wyznacza role oraz samą realizację czynu.
2. Sprawstwo polecające - polecenie osobie uzależnionej od siebie popełnienie czynu zabronionego.
Sprawca polecający (art. 18 § 1) - kieruje wykonaniem czynu zabronionego lub wykorzystuje uzależnienie lub podporządkowanie inne osoby od siebie (np. służbowe) poleca wykonanie czynu zabronionego. Stopień zależności między tymi osobami jest różny, np. prezes - Księgowa, mąż — żona.
Sprawca polecający odpowie tak, jakby sam dokonał przestępstwa. Rozmiar odpowiedzialności — im presja, zależność pomiędzy polecającym a wykonawcą będzie większa, tym wykonawca poniesie mniejszą karę.

ZBIEG PRZESTĘPSTW I ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY

Zbieg przestępstw:

Prawna jedność czynów

Wielość czynów nie zawsze oznacza wielość przestępstwa. Występują bowiem sytuacje, gdy między poszczególnymi czynami tego samego sprawcy zachodzi tak ścisły związek, iż możemy je potraktować jako jedno przestępstwo. Sytuacje te obejmujemy pojęciem prawnej jedności przestępstw (in. pozorny zbieg przestępstw). Pojęcie to ma zastosowanie do wypadków, w których na podstawie wyraźnego przepisu lub reguł wykładni prawa wielość czynów uważa się za jedno przestępstwo. Prawna jedność przestępstwa obejmuje:

  1. Przestępstwa o wieloczynowo określonych znamionach;

  2. Przestępstwa złożone;

  3. Konstrukcję przestępstwa ciągłego;

  4. Współukarane czyny uprzednie i następcze.

Ad. 1

Szereg typów przestępstwa charakteryzuje wieloczynowe (częstotliwe) określenie znamion. Wówczas wielokrotność czynu (jego odmian) nie powoduje wielości przestępstw, lecz stanowi jedno przestępstwo. Wchodzą tutaj w grę przykładowo: przestępstwo „znęcania się” nad członkiem rodziny lub osobą zależną. Cechą tej konstrukcji jest, że przestępstwo charakteryzuje pewna liczba (sekwencja) powiązanych ze sobą czynów, aczkolwiek pojedyncze zachowanie o dużym nasileniu też może wypełnić istotę przestępstwa.

Ad. 2

Przestępstwo złożone polega na tym, iż określający je zespół znamion składa się z dwóch lub więcej czynów, które wypełniają znamiona innych przestępstw, ale w tym połączeniu tworzą całość „wyższego rzędu”, jeden typ przestępstwa. Tak np. kradzież rozbójnicza składa się zaboru rzeczy, a następnie użycia przemocy lub groźby w celu utrzymania się w jej posiadaniu.

Ad. 3

Z punktu widzenia praktyki bardzo ważne znaczenie ma konstrukcja przestępstwa ciągłego. Najogólniej mówiąc chodzi tu o sytuację, gdy ten sam sprawca dokonuje powtarzających się zamachów na to samo dobro, które z uwagi na więź między poszczególnymi zamachami rozpatruje się jako jedno przestępstwo.

Kodeks karny z 1969 r. przestępstwa ciągłego nie definiował, niemniej przewidywał konsekwencje prawne ustalenia, że sprawca dopuścił się takiego przestępstwa, w postaci nadzwyczajnego obostrzenia kary (o połowę w stosunku do górnej granicy sankcji). Ostatecznie w doktrynie i orzecznictwie przyjęto następujące przesłanki przestępstwa ciągłego:

  1. Tożsamość dobra prawnego, w które godzi sprawca;

  2. Jednorodność sposobu atakowania dobra (np. kolejne akty kradzieży dobra, a nie kradzieże i paserstwo);

  3. Krótkie odstępy czasu i więź sytuacyjna między poszczególnymi zamachami;

  4. Zamiar obejmujący z góry realizację przestępstwa „na raty” albo „odnawiający się” zamiar wynikający z gotowości do wykorzystania tej samej powtarzającej się sposobności;

  5. Tożsamość osoby pokrzywdzonej, jeżeli przedmiotem zamachów jest dobro ściśle osobiste.

Wychodząc z założenia, że przedstawiona konstrukcja przestępstwa ciągłego wywołuje różnice zdań w doktrynie i trudności w orzecznictwie, twórcy nowego kodeksu karnego postanowili ją rozbić na dwie instytucje: przestępstwa ciągłego i tzw. ciągu przestępstw.

Przestępstwo ciągłe zachodzi, gdy sprawca realizując ten sam zamiar podejmuje dwa lub więcej „zachowań” zmierzających do jego wykonania. Są to więc przypadki traktowane dotąd jako odmiana przestępstwa ciągłego popełnionego „na raty”, które mogą też objąć dotychczasową konstrukcję współukaranych czynów uprzednich.

Jako ciąg przestępstw nowy kodeks karny traktuje natomiast popełnienie w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób dwóch lub więcej przestępstw, zanim zapadł chociażby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z nich, przy czym każde z tych przestępstw jest realizacją nowego zamiaru, a ponadto wszystkie z nich muszą podlegać kwalifikacji z tego samego przepisu.

Ad. 4

W zakres prawnej jedności czynów wchodzą również współukarane czyny uprzednie i następcze. Chodzi tutaj o czyny poprzedzające dokonanie przestępstwa lub następujące po nim, które nie podlegają odrębnemu ukaraniu, gdyż uważa się, że przy całościowej ocenie przestępstwa zostaje „wliczone” ich ukaranie. Jeżeli chodzi o współukarane czyny następcze, to dotyczą one postępowania z przedmiotami pochodzącymi z przestępstwa albo zachowań wiążących się sytuacyjnie z dokonanym przestępstwem. Zachowanie uważa się za współukarane, jeżeli z przestępstwem głównym łączy je więź czasowa i sytuacyjna. Rozerwanie tej więzi powoduje, iż zostaną one osądzone jako odrębne przestępstwa.

