Systemy informatyczne zarządzania

1. Jednostka gospodarcza jako obiekt zastosowania informatyki.

Relacje pomiędzy danymi, informacją i wiedzą.

Aby informacja została uznana za użyteczną musi spełniać między innymi warunki:

• adekwatność

• prawdziwości

• aktualności

• jasności i zrozumiałości

Ważne problemy:

• własność informacji

• ochrony informacji

Informacja - w ujęciu jakościowym teorii informacji (N. Wienera) jest to pojęcie abstrakcyjne tzn. nie jest ani materią, ani energią, ale jest z nimi związane. Przenoszona przez nośnik informacji od nadawcy do odbiorcy w odpowiedniej formie i za pomocą określonego języka. Informacja - w ujęciu ilościowej teorii informacji (Shannon). Taka wiadomość, która wpływa na zmniejszenie stopnia niewiedzy co do danego obiektu, zjawisk czy zdarzenia. System informacji - zbiór wszelkiego rodzaju danych (np. książka, zapisana dyskietka, zapisany zeszyt) System informacyjny - proces zmierzający do otrzymania informacji System informatyczny - system informacyjny, w którym dla potrzeb szeroko rozumianego procesu przetwarzania danych wykorzystuje się komputer.

SIZ posiada kategorie (elementy):

• zbiory i bazy danych

• metody i techniki analizowania, projektowania i prognozowania

• strategie, reguły i procedury zarządzania w przedsiębiorstwie

• zespoły ludzkie

• infrastruktura techniczna (hardware)

• infrastruktura oprogramowania (software)

• infrastruktura bezpieczeństwa i ochrony zasobów informacyjnych

W przedsiębiorstwie są:

• system zarządzania

• system informacyjny

• system wykonawczy - realizacja określonych funkcji, procedur

Czynniki wpływające na określenie strategii informatyzacji

Organizacja strategie gospodarcze strategie sprzętowo - programowe możliwości finansowe możliwości kadrowe możliwości organizacyjne

Otoczenie organizacji rynek oprogramowania i sprzętu technologie informatyczne metodologie i techniki rozwiązania stosowane w innych organizacjach

Typologia ZIS

1. Wg skali funkcjonowania:

• systemy makroekonomiczne (ponad obiektowe) np. bankowość, rynek kapitałowy, ubezpieczenia, administracja publiczne, ewidencja strategiczna

• systemy mikroobiektowe - obiektowe (jedna organizacja)
  

2. Ze względu na zakres merytoryczny systemu - systemy wspomagające sferę wytwarzania (produkcji), logistykę i dystrybucję i inne
   

3. Generacje systemów:

• transakcyjne (ewidencyjno - sprawozdawcze)

• informacyjno - decyzyjne (bardziej złożone procesy niż transakcyjne)

• wspomagania decyzji

Ze względu na funkcje:

• dziedzinowe (transakcyjne)

• informacyjno - decyzyjne

• zintegrowane SIZ

• zarządzani relacjami z klientami

• zarządzania dokumentami i procesami

• pracy grupowej

• automatyzacji prac grupowych i administracyjnych

• elektroniczna wymiana dokumentów

• e-biznes

Systemy informacyjno decyzyjne obejmują różnorodne modele komputerowe. Do najważniejszych zalicza się:

• systemy informowania kierownictwa (SIK) (<< Flakiewicz)

• systemy wspomagania decyzji (SWD)

• grupowe SWD (GSWD)

• systemu wspomagania organizacji (SWO)

• inteligentne systemy wspomagania biznesu (systemy inteligencji biznesowej)

• systemy ekspertowe (SE)

SIK - potrafią symulować, generują podstawowe wskaźniki techniczno - ekonomiczne

SWD odznacza się atrybutem:

• łatwość w użytkowaniu

• interaktywność w działaniu

• selektywność w dostarczaniu informacji

• stosowanie elastycznych modeli danych

4. Ze względu na kompleksowość

• kompleksowe

• wycinkowe (proste)

kompleksowe - zawiera wszystkie podstawowe dziedziny działalności gospodarczej organizacji. Dla przedsiębiorstwa przemysłowego:

• Techniczne Przygotowanie Produkcji

• Gospodarka materiałowa

• Kadry i Płace

• Środki trwałe

• Planowanie Produkcji

• Realizacja i kontrola wykonania planu

• Finanse i Księgowość

5. Ze względu na integrację

• Autonomiczne

• Zintegrowane - takie, które charakteryzują się integracją danych i integracją funkcji. Każda dana do systemu informatycznego ma być wprowadzana tylko jeden raz i każda funkcja też.

6. Ze względu na poziom uniwersalności

• Indywidualne (dedykowane) - projektowane dla indywidualnego użytkownika

• Powielane (typowe, gotowe, rynkowe, standardowe) - można je nabyć na rynku

2. Charakterystyka systemów dziedzinowych.

Najważniejszym kryterium decydującym o wyborze systemu powinna być analiza i ocena możliwości funkcjonalnych systemu w konfrontacji z wymaganiami organizacji.

Podstawowe z tej grupy dla poszczególnych podsystemów:

Podsystem zakupy

• prowadzenie wieloprzekrojowej kartoteki dostawców

• obsługa zamówień do dostawców (ewidencja, komasacja, rozdział na wielu dostawców, realizacja)

• wybór i ocena dostawców (np. wg jakości dostawy, terminowość i oceny)

• kontrola realizacji zamówień

• integracja z planowanym zapotrzebowaniem materiałowym

• kontrola jakości dostaw

• obsługa reklamacji ilościowych i jakościowych

• analiza wartościowa zakupów (np. wg dostawców, asortymentów)

• ewidencja fakrur VAT z obsługą dokumentów importowych

• elektroniczna wymiana informacji z dostawcami

Podsystem sprzedaż

• prowadzenie wieloprzekrojowej kartoteki odbiorców z definicją statusu klienta (np. wiarygodność, zadłużenie)

