Notatki Ewy Nalewajko

Studentki Wydziału Lekarsko-Dentystycznego

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

WYKŁADY Z MIKROBIOLOGII

Łódź 2003/2004

Wykład 1

MIKROBIOLOGIA - to część biologii zajmująca się organizmami żywymi, których nie

widać gołym okiem, czyli :

1. pierwotniakami

2. grzybami

3. bakteriami

4. wirusami

5. prionami

BAKTERIE to organizmy : * jednokomórkowe

* prokariotyczne

* mają wszystkie cechy organizmów wielokomórkowych

* mnożą się przez podział

* wszelkie mutacje, procesy koniugacji (przekazywanie

fragmentów materiału genetycznego między bakteriami)

powodują zmienność bakterii

BUDOWA

* ściana komórkowa - najbardziej zewnętrzna, sztywna, nadaje bakteriom kształt

i pełni role cytoszkieletu. Chroni przed działaniem środowiska

zewnętrznego. Na niej znajdują się antygeny.

* błona cytoplazmatyczna - znajduje się pod ścianą komórkową. Toczą się na niej

procesy życiowe. Pozbawiona błony cytoplazmatycznej

bakteria ginie.

* cytoplazma - znajduje się wewnątrz komórki bakteryjnej, nie zawiera

cytoszkieletu.

* materiał genetyczny - bakterie nie wykształciły sobie jądra. Chromosom jest

bardzo długi (może osiągać nawet 1 mm), jest to jedna

nić DNA ściśle zwinięta, przyczepiona do błony

cytoplazmatycznej w miejscu zwanym mezosomem.

Poza chromosomalne materiały genetyczne są to cząstki

replikujące się niezależnie od chromosomu. Są to plazmidy.

W plazmidach znajduje się materiał genetyczny kodujący

toksyny.

* rybosomy - biorą udział w produkcji białka.

* ziarnistości odżywcze - magazynowanie substancji odżywczych.

Na zewnątrz bakterii znajdują się pile lub fimbrie. Mogą być adhezyny, służące

do przyczepiania się (wiążą się z komórką po zakażeniu) oraz płciowe (proces

koniugacji).

DODATKOWE STRUKTURY :

* rzęski, witki - służą do poruszania się w gradiencie stężeń różnych związków

(taksji). Wiele bakterii posiada rzęski różnie umieszczone,

które umożliwiają bakteriom poruszać się :

* jedna rzęska na jednym biegunie

* rzęski na dwóch biegunach

* rzęski dookoła kom. bakteryjnej

* otoczka - chroni bakterie przed fagocytozą (bakteria otacza się tą strukturą

chroniąc

adhezyny i zapobiega wykryciu przez fagocyta, a także działaniu

antybiotyków.

* przetrwalniki - wytwarzane są przez bakterie (laseczki) o kształcie cylindrycznym.

Pałeczki przetrwalników nie wytwarzają. Przetrwalnik zawiera

materiał genetyczny, materiał zapasowy i osłonięty jest trzema

osłonami. Są oporne na wysychanie, na działanie substancji

chemicznych, na promieniowanie jonizujące. W środowisku korzystnym

z przetrwalnika powstaje komórka wegetatywna.

KSZTAŁT :

1. kulisty

- paciorkowce

- gronkowce

- czworaczki

b) cylindryczny

- laseczki

- pałeczki

c) poskręcany

- krętki (proste, spiralne)

WZAJEMNE POŁOŻENIE KOMÓREK WZGLĘDEM SIEBIE

1. komórki kuliste połączone mostkami

dwoinka dzielą się w tej samej płaszczyźnie

dalej dzieląc się pozostają razem

paciorkowiec

dzielą się w różnych płaszczyznach

czworaczki gronkowce

po kilku podziałach

2. 
   
   
   
   
   komórki cylindryczne

łańcuszki - układ palisadowy

WIELKOŚĆ :

- ziarniaki od 0,5 - 3 µm

- krętki do kilkudziesięciu µm

- pałeczki do 10 µm

ŚCIANA KOMÓRKOWA (GRAM):

Gram (+) barwi się na fioletowo

jest to cecha stała

Gram (-) barwi się na czerwono

Krętki nie barwią się metodą Gramma !! Można je zobaczyć w ciemnym polu widzenia.

Jeśli damy kropelkę materiału, załamują promień i widzimy obraz.