Realny zbieg przestępstw i kara łączna

Jeżeli ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, w grę wchodzi rozpoznanie sprawy w warunkach realnego zbiegu przestępstw lub recydywy.

Rzeczywisty (realny) zbieg przestępstw polega na rozpoznaniu dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym. Warunkiem przyjęcia realnego zbiegu jest, aby sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczas osądzony, chociażby nieprawomocnym wyrokiem. Realny zbieg przestępstw może być jednorodzajowy, gdy w jednym postępowaniu podlegają osądzeniu dotąd nie ukarane czyny tego samego rodzaju, albo wielorodzajowy - gdy są to przestępstwa różnorodzajowe. W sytuacji realnego zbiegu przestępstw sąd wymierza najpierw kary za poszczególne przestępstwa, a następnie orzeka karę łączną. Przy określaniu kary łącznej możliwe są różne systemy:

Inaczej jest w wypadku recydywy, która zachodzi, gdy ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, z tym, że kolejne przestępstwo (czy przestępstwa) zostają popełnione po skazaniu sprawcy lub odbyciu kary za poprzednie. Oznacza to, że skazanie przerywa realny zbieg przestępstw. Nie wchodzi wówczas w grę kwestia orzekania kary łącznej, lecz skazanie sprawcy w warunkach recydywy.

Od ww. instytucji należy odróżnić wydanie wyroku łącznego. Ma to bowiem miejsce w sytuacji, gdy w odrębnych postępowaniach sprawca został prawomocnie skazany za różne przestępstwa. Wówczas sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący, orzeka o połączeniu kar wymierzonych w poprzednich wyrokach, wydając jeden wyrok łączny.

Zbieg przepisów ustawy:

Zbieg pozorny

Zbieg przepisów ustawy polega na tym, że jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy. Powstaje wówczas problem, który z tych przepisów (jeden czy wszystkie) ma zastosowanie do kwalifikacji prawnej czynu. Podobnie, jak przy zbiegu przestępstw, odróżniamy tutaj zbieg rzeczywisty i zbieg pozorny (pomijalny), tyle, że dotyczy on kwalifikacji prawnej jednego czynu przestępnego.

Przez zbieg pozorny (pomijalny) rozumiemy sytuację, gdy jeden czy wyczerpuje wprawdzie znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach, ale przepisy te pozostają wobec siebie w stosunku nadrzędności, podrzędności lub „zawierania się”, toteż faktu zbiegu przepisów nie uwzględnia się w kwalifikacji prawnej na podstawie reguł wyłączania wielości ocen. Tak więc występującą wielość przepisów sprowadzamy w drodze redukcji do jednego przepisu. Jako reguły wyłączania wielości ocen przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie zasady specjalności, pochłaniania i subsydiarności.

Zasada specjalności wyraża się w regule, iż przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego - lex specilis derogat legi generali. Stosunek specjalności najczęściej dotyczy relacji typu kwalifikowanego (uprzywilejowanego) do typu podstawowego.

Zasada pochłaniania ma zastosowanie, gdy przepisy pozostają wobec siebie w takim stosunku, że jeden z nich zawiera w sobie treści objęte znamionami drugiego przepisu, pochłania więc ten przepis - lex consumens derogat legi consumptae. Powstaje wszakże pytanie, jak daleko może sięgać zasada konsumpcji, w szczególności czy może pochłaniać odpowiedzialność za poważne skutki. W tej kwestii sformułowano w doktrynie dwa stanowiska: 1. Warunkiem zastosowania zasady konsumpcji jest, aby stopień społecznej szkodliwości czynu objętego przepisem pochłoniętym był znacznie niższy niż czynu ocenianego przez pryzmat przepisu pochłaniającego; 2. Przepis zawierający łagodniejszą sankcję nie może pochłaniać przepisu surowszego.

Zasada subsydiarności wyraża się w regule, iż przepis zasadniczy (pierwotny) wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego - lex primaria derogat legi subsidiare.

Zbieg rzeczywisty

Rzeczywisty zbieg przepisów (niepomijalny; właściwy) występuje wówczas, gdy jeden czyn wypełnia znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy karnej, a nie zachodzi zjawisko wypierania lub pochłaniania jednego przepisu przez drugi. Jest to sytuacja, gdy przepisy pozostają wobec siebie w stosunku krzyżowania się, a nie podrzędności, nadrzędności lub „zawierania się”.

Istnieją różne sposoby rozwiązywania realnego zbiegu przepisów. Jednym z nich jest stosowanie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej, tj. skazanie sprawcy za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów; drugim jest skazanie sprawcy na podstawie przepisu najsurowszego (tzw. zbieg eliminacyjny), wreszcie trzecim - przyjęcie idealnego zbiegu przestępstw. Według tej ostatniej koncepcji sprawca jednym czynem popełnia tyle przestępstw, ilu znamiona ustawowe czynem tym wyczerpał - prawo wykroczeń i prawo karne skarbowe.

ŚRODKI PROBACYJNE
Są to środki związane z poddaniem skazanego próbie.
3 środki, które mogą być stosowane na różnych etapach postępowania. Mogą zastąpić ukaranie lub modyfikują karę.
Wszystkie bazują na pozytywnej diagnozie.
1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego.
2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary
3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary.

