EX: Pismo Święte

1. Zasady kościelnej interpretacji Pisma Świętego.

Hermeneutyka biblijna.	Hermenuein - gr. Wyjaśniać, interpretować./-/ Hermeneutyka jest nauką o zasadach interpretacji Pisma świętego, wykładem zasad prawidłowego rozumienia tekstu biblijnego. Bada warunki, które muszą być spełnione, aby interpretacja tekstu była możliwa w danym celu./--/ W jej zakres wchodzi: +noematyka, +heurystyka, +proforystyka.
Noematyka. 1. Sens wyrazowy.	Teoria sensu. Ukazuje istnienie sensu wyrazowego i typicznego. I. SENS WYRAZOWY: - wynika ze znaczenia poszczególnych wyrazów i ustalonego dla ich układu gramatycznego, filologicznego, logicznego i psychologicznego./--/ Wydobycie i ustalenie sensu wyrazowego jest najważniejszym i najtrudniejszy zadaniem interpretatora pisma św. (enc. Piusa XII) 1. Sens dosłowny: występuje, gdy słowa stosuje się w ich gramatycznym czy etymologicznym znaczeniu. /-/ Występuje w przeważającej części PŚ. /-/ W ramach sensu dosłownego mieszczą się: +1.porównanie (uwydatnia właściwości podmiotu za pomącą dwóch członów połączonych spójnikami) +2.przypowieść (rozbudowane porównanie, które ma dokładnie określić właściwości i cechy przedmiotu. Jest to opowiadanie zmyślone, ale prawdopodobne) +3.bajka (opow zmyślone i nieprawdopodobne, w którym właściwości ludzi zostają przypisane zwierzętom lub roślinom) 2. Sens przenośny: kiedy pojedyncze lub wszystkie wyrazy zdania zostały zastosowane nie w pierwotnym, podstawowym znaczeniu, lecz w znaczeniu pochodnym i przystosowanym. /-/ mieszczą się tu: +1.metafora (przenośnia - podmiotowi zostają przypisane właściwości, jakie z natury rzeczy mu nie przysługują - Jestem bramą owiec) +2.metonimia ( zamiennia - zastąpienie właściwego wyrazu przez inny, pozostający z tamtym w realnym związku dla uzyskania skrótu myślowego - mają {prawo}Mojżesza i {księgi}proroków) +3.alegoria (rozwinięta metafora, obejmująca całość lub część utworu. Zbudowana na zasadzie dwóch planów znaczeniowych - jednego w postaci obrazowej i konkretnej, drugiego zaś domyślnego o charakterze uogólnionym - „o krzewie winnym”) +4.ironia (wyraża myśl przez taki układ wyrazów, który dosłownie rozumiany oznaczałby ideę przeciwną niż zamierzona przez autora.) +5.hiperbola (figura stylistyczna przesadnie wyolbrzymiająca cechy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska i rozszerzająca proporcje związków poszczególnych jego elementów - J 21,25) +6.symbolizm (wyraża jakąś rzeczywistość za pomocą innej, która ma ją zastąpić, przy czym chce także zwrócić uwagę na samą siebie w swej funkcji prezentującej. Różnica między symbolem a obrazem lub metaforą polega na powtarzaniu się i pewnej stałości symbolu./-/ * Symbolizm naturalny jest wówczas, gdy spontanicznie wyzwala skojarzenia z inną, faktycznie zamierzoną przez autora rzeczywistością {klucz - symbol władzy}. /-/* Symbolizm umowny może być reprezentowany przez przedmioty, imiona osób lub liczby. 3. Zasada jedyności sensu wyrazowego: - każda wypowiedź w PŚ ma jeden sens, jedno znaczenie, czyli nie jest wieloznaczna. Gdy jakieś zdanie jest różnie interpretowane, to nie znaczy, że Bóg zamierzył je jako wieloznaczne, tylko jest ono trudne do zrozumienia. 4. Sens integralny: odczytanie tekstu biblijnego w szerokim kontekście historii zbawienia; jest to refleksja nad tekstem w oparciu o mądrość zawartą w całym Objawieniu - uzasadnieniem jest jedność ST i NT wynikająca z dzieła zbawczego Chrystusa. 5.Sens wywnioskowany: wynik rozumowania na podstawie tekstu biblijnego. Czyli tekst stanowi jedną przesłankę rozumowania, drugą zaś podsuwa rozum. 6. Sens pełniejszy: - że Bóg za pośrednictwem czł wyraził myśl obfitszą, niż hagiograf w danej chwili potrafił wyrazić.
2. Sens typiczny (duchowy)	I. Istota i podział - typiczny występuje , gdy osoba, rzecz lub wydarzenie w ST ma oprócz sensu wyrazowego jeszcze specjalne znaczenie, którego pełny zakres można dostrzec w odpowiednich, w pewnym sensie analogicznych tekstach NT. /-/ Osoba w ST nazywa się typem (gr zapowiedź, figura). Ich zaś odpowiedniki, czyli spełnienie się typu w NT - antytypem. /-/ Ze względu na przedmiot - rodzaje: +1.dogmatyczny - mający za przedmiot Chrystusa lub K-ł, +2. Moralny - przedmiotem są obyczaje lub pouczenia moralne, +3. Anagogiczny - przedmiotem - życie wieczne. II. Warunki sensu typicznego: /-/ można mówić, gdy: +1. Typ jest rzeczywistością historyczną lub co najmniej literacką i ma swój własny sens wyrazowy {Melchizedek}, +2.istnieje podobieństwo, choćby pod pewnym względem, między typem i antytypem {kpł Melchizedeka i Chr}, +3. Podobieństwo typu i antytypu musi wynikać z postanowienia Bożego, gdyż tylko wówczas można mówić o sensie typicznym jako ściśle biblijnym {Melch - Chr - w Hbr dowodzenie} III. Moc dowodzenia sensu typicznego: Jako zamierzony przez B jest sensem ściśle biblijnym i przysługuje mu taka sama moc dowodowa, co i sensowi wyrazowemu.
3. Sens biblijny przystosowany. Akomodacja biblijna.	ST był studium przygotowawczym do pełniejszego zrozumienia Objawienia NT. Co spowodowało „metodę” stopniowego odsłaniania czł prawd objawionych i o wyborze takiej formy przekazu, który w możliwie największym stopniu zapewniałaby komunikatywność treści. /-/ Przejawem akomodacji była również metoda, którą posługiwał się w swoim nauczaniu Jezus. /--/ Akomodacja to nie sens biblijny lecz stosowanie pewnych sformułowań, ze względu na podobieństwo do innej osoby lub rzeczy niż ta, o której mówił hagiograf.
Heurystyka	KO 12 - B przemawia do ludzi na sposób ludzki, więc komentator Biblii powinien uważnie badać co hagiografowie chcieli powiedzieć i co B chciał ujawnić - uwzględniać rodzaje literackie.
Krytyka literacka i historyczna P Św.	Krytyka - zbiór zasad i działań za pomocą których można dokonać poprawnej analizy - odnaleźć właściwy, wyrazowy sens biblijny. 1. Podstawowe zjawiska j biblijnego: - kryteria wew - analiza samego tekstu krytycznie pewnego i poprawnego, czyli - znajomość leksykalna i gramatyczna języka, - ściśle związane z nią właściwości retoryczne. /--/ 1. Język biblijny (org) + hbr, +aram, +gr (NT, 2Mch, Mdr, część Bar) /--/ 2. Proza: +mowy, +kazania, +modlitwy, +dokumenty, +rytuały liturgiczne, +sentencje prawne, +opowiadania, +Ewangelia, +midrasze, +apokaliptyka (połączenie historii, a prorocka refleksja przyszłości) /--/ 3. Liryka (bardzo bogata) +pieśni, +psalmy ..... /--/ 3. Styl hagiografów biblijnych: +1. Paralelizmy (powtarzanie tej samej myśli): *synonimiczny, *antytetyczny, syntetyczny, *klimaktyczny (suma różnych paralelizmów), +2. Symetria, wyrażona w *równoległym, *koncentrycznym, *chiastycznym - układem poszczególnych elementów, +3.amtropomorfizm - przypisywanie B ludzkich cech. /--/ 4. Znaczenie badań literackich: + poprawne odczytanie myśli hagiografa, +zrozumienie psychiki, nastroju, mentalności, siły argumentacji. 2. Podstawy analizy literackiej tekstu bib. /--/1. Znajomość etymologii wyrazów (np. hapaxlegomena), /--/2. Rekonstrukcja kompozycji tekstu (pokazuje to plan perykopy, myśl przewodnią i akcent autora. /---/ 3. Kontekst logiczny i wzajemne powiązanie wyrazów o danej wypowiedzi: +bliższy - jeśli dotyczy powiązania zdania, +dalszy - jeśli określa związek poszczególnych części okresu warunkowego, +odległy - powiązanie myśli autora w całej księdze, czy księgach. /--/ znaczenie archeologii i historii geografii - tekst trzeba rozumieć, posiadając podstawowe wiadomości. 4. Metody badań historyczno - literackich. /--/ 1. Formgeschichte - metoda historii form - jak kształtował się tekst: +oddzielić poszcz rodzaje, + stwierdzić: dlaczego ten rodzaj, i co o tym decydowało, + porównać z innymi rodzajami pozabiblijnymi. /--/ 2. Traditiongeschichte - metoda historii tradycji - dzieje tekstu między powstaniem a ostateczną wersją. /--/ 3. Redaktiongeschichte - ,metoda historii redakcji - kontekst horyzontalny, czyli współzależność konstrukcji literackiej i teologicznych perspektyw poszczególnych autorów - ostateczna postać tekstu, jego kontekst, intencja i koncepcja teologiczna - to, co łączy się z dogmatami wiary. /--/ 4. Jednomyślność Ojców K-ła w sprawach wiary i obyczajów. /--/ 5. Orzeczenia papieży i soborów powsz: + pozytywne - określają ostateczny sens pojedynczych tekstów Pisma (ok. 20), + negatywne - wykluczają jakąś interpretację tekstu jako nieautentyczną i niemożliwą do przyjęcia. /--/ 6. Wyjaśnienia Papieskiej Komisji Biblijnej i kongregacji Rzymskiej: PKB - Leon XIII 1902 rok - dba o rozwój studiów biblijnych i udziela autorytatywnych odpowiedzi na przedstawione jej pytania./-/ Pius X - motu proprio - że obowiązuje katolików podporządkowanie się decyzjom PKB. /-/ Paweł VI reorganizował.
Proforystyka	Forma wykładu sensu biblijnego - ukazuje różne jego formy, które można wykorzystać w celach naukowych lub praktycznych. /-/ Najprostszy - przekład tekstu./--/ + Parafraza - omówienie treści tekstu bib, zastępujące wyjaśnieniami trudniejsze zwroty. +Glosa - krótkie wyjaśnienia tekstu bib między linijkami. + Scholion - krótkie wyjaśnienia (słów, tekstu) i to pod różnym kątem widzenia. +Postylla - krótkie wyjaśnienia tekstu napisane po nich lub na marginesie. +Kateny - łańcuchy - objaśnienia z dzieł ojców K-łą, wpisane dookoła tekstu. +Komentarz - wszechstronne omówienie tekstu (filozof, hist, literackie, teol). + Monografia - gruntowne i wszechstronne omówienie jednego problemu bib. + Teologie bib - syntetyczne prace o charakterze popularnonaukowym.