SYSTEMATYKA BAKTERII :

1. gatunek (zespół osobników mających identyczne cechy fenotypowe, które

mogą wymieniać między sobą materiał genetyczny)

2. rodzaj

3. rodzina

4. rząd

5. królestwo

Nazwa jest dwuczłonowa : np. Streptococcus mutans

nazwa rodzajowa nazwa gatunkowa

Większość bakterii jest dla nas obojętna.

patogeny 1%

pula

bakterii

obojętne 99%

Każdy gatunek bakterii ma charakterystyczne miejsce występowania- rezerwuar zarazka

np. woda, gleba, rośliny, organizm człowieka.

Bakterie, które zasiedliły organizm człowieka i są nieszkodliwe to komensale. Stanowią

one tzw. fizjologiczną florę bakteryjną . Zamieszkują one z reguły błony śluzowe. Po

zastosowaniu terapii antybiotykowej ich miejsce zasiedlają grzyby.

ZAKAŻENIE :

* PIONOWE - patogen dostaje się do organizmu płodu od matki

* POZIOME - bezpośrednie lub pośrednie

POŚREDNIE

wektor

rezerwuar wrota

zarazka zakażenia

BEZPOŚREDNIE

W zakażeniu bezpośrednim rezerwuar zarazka jest źródłem zakażenia.

W zakażeniu pośrednim źródłem zakażenia jest wektor (ożywiony: muchy, kleszcze,

człowiek itp. ; nieożywiony - przedmioty- klamka, ręcznik, zabawki itp., pożywienie itp.)

ETAPY ZAKAŻENIA :

1. ADHEZJA - Bakteria musi się przyczepić do powierzchni błony śluzowej.

Robi to poprzez fimbrie i pile, na których znajdują się glikoproteiny

i glikolipiny tzw. adhezyny. Adhezyny łączą się z receptorem

komórkowym („ jak klucz do zamka”). Jeżeli adhezyjna

nie połączy się receptorem to nie dojdzie do zakażenia i bakteria

zostanie usunięta z organizmu

2. KOLONIZACJA - namnażanie. Aby ulec namnożeniu bakteria musi:

a) uniknąć fagocytozy (hamowanie chemotaksji)

* unikanie kontaktu z fagocytem

* ucieczka z fagosomu do cytoplazmy

* hamowanie tworzenia fagolizosomu

* oporność na mechanizmy trawiące fagosomu - niszczenie fagocyta

b) uniknąć swoistej odpowiedzi immunologicznej poprzez np.

zjawisko zmienności antygenowej

c) gromadzić żelazo poprzez syderoforyny,

białka bakteryjne wyrywające żelazo z białek organizmu

kolonizowanego

d) oporność na antybiotyki

3) CHOROBOWOŚĆ (inwazyjność i toksyczność)

INWAZYJNOŚĆ - zdolność do rozprzestrzeniania się przy pomocy enzymów:

hialuronidazy, kolagenozy, fibrynolizyny. Nie wszystkie

bakterie cechuje inwazyjność np. maczugowiec błonicy

TOKSYCZNOŚĆ - zdolność wytwarzania toksyn.

Toksyny dzielimy na :

* endotoksyny - niebiałkowe

* egzotoksyny - białkowe

ENDOTOKSYNA - lipopolisacharyd (LPS), są to fragmenty ściany

komórkowej powstałe po rozpadzie komórek bakterii

Gram ujemnych.

EGZOTOKSYNY - enterotoksyny, neurotoksyny, cytotoksyny, hemolizyny

ENDOTOKSYNA		EGZOTOKSYNA
Występują głównie u bakterii Gram (-)		Wytwarzane są przez bakterie Gram (-) i Gram (+)
Lipopolisacharyd - 10 kDa (peptydoglikan - głównie lipid A )		Białka 50 - 1000 kDa składa się z dwóch domen A (domena aktywna - właściwa toksyna) i B (domena wiążąca - receptor)
Uwalniany w wyniku lizy komórek		Uwalniane aktywnie przez żywe komórki
Względnie ciepłostałe (nie tracą aktywności podczas ogrzewania w 60°C przez kilka godzin)		Na ogół ciepłochwiejne (toksyczność zmniejsza się w 60°C)
Słabe immunogeny (tylko część wielocukrowa)		Silnie immunogenne
Nie dają się przekształcić w anatoksynę		Daje się przekształcić w anatoksynę poprzez ogrzewanie, działanie formaldehydem i kwasami
Słaba toksyczność (dawka letalna to dziesiątki lub nawet setki µgramów dla zwierząt doświadczalnych)		Bardzo silnie toksyczne (dawka letalna dla zwierząt doświadczalnych nawet mniej niż 1 µg)
Nie mają swoistych receptorów		Wiąże się tylko ze swoistymi receptorami
Brak aktywności enzymatycznej		Zwykle białko o aktywności enzymatycznej
Objawy zatrucia nieswoiste (wstrząs septyczny)		Bardzo charakterystyczne objawy zakażenia
Działają gorączkotwórczo		Nie działają gorączkotwórczo
Wytwarzanie kodowane przez gen zlokalizowany w chromosomie		Wytworzenie kodowane przez geny zlokalizowane poza chromosomem (plazmidy, bakteriofagi)