1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego — środek ten stosowany przez sądy- polega na rezygnacji z postępowania zmierzającego do ukarania sprawcy — zmierza do dania szansy i poddania próbie. Może być zastosowany wobec sprawców przestępstw niegroźnych:
- stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą niższą niż 3 lata,
- gdy sprawca pojednał się z ofiarą lub naprawił szkodę - stosowane za czyn zagrożony karą do lat 5,
- ustawodawca pozwala stosować ten, środek wobec sprawcy niekarnego lub karanego za przestępstwo nieumyślne,
- nie może być stosowany gdy są jakiekolwiek wątpliwości co do winy sprawcy,
-. odnotowywane to jest w krajowym rejestrze skazanych,
- taką osobę można poddać dozorowi kuratora:
a) jeśli dobrze się zachowywał — umorzenie warunkowe przechodzi w stałe.
b) popełnił nowe przestępstwo umyślne — obliguje to sąd do podjęcia postępowania umorzonego. Postępowania takiego nie można podjąć, gdy upłynęło 6 m-cy od podjęcia postępowania w sprawie nowego przestępstwa.

2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary (art. 69 i następne) — środek ten dotyczy kary: grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat. Polega na zawieszeniu efektywnego wykonania kary. Unika się w ten sposób demoralizacji sprawcy w ZK oraz kosztów.
Warunkiem, zastosowania tego środka jest pozytywna prognoza kryminalistyczna sprawcy.
Zawieszenie następuje na okres próby, który wynosi:
- dla kary wolnościowej 1 - 3 lat
- pozbawienie wolności 2 - 5 lat, dla młodocianego 3 - 5 lat.
Ustawodawca pozwala jednocześnie orzec grzywnę, mimo, że nie trzeba było jej orzec — od 90 do 160 stawek dziennych.
Na okres próby obarcza się sprawcę obowiązkami probacyjnymi, np. informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby. Obowiazki te mogą być orzekane w większej ilości niż 1 i mogą być w okresie próby zamieniane.
Jeśli sprawca zachowywał się:
a) pozytywnie — może skorzystać z zatarcia skazania z upływem 6 m-cy od ukończenia okresu próby,
b) negatywnie — sąd może lub ma obowiązek zarządzić wykonanie kary:
- obowiązek - popełnił przestępstwo umyślne tego samego rodzaju lub z zastosowaniem przemocy lub orzeczono prawomocną karę pozbawienia wolności.
- może popełnił przestępstwo innego rodzaju lub uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub grzywny.

  1. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary (art. 77 KK i następne) - orzeka sąd penitencjarny
    - jeśli sprawca sprawuje się dobrze i rokuje nadzieje, że będzie przestrzegał porządku publicznego (pozytywna prognoza kryminalistyczna).
    Przesłanki formalne:
    - odbycie części orzeczonej kary pozbawienia wolności (z zasady po odbyciu połowy kary, nie wcześniej niż po upływie 6 m-cy).
    - w stosunku do recydywistów po 2/3 efektywnie odbytej kary nie mniej niż po upływie 1 roku, a skazanych za terroryzm itp. po upwie 3/4 kary nie mniej niż 1 rok.
    - skazanych na 25 lat pozbawienia wolności po odbyciu 15 lat kary, a skazanego na dożywocie po25 latach odbywania kary.
    Okres próby wynosi:
    - min 2 lata max 5 lat,
    - dla skazanych na     25 lat - od 3 do 5 lat,
    - dla skazanych na dożywocie — 10 lat.
    Jeśli sprawca zachowuje się w okresie próby:
    a) pozytywnie w czasie próby i dalszych 6 m-cy - kończy karę z chwilą warunkowego zwolnienia (od tego terminu biegnie termin zatarcia)
    b) negatywnie — odwołanie WPZ
    - fakultatywnie - narusza porządek prawny lub uchyla się od nałożonego obowiązku lub orzeczonych środków,
    - jeśli ponownie chce się ubiegać — ustawodawca ogranicza - dopiero po upływie roku od osadzenia w ZK, a dla dożywocia po 5 latach

NADZWYCZAJNE WYMIARY KARY

1. Nadzwyczajne złagodzenie kary
2. Nadzwyczajne obostrzenie kary
Nadzwyczajne złagodzenie kary - art. 60 KK— można do niej sięgnąć w wypadkach określonych w ustawie:
- ograniczenie poczytalności: sprawcy.
- młodocianemu.
- nieletniemu
§ 2 — sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności gdy np. pokrzywdzony pojednał się ze sprawca itp.
Jest to instytucja generalnie fakultatywna, ale w jednym przypadku obligatoryjna - w stosunku do świadka koronnego (art. 60 § 3).
§ 6 — nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary
łagodniejszej wg zasady:
- za zbrodnie — karę pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
- za występek przy czym dolna granica ustawowego zagrożenia to kara pozbawienia wolności nie niższa niż 1 rok — sąd wymierza grzywnę, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności,
- występek z dolną granicą ustawowego zagrożenia pozbawienia wolności niższą niż 1 rok sąd wymierza grzywnę lub ograniczenie wolności.