• kontrola realizacji zamówień

• nadzorowanie realizacji planu sprzedaży

• prowadzenie polityki cenowej (dowolne cenniki, dowolna polityka cenowa dla poszczególnych odbiorców) i rozbudowanego systemu rabatowego

• sporządzanie dokumentacji handlowej (np. gwarancji, listy przewozowe)

• obsługa reklamacji ilościowo - wartościowej

• rozliczanie agentów handlowych i pośredników

• ewidencja faktur VAT z obsługą podatku VAT i akcyzy oraz eksportu

• obsługa marketingu (np. zbieranie danych marketingowych, korespondencja elektroniczna i tradycyjna, ankiety, gromadzenie danych o klientach, wysyłka ofert, cenników i prospektów)

• elektroniczna wymiana informacji z klentami

Gospodarka magazynowa (materiały, wyroby, towary, narzędzia)

• prowadzenie rozbudowanej kartoteki materiałowej (np. data ważności, nr seryjne, kolory)

• prowadzenie wielu magazynów fizycznych i logicznych

• określanie lokalizacji materiałów w magazynach (rzędy, kolumny, półki, pojemniki)

• odrębne jednostki miary i ich przeliczanie dla zakupów, magazynowania, sprzedaży, produkcji

• ewidencja obrotu magazynowego z dostawcami i odbiorcami (ewidencja standardowych transakcji obrotu magazynowego - PZ, WZ, RW, MM oraz korekt tych dokumentów, definiowanie własnych dokumentów

• wycena zapasów (np. FIFO, LIFO, wg kolejności numerów seryjnych, z konkretnych pozycji z przestrzeni składowania)

• rezerwacja materiałów na potrzeby produkcji i dla odbiorców

• określenie wielkości zapasów i ich kontrola (np. minimalny, maksymalny, planowany)

• wspomaganie inwentaryzacji (arkusze spisu z natury, ? różnic inwetaryzacyjnych)

Techniczne Przygotowanie Produkcji

• wieloprzekrojowy opis wyrobów z możliwością dołączenia dowolnych tekstów, rysunków, szkiców i innych danych multimedialnych

• interfejs z systemami typu CAD/CAM (np. dostęp do rysunków projektowych, automatyczne tworzenie specyfikacji materiałowej)

• definiowanie dowolnej struktury wyrobów (np. materiały alternatywne i części z kooperacji, podzespoły)

• definiowanie dowolnej technologii wytwarzania wyrobów (np. procesy alternatywne, zyski i współczynniki braków, uwzględnienie tpz, tj, dołączanie dowolnych tekstów, rysunków, szkiców i innych danych multimedialnych do opisu operacji)

• definiowanie centrów roboczych i linii produkcyjnych (np. definiowanie maszyn, instalacji i pracowników dla centrów roboczych, definicja obciążeń dla centrów)

• sporządzanie kalkulacji jednostkowych kosztów normatywnych (np. wg struktury, technologii, całkowite, materiałowe, sprzętu i narzędzi, robocizny)

• kalkulacja norm jednostkowych w zakresie materiałów, pracochłonności technologicznej, wykorzystanie stanowisk roboczych

3. Charakterystyka systemów dziedzinowych.

Planowanie

1. Tworzenie planów sprzedaży (wg zamówień stałych, jednorazowych i prognoz)

2. Tworzenie planów produkcji (wg planów zbytu)

3. Różne sposoby planowanie (na konkretne dni, daty, w okresach planistycznych, na konkretne wyroby, grupy wyrobów)

4. Modyfikacja planu metodą ciągłą

5. Naliczanie cyklu produkcyjnego na podstawie technologii planu produkcji i dostępnych zdolności produkcyjnych

6. Planowanie zapotrzebowania materiałowego

7. Planowanie zdolności produkcyjnych

8. Integracja planowania (plan sprzedaży - plan produkcji - plan zapotrzebowania materiałowego - plan zdolności produkcyjnych) wg zasady MRP, MRP II, ERP.

Zarządzanie i controlling

1. Wielowymiarowe i wieloprzekrojowe budżetowanie i prognozowanie

2. Wieloprzekrojowe analizy wskaźnikowe sytuacji bieżącej i prognozowanej

3. Śledzenie relacji budżetu i planu (stopień zaawansowania, odchylenia od planu na dzień, narastająco itp.)

Produkcja

1. Dostępny kalendarz produkcyjny na każdy dzień

2. Sprawozdanie możliwości produkcyjnych dla kalendarza produkcyjnego (np. symulacja obciążeń stanowiska, zabezpieczenie materiałowe)

3. Sporządzanie dokumentacji produkcyjnej (np. karty pracy, spływu z produkcji)

4. Ewidencja produkcji w toku i raportowanie stanu zaawansowanie produkcji ( np. wykonane operacje, braki, wykonana ilość)

5. Ewidencja wykonania (pracochłonność i koszty wykonanych wyrobów i braków)

6. Nadzorowanie realizacji kalendarza produkcji i planu produkcji

7. Rachunek kosztów rzeczywistych wg wielu modeli kosztowych (wg miejsca powstania, nośników, rodzajów, wg operacji i po każdej operacji, wg faz produkcji)

8. Powiązanie z kontrolą jakości (nadzór nad stosowanym sprzętem i wyposażeniem, analiza zapisów dotyczących jakości produkcji i jakości wyrobów)

Kadry i płace.

1. Sporządzanie i ewidencja dokumentów dotyczących zatrudnienia tzn. umów o pracę, umów o dzieło, umów zleceń, świadectw pracy itp.