ANATOKSYNA - toksyna o właściwościach immunogennych, ale nie zjadliwa.

ENDOTOKSYNA

w przyzębiu endotoksyna G(-)

LPS - bakterie namnażają się

MONOCYT, MAKROFAG

organizm nie potrafi

zniwelować i aktywują się

monocyty i makrofagi

CYTOKINY PROZAPALNE

(IL-1, IL-6, IL-8, TNF2, PAF)

gł. cytokiny prozapalne

AKTYWACJA UKŁADU DOPEŁNIACZA

(NA DRODZE ALTERNATYWNEJ)

I AKTYWACJA KRZEPNIĘCIA

WSTRZĄS SEPTYCZNY

* gorączka

* leukopenia

* hipoglikemia

* spadek ciśnienia krwi

* rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe

LEKI PRZECIWBAKTERYJNE

Dzielimy je na antybiotyki i chemioterapeutyki. Antybiotyki wytwarzane

są przez organizmy żywe. Chemioterapeutyki nie mają swojego odpowiednika

w naturze.

ANTYBIOTYKI

* NATURALNE - uzyskiwane od produkujących je drobnoustroji

* PÓŁSYNTETYCZNE - surowy produkt bakterii jest modyfikowany chemicznie.

Stanowią większość antybiotyków.

* SYNTETYCZNE - syntezowane chemicznie, ale mają swój odpowiednik w naturze.

BAKTERIOBÓJCZE - zabijają drobnoustroje chorobotwórcze, ale i fizjologiczną

florę bakteryjną - objawy uboczne.

BAKERIOSTATYCZNE - nie pozwalają bakterii się dzielić, hamując jej wzrost,

pozwalają aby układ odpornościowy człowieka sam

zwalczał infekcję.

Podawanie antybiotyków jest działaniem pomocniczym. Podawanie antybiotyków

w chorobach, gdy układ odpornościowy jest niesprawny nie daje efektów.

RODZAJE ANTYBIOTYKÓW

1. ANTYBIOTYKI β-LAKTAMOWE - hamują powstanie ściany komórkowej

i peptydoglikanów (PENICYLINA)

2. AMINOGLIKOZYDY - hamują syntezę białka, połączenie z rybosomom

(STERPTOMYCYNA)

3. 
   TETRACYKLINY

hamują syntezę białka

4. CHLORAMFENIKOL

łącząc się z rybosomem,

5. MAKROLIDY

działają bójczo i statycznie

6. LINKOZAMIDY

7. RYFAMYCYNY - hamują syntezę kwasów nukleinowych

8. POLIMYKSYNY - uszkodzenie cytoplazmy

CHEMIOTERAPEUTYKI

SULFONAMIDY - hamują powstawanie kwasu foliowego hamując powstawanie

kwasu dihydrofoliowego.

CHINOLONY i FLUOROCHINOLONY - hamują enzymy zwijające nić DNA,

komórka ginie nie zachowując materiału

genetycznego.

NITROFURANY - w mniejszych stężeniach hamują rozwój - bakteriostatyki,

w większych dawkach zabijają bakterie.

OPORNOŚĆ BAKTERII NA LEKI

OPORNOŚĆ - niewrażliwość na działanie substancji chemicznej ze względu

na zmianę sposobu budowy lub proces fizyczny.