Nadzwyczajne obostrzenie kary (art.64 i 65 KK) - dotyczy szczególnie groźnych przestępstw: recydywistów, terrorystów, przestępczości zorganizowanej itp.
1. Recydywiści - ponownie wkraczają na drogę przestępstwa są recydywą jurydyczną:
a) ogólną - po uprzednim skazaniu zanim nastąpiło zatarcie skazania wkracza na drogę przestępstwa —jest przeszkodą stosowania kar zamiennych
b) specjalną:
- podstawowa specjalna — popełnił przestępstwo podobne do tego, za które był skazany, - obostrzenie w postaci nałożenia sankcji o przekroczonej górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę (fakultatywne nadzwyczajne obostrzanie kary — sąd może, nie musi)
- wielokrotna specjalna (multirecydywa) § 2 — popełnienie przestępstw umyślnych w ciągu 5 lat po odbyciu kary pozbawienia wolności, - osoba. która co najmniej 3 raz staje przed sądem, która była już skazana w ramach recydywy ogólnej podstawowej, która w ciągu 5 lat od odbycia kary w całości lub w części popełnia ponownie przestępstwo umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźba jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za dane przestępstwo w wysokości pow. dolnej granicy (przynajmniej w połowie) ustawowego zagrożenia, a może dać do górnej granicy zwiększonego o połowę (co ma charakter obligatoryjny)
nie stosuje się do zbrodni - tam są kary surowsze.

WYMIAR KAR I ŚRODKÓW - zasady.

Sądy działają w warunkach swobodnego uznania, ale nie dowolnie - są zobowiązane przepisami prawa. Sąd jest limitowany sankcjami - rodzajem kary, ale jest tam minimum i maksimum. Jak sąd orzeka, czym się kieruje? - Ustawodawcy formułują zestaw dyrektyw, wskazań jakimi powinien kierować się sąd przy wyborze rodzaju i wysokości kary Są to:

  1. dyrektywy ogólne sądowego wymiaru kar

  2. dyrektywy szczególne.

Ad.1)Dyrektywy ogólne - brane pod uwagę przy każdym bez wyjątku akcie kary wobec każdego sprawcy. Sąd musi ocenić stopień winy sprawcy, kara musi być odpowiednia. Miara sprawiedliwości jest stopień winy i szkodliwości czynu:

-czyli kara musi być sprawiedliwa;

-wzgląd na prewencje indywidualną - kara musi być także karą społecznie użyteczną, cele wychowawcze, zapobiegawcze, zapobiegać powrotowi na drogę przestępstwa.

-oddziaływać ogólnie prewencyjnie - w stosunku do ogółu obywateli ( potencjalnych sprawców).

Ad.2.) Dyrektywy szczególne mogą dotyczyć:

-poszczególnych rodzajów kar

-poszczególnych kategorii sprawców;

-przestępstw o określonym ciężarze gatunkowym.

Poszczególne kategorie sprawców - ( art.54)wynika, że młodocianemu i nieletniemu wymierzając karę sąd kieruje się tym, że musi go wychowywać. Dyrektywy szczególne kierują się preferencja i priorytetami - czyli nie izolować sprawców ale starać się ich wychowywać. Dyrektywy szczególne na użytek poszczególnych kar:

  1. wobec sprawców, którzy nie ukończyli 18 lat w chwili popełnienia czynu - zakaz dożywocia;

  2. ustalając stawkę grzywny należy wziąć pod uwagę dochody sprawcy, sytuacje materialną;

  3. zakaz orzekania grzywny, jeżeli dochody sprawcy uzasadniają przekonanie, że jej nie uiści;

Cele tych kar: sprawiedliwościowe i prewencyjne.

Związane z czynami o ciężarze gatunkowym :

*kary zamienne - art. 58 §2 - bewzględna kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania - gdy inna kara lub środek karny nie spełnia celów kary.

*kary średnie - art.58§3 - dla kar średnich, gdy pozbawienie wolności nie przekracza lat 5, można zamiennie stosować - zamiast pozbawienia wolności, na grzywnę lub ograniczenie wolności - §4 stanowi, że tego ni można stosować do sprawcy, który był skazany na karę pozbawienia wolności i siedzi w więzieniu co najmniej 6 m-cy. Są to dyrektywy zwykłego sądowego wymiaru kary.

ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE Środki reakcji na czyn przestępczy w stosunku do sprawców, których nie można pociągać do odpowiedzialności karnej — niepoczytalnych, ograniczona poczytalność. Celem tych środków jest zadanie dolegliwości sprawcom i ochrona społeczeństwa przed nimi.
1. Lecznicze
2. Nielecznicze

1. Lecznicze
a) umieszczanie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym
b) umieszczanie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego,
c) zobowiązanie do ambulatoryjnego leczenia w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej.
Mamy z nimi do czynienia wtedy, gdy jest to niezbędne, bo zachodzi prawdopodobieństwo, że sprawca ponownie popełni czyn. Co do zasady środki te orzekane są bezterminowo. Jedynie środki lecznicze w ramach odbywania kary pozbawienia wolności — można umieścić w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego na okres od 3 m-cy do 2 lat, jest to zaliczane na poczet kary.

2. Nielecznicze — różnego typu zakazy mające na celu uniemożliwienie osobie ponownego złamania prawa:
a) wykonywania zawodu,
b) prowadzenia działalności gosp.
c) prowadzenia pojazdów.