EX: Pismo Święte

2. Idea wybrania w Pięcioksięgu.

IDEA PRZYMIERZA	To szczególny związek Izraela z Bogiem. /--/ ST wymienia 3 przymierza: 1. Noe Rdz 8,9 - obietnica dana całej ludzkości a nawet naturze. Znakiem - tęcza. 2. Abraham Rdz 15;17 - Liczne potomstwo i kraj na własność. Przymierze zawarte też z jego potomstwem, bezwarunkowy charakter łaski. Znakiem - obrzezanie. Sposób zawarcia przym - zwierzęta na pół podzielone. 3. Synaj Wj 24;32 - Izrael obiektem wybory Boga, przymierze warunkowe; Mojżesz przedstawia tę propozycję, lud uroczyście się zobowiązuje. Jest tu dialog: Bóg - Izrael. /--/ Od tego momentu B jest B Izraela, a Izrael Jego Ludem. Ma on do spełnienia szczególne zadanie w planie Bożego zbawienia. /--/ Wybór Izraela to wolna decyzja B, dar dany darmo. /-/ Izrael to: +1. Lud nabyty, +2. Wyprowadzony na wolność, +3. Własność Jahwe (szczególnie drogi Bogu) To wybranie prowadziło do zmiany istnienia: Izrael stał się Ludem świętym (przeznaczony wyłącznie na służbę Bogu. Miał on spełniać także funkcje kapłańskie. Ma być pośrednikiem między Jahwe i ludzkością. Znakiem Jego mocy i świętości. /-/Lud przed B ma: +reprezentować ludzkość, +wielbić, +chwalić, +przepraszać, +prosić./--/ Wierność - zachowywanie Przykazań i przekazywanie ich z pokolenia na pokolenie.
BAHAR, QANAH	Idea wybrania - prawda centralna ST. /--/ Bahar - 164 razy (30 w Pwt) - pojawia się dość późno, ale zakorzeniony jest od zarania dziejów. /-/ Baalam o Izraelu Lb 23,9 - „Oto król, który sam mieszka i do narodów się nie zalicza” - wyraźna idea wybrania. /--/ Qanah - (nabyć, też używać) - oznacza jakiś tajemniczy dekret Boży (bahar też to oznacza). Postanowienie wybrania Izraela B miał już od początku Pwt 32,8-9. /-/ Pwt 29,8-27 - (błogosławieństwa i przekleństwa) - samo wybranie nie uchroni czł od kar Bożych czy niewoli - jeśli nie ma wierności. /--/ W Piśmie jest też mowa o wybraniu poszczególnych osób, miejsc kultu, oraz Jerozolimy.
HIPOTEZA 4 ŹRÓDEŁ	1. Jahwistyczna: kr Judy ok. X wieku. Najstarsza część pięcioksięgu już zna ideę wybrania/-/ Wybraństwo B Izraela sięga patriarchów. Abraham z Ur wyprowadzony w wyniku obietnicy. /-/ Mojżeszowi mówiąc o oddaniu Ziemi obiecanej, B utożsamia się z Bogiem ojców (Abr, Iż Jk)./--/ Dal jahwisty nie podlega kwestii ciągłość wybrania. 2. Elohistyczna: kr Samarii VIII wiek. Ma takie samo zapatrywanie - Elohim opiekuje się Abrahamem, a od Mojżesza całym Ludem. 3. Deuteronomiczna: kr Jozjasza 4. Kapłańska: Prawdopodobnie Ezechiel i jego kapłani w okresie niewoli. Pwt 26,1-9 - Credo historyczne - idea wybrania z czasów Patriarchów - jest to połączenie historii Patriarchów z historią Mojżesza. /--/ Rdz opisuje realizację Bożych zamiarów. - Mowa o wybraniu jednych a odrzuceniu drugich. Wybranie Boże było zawsze pojmowane w Piśmie Świętym jako powinność!!!
KSIĘGI	Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt.