Może być :

* naturalna

* nabyta

OPORNOŚĆ

NATURALNA NABYTA

( dziedziczna ) ( mutacja DNA )

spontaniczna

POZIOM PRZENIESIENIA

DNA

KONFIGURACJA

TRANSDUKCJA

TRANSFORMACJA

WŁĄCZENIE PRZENIESIONEGO DNA

DO CHROMOSOMU LUB PLAZMIDU

TRANSPOZONY LUB INTEGRONY

SELEKCJA

OPORNOŚĆ NABYTA - wytwarza się w wyniku MUTACJI (powstaje, gdy jest powlekany

materiał genetyczny i polimeraza DNA zrobi błąd - częstotliwość

10 do 7 - 10 do 8, bakteria dzieli się co 20 minut).

Mutacja powoduje np. zmiany budowy punktu uchwytu antybiotyku

(penicylina nie rozpoznaje swojego białka łączącego penicylinę

receptora na powierzchni bakterii i bakteria staje się oporna

na penicylinę)

* zmiany jednostopniowe - stopień oporności bakterii na antybiotyk jest w każdym

pokoleniu taki sam.

* zmiany wielostopniowe - każde pokolenie bakterii staje się coraz bardziej oporne

na dany antybiotyk.

PLAZMIDY - kuliste fragmenty DNA bakteryjnego przenoszące geny, które nie są

niezbędne dla życia bakterii. Plazmidy przechodzą z jednej bakterii

do drugiej.

KONIUGACJA - dwie komórki przylegają do siebie i przekazują sobie materiał

genetyczny. Gram (-) używają do tego fimbrii płciowych. Gram (+)

nie mają fimbrii, ale wytwarzaja mostki cytoplazmatyczne i przez

nie przekazują materiał genetyczny.

TRANSDUKCJA - przenoszenie DNA z bakterii do bakterii poprzez bakteriofagii.

TRANSFORMACJA - DNA ze środowiska zostaje wchłonięta przez komórki bakteryjne

(np. poprzez złuszczający się nabłonek - znajduje się tam

pofragmentowane DNA)

GENY OPORNOŚCI - umieszczone są w transpozonach. Zawierają kilka lub kilkanaście

genów. Transpozony mogą się przemieszczać wzdłuż łańcucha DNA,

mogą przechodzić do plazmidu i z powrotem (oporność na kilka lub

kilkanaście leków - oporność wieloraka)

SELEKCJA - jeśli na populację bakterii, w której znajdują się antybiotykooporne

bakterie, podziała się antybiotykiem to wszystkie wrażliwe drobnoustroje

wyginą, a niewrażliwe przetrwają i dadzą początek nowym szczepom

antybiotykoopornych bakterii. Antybiotyk nie ma właściwości mutacyjnych,

prowadzi tylko selekcję, mutacje powstają spontanicznie.

BIOCHEMICZNE MECHANIZMY OPORNOŚCI NA ANTYBIOTYKI

1. SYNTEZA ENZYMÓW MODYFIKACYJNYCH

* β - LAKTAMAZY - rozkładają antybiotyki β - laktamowi (penicylinazy,

cyklosporynaza)

* ACETYLOTRANSFERAZY

Antybiotyki potraktowane

* ADENYLOTRANSFERAZY enzymem tracą właściwości

bakteriobójcze.

* FOSFOTRANSFERAZY

2. ZMNIEJSZENIE TRANSPORTU ANTYBIOTYKU DO KOMÓRKI

zmniejszenie liczby poryn (kanałów) lub zmniejszanie ich średnicy.

3. USUWANIE, WYPOMPOWYWANIE ANTYBIOTYKU Z KOMÓRKI na zewnątrz

4. MODYFIKACJA CECH :

* białko wiążące penicylinę

* polimeraza RNA

* rybosomalne RNA

* białka rybosomów

Zmutowane geny kodują budowę powyższych struktur w zmienionej postaci,

co uniemożliwia antybiotykom połączenie się z nimi, choć ich właściwości są

zachowane.

5. UNIERUCHOMIENIE ALTERNATYWNEJ ŚCIEŻKI METABOLICZNEJ

nawet bardziej kosztowne energetycznie, bądź zwiększenie enzymu

hamującego antybiotyk, np. sulfonamidy

MRSA - Gronkowiec złocisty oporny na metycylinę.

PRZEKAZYWAIE OPORNOŚCI

patogen antybiotykooporny

(oportunistyczne

komensale mają

przekazywać te

komensale oportunistyczny patogen geny nowym bakteriom

zakażającym organizm)

patogeny (flora bakteryjna człowieka otrzymuje geny na lekooporność od patogenów

i nie ginie w antybiotykoterapii)

Osobnik przekazuje komensale lekooporne otoczeniu i te geny przenoszą się coraz

dalej w populacji.