PRZEDAWNIENIE ZATARCIE SKAZANIA
PRZEDAWNIENIE (rozdz. Xl art. 101 —105 KK) 2 instytucje:
1. Przedawnienie karalności przestępstw — niemożność ścigania sprawców i pociągania do odpowiedzialności karnej jeżeli od czasu popełnienia przestępstwa upłynął okres czasu (jaki określa ustawa).
2. Przedawnienie dot. możliwości wykonania prawomocnej kary — został ukarany i skazany za czyn, a z jakiś powodów kara nie została wykonana — przedawnienie jej wykonania po upływie określonego czasu.
Cel przedawnienia:
- jeżeli od momentu popełnienia przestępstwa upłynie wiele lat to trudno zebrać dowody lub przesłuchać świadków,
- jeśli ktoś dopuści się raz przestępstwa to po wielu latach jest innym człowiekiem — więc karanie nie jest celowe ani sprawiedliwe.
Terminy przedawnień:
- 30 lat dla czynów zbrodni zabójstwa,
- 20 lat dla innych zbrodni niż zabójstwo,
- 10 lat dla występków zagrożonych karą pow. 3 lat.
- 5 lat dla czynów zagrożonych karą nie przekraczającą 3 lat,
- 3 lata dla czynów zagrożonych karą grzywny lub ograniczenia wolności,
- 1 rok dla czynów z oskarżenia prywatnego od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy —jeśli od popełnienia czynu nie minęło 3 tata.
Bieg terminów przedawnienia § 3 — dla przestępstw skutkowych —bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił (jeśli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia skutku).
Art. 120— jeżeli w okresie biegu terminu przedawnień wszczęto postępowanie przeciwko konkretnej osobie to dodaje się 5 lat do zakończenia biegu terminu (czyli np. do 30 letniego okresu przedawnienia dodaje się 5 lat).

Wykonanie kary (art. 103 KK)
- nie można wykonać kary, gdy od uprawomocnienia się wyroku skazującego minęło:
a) 30 lat — od wyroku pow. 5 lat.
b) 15 lat — od kary pozb. wol. poniżej 5 lat,
cl 10 lat w razie skazania na inną karę (środki karne)

Instytucja spoczywania biegu przedawnienia (art. 104)
Dot. sprawców korzystających z immunitetów.
Przedawnienie nie biegnie, jeśli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie postępowania lub dalsze jego prowadzenie. Nie dotyczy to oskarżenia prywatnego. Przedawnienie spoczywa do chwili ustania immunitetu (zawieszenie biegu lub przerwa w biegu).

Wyłączenie instytucji przedawnienia (art. 105)
Nie ma przedawnienia dla kategorii przestępstw lub przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy państwowych w czasie pełnienia obowiązków:
- zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości lub przestępstw wojennych.
- umyślnie popełnionych przestępstw: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, uszczerbku na zdrowiu, lub pozbawienia wolności ze szczególnym udręczeniem — przez funkcjonariuszy państwowych pełniących obowiązki służbowe.

ZATARCIE SKAZANIA ( art. 106— 108 KK)
Skutki (art. 1O6 )— z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis usuwa się z rejestru skazanych MS.
Aby nastąpiło zatarcie
musi upłynąć określony czas od wykonania kary lub przedawnienie wykonania kary lub darowanie kary:
- na karę dożywotniego pozbawienia wolności z mocy prawa (przez Krajowy rejestr Skazanych) z upływem 10 lat,
- jeżeli kara nie wyższa niż 3 lata może na wniosek ubiegać się o wcześniejsze zatarcie skazania (ma to charakter uznaniowy)
- na karę grzywny lub ograniczenia wolności:
z urzędu po 5 latach
na wniosek po 3 latach.
- 1 rok w przypadku skazania jednoczesnego odstąpienia od wymierzenia kary.
Art. 107 § ... jeśli obok kary jest inny środek karny to zatarcie skazania nie może nastąpić wcześniej, niż te środki zostaną wykonane.
Art. 108 —jeśli sprawcę skazano za 2 lub więcej przestępstw to zatarcie może nastąpić po upływie wszystkich skazań

Przestępstwa Przeciwko życiu i zdrowiu

Zabójstwo. W art. 148 § 1 k.k. opisane jest zwykłe umyślne zabójstwo albo, inaczej mówiąc, zabójstwo umyślne typu podstawowego przy użyciu lakonicznego zwrotu „Kto zabija człowieka...”. Zabójstwo jest przestępstwem materialnym, ponieważ do jego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Rozumie się przez to nie tzw. śmierć kliniczną, czyli ustanie krążenia i oddychania, lecz śmierć mózgowa, którą określa jako trwałe i nieodwracalne ustanie funkcji pnia mózgu. Skutek ten może być spowodowany przez działanie lub zaniechanie.

Morderstwo. Kodeks karny z 1997 roku wprowadził, nieznany dotąd polskiemu prawu karnemu, kwalifikowany typ zabójstwa umyślnego - morderstwo (art. 148 § 2 k.k.). Konsekwencją uznania określonego czynu za morderstwo, a nie za zwykłe zabójstwo umyślne - jest podwyższenie dolnej granicy zagrożenia kary pozbawienia wolności z lat 8 na 12 lat. Morderstwem jest umyślne zabicie człowieka, jeżeli zostało popełnione:

  1. ze szczególnym okrucieństwem,

  2. w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,

  3. w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,

  4. z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych.

Karze przewidzianej za morderstwo podlega także sprawca, który jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo (art. 148 § 3 k.k.).

Zabójstwo w afekcie. Zabójstwo typu uprzywilejowanego, nazywane tradycyjnie zabójstwem w afekcie, przewidziane jest w art. 148 § 4 k.k. Łagodniejsze zagrożenie karą przewidziane w tym przepisie uzasadnione jest tym, że popełnienie zabójstwa w afekcie wskazuje na niższy stopień winy sprawcy. Sprawca tego przestępstwa działa „w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami”. Przez silne wzburzenie rozumie się stan psychiczny (nie patologiczny), polegający na przewadze emocji nad intelektem, co  powoduje ograniczenie kontrolującej funkcji rozumu. Stan taki stanowi na ogół rezultat nagłej, gwałtownej reakcji na czynniki zewnętrzne. Silne wzburzenie może jednak być wynikiem dłuższego procesu psychicznego i narastania napięcia emocjonalnego, zakończonego reakcją wybuchową. Stąd uważa się, że nawet premedytacja nie  wyklucza działania w stanie silnego wzburzenia, jeżeli do popełnienia przestępstwa planowanego doszło ostatecznie wskutek wybuchu emocjonalnego.