2. Prowadzenie kartoteki pracowników obejmującej np. dane osobowe, przebieg pracy, staż pracy, wykształcenie, kwalifikacje, badanie lekarskie, szkolenia BHP

3. Prowadzenie kartotek odzwierciedlających strukturę organizacyjną oraz strukturę zatrudnienia

4. Ewidencja czasu pracy wg dni, godzin i minut (automatyczne generatory, kalendarz, czytniki czasu pracy RCP)

5. Ewidencja i rozliczanie absencji z określeniem ich przyczyn np. urlop, zwolnienie lekarskie, szkolenie itd.

6. Opracowanie informacji niezbędnych do sporządzania sprawozdań GUS

7. Definiowanie sposobów wynagrodzeń (stawka godzinowa, akord, zgodne z raportem spływu wyrobów z produkcji)

8. Definiowanie składników płacowych, w tym dodatków i potrąceń

9. Rozliczanie wynagrodzeń z tytułu umów o pracę, umów zleceń i umów o dzieło

10. Automatyczne wyliczanie wynagrodzeń chorobowych na podstawie nieobecności spowodowanych chorobą

11. Współpraca z programem Płatnik w zakresie dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych

12. Prowadzenie wieloletniej kartoteki płacowej

13. Rozliczanie pracowników z tytułu podatku dochodowego (PIT4, PIT11, PIT40, PIT8B)

14. Sporządzanie wieloprzekrojowych zestawień wynagrodzeń, składek ZUS oraz podatku dochodowego

Finanse i księgowość

1. Definiowanie planu kont z kontami o dowolnej liczbie poziomów analityk

2. Ewidencja dowodów księgowych w podziale na ich rodzaje oraz kontrola poprawności zapisów pod względem rachunkowym, chronologii, kompleksowości i bilansowania

3. Zapisy buforowe, a po sprawdzeniu poprawności księgowanie dowodu na kontach

4. Definiowanie kręgu kosztowego i jego kontrola w trakcie księgowania

5. Obsługa rozdzielników kosztów

6. Obsługa dokumentów VAT

7. Wielowalutowych z naliczeniem różnic kursowych i przeliczaniem sald wg kursów NBP

8. Prowadzenie rozrachunków z kontrahentami, ich analiza i kontrola

9. Definiowanie automatów księgujących oraz wzorców zapisów księgowych

10. Sporządzeni wieloprzekrojowych zestawień z możliwością uwzględnienia zapisów z bufora

11. Projektowanie zestawień i np. sprawozdań finansowych F-O1, F-O2, Cash Flow

12. Równoległe księgowanie dwóch okresów obrachunkowych z automatycznym przeniesieniem biloansów

13. Obsługa kasy

14. Obsługa środków trwałych (naliczanie amortyzacji, ulepszenia, likwidacja)

4.

System technicznego przygotowania produkcji

Techniczne przygotowanie produkcji spełnia w przedsiębiorstwie istotną rolę w unowocześnianiu wyrobów, dostosowaniu ich do potrzeb rynku czy też w organizacji samych procesów produkcyjnych. TPP zajmuje się problemami na styku techniki oraz organizacji i ekonomiki. Informatyczny TPP jest to baza normatywów opisujących gotowe rozwiązania konstrukcyjnego technologiczne oraz niektóre wskaźniki techniczno-technologiczne. Tak więc do zadań TPP zaliczamy:

1. Zapewnienie stałego rozwoju techniki

2. rozwój produkcji

3. obniżenia pracochłonności

4. polepszanie wykorzystania maszyn i urządzeń

5. poprawę jakości wyrobu

6. obniżanie kosztów produkcji

Zakres tematyczny TPP:

1. opracowywanie danych normatywnych dotyczących czynników produkcji wg asorymentów oraz wskaźników techniczno-ekonomicznych

2. zakładanie i bieżące aktualizowanie danych

3. badanie wpływu zmian konstrukcyjno - technologicznych na kształtowanie się wskaźników

4. wyszukiwanie informacji

5. zasilanie danymi normatywnymi pozostałych podsystemu składających się na SIZ

Wyjścia TPP - zestawienia normatywne charakteryzujące struktury produkcyjnych bądź jej składników.

1. zestawienie jednostkowej pracochłonności poszczególnych asortymentów w układzie struktury organizacyjnej procesów, kategorii robót itp.

2. zestawienie norm materiałowych wg asortymentów

3. zestawienie jednostkowych kosztów robocizny i kosztów materiałowych - stanowi m.in. podstawę normatywnego rachunku kosztów

4. zestawienie asortymentów wg stanowisk roboczych - wykorzystanie do obliczenia stanowisk

5. katalog kosztu normatywnego zawierający koszt normatywny każdego asortymentu narastająco w kolejności wykonywania operacji technologicznych. Może on być wykorzystywany do kalkulacji kosztów części zamiennych, inwentaryzacji i wyceny robót w koku, kontroli wyceny strat z tytułu braków itp.

6. zestawienie różnic kosztów normatywnych powstałych w wyniku zmian konstrukcyjno - technologicznych

7. zestawienie asortymentów wchodzących sporządzone dla poszczególnych poziomów montażu

8. inne

Wejścia (podstawowe):

1. Karta główna asortymentów - zawiera podstawowe informacje o asortymencie (kod, nazwa sortymentu, nr rysunku/ów konstrukcyjnych, liczba wariantów wykonania, liczba operacji technologicznych, konstrukcyjnych, transportowych itp.

2. Karty operacyjne wypełniane dla każdej operacji technologicznej, konstrukcyjnej, transportowej i kontrolnej potrzebnej do wykonania danego asortymentu

3. Koszty pomocy warsztatowych - ujmują wszystkie niezbędne pomoce niezbędne do wykonania danego asortymentu

4. Karty limitów materiałowych - każdy asortyment ma tyle kart ile jest niezbędnych materiałów do jego wykonania

5. Karty asortymentów wchodzących - zawierają dane o asortymentach niższego rzędu, które wchodzą do asortymentu wyższego rzędu.

Podsystem Zatrudnieniowo - Płacowy

Podstawowe funkcje Modelu Kadr:

• ewidencja danych o pracownikach

• sporządzenie zestawień w różnych przekrojach np. kwalifikacje, struktura wieku, wykształcenie, zasoby, absencje itp.