EX: Pismo Święte

3. Charakterystyka i idee przewodnie Dzieła Deuteronomistycznego.

Dzieło deuteronomistyczne.	Joz, Sdz, 1-2 Sm, 1-2 Krl. /--/ Bezpośrednio po Pięcioksięgu. Izraelici nazwali - „prorocy wcześniejsi lub starsi”. /--/ Są też księgami historycznymi (od wyjścia z niewoli - do opanowania Kanaan) /--/ M. Noth otrzymał tytuł „ojca dzieła deuteronomistycznego) /--/ Posiada najprostszy język hbr w ST Rys - właściwa dyspozycja - mowy głoszone w różnych momentach historycznych. /--/ Mówcy - to przywódcy nawiązujący do przeszłości, wyciągający wnioski praktyczne dotyczące postępowania ludzi: /-/ +1. Jozue (Joz 23-24) - konieczność jedności plemion i przestrzegania Tory. /-/+2. Samuel (1 Sm12) - przegląd historycznego przeglądu wydarzeń z epoki sędziów./-/ +3. Salomon (1 Krl 8,14-61) - przy [poświęcaniu świątyni i teraz i w przyszłości. Analiza mów: - podobieństwa pod względem układu, doboru materiału, sposobu dowodzenia i motywacji. /--/ Różnice - styl, cel, pochodzenie, czyli w różnym czasie powstały i inni autorzy. /-/ Jednak jeden redaktor zebrał i ujednolicił (Noth - że był to Deuteronomista - bo związek między deuetronomium a księgami. Dzieje Deuteronomisty - Prawdopodobnie 622 - roboty w świątyni (2 Krl 22,3-23,5) - znaleziono Księgi Prawa - ożywienie kultu. Nowa myśl religijna - Izrael zawdzięcza wszystko B. Niewola znakiem niewierności./-/ Opracowanie Deuteronomisty trwało 622-586, dokonane w duchu Pwt.
Joz	Ozeasz - (hosea - zbawienie) - zmienione prze Mojżesza na Jehoszua - Jahwe jest Zbawieniem /--/ +1. Syn Nuna, +2. Pokolenie Efraima, +3. Na górze Synaj, +4. stróż namiotu z Arką, +5.wysłannik na zwiady do Kanaan, +6. Następca Mojżesza, +7. Obdarzony duchem mdr, +8. Zdobywca Ziemi Obiecanej. Teologia: /-/ Podbój Kanaan to ujęcie religijno-teologiczne - bohaterem jest Jahwe - jedyny i prawdziwy zdobywca. /--/ Walka, choć historyczna, była jednak drugorzędnym tłem dla wyakcentowania myśli religijnej, że B daleko wcześniej obiecał tę ziemię Żydom i ją wypełnił (Dlatego autor pisze, że ziemię całą zdobyto za Jozuego i podzielono na pokolenia, choć ona stopniowo była zdobywana). /--/ Redaktora interesuje sens wydarzeń i ich miejsce w Bożym planie zbawienia. /-/ Joz 24,1-28 - streszczenie historii zbawienia, akcent położony na Credo, że B sam wyprowadza z Egiptu i wprowadza w Kanaan (też Pwt 26) Joz dla Hbr jest księgą prorocką. Związany jest z tym problem nałożenia klątwy na inne narody - chodzi o nakaz posłuszeństwa Bogu - całkowite i bezkompromisowe. A więc całkowite odseparowanie od ludów podbitych - Nienaruszalność zbawczego posłannictwa Izraela. /--/ „Cud ze słońcem” Joz 10,1-15 - nie chodzi o zatrzymanie słońca, tylko że B walczył i to Jemu należy się zwycięstwo. /--/ Księga wychwala Joz za jego życie i czyny - porównuje do Mojżesza (parabole; Joz - Mojżesz + Morze Czerwone- Jordan, + obchód Paschy, + teofania Synaj - Jerycho). /-/ Myśl teologiczna Joz pozwala uchwycić bogactwo symboliki w obu testamentach: + Joz - Jezus, + Następstwo w posłannictwie Mojżeszowym - Ew uzupełniająca Prawo, + Przejście przez Jordan - wejście do K-ła przez chrzest, +zdobycie Jerycha - zapanowanie nad złem, + ocalenie Rachab i jej rodziny - przyjęcie pogan do K-ła, + opis i podział ziemi - K-ł i Niebieskie Jeruzalem, +wierność Przymierzu - wierność przykazaniom.
Sdz.	Epoka ta zaczyna się śmiercią Joz, a kończy pożegnalną mową Samuela. /-/ Ten czas to +anarchia, +brak jedności plemion izraelskich, +ciągłe walki z licznymi plemionami. /--/ B wysyła wybitnych ludzi działających w Jego imieniu i Jego mocą. Biblia zwie ich sędziami (sofetim)./--/ „Być sędzią”, „sądzić” - tzn ratować, wybawiać lud od ucisku i przemocy wrogów. /--/ B każdego powołuje osobno. Np. Gedeon: +1. Zlecenie misji, +2. Opory i sprzeciw powołanego, +3. Obietnica pomocy B, +4. Znak potwierdzający prawdziwość. Działanie sędziów: +1. Ograniczone, +2. Walka z wrogami o uzyskanie niepodległości, +3. Władza zazwyczaj tylko na pokolenia, którym mieli przynieść wyzwolenie. /--/ Sędziowie posiadali wielki wpływ moralny i niepodważalny autorytet. 12 Sędziów: Więksi +1. Otniel, +2. Ehud, +3. Debora (Barak), +4. Gedeon, +5. Jefte, +6. Samson. Mniejsi: +1. Szamgar, +2. Tola, +3. Jair, +4. Ibsan, +5. Elon, +6. Abdon./--/ Problem obyczajów w Kanaan, apostazja. /--/ arka ostoją - w Szilo, Mipsa, Betel. Teologia: - wierność i zaufanie./--/ Sędziowie usiłowali utrzymać wolność polityczną i przeprowadzić odnowę religijną. /--/ Świadomość i konieczność wierności i całkowitego zaufania B. pomyślność Izraela zależna od wierności B, który dał Kanaan. Izrael ma jej bronić przed wrogami zew i wew (bałwochwalstwo...)./--/ Troska o jedność kultu i przymierze z B. /--/ Problem Gibeonitów i Beniaminitów - obowiązek walki o moralność i konsekwencje wynikające z jedności narodowej. /--/ B powołuje sędziów, by: +1. Przestrzegali lud przed łamaniem praw natury, +2. Nie lekceważyli Przymierza, +3.respektowali Przykazania, +4. Nie dopuszczali cudzołóstwa... +5. Nie ulegali asymilacji. /--/ Sędziowie oddali narodowi zasługi, są żywi w ciągłości Bożego planu zbawienia.
Sm.	Samuel - imię Jego jest Bóg. Etymologia - uprosiłam go u Jahwe./--/ Sm - Heli w Szilo (Chofni i Pinchas). /--/ Samuel, człowiek: +1. czystego serca, +2. Wierny B, +3. Cieszący się wiernością B, +4. Sprawował rządy nad Izraelem, +6. Obrońca czci B, +7. Bronił wiary, +8. Dążył do odnowienia duchowego, +9. W jego życiu wyłączne działanie B w historii zbawienia i poszanowanie wolności czł. +10. Skupił w swojej ręce funkcje sędziego, kapłana i proroka. Wydarzenia - 120 lat. Księgi w oryginale stanowiły całość. Podzieliła Septuaginta. /--/ Prawdopodobna chronologia: +Sm 1100, +Saul 1040 - 1010, Dawid 1010 - 970. Teologia. /-/Idea królestwa, jego istota, cel. /--/ Nowa forma władzy teokratycznej: + profetyzm (-Samuel - prorok i kapłan, Natan), +kapłaństwo, + królewska dynastia Dawida. /--/ Proroctwo o przymierzu B z Dawidem (2 Sm 7,1-17) W ST królem - Bóg. Król całkowicie uzależniony od Boga. - tylko Jego zastępca, wykonujący wszystko za pośrednictwem proroka - fundament godności, majestatu, autorytetu i władzy króla./--/Saul - postać tragiczna w cieniu Samuela i Dawida (choć byli mu życzliwi). /-/ Opuszczony przez B, zawiódł Go, /-/ Świadomość utraty miłości B powodowała jeszcze większe błędy. /--/ Dawid - +kontrastuje z Saulem, +ma też słabości, + ale i wiele zalet. /--/ Saul odtrącony - Dawid łaska przebaczenia i Obietnica (Natan) - dziedzictwa tronu - Salomon i Jezus - NA ZAWSZE. /--/ Iż 11,1 - różdżka z pnia Jessego. Mi 5,2 - Betlejem Efrata. /--/ Ważne tutaj: + zdobycie Jerozolimy, + przeniesienie Arki, +dzieło zbawcze Jezusa. Sm: - świadectwo rozwoju idei etyczno-religijnej Izraela./--/ B jest Osobą, która (wg Izraela): +1. Kieruje się sprawiedliwością, +2. Wymierza karę za zło, +3. Wzywa do nawrócenia, +4. Okazuje litość pokutującym, +5. Opiekuje się sprawiedliwymi, +6. Przyjmuje skruszonych grzesznych, +7. Domaga się wierności w wierze, +8. Zabrania wróżbiarstwa./--/ Akcent na przyjaźń.
Księgi Królów	Jedno dzieło podzielone przez LXX /--/ Historia Salomona, do niewoli babilońskiej (972-561). /--/ Rozpoczyna opis ostatnich lat życia Dawida i wstąpienie na tron Salomona./--/ 3 części: +1. Salomon 1 Krl 1-11 (971-931), +2. Podzielone królestwa 1 Krl12-2 Krl17 (931-722), +3. Wrogość pomiędzy królestwami 2 Krl 9,1-17,41. Charakter deuteronomistyczny /--/ Idee (jak w Pwt): +1. Niewierność wskazaniom, +2. Nieszczęścia za niewierność, +3. Instytucja królewska zawiodła (wina reprezentantów, nie instytucji), +4. Całe życie państwowe wiąże się z B, uzależnia od właściwego odnoszenia się do B. Teologia: Dzieje królestwa Judy i Izraela (izraelici uważali je za prorockie)/--/ Autor ujął 2 założenia teologiczne i z misją i obowiązkami Ludu: +1. Wiara w B, +2. Wierność Przymierzu. Przymierze nie miało służyć ziemskim planom królów, zaspakajać ich ambicje i mocarstwowe plany, lecz przynaglać do odczytania i wypełnienia woli B.
Prorocy	B wierny przymierzu - naród niewierny. Zarysowana różnica między królami, którzy nie dochowali wierności a prorokami dbałymi o sprawy Boże. /--/ Eliasz - Jahwe jest B wszystkich narodów - rozszerzył starotestamentowy obraz B. /--/ Prorocy: +1. Eliasz, +2. Elizeusz, +3. Micheasz, +4 Izajasz, +5. Jonasz, +6. Chulda (prorokini) /--/ Posłannictwo i prawdomówność proroków potwierdzała moc czynienia cudów i prorocze przepowiadanie. Kapłani i Lewici - specjalna misja i rola. Sprawowali kult B, czuwali nad właściwym oddaniem czci. Istotna była ranga kultu Prawem przepisaną - w świątyni Jerozolimskiej. Podzielone królestwa - schizma, przez Jeroboama - w Sychem. Wystawił cielca w Betel i Dan, ustanowił kapłanów (Kr Judy - Pd; Kr Izr - Pn).

EX: Pismo Święte

4. Rola mędrców w dawnym Izraelu. Wpływ mądrości na Nowy Testament.

MĄDROŚĆ	Hbr - HOKMAH, gr - SOFIA, łac - SAPIENTIA. /--/ To umiejętność prawego, praktycznego i altruistycznego (troska o dobro innych) postępowania w życiu, zdobyta doświadczeniem i krytycznym osądzeniem spraw, osób i otaczającej rzeczywistości. Księgo mdr: Hi, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr. /--/ Posiadają odrębne właściwości, własną wymowę doktrynalną, /-/łączy je - izraelska koncepcja mądrości. Mędrcy: +1. Duchowi kierownicy życia Izraela, +2. Inspiratorzy izraelskiego nurtu mądrościowego (szczególnie po niewoli), +3. Ludzie uprawiający mdr, +4. Pełnili funkcje doradców królewskich, +5. Szczególnie uzdolnieni, +6. Nauczyciele mądrości. 3 nurty mądrości uprawiane przez mędrców: 1. Empiryczna, 2. Teologiczna, 3. Uosobiona.
Mdr empiryczna	Doświadczenia - jak na Bliskim Wschodzie - /--/ Wiedza - + o świecie i prawach nim rządzącym, + o człowieku i prawach rządzących psychiką ludzką./--/ Cel - jak żyć aby czł maksymalnie dobrze przeżył swoje życie. /--/ Etapy tej mdr - +1. Obserwacja czł i rzeczywistości go otaczającej, +2. Refleksja nad tym wszystkim, +3. Poznanie zasad mdr, +4.zastosowanie tych zasad w życiu. /--/ Ponieważ to długi proces - to korzystać z mdr innych. Literatura ta - +1. to nie nakazy i zakazy - to próba przekonania do dobrej postawy, czego konsekwencją są dobre skutki. /-/ podjęcie fałszywej decyzji - złe skutki. /--/ Decyzja ma wypływać z wolnej woli czł./--/ +2. To wyrobienie postawy - trwałej refleksji nad własnym postępowaniem, trwała dyspozycja -rozwaga roztropności. Przedmiotem - zainteresowania mędrców jest całe życie czł, który staje się mądry dwuetapowo - +1. Poznać zasady mdr. +2. Zastosować w życiu. /--/ Mądry - głupi - antytezy (wiedza- niewiedza, zastosowanie - niezastosowanie). Empirycznie życie religijne: Bóg nieuchwytny, więc nie można mówić wprost, ale są ślady B (Mdr 13,1) /--/ Temat retrybucji: na przykładzie ksiąg prorockich; dobro wraca dobrem a zło złem. /--/ Czł jest panem czynu do momentu podjęcia decyzji, nie ma jednak wpływy na dalsze losy - B ustanowił zasady i je realizuje - niezmienny porządek moralny. /--/ Empirycznie nie poruszali tematu życia po śmierci.
Mdr teologiczna	M empiryczna nie wystarcza - B wkracza w mdr czł, by uzupełnić i pogłębić - Mdr uzupełniona Objawieniem nazywa się teologiczną /-/ Wzorem - Salomon (1 Krl 3,4-15) - Mdr jego to dar Boży. /--/ Każdy czł otrzymuje od B odpowiedni przydział mdr, bo czł dostrzega ślady mdr Boga ale nie dostrzega istoty mdr i jej źródła. /--/ Bojaźń Boża - początek mdr. Jest to autentyczna pobożność - życie wg Bożych przykazań (ale nie strach, lęk) Sprawa retrybucji - że dobro za dobro i zło za zło nie zawsze się sprawdza /-/ Odpowiedź w psalmach 37, 73. /-/ Trzeba patrzeć na inny poziom - życie po śmierci. Jest to nowa jakość retrybucji. Mdr 3,1-4 - wyjaśnia sens doświadczeń, cierpień, udręk - ma się czł przez nie doskonalić, uszlachetnić, oczyścić, by być godnym Boga - nagroda po śmierci. Mdr teologiczna jest czymś własnym i charakterystycznym dla Izraela. Nie ma w innych narodach. /--/ Prorocy krytykowali mędrców, ale tych fałszywych, którzy cenili ludzką mdr tylko i wyłącznie.
Mdr uosobiona	- Personifikacja mdr /-/ Mdr - +1. To nie przymiot mędrca, +2.staje się osobą - oddzielna niezależna jednostka, +3. Sama naucza, +4.przedstawia się jako osoba pochodząca od B, +5. „prostaczkowie na ucztę” Teksty o mdr uosobionej - Prz 1,20-22 - mdr pełni rolę mędrców, Prz 8,1-36 - mdr zaleca samą siebie, Prz 9 - biesiada mdr, Syr 24,1-22 - Przemowa mdr, Mdr 7,22-8,4 - pochwała mdr.
W NT	Uosobione ujęcie mdr B zapowiadało i przygotowywało naukę o mdr B u Jezusa, którego Paweł nazwał „mocą i mądrością B” (1Kor 1,24). /--/ Sposób uczenia J - to styl mędrców - powiedzenia, przypowieści, reguły życia. /--/ Mt 12,42 - „Królowa Południa...więcej niż Salomon” Łk 21,15 - „Ja bowiem dam wam wymowę i mdr, której żaden z waszych prześladowców nie będzie mógł się oprzeć ani sprzeciwić.” J udziela mdr tylko dlatego, że jest to mdr Boża. Przysługują Mu więc te same określenia, co u mędrców ST: „ Pierworodny, Odblask chwały, Wcielone Słowo B”./--/ Mdr osobowa była wcześniej ukryta w B. zawsze jednak rządziła światem i kierowała dziejami ludzkości. /--/ W pełni objawiona w J Chr, gdzie znalazła swój kres i prawdziwe znaczenie. W momencie najpełniejszego objawienia mdr, odnawia się dramat ukazany przez proroków - Ludzie „ukrzyżowali Pana chwały” 1 Kor2,8. /--/ Objawienie prawdziwej mdr - dokonuje się w sposób paradoksalny: dostęp do niej mają maluczcy „Wysławiam Cię, Ojcze...” Mt 11,23. /--/ Upokarzając „mędrców” - wybrał B to co niemądre na tym świecie 1 Kor 1,27. Mądrości chrześcijańskiej nie zdobywa się wysiłkiem ludzkim, lecz przez Objawienie udzielane przez Ojca. Bo mdr - z natury swej ma charakter boski (tajemnicza, ukryta, niezbadana umysłem, objawiona przez historię zbawienia, przekazywana tylko przez D Św i to tym, którzy się podobają Bogu).
Mdr chrześcijańska a apokalipsy żydowskie	Zbieżności: +1. Nie jest normą postępowania, +2. Jest Objawieniem tajemnicy B, +3. Szczyt poznania religijnego (1Kol 1,9), którego mogą się od siebie uczyć, +4. Nie pominięty moralny aspekt - Mdr B i normy postępowania ze ST w świetle Objawienia Chr, nabierają pełnego znaczenia (normy chrześcijańskie na każdy dzień). /-/ Rady moralne Pawła w listach - to powtórzenie nauczania mędrców (Jk 3,13-17 - mdr fałszywa przeciwność mądrości „z góry”).