Dzieciobójstwo. Do zabójstw typu uprzywilejowanego ze względu na zmniejszoną winę sprawcy należy też dzieciobójstwo. Według art. 149 k.k. polega ono na zabiciu noworodka przez matkę (przestępstwo indywidualne) pod wpływem silnego przeżycia związanego z przebiegiem porodu, znacznym zniekształceniem dziecka lub ze szczególnie trudną sytuacją osobistą.

Jak widać kodeks karny akcentuje element silnego przeżycia psychicznego matki i  jednocześnie wskazuje na jego przyczyny: przebieg porodu, znaczne zniekształcenie dziecka lub szczególnie trudną sytuacją osobistą kobiety.

Zabójstwo eutanatyczne. Zabójstwo na żądanie ofiary i pod wpływem współczucia dla niej (art. 150 k.k.) nazywa się potocznie zabójstwem eutanatycznym albo  eutanazją. Zabicie człowieka w warunkach określonych w art. 150 k.k. może obniżać winę sprawcy takiego czynu w stopniu bardzo znacznym. Spotyka się zresztą dość często pogląd, że uśmiercenie osób nieuleczalnie chorych na ich żądanie i dla skrócenia ich cierpień powinno być bezkarne lub nawet zalegalizowane. Tego typu rozwiązanie ustawodawcze, obwarowane licznymi warunkami, stworzono w Holandii. W art. 150 k.k. wymaga się spełnienia dwóch warunków:

  1. istnienia żądania ofiary (tzn. czegoś więcej niż zgody),

  2. szczególnej pobudki działania po stronie sprawcy, w postaci współczucia dla  przyszłej ofiary. Ustawa nie określa, jaki powinien być powód tego współczucia. Powodem tym powinny być cierpienia fizyczne osoby nieuleczalnie chorej.

Samobójstwo. Przestępstwem jest, według sformułowania art. 151 k.k., doprowadzenie do zamachu samobójczego namową lub przez udzielenie pomocy. Jest to więc przestępstwo materialne, ale wymaganym przez przepis skutkiem jest samo usiłowanie samobójstwa, które nie musi być skuteczne.

Przestępstwo to może być popełnione tylko w zamiarze bezpośrednim (w formie namowy) lub w obydwu postaciach zamiaru (w formie udzielania pomocy).

Namowa lub pomoc do samobójstwa osoby małoletniej, niepoczytalnej lub  o  poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej - może być potraktowana jako zabójstwo.

Nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.) polega od strony przedmiotowej na nieostrożnym zachowaniu się sprawcy, którego skutkiem była śmierć człowieka. Podmiotowa strona tego przestępstwa polega na popełnieniu go przez lekkomyślność lub niedbalstwo sprawcy.

Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156 - 157 k.k.). Pojęcie   uszczerbku na   zdrowiu obejmuje naruszenie czynności narządu ciała oraz spowodowanie rozstroju zdrowia. Naruszenie czynności narządu ciała polegać będzie na   naruszeniu ciągłości tkanek ciała człowieka w postaci zranienia zewnętrznego lub wewnętrznego (np.  złamania kości). Natomiast rozstrój zdrowia to spowodowanie zmian chorobowych o charakterze czynnościowym, np. zakażenie żółtaczką.

Kodeks karny przewiduje trzy stopnie tego przestępstwa: ciężki (art. 156 k.k.), średni  (art. 157 § 1 k.k.) i lekki (art. 157 § 2 k.k.) uszczerbek na zdrowiu. Przy czym w art. 156 § 2 i 157 § 3 k.k. przewidziano również nieumyślne odmiany tych przestępstw.

Ciężki uszczerbek na zdrowiu polega na:

  1. pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

  2. spowodowaniu innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub  długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.

Średni uszczerbek na zdrowiu obejmuje pozostałe przypadki, z wyjątkiem jednak tych, gdy naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwało nie  dłużej niż 7 dni. Te ostatnie przypadki nazywamy lekkim uszczerbkiem na zdrowiu. Ściganie lekkich uszczerbków na zdrowiu odbywa się z oskarżenia prywatnego. Natomiast pozostałe ścigane są z oskarżenia publicznego, z tym, że  średnie uszczerbki na zdrowiu spowodowane nieumyślnie, jeżeli ofiarą jest najbliższa osoba, ścigane jest na jej wniosek.

Bójka i pobicie (art. 158 - 159 k.k.). Przez bójkę rozumie się starcie między co  najmniej trzema osobami, z których każda występuje w zajściu w podwójnej roli - atakującego i broniącego się.

Pobicie to zajście, w którym co najmniej dwie osoby występują czynnie przeciwko innej osobie lub osobom. W przeciwieństwie do bójki mamy tu do czynienia z wyraźnym podziałem ról na stronę atakującą i stronę pokrzywdzoną zachowaniem się napastników.

Zachowanie się sprawców bójki lub pobicia polegać ma na „braniu udziału”, przez co rozumie się nie tylko zadawanie ciosów, ale również np. zachęcanie do  walki, podawanie narzędzi, zgaszenie światła dla utrudnienia wycofania się z zajścia itp.