• Badanie dynamiki zatrudniania

• Badanie ruchu i fluktuacji kadr

• Analiza planu zatrudnienia

• Sprawozdawczość

Podstawowe funkcje Modułu Gospodarki Funduszami Płac:

• opracowanie list płac pracowników fizycznych i umysłowych

• rozliczanie kosztów robocizny i pracochłonności produkcji

• analiza wykonania norm pracy oraz wykorzystania czasu pracy

Przykłady wyjścia:

• stan pracowników na dzień wg komórek organizacyjnych i grup zatrudnienia

• zestawienie wykorzystania czasu pracy

• zestawienie zamian w stanie zatrudnienia

Są to zestawienia dzienne. Poniżej przykładowe miesięczne:

• zestawienie pracowników przyjętych do pracy

• zestawienie pracowników zwolnionych z datą i przyczyną

• lista pracowników przeniesionych

• zestawienie pracowników o ograniczonych możliwościach wykonywania zawodu

• zestawienie przeciętnego stanu zatrudnienia wg grup i podgrup GUS

• zestawienie kadry kierowniczej wg wykształcenia, wieku, stażu

• lista płac

• lista zaliczek

• indywidualne wynagrodzenie tzw. pasek

• analiza wykorzystania osobowego funduszu płac

• zestawienie pracochłonności poszczególnych wyrobów

• rozliczenie zarobków wg kodów kosztów.

Powiązania - zależności informacyjne z innymi systemami. Podsystem zatrudnieniowo płacowych zasila danymi podsystemy:

• planowania produkcji - bilansowania planów

• GM - określa potrzeby w zakresie odzieży ochronnej i roboczej

• F-K - dostarcza danych do rozliczania funduszu płac wg zleceń, kodów kosztów, asortymentów i kont syntetycznych

• Gospodarka Wyrobami Gotowymi - dostarcza danych do rozliczania produkcji w toku i strat z tytułu braków

• Gospodarka Środkami Trwałymi - dostarcza danych do bilansowania planów remontów.

Istnieją dwa podstawowe podejścia do budowy (projektowania) systemów informatycznych:

1. strukturalne - zakłada, że każdy SIZ składa się z trzech podstawowych struktur:
   - funkcjonalnej

- informacyjnej

- techniczno - technologicznej

struktura funkcjonalna - odpowiada za dynamikę systemu tzn. że w kolejnych etapach prac projektowych musi doprowadzić do napisana algorytmów

struktura informacyjna - odpowiada za statykę systemu - w kolejnych etapach musi odprowadzić do zaprojektowania strukturę baz danych (relacji, atrybutów tych relacji, rodzaju atrybutów, typu atrybutów i wielkości atrybutów)

struktura techniczno - technologiczna - ma określić sprzęt, oprogramowanie przez sposób organizacji sposobu przetwarzania danych.

Podstawowe wady podejścia strukturalnego - jest konieczność połączenia dwóch struktur w jedną logiczną całość - strukturę funkcjonalną ze strukturą informacyjną

2. obiektowe - zakłada, że najpierw trzeba wyspecyfikować wszystkie obiekty biorące udział w procesie przetwarzania danych (pracownik, student, środek trwały, materiał, surowiec, faktura itd.), a następnie dla każdego obiektu wyspecyfikować wszystkie możliwe usługi czyli czynności (operacje) do wykonania na tym obiekcie.

Na system bazy danych składają się:

• baza danych

• sprzęt komputerowy pozwalający na gromadzenie i manipulowanie danymi zgromadzonymi w bazie danych

• oprogramowanie pozwalające na wyszukanie, aktualizację, wprowadzenie i usuwanie danych oraz utrzymanie integralności danych.

Modele organizacji danych w bazie danych:

Informacje zgromadzone w bazie danych mogą zostać zorganizowane zgodnie z możliwościami reprezentacji danych w systemach komputerowych.

W praktyce wyróżnia się następujące podstawowe struktury baz danych:

• hierarchiczne

• sieciowe (każdy rekord może być połączony z innymi nadrzędnymi/podrzędnymi)

• relacyjna

• obiektowa

Relacyjna baza danych to zbiór relacji. Relacja to tablica, ale nie każda tablica to relacja.

6.

Jeśli przyjmiemy założenie, że budując relacyjną bazę danych specyfikujemy wszystkie obiekty, wszystkie atrybuty i umieszczamy to wszystko w jednej tabeli to następnie należy tę relacje normalizować. Założenie umieszczenia wszystkiego w jednej relacji jest sposobem na uniknięcie błędu, że jakiś element zostaje pominięty.

F. F. Codd sformułował regułę projektowania baz danych. Reguły te jako trzy postacie normalne i pozwalają wyeliminować problemy przy korzystaniu z relacyjnych baz danych.

Po co normalizować? Chodzi o to by nie dochodziło do anomalii korzystania z pliku.

1. By nie doszło do zjawiska efektu ubocznego usunięcia tzn. by w wyniku usunięcia niektórych danych np. studenta nie usunąć niektórych cennych danych (nazwy przedmiotu, czy kodu wykładowcy bądź jego nazwiska)

2. By nie doszło do zjawiska ubocznej modyfikacji np. zmieniamy wykładowcę określonego przedmiotu to musimy zmodyfikować nie tylko nazwisko wykładowcy, ale i jego kod.

3. By nie doszło do zjawiska ubocznego ustawienia np. chcemy wpisać nowego studenta do bazy danych ale baza jest zaprojektowana, że możemy go wpisać dopiero po otrzymaniu przez niego pierwszej oceny.

Pierwsza postać normalna - relacja jest w pierwszej postaci normalnej.

Relacja jest w pierwszej postaci normalnej wtedy gdy każdy atrybut niekluczowy jest funkcjonalnie zależny od klucza głównego.

Klucz główny należy wówczas rozpatrywać jako jedno pole (jeden atrybut) chociaż nie zawsze musi to być jeden atrybut. Stąd relacja jest w 1NF (Normal Form) nawet wówczas jeśli atrybut niekluczowy jest zależny chociaż od części klucza głównego.

