Łożyska

Spis treści.

1. O łożyskach i ich cechy.

2. Łożyska toczne.

2.1 Budowa

2.2 Zastosowanie

2.3 Rodzaje

1. O łożyskach.

Łożyskiem nazywamy część składową maszyn lub mechanizmu, która podtrzymuje wał, oś lub inny ruchomy element na nich zainstalowany. Jest stosowany w celu zapewnienia prawidłowej pracy elementów maszyn poruszających się ruchem obrotowym, gdzie powinno być zachowane stałe położenie osi obrotu wołów względem nieruchomej podstawy.

Łożyska są obciążone siłami, które wynikają z ciężaru wałów i osadzonych na nich elementów oraz siłami pochodzącymi od obciążenia wałów i osi. Wywierane są tam siły na wał równe siłom obciążającym łożysko i przeciwnie zwróconym.

Głównymi cechami materiału łożyskowego są:

- dobra odkształcalność;

- odporność na zatarcie;

- mały współczynnik tarcia suchego;

- odporność na zużycie;

- odporność na korozję;

- wytrzymałość na nacisk w temperaturze pracy;

- wytrzymałość zmęczeniowa;

- dobre przewodnictwo cieplne;

- stabilność geometryczna;

- dobra obrabialność.

2. Łożyska toczne.

2.1 Budowa.

Jest to łożysko, w którym pomiędzy dwoma pierścieniami znajdują się elementy toczne. Pierścień wewnętrzny jest umieszczony nieruchomo w oprawie lub innym elemencie nośnym.

2.2 Zastosowanie.

- Gdy zależy nam na uzyskaniu bardzo małych oporów ruchu w czasie pracy, a zwłaszcza podczas rozruchu;

- Przy zmiennych prędkościach obrotowych wału (ponieważ współczynnik tarcia łożysk tocznych w bardzo małym stopniu zależy od prędkości obrotowej);

- Przy dużych i bardzo dużych prędkościach obrotowych;

- Przy częstym zatrzymywaniu i uruchamianiu maszyn (gdyż w takich warunkach pracy łożyska ślizgowe zbyt szybko ulegają zużyciu);

- Gdy wymagana jest duża niezawodność pracy i duża trwałość łożyska;

- Gdy ze względu na wymiary korpusu maszyny konieczne jest stosowanie łożysk o małych wymiarach wzdłużnych.

2.3 Rodzaje.

Łożyska toczne dzielimy na podstawie kilku kryteriów:

1) kształt elementu tocznego:

Łożysko kulkowe: ich nazwa pochodzi od kształtu elementu tocznego umieszczonego pomiędzy pierścieniami. Są tutaj przenoszone zarówno obciążenia promieniowe, jak i osiowe.

Posiadają możliwość pracy przy wysokich prędkościach obrotowych, jednak ich wadą są gorsze parametry (np. możliwość przenoszenia małych obciążeń względem innych rodzajów łożysk).

Łożysko walcowe: ich nazwa również pochodzi od kształtu elementu tocznego (kształt walcowaty). Łożyska te mają charakter rozłączny, przynajmniej jeden z pierścieni pozbawiony jest jednej bieżni, co umożliwia montaż i nieznaczne przemieszczenia względem oprawy w czasie pracy.

Łożyska te charakteryzują się mniejszym momentem tarcia, większą nośnością niż inne łożyska, jednak są bardzo wrażliwe na niewspółosiowość wału i oprawy.

Mała średnica zewnętrzna, duża nośność oraz sztywność pozwala na stosowanie ich do łożysk walcarek, wrzecion obrabiarek metali.

Łożysko stożkowe: element toczny ma zazwyczaj kształt ściętych stożków, które poruszają się po bieżni, która również jest stożkiem.

Obciążenia siłowe, które mogą przenieść, w tym łożysku są tego samego rzędu co możliwe do przeniesienia obciążenia promieniowe.

Są one stosowane tam, gdzie na wałach występują zarówno siły promieniowe, jak i znaczne siły osiowe, których nie są w stanie przenieść łożyska kulkowe.

Łożysko baryłkowe: element toczny ma tutaj kształt baryłek, zaś kulista bieżnia pierścienia zewnętrznego powoduje, że pierścień wewnętrzny wraz z koszykiem i elementami tocznymi może się wychylać.

Ł.b. poprzeczne są produkowane zarówno z otworem walcowym, jak i stożkowym, które mogą być zamocowane do tulei wciskanej bądź wyciąganej.

Są one specjalnie zaprojektowane do łożyskowania wałów wielogabarytowych maszyn. Mogą przenosić bardzo duże obciążenia - osiowe i promieniowe -, ponadto łożyska te są łożyskami wahliwymi, czyli ich wychylenie zależy od obciążenia łożyska i zazwyczaj nie przekracza 2^o.

Łożysko igiełkowe: łożysko walcowe o cienkich pierścieniach i dużą liczbą długich wałeczków. Mają one największy moment tarcia spośród wszystkich łożysk i przy ciągłej pracy oraz dużych prędkościach stosowane są łożyska z koszczkami.

2) rodzaj obciążeń przenoszonych przez łożysko:

a) Łożysko poprzeczne

b) Łożysko skośne

c) Łożysko wzdłużne

3) możliwości wychylenia się pierścienia zewnętrznego:

a) Łożyska zwykłe

b) Łożyska wahaliwe

4) ilość rzędów elementów tocznych:

a) Łożysko jednorzędowe

b) Łożysko dwurzędowe

c) Łożysko wielorzędowe

---