Narażenie na niebezpieczeństwo. Przestępstwo z art. 160 k.k. polega na  narażeniu człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub  ciężkiego uszczerbku na  zdrowiu. Chodzi tu więc o stworzenie stanu, grożącego innej osobie nastąpieniem w   najbliższym czasie jednego z tych skutków. Np. osoba, która spowoduje śmierć przechodnia przez wyrzucenie ciężkiego przedmiotu przez okno na ulicę popełnia przestępstwo (w zależności od formy winy) z art. 148 lub z art. 155 k.k. Jeżeli jednak przedmiot przeleci tuż koło głowy przechodnia, mamy do czynienia z umyślnym lub nieumyślnym przestępstwem z art. 160 k.k.

Kwalifikowanym typem tego przestępstwa jest popełnienie go przez osobę, która ma obowiązek troszczenia się o osobę narażoną na niebezpieczeństwo, np. sprawcą jest ojciec w stosunku do dziecka (art. 160 § 2 k.k.).

Przestępstwem indywidualnym jest bezpośrednie narażenie innej osoby na  zarażenie wirusem HIV przez osobę zarażoną nim i świadomą tego faktu (art. 161 § 1 k.k.). Podobnie  skonstruowany typ przestępstwa, ale w kontekście choroby wenerycznej lub innej zakaźnej, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub realnie zagrażającej życiu przewidziany jest w art. 161 § 2 k.k. Ściganie tych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Nieudzielenie pomocy (art. 162 k.k.) jest przestępstwem powszechnym, polegającym na zaniechaniu. Oznacza to, że przepis ten nakłada obowiązek udzielenia pomocy dla   każdego, kto jest świadkiem położenia innej osoby grożącego bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Jeżeli jednak nie udziela pomocy osoba, która ma szczególny prawny obowiązek w   tym zakresie np. lekarz opiekujący się pacjentem, ratownik, to może ona w razie nastąpienia skutku odpowiadać za jego spowodowanie przez zaniechanie, np. za umyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.). Odpowiedzialność innych osób ogranicza się do formalnego przestępstwa z art. 162 k.k., tzn. zarzut wobec nich ogranicza się do samego nieudzielenia pomocy, a nie skutków tego zaniechania.

Przestępstwa Przeciwko Wolności

Pozbawienie człowieka wolności. „Art. 189 § 1 k.k. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Pozbawienie człowieka wolności, mimo ogólnego brzmienia tego przepisu, rozumiane jest jako odnoszące się wyłącznie do wolności w sensie fizycznym, czyli wolności zmiany miejsca przebywania. Jest to przestępstwo umyślne.

Pozbawienie wolności może być popełnione w różnych formach (np. przez zamknięcie człowieka w pomieszczeniu, związanie, odebranie kalece kul). Nie   jest   pozbawieniem wolności w rozumieniu art. 189 k.k. stworzenie utrudnień w  poruszaniu się (np. odebranie laski, zmuszenie do przejścia do innego wyjścia z budynku), chyba że sprawca usiłował w ten sposób pozbawić człowieka wolności. Przestępstwo to  może być popełnione również przez zaniechanie, jeżeli na sprawcy ciąży prawny obowiązek działania (np. kierowca nie zatrzymuje samochód, pozbawiając w ten sposób wolności podwożonego przez siebie znajomego, który posprzeczawszy się z nim, oświadczył, że chce wysiąść).

Kwalifikowany typ pozbawienia wolności przewiduje art. 189 § 2 k.k. Ma on miejsce wtedy, gdy pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni lub łączyło się ze szczególnym udręczeniem.

Groźba karalna. „Art. 190 § 1 k.k. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Przestępstwo groźby karalnej polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa (nie wystarczy więc grożenie wykroczeniem lub innym naruszeniem prawa) na jej szkodę lub szkodę najbliższych (art. 115 § 11 k.k.). Przedmiotem ochrony jest tu  wolność w sensie psychicznym, wolność od strachu. Jest to przestępstwo materialne, ponieważ do jego znamion należy skutek w postaci uzasadnionej obawy adresata groźby, że będzie ona spełniona. Nie oznacza to, że niebezpieczeństwo spełnienia groźby musi być realne, wystarczy, że jest ono za takie uważane przez pokrzywdzonego i ma on podstawy do takiego poglądu. Groźba nie musi być wyrażona słownie, wystarczy jakiekolwiek zachowanie się sprawcy, którego treścią jest groźba popełnienia przestępstwa, np. mierzenie z broni palnej.

Groźba karalna jest ścigana na wniosek pokrzywdzonego.

Zmuszanie. „Art. 191 § 1 k.k. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Zmuszanie jest przestępstwem naruszającym wolność człowieka do  zachowania się zgodnie ze swoją wolą. Działanie sprawcy polega tu na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia.

Przemoc oznacza fizyczne oddziaływanie na człowieka bezpośrednio lub  za  pośrednictwem rzeczy, które uniemożliwia opór lub go przełamuje albo wpływa na  kształtowanie się jego woli przez stosowanie fizycznej dolegliwości. Przemocą jest więc wykręcenie komuś ręki, wypchnięcie za drzwi, obezwładniające uderzenie w głowę, a także bicie lub polewanie kogoś zimną wodą lub stosowanie innych form tortur. Przemocą jest też zamknięcie pomieszczenia na kłódkę, zmiana zamków w drzwiach, odebranie kluczyków od samochodu i inne sposoby działania za pośrednictwem rzeczy.