METODY ZAPOBIEGANIA PRZEKAZYWANIA

I ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ BAKTERII LEKOOPORNYCH.

1. Szybkie rozpoznawanie opornych bakterii u poszczególnych chorych.

2. Izolowanie pacjentów, u których wykryto szczepy oporne.

3. Zapobieganie przenoszeniu szczepów opornych na personel medyczny.

4. Racjonalne stosowanie antybiotyków

* W zależności od tego na jakie antybiotyki wykazują oporność szczepy

na danym oddziale.

5. Stosowanie antybiotyków celowanych

(izoluje się pacjenta i sprawdza, który antybiotyk najlepiej zadziała),

w miejsce antybiotykoterapii empirycznej

6. Wprowadzenie listy pewnych antybiotyków, których nie wolno stosować

w szpitalach.

LASECZKA WĄGLIKA (Bacillus anthracis)

(Rodzaj : Bacillus)

Jest to wytwarzająca przetrwalniki laseczka tlenowa, mało wybredna

(rośnie na pożywkach prostych). W preparatach pobranych z hodowli

pałeczki układają się w równoległe łańcuszki. Posiadają otoczkę.

Bytuje w glebie i na roślinach, jako przetrwalniki. Dostając się do organizmu

zwierząt trawożernych, zaczyna się namnażać. Część zostaje z organizmu

wydalonych z kałem, reszta rozprzestrzenia się w całym organizmie, który

w końcu ginie w skutek działania toksyny wąglika, reakcji z otoczką, aktywacji

czynników stresowych. Najchętniej bytuje w klimacie gorącym i wilgotnym,

w glebie bogatej w substancje organiczne.

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE :

1. OTOCZKA utworzona z kwasu poli D glutaminowego (jest to wyjątek !!!,

nie licząc jeszcze trzech innych Bacillus). Geny kodujące tą

otoczkę znajdują się w plazmidzie pXO2. Jeśli bakteria utraci

ten plazmid, przestaje produkować tę otoczkę.

2. ANTYGEN OCHRONNY -(PA) jest kodowany w plazmidzie pXO1.

Przeciwciała przeciwko temu antygenowi,

chronią przed zakażeniem. PA stanowi

część B toksyny obrzękowej lub letalnej.

3. CZYNNIK OBRZĘKU - (EF) kodowany przez plazmid pXO1. Jest to

cykloza adenylowa zależna od kalmoduliny.

4. CZYNNIK LETALNY - (LF) proteza zależna od cynku. Kodowana też przez

plazmid pXO1. Dopiero po połączeniu antygenu

ochronnego z czynnikiem obrzęku lub czynnikiem

letalnym (czynniki są częściami A toksyn) powstaje

kompleks stanowiący toksynę obrzękową bądź toksynę

letalną.

5. WARSTWA S - jest kodowana przez geny znajdujące się w chromosomie.

Warstwa znajduje się w ścianie komórkowej.

DZIAŁANIE CZYNNIKÓW CHOROBOTWÓRCZYCH

1. PA wiąże się z białkiem receptora ATR, znajdującym się na powierzchni makrofagów,

ale także innych komórek.

2. Proteza związana z błoną komórkową komórek rozkłada PA na dwa fragmenty PA20

i PA63. Fragment PA63 tworzy hiplomery, łącząc się z EF i LF tworzy kompleks -

toksynę obrzękową lub letalną.

3. Kompleksy PA63 EF i PA63 LF dostają się do wnętrza komórki tworząc indosom.

4) W kwaśnym środowisku endosomu zachodzi zmiana konformacji PA. PA łączy się

z błoną endosomu tworząc pory przez które czynniki dostają się do cytozolu.

Działanie :

LF : działają na makrofagi. Układy kinazy białkowej aktywowane są przez

mikrogen (MAPkk), hamuje szlaki sygnalizacji w komórce.

Wczesny okres zakażenia : małe stężenie LF hamuje wydzielanie mediatorów

zapalnych (tj. NO, IL-1, IL-6, TNF2) co opóźnia odpowiedź immunologiczną.

Późny okres zakażenia : duże stężenie LF powoduje lizę makrofagów i gwałtowne

uwolnienie NO, IL-1, TNF2, co daje objawy potężnego wstrząsu septycznego

i w konsekwencji zgon.