EX: Pismo Święte

5. Problemy społeczne w nauczaniu proroków.

Definicja proroka	I. +1. Mówiący w imię B (ST - usta Jahwe)./-/ +2. Ludzie, którzy powołani i oświeceni przez B głosili w Jego imieniu prawdy religijno-moralne, strzegli czystości wiary i obyczajów, bronili sprawiedliwości społecznej, przepowiadali przyszłość, czynili cuda./-/ +3. Nabi, Prophetes, mąż Boży, stróż, widzący. /--/ Prorok - ten, który zwiastuje. /-/ Prorokować - przepowiadać. II. Prorocy byli zwiastunami przyszłości ale w ograniczonym zakresie, zajmowali się bardziej teraźniejszością, a często również przyszłością. /--/ Istota działalności proroka - fakt powołania bez względu na wiek, pozycję.... Ścisła więź - słyszy on głos B i rozmawia z Nim, poznaje Jego wolę. Ma wyraźny nakaz: „Idź i mów” i zapewnienie ze strony B; „nie lękaj się”. /--/Prorocy biblijni są sługami Słowa. /--/ Najdawniejszy przekaz prorocki - „wyrocznia” - krótka wypowiedź, lub odpowiedź na postawione pytania. III. W proroctwach są: +1. Groźby, +2. Zapowiedzi pomyślności, +3. Karcące mowy, +4. Upomnienia, +5. Ostrzeżenia. /--/ Częste formy proroctw: +opowiadanie o wizjach, + opisy snów./--/ Szczególna forma przekazu - czynności symboliczne. W ten sposób prorocy: +1. Wyrażali wolę Jahwe, +2. Upominali, +3. Oskarżali i karcili, +4. Pocieszali, +5. Wzywali do nawrócenia i wierności Jahwe, +6. Wołali o szczery kult, +7. Budzili nadzieję. /--/ Prorocy, jeśli spisywali, to z nakazu B.
Teologia:	Nie stworzyli żadnego systemu teologicznego. Teologiczne wypowiedzi to charakter okolicznościowy. I. Teologia słowa prorockiego: nie mówią (lub mało) o otrzymaniu Słowa, ale mówią o Nim samym. To zasadniczy czynnik Objawienia. Chłoną Je z radością, choć przez Nie są wystawiani na próby, czy pośmiewisko. To wielki dar, błogosławieństwo. Wypełnia Ono się niezawodnie, bo jest siłą B przekazaną przez Ducha. /--/ Prorocy są świadomi odpowiedzialności w przekazywaniu Słowa, od nich zależeć może los narodu, Izraelity; „biada, gdybym nie głosił ...”. II. Bóg a czł w teologii proroków: B domaga się od proroków całkowitego podporządkowania. /-/ B jest więc: + Władca absolutnym, + Wiernym, +Sprawiedliwym, ............................................................./--/ Walka o wyłączność i suwerenność Jahwe we wszechświecie stanowi centralny punkt działalności prorockiej. Podkreślają transcendentność B. Świętość odróżnia B od czł. Inne przymioty to przychylność (hesed - odpowiednik wierności w wywiązywaniu się z obietnic i czynna pomoc), oraz sprawiedliwość - czyli interwencja B zmierzająca do wprowadzenia i utrwalenia życia zgodnego z życzeniem B. III. Prorockie tradycje etyczne: Związane z przywróceniem tradycyjnych wskazań moralnych (łatwizna etyczna otoczenia kananejskiego)./--/ Osobiste zetknięcie z B jest dla każdego i postulatem i koniecznością. Chodzi o porzucenie wszystkich czysto ludzkich gwarancji szczęśliwego życia na rzecz absolutnej ufności w B. /--/ Sprawiedliwość obejmuje wszystkich, ochrania jednak w specjalny sposób te warstwy społeczeństwa, które w praktycznym życiu znajdowały się na jego marginesie (niewolnicy, wdowy, sieroty) - Jahwe jest Bogiem ubogich, ci zaś uprzywilejowaną Jego warstwą./--/ Odpowiedzialność - przejście od kolektywizmu do indywidualnej - warunkiem nawrócenia jest osobiste zaangażowanie się czł w prawo moralne (miłość, praworządność, sprawiedliwość). IV. Grzech i sąd: „groźby” - typowa forma działalności. /-/ Indywidualne jednostki i całe społeczeństwa. /-/ Działalność nie ogranicza się do stwierdzenia grzechów - tu poruszają też wypaczenia i poczynania ludzi sprzeczne z wolą Jahwe (zerwanie więzów z B) /--/ Zło moralne - przeciwieństwo dobra, więc unikać, odrzucić, troszczyć się o dobro./--/ Niewierność Izraela to grzech jak: +1. Zdrada małżeńska Oz, Ez, Jr. +2. Zachowanie poniżej zwierząt Iż. +3. Wyłom w prawach natury Jr. /--/ Przez grzech czł sprowadza na siebie: + „gniew Jahwe” - dezaprobata Boża wobec postępowania czł, + „sąd Jahwe” - bezpośrednie następstwo grzechu (najczęściej oczyszczający powrót grzesznika). /-/ Pierwszy etap powrotu to nawrócenie - to może zażegnać gniew Jahwe. Szczególny na to akcent po niewoli. /-/ Naczelne zadanie proroków - budzenie u grzesznego narodu i jednostek wewnętrznego usposobienia pokuty Oz, Jl, Jr. V. Perspektywa historyczna i eschatologiczna: Prorocy nawiązywali do współczesnych im problemów, ale patrzyli też w przyszłość. Z perspektywy Nowego Przymierza ich działalność dotycząca przyszłości wysuwa się na pierwszy plan. Dla proroka czas nie gra roli, choć nie zachowuje się biernie wobec biegu historii. Przyszła pomyślność - to nie tylko stan poprzedni. To coś więcej, to rozwój myśli eschatologicznej (interwencja B w bieg historii zdążającej ku wypełnieniu). /--/ 2 eschatologiczne tematy: +1. Dzień Jahwe, +2. Reszta Izraela. - teologiczne próby oznaczenia kierunku interwencji B./-/ Dokładniej formułuje tą ideę Dt-Iż./-/ Symptomy zbawczej przyszłości:+1. Upadek Babilonu, +2. Oswobodzenie z niewoli i powrót przez pustynię do ziemi przodków, +3. Powrót Jahwe na Syjon, +4. Odnowienie życia w kraju, +5. Prawdziwe nawrócenie do Jahwe. /-/ prorocy nie mówią o końcu świata. IV. Oczekiwania mesjańskie: Oparte na proroctwie Natana dla Dawida i jego dynastii (2 Sm7). /--/ Termin „Mesjasz” jest łączony z wielkim potomkiem Dawida - to uczyniła literatura międzytestamentalna./--/ W ST „Pomazaniec” ma tytuły: +1. Odrośl; Iż, Jr. +2. Panujący; Mi. +3. Sygnet; Ag. +4. Król; Ez. /--/ Najbardziej formalnie o przyszłym mesjańskim królu mówi Iż (w proroctwie o Dziewicy i Emanuelu). Dziecię - przymioty Jego poza sferą ludzką, bliski B, przyniesie światu wspaniałą przyszłość zbawczą./--/ Jeremiasz - Odrośl. /--/ Ezechiel - ten, do którego należy sąd, Pasterz ludu, Król, który zainauguruje królestwo bez granic. /--/ Ag, Za - Władca mesjański ma 2 oblicza - polityczne i kapłańskie./--/ Daniel - Syn Czł - cechy zdecydowanie mesjańskie. 3 koncepcje mesjańskie: Królewska- prorocka - kapłańska - w różnych środowiskach, ale się nie wykluczają. /--/ Działalność proroków opiera się na teokracji izraelskiej, co pomogło w utrzymaniu wiary monoteistycznej i pogłębiło teologię Przymierza z mesjanizmem włącznie.