Groźba bezprawna zdefiniowana jest w art. 115 § 12 k.k. Jest to pojęcie szersze od  groźby karalnej, tj. przestępstwa określonego w art. 190 k.k. Obejmuje ono bowiem, poza groźbą popełnienia przestępstwa, groźbę spowodowania postępowania karnego i groźbę rozgłaszania wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego najbliższych. Nie  stanowi jednak groźby bezprawnej zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona na celu jedynie ochronę prawa naruszonego przestępstwem. Np. okradziony może żądać zwrotu rzeczy lub wypłacenia odszkodowania, grożąc powiadomieniem Policji. Nie może jednak grozić zawiadomieniem Policji o fakcie kradzieży, jeżeli sprawca nie przestanie spotykać się z jego córką.

Szczególną odmianą zmuszania jest wymuszanie zwrotu wierzytelności (art. 191 § 2 k.k.), a także wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta (art. 192 k.k.). Przy tym ostatnim przestępstwie przemoc lub groźba nie należą jednak do jego ustawowych znamion. Do jego popełnienia wystarczy więc, że pacjent nie wyraził zgody ponieważ został wprowadzony w błąd albo po prostu nie wiedział, że dokonywany jest zabieg.

Naruszenie miru domowego. „Art. 193 k.k. Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Dobrem prawnym chronionym przez art. 193 k.k. jest mir domowy czyli wolność niezakłóconego korzystania z domu, mieszkania, a także z lokalu, pomieszczenia albo  ogrodzonego terenu. Może to być zarówno obiekt prywatny, jak i należący do instytucji, przedsiębiorstwa lub innej osoby prawnej albo organizacji (OSNKW 23/1990).

Zachowanie się sprawcy polegać ma na wdarciu się do obiektu lub  nieopuszczeniu go wbrew żądaniu osoby uprawnionej. Wdarcie się, to wejście przy użyciu przemocy (np. odepchnięcie siłą gospodarza, wyłamanie drzwi) albo przynajmniej wbrew protestom osoby uprawnionej lub wbrew jej woli (np. wejście do mieszkania po  otworzeniu drzwi wytrychem). Nieopuszczenie obiektu ma miejsce także wtedy, gdy  sprawca znalazł się w danym miejscu legalnie, ale następnie stał się osobą niepożądaną, i mimo żądania osoby uprawnionej nie opuszcza mieszkania lub innego miejsca.

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU - przestępstwa, których przedmiotem jest mienie prywatne.

1. KRADZIEŻ

2. KRADZIEŻ rozbójnicza - sprawca po dokonaniu kradzieży używa przemocy lub grozi jej użyciem by zatrzymać zabrane mienie.

3. ROZBÓJ - sprawca używając przemocy lub grożąc jej użyciem zabiera cudze rzeczy w celu przywłaszczenia.

4. PRZYWŁASZCZENIE - sprawca cudzą rzecz znajdującą się w jego posiadaniu zaczyna traktować jak własną.

5. OSZUSTWO - polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzania własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd lub wyzyskania istniejącego już błędu.

6. WYMUSZENIE - polega na zmuszeniu innej osoby przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym, albo do zaprzestania działalności gospodarczej.

7. LICHWA

8. PASERSTWO - dopuszcza się go każdy, kto rzecz uzyskaną za pomocą przestępstwa nabywa lub pomaga w jej zbyciu lub w celu uzyskania korzyści majątkowej tę rzecz przyjmuje lub pomaga w jej ukryciu.

Społeczne niebezpieczeństwo czynu, to oznaczenie stopnia ciężkości przestępstwa, w szczególności dla ograniczenia zakresu czynów karalnych. Tak wiec czyn formalnie podpadający pod określenie przestępstwa w ustawie, nie będący wcale społecznie niebezpieczny, albo będący społecznie niebezpieczny tylko w znikomym stopniu, nie jest przestępstwem. Jeżeli stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu nie jest znaczny, istnieje możliwość warunkowego umorzenia postępowania.

Wielu czynów pod względem moralnym wysoce nagannych, prawo nie zakazuje pod groźbą kary wcale albo zakazuje tylko wówczas, gdy są popełnione w określonych warunkach. Kłamstwo nie jest przestępstwem, chyba że występuje jako fałszywe zeznanie albo oszustwo. Ogólnie biorąc, normy moralności stawiają przed człowiekiem wymagania znacznie większe niż normy prawne, te ostanie zaś dotyczą szerszego zakresu czynów od norm moralnych. To też nie jest trafne określenie prawa karnego jako minimum moralności. Człowiek ściśle przestrzegający prawa karnego może być mimo to człowiekiem niemoralnym Gdy stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, to czyn, zgodnie z art. 1 § 2 k.k. nie jest przestępstwem i w konsekwencji nie można wobec sprawcy orzec kary. Jednak zgodnie z art. 100 k.k. sąd może wobec sprawcy orzec środek karny w postaci przepadku przedmiotów (art. 39 pkt 4 k.k.)(37). Podobną regulację, w przypadku znikomości stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu, zawierał art. 104 d.k.k.

Kontratypy skodyfikowane

Do kontratypów, których znamiona zostały określone w ustawie(25), należy zaliczyć(26):

POZAKODEKSOWE

1) zabiegi lecznicze,

2) zabiegi kosmetyczne,

3) sterylizacja,

4) transseksualizm (zmiana płci),

5) ryzyko sportowe,

6) ryzyko dnia codziennego (nienowatorskie)(51),

7) napiwki,

8) zwyczajowe dowody wdzięczności,

9) karcenie nieletnich(52),

10) „śmigus-dyngus"(53),

11) „prima-aprilis",

12) „noc sylwestrowa",

13) „topienie Marzanny",

14) „juwenalia",

15) „sobótki"


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
7907
7907
7907
7907
7907
praca-magisterska-wa-c-7907, Dokumenty(2)
7907
7907
7907
7907
7907
7907

więcej podobnych podstron