Nr Faktury	Nr odbiorcy	Nazwa Odbiorcy	Kod Towaru	Nazwa Towaru	Ilość	Cena	Wartość
1/2003	2330	ABC	10	Ser Gouda	45	17	765,00
			1	Ser Gouda	10	13	130,00
			2	Masło	12	12	144,00
			3	Jaja	600	0,3	180,00
			4	Ser domowy	20	15	300,00
			5	Margaryna	200	9	1800,00
2/2003	5671	CEZAR	2	Masło	100	13	1300,00
			3	Jaja	500	0,3	150,00
			4	Ser domowy	60	15	900,00
3/2003	8000	JAN	1	Ser Gouda	10	13	130,00
			2	Masło	20	12	240,00
			5	Margaryna	200	9	1800,00
4/2004	1100	OLA	7	Śmietana	100	20	2000,00

Ta relacja jest nieznormalizowana.

Reprezentacja jest sprzeczna z definicją relacji, atrybuty Kod Odbiorcy, Nazwa Towaru, Ilość, Cena, Wartość zawierają wiele takich samych wielkości tzn. wielkości powtarzają się względem atrybutu Nr Faktury.

Nr Faktury	Nr odbiorcy	Nazwa Odbiorcy	Kod Towaru	Nazwa Towaru	Ilość	Cena	Wartość
1/2003	2330	ABC	10	Ser Gouda	45	17	765,00
1/2003	2330	ABC	1	Ser Gouda	10	13	130,00
1/2003	2330	ABC	2	Masło	12	12	144,00
1/2003	2330	ABC	3	Jaja	600	0,3	180,00
1/2003	2330	ABC	4	Ser domowy	20	15	300,00
1/2003	2330	ABC	5	Margaryna	200	9	1800,00
2/2003	5671	CEZAR	2	Masło	100	13	1300,00
2/2003	5671	CEZAR	3	Jaja	500	0,3	150,00
2/2003	5671	CEZAR	4	Ser domowy	60	15	900,00
3/2003	8000	JAN	1	Ser Gouda	10	13	130,00
3/2003	8000	JAN	2	Masło	20	12	240,00
3/2003	8000	JAN	5	Margaryna	200	9	1800,00
4/2004	1100	OLA	7	Śmietana	100	20	2000,00

Znormalizowana, bo każde pole zawiera wartości atomowe i pola niekluczowe zależą od klucza głównego tj. Nr Faktury i Kod Faktury.

Przeanalizujemy tę relację pod względem poprawności korzystania z tak zbudowanego zbioru danych. Czy nie pojawia się jakaś anomalia z tak zbudowanej bazie danych np.

1. Efekt ubocznego usunięcia
   Gdyby usunąć pozycję „śmietana” to straci się informację n nr odbiorcy 1100 i nazwie OLA

2. Uboczny efekt modyfikacji
   Jeśli zmienić odbiorcę faktury 4/2003 to trzeba nie tylko w odbiorcy ale także jego nazwę

3. Efekt ubocznego wprowadzenia
   Nie można wprowadzić nowego odbiorcy, aż czegoś nie kupi.

Normalizacja jest procesem identyfikacji logicznych związków między elementami danych tzn. między atrybutami i atrybutami kluczowymi i zaprojektowania tej bazy tak, by reprezentowała też związki bez występowania wyżej wskazanych anomalii.

Popatrzmy na relację 1NF i przeanalizujmy zależności funkcyjne o niej.

Relacja jest w II postaci normalnej wtedy gdy jest w I postaci normalnej i każdy atrybut niekluczowy jest w pełni funkcjonalnie zależny od klucza głównego.

2NF charakteryzuje się tym, że trzeba zbudować tyle tabel i tak je zbudować, by atrybuty niekluczowe zależały od CAŁEGO klucza. Ponadto idea normalizacji jest taka, by zawsze można było otrzymać tabelę (relację źródłową).

Sprowadzenie do II postaci normalnej jest możliwe tylko wtedy gdy relacja a klucz złożony. Sprawdzamy wtedy wszystkie atrybuty niekluczowe i analizujemy ich zależność od całego klucza. Tak jak widać to na rys.

Zależności tam jednoznacznie identyfikują nam trzy tablice, które wejdą w skład relacji tak, by ją wyrazić w 2NF.

Relacja SŁOWNIK TOWARÓW

Kod Towaru	Nazwa Towaru
1	Ser Gouda
2	Masło
3	Jaja
4	Ser domowy
5	Margaryna

Relacja FAKTURA

Nr Faktury	Nr odbiorcy	Nazwa Odbiorcy
1/2003	2330	ABC
2/2003	5671	CEZAR
3/2003	8000	JAN
4/2003	1100	OLA

Relacja POZYCJA NA FAKTURZE

Nr Faktury	Kod Towaru	Ilość	Cena	Wartość
1/2003	10	45	17	765,00
1/2003	1	10	13	130,00
1/2003	2	12	12	144,00
1/2003	3	600	0,3	180,00
1/2003	4	20	15	300,00
1/2003	5	200	9	1800,00

Trzecia postać normalna.

Polega na usunięciu tzw. zależności przechodnich między danymi. Rozważmy każdą tabelę i dla każdej pory niekluczowych elementów (atrybutów) danych zadajemy pytanie: Czy wartość pola A zależy od wartości pola B i odwrotnie. Dla odpowiedzi TAK przenosimy powiązane elementy danych do oddzielnej tabeli.

Kod Towaru	Nazwa Towaru
1	Ser Gouda
2	Masło
3	Jaja
4	Ser domowy
5	Margaryna
Nr odbiorcy	Nazwa Odbiorcy
2330	ABC
5671	CEZAR
8000	JAN
1100	OLA

Relacja złożona z 2 kluczy

Relacja jest w 3NF wtedy gdy jest w 2NF i każdy niekluczowy atrybut zależy, ale nie przechodnio, od klucza głównego. Tak więc z relacji Faktury musimy zrobić dwie relacje tj. wydzielić relacje Odbiorcy i pozostawić „okrojoną” relację FAKTURY.