EX: Pismo Święte

6. Nauka Jezusa o królestwie Bożym w Mk 4

KRÓLESTWO BOŻE.	Wszyscy synoptycy poruszają ten temat. U Mk jest on jednak ważniejszy od jego teologii./--/ Pewna dwoistość - rozdział między początkiem a końcem KB (wprowadzenie w życie a dopełnienie się): +1. Czas aktualnej działalności J, +2. Moment ostatecznego pojawienia się KB w mocy i chwale, poprzedzony znakami.
Mk 4	Najdłuższa mowa J,/-/ 5 przypowieści,/-/ treść kerygmatu: +1. O siewcy (1- cel 4,10-12: 2-sens 4,13-20), +2. O lampie, +3. O mierze, +4. O zasiewie, +5. O ziarnku gorczycy. Przypowieść - to porównanie/-/ Tematem - KB /--/ Celem nauczania w przyp jest: +1. Pouczenie słuchaczy o KB, które J głosił jako bliskie, nawet swoiście już obecne w Jego Osobie, +2. Pedagogika Jezusa: stopniowo wyjaśnia tajemnice KB (by nie rozumieć jak Żydzi - zbyt docześnie, wręcz politycznie). U Mk KB, u Mt K Niebieskie - znaczy to samo.
TAJEMNICA KRÓLESTWA BOŻEGO	1. O siewcy - Mk 4,1-9 - naucza na jeziorze, wielkie tłumy. /-/ Koncepcja obrazu o siewcy nie jest oryginalna, ale ważna jest szeroko rozwinięta myśl o smutnych losach zasianego ziarna. /--/ Siewca sieje, ale akcent położony jest na zasiewach - chociaż zanika część siejby, żniwa się odbędą (w Palestynie orano po zasiewie). /--/ J chciał zilustrować głębsze, duchowe wydarzenie - mimo najrozmaitszych przeszkód, nie da się powstrzymać nadejścia KB. /-/ Ujawni się w swoim blasku, choć nie wiadomo, kiedy to nastąpi. /--/ J jest siewcą, ale w relacji do zasiewu. Bo przez swoje słowa i czyny chce wykonać zbawcze orędzie B i ujawnić działanie B w świecie. 2. Cel przyp - Mk 4,10-12 - KB to tajemnica, której naturę może ukazać tylko J. Objawia ją pokornym i maluczkim, swoim uczniom i apostołom. Ci, co na zewnątrz to poganie i niewierzący Żydzi - dla nich KB jest zagadką. Bo tajemnica KB jest: +1. tajemnicą eschatologicznych czasów Mesjasza, którym jest J, +2. Łaską B, +3. Objawieniem i wybraństwem. /--/ Wykluczenie „będących na zewnątrz” od udziału w tajemnicy KB - por Iż 6,9. Spotka kara - ocaleje Reszta~ B świadomie zasłaniałby niewierzącym tajemnicę KB. /--/ W aram może też być znaczenie przyczynowe „chyba, że” - B nie wyklucz stojących na zewnątrz od udziału w zbawieniu, lecz ich własna zatwardziałość. /--/ Skuteczność słuchania Słowa, która przeradza się w czynną wiarę i życie w myśl Ew, która odkrywa tajniki KB - to łaska nadzwyczajna, która jest konieczna, by zrozumieć wszystko (zwł przyp) i wcielić w czyn. /--/ J mówi w przyp, gdyż działanie Bożego nie można inaczej przedstawić, jak w obrazach. Ale sama interpretacja nie wystarcza. B musi wkroczyć z łaską. 3. Jezusowe wyjaśnienie - Mk 4,13-20 - Jest to twór pierwotnej katechezy - prawdopodobnie./--/ Myśl Jezusa: +1. Jego własne posłannictwo jako siewcy Słowa. +2. Wyjaśnienie synoptyków - trudności misyjne K-ła. /--/ Ale J i K-ł głoszą to samo Słowo o KB. /-/ Rola - ludzie, gdzie zasiewa się Słowo. /-/ Nasienie - też ludzie, którzy mają przynieść owoc./-/ Skała i ziarno - brak korzeni w ludziach, brak wew odporności./-/ Ciernie - przyczyny we; wiara ginie w troskach doczesnych. Przyp ta przestrzega przed bezowocnością. Należy unikać sytuacji: + powierzchowności, + niestałości, + pokus doczesnych./-/ Żyzna ziemia - serce: + zgłębianie usłyszanego Słowa, + przyjęcie go na serio, + wytrwałe dochowanie mu wierności. Główne pouczenia przyp. - +1. O losach „Ew o KB” w duszach słuchających jej. +2. Ew o KB - to Dobra Nowina o J jako Zbawcy przynosząca ostateczną, zapowiedzianą przez proroków fazę KB. /--/ Paweł w Rz 10,17 stwierdza tożsamość Ew i historycznego J z głosem nauczającego K-ła. /-/ Ew - przyp ta: +1. omawia warunki owocnego słuchania. +2. Ukazuje istotne założenia KB (wciąż aktualne). /--/J Żydom przypomina warunki osiągnięcia KB: + dar dany darmo, + należy przyjąć go ochotnym sercem. 15-19 - pierwotna gmina była przerażona faktem niewiary, chce też przestrzec przed nią. To zachęta dla wierzących dla dodania otuchy./--/ Siewca sieje słowo - przyp przygotowuje na niepowodzenia, ¾ ginie. Paradoks Bożej mocy ujawniający się w słabości. /-/ W K-le wierni wciąż doświadczają tajemnicy KB i czują namacalnie działanie B świadczące o nadejściu KB. 4. O lampie i o mierze. - 4,21-25 - słuchaczami są uczniowie. /-/ Fragment ten mówi o: +1.objawieniu przyp, +2. Jak należy je przyjmować./-/ Myśl jest przeznaczona dla objawienia KB. /-/ Miara, którą się mierzy, zostanie zastosowana do mierzącego „kto posiada, temu się doda” 4,24-25, /-/ 4,11 - Wam dana taj KB./-/ 4,1.21.24 - podobieństwo „mówi” - otrzymujemy pewną całość wyrażającą troskę B o czł, która prowadzi do oświecenia. B szuka ludzi, którzy chętnie współdziałają z łaską, kontynuują staranie o zbawienie ludzi. /-/ 4,21-23 - „kin, czy kto jest światłem” - nie wiadomo - Nauki J przeznaczone są dla uczniów i mają się przez nich stać udziałem wiernych. /-/ Jak J oświeca świat, tak i uczniowie powinni przejąć tę funkcję. /-/ 4,22 - obietnica - nie wszystko jest objawione teraz, ale będzie - bo taka wola B./-/ Podwójny apel do słuchania: +1. Przyp nie mają zostać tajemnicą, choć zrozumienie ich to łaska, +2. Przyjęcie przez czł tego daru. /-/ 4,24-25 - to uzasadnienie słów „jeszcze więcej będzie wam dane”. B daję czł, który wchłania w siebie to, co usłyszy - czyli Słowo zawarte w przyp. Daje to jeszcze większe zrozumienie tajemnicy KB. /-/ 4,25 - „kto ma będzie dane” - poznanie KB rośnie u tego, kto usilnie tęskni i za pomocą Łaski je zdobył. Obie przyp to rozwój teologii Słowa: +1. Samo Słowo posiada w sobie dynamiczną siłę, niemniej ze strony słuchacza konieczna jest współpraca z Łaską, +2. Interpretacja przyp nie skupia się wokoło idei samej przyp - jest zakorzeniona w zapowiedzi zbawczej o nadchodzącym KB (czyny i słowa J).
DYNAMIKA KB	1. O zasiewie i nasieniu - wspólny motyw z przyp o siewcy. /-/ nasienie i jego rozrost służą jako obraz, którego celem jest uzmysłowić ideę KB pod określonym aspektem (rośnięcie). /--/ Zbliżające się KB jest tutaj między zasiewem a żniwem, a w ziarnie gorczycznym, we żniwie./--/ 4,26 - KB jest czymś innym niż rzecz dostępna wiedzy ludzkiej. /-/ 4,27 - bezczynność czł - ziarno rośnie bez względu na czł. Na nadejście KB nie mają wpływu praktyki pokutnicze czy zachowanie........... /-/ 4,28 - ziemia sama z siebie wydaje owoc (etapami), w tym samoistnym rozwoju ziarna tkwi tajemnica KB. /-/ 4,29 - opis żniwa (Jl 4,13; Ap 14,15) dla proroków żniwo to symbol sądu ostatecznego (przerażający). Tu brak motywu lęku i katastrofy, opis końcowego etapu rozwoju KB - jest to czysta przyp i nie należy dokonywać prób alegoryzacji. /--/ Nauka przyp: ziarno samo rośnie, rozwija się, wydaje plon tak jak i KB ma immanentną siłę rozwoju, która doprowadza do eschatologicznego wypełnienia. 2. O ziarnku gorczycy 4,30-32 - Chodzi o uproszczenie porównania - małe nasionko - drzewo (ogromny wzrost KB). Z nikłych początków (Dn 4,9) - przenośnia oznaczająca mocarstwo światowe, dająca ochronę wielu narodom, bądź ............ Izraelowi. /-/ Po niepozornym starcie, kres będzie wspaniały o rozmiarach światowych. 3. Zakończenie 4,33-43 - W przyp dochodzi do słuchacza Słowo. Bezpośrednia mowa - niemożliwa. O B ujawniającym się w działaniu zbawczym można mówić tylko obrazowo. /-/ Czł widzący i słyszący B bezpośrednio - musiałby umrzeć /-/ 4,34 - Bożego Objawienia nie można zrozumieć bez przebywania z Jezusem.

EX: Pismo Święte

7. Męka Chrystusa według synoptyków.

WSTĘP	Męka, śmierć i zmartwychwstanie były centralnym tematem przepowiadania apostolskiego - zaczynała się tak pierwotna katecheza. /--/ Synoptyczny - (gr) spojrzenie obejmujące całość./--/ Ew mają różnice ale i wiele podobieństw. Oznacza to, że istniały wspólne źródła, z których korzystali ewangeliści, a oprócz tego każdy miał swoje źródło. /-/ Mt korzystał z Mk, lub obaj z tego samego, Mt i Łk - źródło Q - zbiór mów Jezusa./---/ Zredagowanie opisu męki było poprzedzone długim okresem przepowiadania apostolskiego (trad ustna) /--/ Prawdopodobnie najstarszy opis to 1 Kor 15,3-8 około roku 57. /-/ 3 stwierdzenia - Pan J: +umarł, +został pogrzebany, +zmartwychwstał./-/ Ważne w 1 Kor: +1. Męka J była +wypełnieniem zapowiedzi prorockich, +realizacją planu B. +2. Rys soteriologiczny +ofiara Chr była ofiarą ekspiacyjną (nie ma tego u synoptyków) Reasumując kolejność głoszenia w czasie: +1. Śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie, +2. Ukrzyżowanie i proces, +3. *przesłuchanie przed sanhedrynem, *aresztowanie, *Barabasz, +4. Poszerzono opis męki o *namaszczenie w Betanii, *ostatnia wieczerza. Relacjonowanie Ew synopt: +1. Mk - w świetle objawienia się Synostwa Bożego J, +2. Mt - na kanwie K-ła, +3. Łk - w kontekście uczniów i K-ła.
ETAPY MĘKI	I: Poprzedzające - zapowiadające: +1. Zapowiedzi cierpień i śmierci J Mk 8,31; 10,33-39; Łk13,33, +2. Decyzja sanhedrynu, +3. Namaszczenie w Betanii Mk 14,3-9; Mt26,6-13, +4. Zdrada Judasza Mk 14,10-11, Mt 26,14-16, Łk 22,3-6 II: Bezpośrednio poprzedzające: +1. Wjazd do Jerozolimy, +2. Ostatnia Wieczerza, +3.Modlitwa w Ogrójcu.
OSTATNIA WIECZERZA	I. Przygotowanie do wieczerzy + zabicie baranka, +usunięcie kwasu z domu. /-/ II. Uczta paschalna, Łk 22 - ostatnia wieczerza./-/ Zapowiedź nowej Paschy i nowego Wina - Życie przyszłe (Łk 22,30) - „żebyście mogli jeść i pić przy moim stole i w moim królestwie i zasiadać na tronach sądząc 12 pokoleń Izraela” /--/ Łk mówi o nagrodzie dla uczniów za ich wierność, Mt i Mk - wyjaśniają cel przyjścia J „aby służyć i dać życie...”(Mt 20,28) /-/ Mk 10,45 - Nawiązanie do cierpiącego Sługi Jahwe (Iż 53,6-16) /--/ obmycie nóg - uniżenie, wyraża miłość aż do końca. /--/ Mt 26,21-25; Mk 14,18-21 - Los zdrajcy Syna Czł - Ps 41,10 - Judasz to nie nieprzyjaciel, lecz przyjaciel, który zdradził. III. Ustanowienie Eucharystii./--/ Po odejściu Judasza - trzeci kielich./-/ J wykonuje 2 czynności i tłumaczy - +chleb - ciało - + wino - krew./--/ Mt i Mk piszą podobnie, Łk trochę inaczej - podobnie do 1Kor 11. /-/ Słowa tłumaczące czynności wskazują na dar J dla uczniów. /--/ Przemiana - znaczenie realne, ale też i znaczenie symboliczne - „za wielu na odpuszczenie grzechów.” - Nawiązanie do Iż 53,6.12. Jest to ekspiacja, ofiara, która ocala życie. Przez nią zawarte Nowe Przymierze. /--/ J przewidział, że uczniowie zwątpią, znał ich wnętrze. IV. Słowa o mieczu Łk 22,35-38 - +1. W sensie przenośnym - po śmierci J będzie prześladowanie. +2. W sensie dosłownym - miecze dowodem zbrodni Jezusa i pretekst do aresztowania.
GÓRA OLIWNA	Mt 26,36-46; Mk 14,32-42; Łk 22, 39-46. I. Pobyt. /-/ Potwierdza 3 krotnie swoje posłuszeństwo Ojcu. Cierpienie napełnia go lękiem. Jest świadom bliskiego momentu próby. Sam wydaje uczniom nakaz wyjścia naprzeciw czekającej ich próbie. II. Aresztowanie /-/ 4 fragmenty: +1. Zdrada Judasza. Znak szacunku - znakiem zdrady. +2.uderzenie sługi arcykapłana - gest obrony przez Piotra. J nie przyjmuje tego. +3. Zaliczenie J do rozbójników - przyszli z mieczami i kijami. +4. Ucieczka uczniów - wypełnienie proroctwa.
PROCES	Jest ich 2 - J zapowiada je: - (Odrzucony przez arcykapłanów i starszych, wydany na śmierć, ubiczują) /--/ Według Mk i Mt - dwukrotnie skazany na śmierć przez władze żydowskie i rzymskie. Łk mówi tylko o rzymskim wyroku. I. Żydowski: - w nocy (u Łk o poranku), prawdopodobnie mowa o sesji sanhedrynu w godzinach rannych, tuż po aresztowaniu. /--/ Mt i Mk - chęć zgładzenia J przez arcykapłanów i starszych - 2 „bluźnierstwa” - +1. Zburzenie świątyni i +2. J jako „sprawiedliwy wobec niesprawiedliwych”. /-/ oba zarzuty się uzupełniają. /--/ „Syn Boży” - ten problem bluźnierstwa był dopiero w pierwotnym K-le. /--/ Łk uwypukla „Syn Boży” - nie ma u niego stwierdzenia bluźnierstwa i skazania na śmierć. II. Rzymski - logiczny ciąg pierwszego./-/ Podobieństwa Mk i Mt, + Przesłuchanie przez Piłata, + Dialog Piłata z tłumem na temat wyboru Barabasza czy Jezusa, + skazanie J. /-/ Akcentuje się niewinność oskarżonego (+ wypowiedź Piłata, + sen żony, + obmycie rąk) /--/ Łk zwraca mocniejszą uwagę na niewinność Jezusa i chęć uwolnienia przez Piłata - który nie wydał wyroku a tylko zgodził się na żądanie Żydów. Lud jest bardziej winny niż Piłat. 1. Naigrywanie się - związane z dwoma opowiadaniami. Naigrywanie jest z dwóch powodów: +1. J - jako prorok: Mt 26,67-68; Mk 14,65; Łk 24,63-65 - Sanhedryn - charakter religijny. +2. J - jako król: Mt 27,27-30; Mk 15,16-19 - Piłat - zarzuty polityczne. 2. Gesty ludzkiej życzliwości, dobroci - +Mt i Mk - Szymon z Cyreny, +Łk - lament kobiet.
ŚMIERĆ	1. Wino z mirrą - napój oszałamiający, symbol pocieszenia, ulgi. 2. Ukrzyżowanie - opis bardzo lakoniczny - nawet brak wzmianki o gwoździach. 3. Szyderstwa - dotyczą godności prorockiej i królewskiej - również złoczyńcy. Jest zrównanie tłumu i arcykapłanów ze złoczyńcami. 4. Słowa Jezusa - „Boże mój...” Ps 22 - Psalm umierających/-/ Ocet - rodzaj cierpkiego wina na ugaszenie pragnienia. 5. Przebicie boku - tylko jest u Jana. 6. Złożenie do grobu - razem z umieszczeniem wielkiego kamienia u wejścia do grobowca, kończy się historia męki Pańskiej
PROBLEMY:	1. Odpowiedzialności za śmierć J: +1. Mk - żydzi i Rzymianie, +2. Mt - Żydzi, +3. Łk - Żydzi, a Rzymianie nie są przeciwni Jezusowi. 2. Chronologii wydarzeń: /-/ hipoteza, że były 2 kalendarze:+ synoptycy wg kalendarza faryzeuszy, + Jan wg urzędowego kalendarza kapłanów (saduceusze więc spożywali Paschę w piątek)./-/ Jeśli tak, to wszystkie czynności wykonane przez żołnierzy były dozwolone. Możliwe więc, że wieczerza była w czwartek. W piątek w nocy przesłuchanie u Kajfasza i potem posiedzenie rady. 3. daty śmierci: Przy obliczeniach wynika, że 14 Nizan był 07.04.30 lub 03.04.33 - druga data wydaje się prawdziwsza. /-/ Pascha - Przaśniki - bardzo często były zamiennie używane, choć to dwa inne święta.

EX: Pismo Święte

8. Miłosierdzie Boże w Ewangelii św. Łukasza.

ŁUKASZ	Idea miłosierdzi - Jezus to miłosierny Zbawiciel./-/ Działalność J - ku wyzwoleniu czł od zła, grzechu, nieszczęść i do obdarowania go Bożymi darami. /-/ To czas zbawienia - od chrztu w Jordanie do orędzia zmartwychwstania. /--/ Misja J to misja zmartwychwstania, zbawienia i odpuszczenia grzechów. Ewangelia ma 24 rozdziały, rok około 70-90. Pisana dla chrześcijan pochodzenia hellenistycznego. Początek działalności J w Nazarecie, „Dziś spełniły się Pisma...” 4,21.
LICZNE UZDROWIENIA	R 4: + opętany w synagodze, + teściowa Szymona, R5: +trędowaty, + paralityk, + *uczta z celnikami, R6: + w szabat - czł z uschłą ręką, + liczne uzdrowienia na „górze” - kazanie skoncentrowane na miłości. R7: + sługa setnika, +młodzieniec z Naim, + *grzesznica w domu faryzeusza. R8: + opętany, + cierpiąca na krwotok, + córka Jaira, R9: + epileptyk, R10: + *Przyp o miłosiernym Samarytaninie, R13 + kobieta w szabat, R14 + szabat - czł na wodną puchlinę, R15: Przypowieści przebaczania - B kocha i grzesznika, + *owca, + *drachma + *syn marnotrawny. R17: + 10 trędowatych, + niewidomy pod Jerychem, R19 + *Zacheusz, R23 + *przebaczenie krzyżującym, + *dobry łotr.
ZBAWICIEL BIEDNYCH I GRZESZNIKÓW	Soter - 2 razy: 1,47; 2,11 - u innych nie ma. /--/ W ST tytuł tylko Jahwe. Oznacza zbawienie mesjańskie jako uwolnienie i zachowanie od zła i sumę wszelkich dóbr mesjańskich - takie zbawienie przynosi Jahwe - Zbawca - tego znaczenia używa Łk./--/ W Magnificat - 1,47 - znaczenie nadane Bogu, Łk 2,11 - do Jezusa - „Narodził się nam Zbawiciel...” /--/ Cała Ew Łk jest komentarzem do tytułu Zbawiciel - chodzi o zbawienie mesjańskie, czyli uwolnienie od grzechów i obdarzenie dobrami Bożymi (zbawić, co zginęło, przyjaciel celników i grzeszników). J - to Zbawiciel wszystkich ludzi, szczególnie biednych, grzeszników i pogardzanych. /--/ Jest to Ew o zbawieniu i miłosierdziu. /--/ Miłosierdzie to współczucie, przebaczenie, dobroć, litość - jest to postawa życzliwości wobec potrzebującego. /--/ 2 orientacje: +1. Dyspozycja obiektywna przychodzenia z pomocą każdemu, kto znajduje się w ucisku (gr - eleos) - B jako wierny względem siebie, solidaryzuje się z nędznikiem. +2. Głębia uczuć - współczucie zamanifestowane na zewnątrz (gr oitirmos) Łk mocniej podkreśla powszechność zbawienia i uniwersalizm posłannictwa J (Żydzi i poganie) /--/ Łk24,47 - Dobra Nowina powinna być głoszona wszystkim narodom. /--/ 15 rozdział - przypowieści przebaczenia - taki jest J (zagubieni) /--/ +1. B kocha również grzeszników, +2. Przebacza grzesznikom (jawnogrzesznica, Zacheusz...) +3. Rehabilituje grzesznika potępionego i wzgardzonego przez ówczesny świat (syn marnotrawny, samarytanin, celnik), +4. Cuda i troska o ubogich - miłosierdzie B jest na usługach dobroci bardzo ludzkiej. +5. Widoczny szacunek do kobiet.