Relacja SŁOWNIK TOWARÓW

Relacja FAKTURA

Nr Faktury	Nr odbiorcy
1/2003	2330
2/2003	5671
3/2003	8000
4/2003	1100

Organizacja systemu zarządzania Bazami Danych.

Scentralizowany System Zarządzania Bazami Danych.

Relacja BD oparta jest o jeden centralny komputer lub o jedno centrum komputerowe obsługujące BD organizacji. Dostęp do BD odbywa się przez terminale (mogą to być PC) podłączone do komputera głównego lub zdalne terminale.

Relacja systemu scentralizowanego wymaga zwykle komputera typu mainframe lub minikomputera co wiąże się ze ?? ?? ??

Zalety:

• zgromadzenie wszystkich informacji w jednym miejscu (koncepcja centralnej BD), co pozwala dysponować zawsze kompletnymi i aktualnymi danymi

• małe wrażliwości na awarie (wynikające z zastosowania technologii związanych z komputerami mainframe)

• łatwość utrzymania integralności BD (wynikająca z koncepcji centralnej BD)

• wysokie bezpieczeństwo systemu (mała awaryjność i sprawdzone procedury dostępu do sprzętu i danych).

Wśród wad systemu scentralizowanego najczęściej wymienia się:

• wysokie koszty utrzymania ośrodka obliczeniowego (sprzęt oraz kadra informatyczna)

• utrudnienia w dostępie do danych dla szeregowych pracowników

• mała elastyczność systemu (trudności we wprowadzaniu zmian).

7. Metodyka tworzenia SIZ

Spójny, logicznie uporządkowany zbiór metod, technik, zasad wykorzystywanych w procesie realizacji cyklu życia systemu, a w szczególności w fazie analizy i projektowania.

Każda metodyka musi przede wszystkim:

• obejmować cały cykl życia systemu

• wykorzystywać w procesie SIZ techniki i narzędzia komputerowe

• operować standardami

Wyróżnia się dwa podejścia:

Podejście strukturalne.

1. Orientacja na funkcje, procesy (model logiczny procesów realizowanych przez system)

2. Orientacja na dane (tworzy się model logiczny danych)

3. Analiza zstępująca z góry na dół (top-down) - koncentruje się bardziej na ogólnych funkcjach i danych, później są one dekompletowane na dane szczegółowe

4. Priorytet analizy logicznej (koncentracja na logicznych aspektach systemu, najważniejsze jest modelowanie logiczne)

5. Wadą jest odrębność modelowania danych i procesów (rozdział pomiędzy modelowaniem danych i procesów, może nastąpić rozbieżność między danymi i procesami)

6. Ustrukturalizowane narzędzia i techniki (CASE)

Podejście obiektowe.

Zakłada, że najpierw specyfikuje się wszystkie obiekty biorące udział w procesie przetwarzania danych (np. obiekt student, ob. pracownik, ob. dziekanat, ob. konto w banku) a następnie określa się wszystkie możliwe metody (usługi) - tzn. wszystkie możliwe operacje do wykonania na tym obiekcie.

Cechy:

1. Integracja modelu i procesów.

2. Dane i procedury powiązane ze sobą w obiektach.

3. Hermetyzacja (enkapsulacja) - zmiana elementów danych dotyczy tylko określonego obiektu, może to mieć wpływ na procedury i zmiany w innych obiektach

4. Grupowanie obiektów w klasy - obiekty wykazujące wspólne cechy grupowane są w klasy obiektu. Każdy obiekt może należeć tylko do jednej klasy.

5. Dziedziczenie danych i procedur w ramach hierarchiach klas - tworzenie nowych klas z klas już istniejących, które dziedziczą cechy - atrybuty.

6. Komunikacja między obiektami za pomocą przesyłania komunikatów.

Cel projektowania SIZ.

Zapewnienie skutecznego, efektywnego i szybkiego zbierania i przetwarzania informacji niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych.

Cykl życia systemu (ang. System Development Life Cycle)

Ciąg wyodrębnionych, wzajemnie spójnych etapów, pozwalających na pełne i skuteczne zaprojektowanie oprogramowania, a następnie ??? systemu informatycznego.

Modele cyklu życia systemu:

• tradycyjny, liniowy kaskadowy (waterfall)

• ewolucyjny

• przerostowy

• Fry'ego

• z prototypem

• spiralny

Liniowy model cyklu życia systemu:

Celem analizy jest opis i badanie dotychczasowego modelu przetwarzania danych w ujęciu struktury funkcjonalnej, informacyjnej, techniczno-technologicznej.

Specyfikacja (model) ma na celu zbudowanie koncepcji systemu informatycznego tzn. nakreślenie zmian we wszystkich strukturach systemu informatycznego.

Projektowanie SI (projekt szczegółowy, techniczny) - stanowi uszczegółowienie koncepcji tzn. należy nadać szatę graficzną wszystkim elementom systemu. W przypadku struktury informacyjnej trzeba rozrysować wszystkie wejścia (dokumenty źródłowe i wtórne, z których wprowadza się dane do systemu oraz formatki do wprowadzania danych), wyjścia (wydruki oraz formatki wynikowe). W ramach struktury funkcjonalnej należy rozrysować wszystkie algorytmy.

Programowanie - ma na celu zapisanie algorytmów w określonym języku programowania

Testowanie programów może odbywać się w oparciu o dane próbne lub o dane rzeczywiste.

Dane próbne przygotowuje zespół projektujący system. Najlepiej testować na dane rzeczywiste (takie, które miały miejsce).

Integracja struktury informacyjnej z funkcjonalną.