EX: Pismo Święte

9. Chrystologia IV Ewangelii.

Kwintesencja chrystologii	To tytuły, jakie nadaje Jan Jezusowi: + Logos, +Syn Boży, +Syn Człowieczy, + Baranek Boży, + Mesjasz. /--/ „I wiele innych znaków, których nie zapisano w tej księdze, uczynił Jezus wobec uczniów. Te zaś zapisano, abyście wierzyli, że J jest Mesjaszem, Synem B i abyście wierząc mieli życie w Jego imię”. 20,30-31. /--/ Chrystologia - rozwinięta w Prologu - w mowach, gdzie używa „ego eimi”.
LOGOS	Hbr. -DABAR - słowo wypowiedziane jako rzecz, sprawa. Jan używa w sensie osobowym. J sam siebie nie określa „słowem” ale „światłością”. /--/ Prawdopodobnie to filozofia grecka (Filon z Aleksandrii), gnoza lub judaizm. Pojęcie LOGOSU w starożytności: 1. Pojęcie i obraz, jaki umysł poznający wytwarza o przedmiocie (starożytni) /-/ 2.Byt pośredni między B a stworzeniem, ale nie w takim znaczeniu, że Logos to B (Filon). /-/ 3. Cecha osobowa Logosu, ale w sensie mitycznym, pogańskim (gnoza). /-/ 4. Przechodzenie od przymiotu Bożego do osoby i na odwrót (literatura międzytestamentalna = Qumram) Tytuł Logos - na określenie osoby J wyrasta u Jana z teologii judaizmu i gnostycyzmu skonfrontowanego z chrześcijaństwem. /--/ W odniesieniu do B Logos jest: +1. Obrazem B (odzwierciedla nieskończoną i doskonałą istotę B) +2. Synem B (B rodzi przez odwieczny akt poznania i L jest najdoskonalszym odbiciem B) +3. Bytem B (istniał przedwiecznie i wcielił się) +4. Pośrednikiem między B a ludźmi (dobra Boże przyniósł ludziom z nieba)./---/ 1. Zanim świat zaistniał „na początku było Słowo, a Słowo było u B i Bogiem było Słowo” 1,1-2 - THEOS EN HO LOGOS - Bóg bez rodzajnika przed rzeczownikiem wskazuje na jakość osoby i jej naturę. Logos jest określony wprost jako B (Tomasz - Pan mój i B mój). /-/ Bogiem było Słowo - istotne w polemice z arianami. /---/ 2. Wszystko przez nie się stało 1,3 - stwórcza działalność Słowa. „Rozbiło namiot wśród nas” - zstąpiło na ziemię. /---/ 3. Słowo ciałem się stało - HO LOGOS SARKS EGENETO - czyli zwykłym człowiekiem (mięso) - cały czł ze swą naturą ziemską. /-/ W odniesieniu do J - ciało jest miejscem objawienia się Jego chwały, świątynią Słowa wśród ludzi (1J1,1-34). /---/ 4. Logos jest Jezusem Chrystusem (wołanie Jana). Logos z Prologu to wstęp teologiczny do reszty Ew. Streszczenie wydarzeń historycznych. Prolog interpretuje Ew a Ew ilustruje Prolog.
SYN BOŻY	To starotestamentalny sposób przedstawiania związku B z Izraelem./-/ J pozostaje w takim samym związku synowskim z Ojcem, od którego wszystko otrzymał (5,20) i wypełnia jego wolę. Ale: 1.+ przekracza zwykły związek duchowy (jedno jesteśmy), 2.+ nie pochodzi ze sfery ludzkiej, 3.+ istniał wcześniej (Ja jestem), 4.+ jest Synem B (10,36), 5.+ zna Ojca, 6.+ przez Niego świat może poznać Ojca, 7.+ jest obrazem Niewidzialnego, 8.+ pragnie i wykonuje, to co chce Ojciec, 9.+ słowa i czyny Jego to słowa i czyny Ojca, 10.+ obdarza wolnością od grzechu tych, do których został posłany, 11.+ może ożywiać, kogo zechce, 12.+ Jego przyjście przynosi ocalenie (wierzącym w Niego) lub karę pozbawienia życia (3,36), 13.+ przyjmuje więc cechy proroków i samego Boga, 14.+ w Nim objawia się chwała Ojca (5,23), 15.+ istnieje między nimi jedność bo Chrystus jest: „u, przy, blisko, od, z,” BOGA, 16.+ wiąże ich agape - wyrażana w słowach i czynach J, „które dają ducha i życie”.
SYN CZŁOWIECZY.	W ST oznacza najczęściej „człowiek”: /--/ 1. Dn 7 - treść eschatologiczna: +1. Sens zbiorowy - sprawiedliwa Reszta stracona przez nieprzyjaciół B ale otrzymali życie wieczne i sądzą. +2. Sens indywidualny - pojedynczy męczennik - sługa Jahwe. /--/ 2. Jan - sens indywidualny odnoszący się zawsze do jednego Jezusa Chrystusa i to albo w sensie: +1.eschatologicznym (godzina Syna Czł) - który „zstąpił z nieba” (3,13) i powróci ale przedtem zostanie zabity przez ludzi (8,28), a Jego śmierć przyniesie życie tym, którzy w niego wierzą (3,14), /-/ to nie śmierć zastępcza, tylko odejście i przygotowanie miejsca u Ojca dla uczniów. /-/ Godzina śmierci, to godzina uwielbienia (12,23; 13,31). J jest sprawiedliwy więc z wywyższeniem otrzyma władzę wykonania sądu (5,27) /-/ +2.eucharystycznym - Jego głos przywoła do zmartwychwstania - zmartwychwstali do życia to ci, co spożywali Ciało Syna Czł i pili Jego krew. Eucharystia - daje już teraz życie wieczne. Syn Czł - tytuł określający chwałę eschatologiczną i mesjańską - łączy się z chwałą B. /--/ „Niebiosa otwarte i aniołów schodzących od Syna Czł” - ukazanie łączności Syna B z niebem - Syn znajduje się na ziemi jako człowiek, by spełniać wolę B (1,51) /--/ J jako Syn Czł preegzystował w niebie - oznacza to współuczestnictwo w Bożym bytowaniu. /-/ zstąpił na ziemię i głosi słowo B, który udziela Ducha bez miary (3,34) (kto się nie narodzi z wody i Ducha nie może wejść do Kr B - 3,5) - zesłanie Parakleta - D Prawdy przyjdzie, będzie Przewodnikiem (11,8.14). Syn Czł jako B - dokonuje sądu nad światem i wszystkimi zmarłymi 15,15-27. /-/ Jest Sędzią żywych i umarłych. /-/ Jego godność potwierdziły znaki i czyny - czyli cuda. /-/ Cuda jako czyny są pełnieniem dzieła zleconego Synowi przez Ojca, są zapowiedzią sakramentów.
BARANEK BOŻY	Tytuł nadaje Jan Chrzciciel /-/ Kontekst paschalny u Jana - godzina śmierci J to godzina ofiarowania baranka w świątyni 18,28. + nie łamanie kości, +krew baranka - Jezusa - ocala od zagłady.-:- Podobieństwo do Sługi Jahwe (Iż 53,4-12) /-/Ten, który „nie otworzył ust swoich...” winien być identyfikowany z pojedynczą osobą. Jest to więc pojedynczy sprawiedliwy i jego zasługi.
MESJASZ	Hbr - Pomazaniec, gr - Christos (1,41) /-/ Często jest u Jana - Epilog - „abyście wierzyli, że J jest Mesjaszem.” 20,31. /--/ Jasno wyłożona wiara w mesjańską władzę J (-jako odpowiedź na wątpliwości Żydów. MESJASZ - król sprawiedliwy, pomazaniec Pański i król Judzki (z Galilei nie wywodzi się dynastia Judy 7,41) /--/ Jan podkreśla odmienność panowania (nie ziemskie) 18,31. To nie filozofia stoicka (duchowe panowanie mędrców, pasterzy i narodów - Filon). To połączenie dwóch idei ST: Króla i Sługi Jahwe, wodza i proroka,; ponoszącego niesprawiedliwą śmierć, pozostając wiernym Prawdzie Bożej i powołaniu prorockiemu. /-/ Choć znane pochodzenie ziemskie (Betlejem), nikt nie odkryje pochodzenia Bożego 7,27. /-/ Nie należący do Jego owczarni nie uwierzą w Niego - pomimo czynów i mów, które świadczą, że J jest także prorokiem. /-/ Przez czyny Mesjasz odrywa drogę Pańską i Boży zamiar, jak również zło czł w jego wnętrzu. /-/ Niewielu przez czyny uwierzy i oni nie umrą na wieki.