Założenia liniowego cyklu życia:

1. Na początku każdego projektu istnieje stabilny zestaw potrzeb informacyjnych użytkownika

2. Potrzeby informacyjne nie zmieniają się w całym cyklu życia SI

3. Proces budowy systemu odbywa się stopniowo - etap za etapem

4. Każdy następny etap stanowi jedyne uszczegółowienie poprzedniego

Model ewolucyjny zakłada, że

1. każdy system należy podzielić na mniejsze jednostki np. podsystemy lub moduły lub jednostki przetwarzania itp.

2. Każdy podsystem projektuje się osobno zgodnie z liniowym cyklem życia systemów informatycznych

3. Na końcu działań projektowych przystępuje się do etapu integracji poszczególnych podsystemów w jeden logiczny system.

Podejście przyrostowe

1. Cały system dzieli się na mniejsze jednostki przetwarzania

2. Na początku dokonuje się analizy dla całego systemu

3. Kolejne etapy (projektowanie, programowanie, testowanie) budujemy dla każdego podsystemu osobno natomiast etap integracji i wdrożenia wykonujemy dla całego systemu.

Cykl Fry'ego zakłada się, że SI składa się z dwóch faz:

• projektowania

• eksploatacji

Uszczegółowieniem cyklu Fry'ego jest model spiralny:

Przyjęta metodyka powinna składać się z następujących etapów:

1. Strategia informatyzacji jako punkt wyjścia analizy

2. Specyfikacja wymagań użytkowników

3. Definiowanie funkcji systemu (modelowanie funkcji systemu)

4. Definiowanie modelu procesów (modelowanie procesów)

5. Definiowanie modelu danych (modelowanie danych)

6. Kontrola i weryfikacja modelu procesów i danych

8.

Dokumentacja.

1. Wybrane elementy fazy strategicznej

1. Opis przedsiębiorstwa (organizacji) ze szczególnym uwzględnieniem opisu wycinku działalności gospodarczej, dla której projektujemy system (np. kadry i prace itp.)

2. Cel projektowanego systemu

3. Zakres projektowanego systemu

4. Ogólny model systemu - diagram kontekstowy

5. Ogólne funkcje (otrzymanie aktualnych (podstawowych) informacji np. o pracownikach w kadrach i płacach, aktualne parametry, wydruki (raporty), administrowanie systemu)

6. Harmonogram prac analityczno - projektowo - programowo - wdrożeniowych

7. Kosztorys
   

2. Modelowanie struktury funkcjonalnej

1. Diagram hierarchii funkcji

2. Formularze opisu wymagań funkcjonalnych

3. Diagramy przepływu danych
   

3. Modelowanie struktury informacyjnej

1. Tablica krzyżowa

2. Diagram encji (związków encji)

3. Słowniki danych
   

4. Projekt techniczny

1. Graficzny projekt wejść - dokumentów pierwotnych i wtórnych, z których wprowadzane są dane do SI oraz format wejściowych

2. Projekt wyjść - formatek wyjściowych i wydruków

3. Projekt algorytmów rozrysowanych np. za pomocą schematów blokowych logicznych tablic decyzji czy języka strukturalnego

4. Projekt interface'u (dialogi komunikaty, przyciski, zakładki itp.)

9.

Do podstawowych technik wspomagających proces specyfikacji wymagań funkcjonalnych zaliczamy:

• ankiety

• wywiady

• bezpośrednie obserwacje

• analiza dokumentacji (analiza struktury organizacji, analiza obowiązków poszczególnych komórek i stanowisk, analiza bazy normatywnej tzn. wszelkiego rodzaju przepisów: ustaw, uchwał)

• analiza dokumentów (szczegółowa analiza każdego dokumentu przychodzącego do/z komórek organizacyjnych, które informatyzuje)

Najlepiej przedstawić jest za pomocą diagramów hierarchii funkcji składających się z funkcji i podfunkcji, za pomocą których dana funkcja jest realizowana (od ogółu do szczegółu).

Np.

Np. diagram hierarchii funkcji systemu kontroli realizacji planu produkcji

Diagram hierarchii funkcji należy opisać formularzem opisu wymagań funkcjonalnych

• opis

• dane wejściowe

• źródło danych wejściowych

• wyniki

• warunek wstępny

• warunek końcowy

• powód

• uwagi

Robimy patrząc na diagram hierarchii funkcji oraz na...

Modelowanie procesów odbywa się za pomocą diagramów przepływu danych.

Podstawowe elementy z których złożony jest każdy diagram przepływu danych:

1. Encje zewnętrzne zwane także terminatorami -> obiekty zewnętrzne z którymi współpracuje nasz system. Mogą być w badanym przedsiębiorstwie lub poza nim. Mogą być zinformatyzowane lub przetwarzane manualnie.
   Encje zewnętrzne dostarczają informacji, które powodują wykonanie procesów w systemie lub odbierają informacje produkowane przez system.
   

2. Składnie (magazyny danych) - najczęściej ralacyjne bazy danych z których pobiera się dane do systemu lub do których wyprowadza się informacje wynikowe z systemu.
   

3. Procesy definiują algorytmy przetwarzania danych wejściowych do procesu na informacje wynikowe.
   

4. Przepływy - strumienie danych, informacji; wprowadzane ze składnic i/lub teminatorów do procesu bądź wyprowadzane z procesu.

Biorąc pod uwagę stopień szczegółowości diagramu przepływu danych wyróżnia się ich następujące rodzaje:

• diagram kontekstowy: terminatory, procesy, przepływy

• diagramy poziomu zerowego zwane także systemowymi

• szczegółowe DFD

-terminatory

-proces

Yourdon - De Marco Gene - Sarson

Diagram kontekstowy stanowi prezentację systemu o najmniejszym stopniu szczegółowości i przedstawia podsystemowe

Diagram systemowy przedstawia ogólną strukturę podstawowych procesów realizowanych przez system

Diagramy szczegółowe dotyczą każdego procesu występującego na diagramie systemowym

Bez względu na poziom szczegółowości diagramu przepływu danych obowiązują następujące zasady ich budowy:

• uchwycenie głównych procesów i ich uszczegółowienie jest odpowiedniejsze niż uogólnienie procesów elementarnych

• przypisywanie każdej encji, składnicy, przepływowi i procesowi unikalnej i czytelnej etykiety

• przestrzeganie, aby żadne dane niewykorzystywane przez proces nie wpływały do niego

• zapewnienie aby każdy przepływ danych brał początek lub kończył się na procesie

• konsekwentne używanie symboli i oznaczenie w odpowiedni sposób powtarzających się encji, procesów, przepływów i składni

• w dekompozycji diagramów obowiązuje zasada 7 +(-) 2

• wszystkie kategorie pokazane na poziomie n-1 musza być pokazane na poziomie n (również w postaci zdekomponowanej)

• nie nadaje się nazw przepływom do i ze składnic danych

• nie dopuszczane są przepływy między składniami pomiędzy terminatorami

• składnica winna być użytkowana przez co najmniej dwa procesy

• strzałka do składnicy oznacza, że dokonuje się konkretnych zmian (wprowadzanie, aktualizacja, skreślenia)

• strzałka ze składnicy danych oznacza, że dane są czytane

• diagram zawiera zarówno ręczne jak i zautomatyzowane procesy

• weryfikowanie tworzonego DFD

1. Wspomaganie podejmowania decyzji przez systemy informatyczne stanowi cel następujących systemów:

1. Systemów transakcyjnych

2. Systemów automatyzacji biura

3. Systemów informowania kierownictwa

4. Systemów bibliotecznych

2. Podczas projektowania technicznego (szczegółowego) nie określa się struktury:

1. Funkcjonalnej systemu

2. Podmiotowej systemu

3. Techniczno - technologicznej systemu

4. Przedmiotowej systemu

5. Informacyjnej systemu

3. Sposób wykonania jednej lub więcej funkcji w Diagramach Przepływu danych określają:

1. Procesy

2. Terminatory

3. Składnice

4. Przepływy danych

5. Encje

4. Która technika wykorzystywana jest do modelowania danych:

1. logiczne tablice decyzji

2. diagram encji

3. diagram hierarchii funkcji

4. diagramy przepływu danych

5. schematy blokowe

1. Wdrażanie systemu informatycznego, zgodnie z liniowym cyklem życia, wykonuje się:

1. Przed testowanie systemu

2. Przed eksploatacją systemu

3. Przed projektem technicznym (szczegółowym)

4. Przed specyfikacją systemu

5. Żadna z odpowiedzi nie jest prawdziwa

1. Zaznaczyć stwierdzenie fałszywe:

1. CASE zapewniają kontrolę budowy SIZ

2. CASE ułatwiają komunikację pomiędzy analitykami, projektantami, programistami
   i użytkownikami

3. CASE wysokiego poziomu wspomagają budowę systemu informatycznego
   we wszystkich fazach jego rozwoju

4. CASE wpływają na ujednolicenie metodologii budowy SIZ

Surowe fakty zapisane na określonym medium

informacje

wiedza

Przetwarzanie i analiza danych

Wnioskowanie i uczenie się

Informacje o stanie otoczenia z systemu wykonawczego

System zarządzania

Zadania, polecenia dla systemu wykonawczego

System informacyjny

Informacje dla otoczenia

Informacje z otoczenia

System wykonawczy

Zadania i polecenia

Sprawozdania o wykonaniu zadań i zakłóceniach

Produkty pracy

Strategia gospodarcza

Bieżąca działalność organizacji

Projekt zmian w organizacji

Plan strategiczny działalności organizacji

Strategia informatyzacji

Bieżący stan informatyzacji

• istniejące procesy

• istniejące dane

• istniejące technologie

• istniejące zasoby ludzkie

Projekt informatyzacji

• projekt procesów

• projekt danych

• projekt technologii

• projekt zasobów ludzkich

Plan strategii informatyzacji

• cel, zakres, funkcje

• zasoby finansowe, kadrowe, technologiczne, organizacyjne

• harmonogram infomatyzacji

Podsystem Gospodarki Materiałowej

Podsystem Technicznego Przygotowania Produkcji

Podsystem Finansowo Ksiągowy

Podsystem Gospodarki Wyrobami Gotowymi

Planowanie i Kontrola Produkcji

Ilość
Cena
Wartość

Nr Faktury

Kod Towaru

Nr odbiorcy

Nazwa odbiorcy

Nazwa towaru

KLUCZ GŁÓWNY

Analiza potrzeb

Specyfikacja

Projektowanie

Programowanie

Testowanie

Integracja

Adaptacja i modyfikacja

eksploatacja

Dezaktualizacja

Sformułowanie i analiza potrzeb

Modelowanie konceptualne

Projektowanie fizyczne

Wdrożenie

Eksploatacja i kontrola

Modyfikacja i adaptacja

Twórca sytemu

Faza eksploatacji

Faza projektowania

P1
strategia informatyzacji organizacji

P2
specyfikacja wymagań użytkownika

P3
definiowanie funkcji systemu

P4
definiowanie procesów

P5
definiowanie modeli danych

P6
weryfikacja modeli procesów i danych

Nowe wymagania

Cele informatyzacji

Model funkcji systemu

Model danych

modyfikacja

Model danych

Model procesów

Model procesów

Wymagania użytkownika

Model logiczny i fizyczny systemu

Proces - funkcja, proces gospodarczy realizowany w systemie przekształcający dane wejściowe w wynikowe

Składnia - kolekcja

Przepływ - powiązanie między procesami i innymi kategoriami PDP

Obiekt zewnętrzny - źródło lub przeznaczenie danych

Ewidencja realizacji produkcji

Dopisywanie raportów z produkcji

Modyfikowanie raportów z produkcji

Kasowanie raportów z produkcji

Kontrola realizacji produkcji

Ocena przebiegu produkcji względem planu

Ocena opóźnień produkcji względem planu

Administrowanie systemem

Archiwizacja bieżąca danych

Zamknięcie miesiąca

Porządkowanie danych

Schemat kontroli i realizacji planu produkcji

---