DODATEK DO 9 TEZY PISMO ŚWIĘTE.

pochodzenie i sens terminu LOGOS pochodzenie i sens terminu LOGOS	I. ZNACZENIE TERMINU; Logos - Słowo - w Prologu 1,1-18 /--/ określenie J. Zarówno osoby J. Jak i też orędzia głoszonego przez Jezusa.. /--/ II. POCHODZENIE TERMINU (PRZYPUSZCZENIA) +1. Zaczerpnięta z literatury gr. - stoicy „osobowe Słowo kieruje światem” (również idea gnostycka) +2. Rdz 1,1 - kpł opis stworzenia. B. Rzekł - B organizuje świat za pośrednictwem słowa (nie ma tu jednak mowy o osobowym słowie) +3. Prz 8-9 - Mowa o B mądrości. Mądrość = osoba +4. Połączenie 1+2+3= Logos. /--/ III SENS TERMINU LOGOS: +1. Jezus - wcielone Słowo B. +2. Jezus - wcielone Objawienie Ojca (Jedyny widział Ojca, jedyny przekazuje Słowo, przez Niego B bezpośrednio zwraca się do czł.) +3. Duchowa natura B i Jego moc oraz duchowa natura J i Jego moc. # dabar=Logos+ pewna rzeczywistość obdarzona szczególną mocą. /-/ moc zawarta w tej rzeczywistości słyszalnej sprawia, że każde słowo ze swojej natury jest skuteczne. B słowo ze swej natury jest wszechmocne. J jest takim słowem.
Preegzystencja Jezusa	ISNIENIE PRZED /--/ J1,1-3 - na początku (Rdz - tylko, że inne znaczenie) W Rdz - początek stworzenia, J - początek przed momentem „O” /--/ U Jana Słowo - było - ciągłe nieprzerwane bytowanie Słowa od zawsze. - świat - stał się./--/ Słowo było zawsze i wszystko przez nie się stało. B stwarza wypowiadając Słowo - a ono jest zarazem objawieniem. „Słowo uczestniczy w akcie stworzenia jako Pośrednik. /--/( PROLOG to prawdopodobnie hymn starochrześcijański.) /-/ J 1,15-30 - świadectwo Chrzciciela: „był...przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie. - czyli istniał jeszcze przed pojawieniem się Jana. /--/ J6,62 - „gdy ujrzycie Syna Czł, gdy będzie wstępował tam gdzie przedtem” - aluzja do wniebowstąpienia - symbol powrotu do przebywania wcześniejszego........
Objawienie bóstwa Jezusa, wypowiedzi bezpośrednie i pośrednie, jedność Ojca i Syna	Stwierdzenia bezpośrednie: /-/1,1 - „Na początku...” - hymn starochrześcijański - zawarta wiara pierwszych chrześcijan. /-/ 1,8 - „Boga nikt nigdy nie widział. Jednorodzony Bóg (nie Syn)” - wyznanie wiary w J. „o Nim pouczył” - Tylko J poznał i On tylko mógł wyjaśnić. Wypowiedzi wyrażające jedność Ojca i Syna: /--/ 10,24-39 - J na pytanie Żydów „Kim jesteś” nie odpowiada bezpośrednio - posługuje się obrazami starotestamentalnymi. /-/ Porównanie do pasterza - symbol wodza, jak również Mesjasza. /-/ „Ale wy nie wierzycie, bo nie jesteście z moich owiec” 10,26. „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” 10,30. /-/ Choćbyście Mnie nie wierzyli, wierzcie moim dziełom, abyście poznali i wiedzieli, że Ojciec jest we Mnie, a Ja w Ojcu.” 10,38 /-/ Czyny J wskazują na to, że moc J jest taka sama jak Ojca - „Jak ojciec wskrzesza umarłych i ożywia, tak również i Syn ożywia tych, których chce.” 10,21. /--/ 14,8-11 - Ostatnia Wieczerza - Filip - pokaż nam Ojca - „... Filipie, kto Mnie zobaczy, zobaczy i Ojca.” /-/ Teofania nie potrzebna, bo... Słowo - Ciałem. J jest B i Czł i w Jego Osobie możemy doświadczyć Kim jest B.
Znaczenie formuły „ego eimi”	„Ja Jestem”- brzmienie to przypomina starotestamentalne objawienie B Jahwe - Wj 3,14. Ego eimi ho on = Ja Jestem będącym./-/ Jest to więc formuła objawieniowa, która ujawnia boską godność J. /--/ 8,24 - „Jeżeli nie uwierzycie, że Ja Jestem, pomrzecie w grzechach swoich” /--/ 8,28 „Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że Ja Jestem i że Ja nic sam z siebie nie czynię, ale że mówię to, czego Mnie Ojciec nauczył” /--/ 8,58 - „Zanim Abraham stał się, Ja Jestem” /--/ 13,19 „Już teraz, zanim się to stanie, mówię wam, abyście, gdy się to stanie uwierzyli, że Ja Jestem”. Ja Jestem - w hbr chodzi o obecność dynamiczną. Ja Jestem po to, by być z wami i wam pomagać. /-/ Na tym polega istnienie dynamiczne, że B jest w ciągłym działaniu, ciągle dokonuje jakiś dzieł na rzecz czł /--/ w gr ego eimi - widzimy samo objawienie się B. J objawia siebie jako B - tu jest ukryte imię samego B. /--/ Jahwe w LXX tłumaczono na Kyrios. Chrześcijanie od połowy I w nazywają tak Jezusa. Jest to najbardziej wzniosły tytuł wyrażający bóstwo. „Pan Jezus” oznacza Jezus Bóg, który ciągle z nami jest, aby nam pomagać i towarzyszyć. /--/ W Ogrójcu „Ja Jestem” - upadli na twarz, to znak, hołd 18,6.
wcielenie J. i zbawcza misja	Jan pokazuje, że J jest w pełni Synem B ale też i w pełni Czł. /--/ 1,14 „A Słowo stało się Ciałem (mięsem - sarks) i zamieszkało (rozbiło namiot) wśród nas” /-/ sarks - na początku oznacza ciało śmiertelne, grzeszne. Czyli najbardziej materialnym ciałem. /- /namiot na pustyni - zawsze ,gdy wędrowali, rozbijali namiot i B w tym namiocie przebywał. Sam J jest „namiotem” Boga między ludźmi. To B wychodzi z inicjatywą i czyni pierwszy krok. /--/ Soma - ciało - jest z natury bardziej symboliczne i bardziej duchowe. /--/ 6,51 - „Chlebem, który Ja dam jest Moje ciało za życie świata” (sarks) - intencja przeciwstawienia się doketom (że pozorne ciało) /--/ 1J4,2; 2J7 - Po tym poznajecie Duch B: każdy duch, który uznaje że J przyszedł w ciele Jest z B ... Wielu pojawił się zwodzicieli, którzy nie uznają, że J przyszedł w ciele ludzkim. /--/ Wiara we wcielenie jest sprawdzianem prawdziwości wyznania. Ma więc ono ze swej natury charakter zbawczy. Jest fundamentem odkupienia. Cel przyjścia J: /--/1. Pełne objawienie Ojca w czasie publicznej działalności J. /--/ 2. Zbawienie świata (czyli obdarzenie czł życiem wiecznym J 3,16)/--/ 2 obozy - wierzący i niewierzący. Z tematem zbawienia ściśle łączy się problem sądu /-/ B - jedyny Sędzia. Ale sąd przekazał Synowi (5,22) /-/ sąd dokonuje się już teraz. Zbawienie też: - eschatologia zrealizowana. /--/ %,24 - Kto słucha słowa Mego i wierzy... nie idzie pod sąd /-/ 12,31 - Teraz odbywa się sąd nad tym światem. Teraz władca tego świata zostanie wyrzucony precz. /--/ eschatologia zrealizowana - życie czł zależy od jego życia doczesnego - ważna więc wiara w nauczanie J. /-/ krino - sąd, krisis - sądzić. /--/ „Wiara” - łączy się z miłością (posłuszeństwo - kto jest nieposłuszny) /-/ „chodzenie w światłości” - ku zbawieniu (Dekalog) Temat zbawienia - Baranek Boży /--/ 1,29.36 - Oto Baranek B, który gładzi grzech świata. - są tu 2 prawdy - +1. Bar. Pasch - wyjście z Egiptu (krew ocala) +2. Iż 53,5-8 - opis Baranka./--/ 19,31 - J umiera w momencie składania ofiary w świątyni. /-/ Jan uświadamia, że J jest Barankiem pasch i od tej pory zastępuje ofiarę pasch. /-/ J jako Baranek pasch - jest Zbawicielem.

EX: Pismo Święte

10. Powołanie pierwszych uczniów u synoptyków i Ewangelii św. Jana.

Fakt powołania uczniów przez Jezusa.	Wszystkie teksty (Mt 4,18-22; Mk1,16-20; Łk 5,4-11) pojmują gromadzenie uczniów przez J jako autorytatywne wołanie Jezusa do pójścia za Nim./--/ + uczeń, + Pójść za Nim/--/ To występuje jedynie w tych fragmentach, które mówią wyraźnie o historycznym Jezusie./--/ „Uczeń” w Ew aż 200 razy - więc jest to fakt historyczny.
Sposób powołania	Mk 1,16-18 - Szymon Piotr i Andrzej, 3 części: +1. Spotkanie, +2. Wezwanie, +3. Pójście. /-/Mk 1,19-20 - Jakub i Jan. Istotna cecha historii powołania: |+1. Autorytatywny charakter J *Jego inicjatywa, *motyw przypadkowego spotkania, +2. Powołanie upatrzonego ucznia *bez względu na kwalifikacje osobiste, *bez egzaminowania, czy dyskusji, +3. Stać się uczniem to *przyłączyć się, *dosłownie pójść za Nim, +4. Nowa relacja personalna * J rozkazuje, * uczeń słucha, * uczeń porzuca dotychczasowy sposób bycia. /--/ Cel powołania- -„łowcy ludzi”./--/ J powołał grupę - więc charakter społeczny.
Powołanie u Jana	1,35-52 - 3 części: +1. 2 uczniowie, +2. Piotr, +3. Filip i Natanael. /--/ Więc jest niezgodność Jan - synoptycy: +1. Synopt - w Galilei, przy pracy rybackiej, pierwszy Piotr, Jan - Jordan, uczniowie Jana, Piotr później./--/ Wyjaśnienie: Dla synoptyków spotkanie nad Jordanem to drugorzędne, ważniejsze to w Galilei - więc Jan (?) pisze bardziej dokładnie. /--/ Natanael utożsamiany z Bartłomiejem. Apostołowie: Piotr, Jakub, Jan, Andrzej, Filip, Bartłomiej, Mateusz, Tomasz, Jakub (syn Alfeusza), Tadeusz, Szymon, Judasz.
Powołanie Piotra	Mk 1,16-18; J 1,40-43; Mt 4,18-20; Łk 5,10-11 Mk -J: - powołanie obu braci na początku działalności J. /--/ J - Andrzej poszedł „za Nim” , Mk - Jezus każe „iść za sobą”. /--/ Dwaj synowie Zebedeusza byli powołani, jak mówi Mk. A wzmianka o powołaniu Piotra i Andrzeja była znikoma, więc opowiadanie o Piotrze i Andrzeju zbudowano na opowiadaniu „synów Gromu”.

Materiał pobrano z http://e-wangelizacja.waw.net.pl

---