EF : hamowanie wydzielania cytokin pozapalnych, hamowanie zdolności fagocytarnych

makrofagów, hamowanie wybuchu tlenowego.

DROGI ZAKAŻENIA :

1. KONTAKT BEZPOŚREDNI : (od zakażonych zwierząt , ich mięso, skóra, kości).

Ma postać skórną, czarna krosta - 95%. Okres inkubacji : 1 -2 dni (powstaje

swędzący guzek, później pęcherzyk, bezbolesne owrzodzenie o średnicy 1 -3 cm

ze strefą martwicy w środku. Powiększeniu ulega okolica węzłów chłonnych,

gorączka. Śmiertelność (nie leczonych) 20%, leczonych 1% .

2. DROGA WZIEWNA : zarażenie przetrwalnikami ( w liczbie ok. 8000 - 10 000).

Postać płucna rozpoczyna się od sfagocytowania przetrwalnika przez makrofaga,

który trafia dalej do węzłów chłonnych śródpiersiowych, tam powstają formy

wegetatywne z otoczką, wydzielające toksyny, wywołują martwicę węzłów

chłonnych. Dostając się do krwi bakterie docierają do okolicznych tkanek

(posocznica), okres inkubacji : 1 - 6 - 60 dni.

I faza zakażenia : * objawy grypowe

II faza zakażenia :

* zaburzenia oddychania

* krwotoki

* zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

* wstrząs

Śmiertelność przypadków nie leczonych 100%, późne leczenie (później niż

48 godzin od pierwszego objawu) - 95%. Preparat z krwi ujawnia obecność laseczki

(jedyny przypadek).

3. DROGA POKARMOWA : spożycie zakażonego mięsa. Jest to postać gardłowa lub

jelitowa. Okres inkubacji ok. 7 dni. Objawia się utratą apetytu, nudnościami, bólem

brzuch, gorączką, krwawymi wymiotami, obfitą krwawą biegunką (objaw martwicy jelita). Śmiertelność przypadków nie leczonych 20%-60%, i mimo leczenia nadal 40%.

Laseczka wąglika wytwarza dużą ilość enzymów (m. in. proteazy) i stąd są

szeroko wykorzystywane w przemyśle.

DIAGNOSTYKA :

1. WYIZOLOWANIE ZARAZKA :

Preparat barwiony metodą Grama na Gram(+) z ujawnioną otoczką.

hodowla wzrasta na agarze krwawym, ale nie daje hemolizy, na pożywce

Mac Conkey'a nie wzrasta w ogóle. Szczepy wrażliwe na penicylinę

(można go w sposób sztuczny uodpornić na penicylinę (broń biologiczna),

szczepy są wrażliwe na faga γ. Hodowla rośnie w postaci „głowy meduzy”.

2. IMMUNOHISTOCHEMICZNE ZNAKOWANIE ZARAZKA :

Używa się przeciwciał monoklinalnych przeciwko wielocukrowi ściany

komórkowej (galaktozo N- acyloglukozamina)

3. UJAWNIENIE DNA ZARAZKA :

Jest to łańcuchowa reakcja polimerazy. Jest to najszybsza metoda

ujawniania wąglika.

4. SEROLOGIA :

Przy użyciu przeciwciał (przeciw) anty-PA lub anty-LF (ELISA, IHA)

LECZENIE :

Penicylina : Penicylina γ, Amoksycylina

Tetracyklina : Deoksycyklina

Fluorochinolony : Ofloksacyna, cyprofloksacyna

(najkrótszy okres używania tego leku to 1 miesiąc, co powoduje wybicie

flory bakteryjnej, a sam lek ma działanie uboczne)

SZCZEPIONKA :

1. Szczepionka dla zwierząt : żywe, bezotoczkowe komórki szczepu Stern,

zawiesina przetrwalników szczepu Stern'a.

2. Szczepionka rekombinowana : antygen ochronny PA wszczepiony

Eschericha coli.

3. Szczepionka AVA : bezkomórkowy przesącz bezotoczkowego szczepu

absorbowany na wodorotlenku glinu - Al(OH)3. Pożywka bezbiałkowa,

w warunkach mikroaerobowych, powoduje zwiększenie PA. Szczepionka

daje odporność zarówno humoralną, jak i komórkową w 95%.

Trzeba ją powtarzać co rok. Regularnym szczepieniom poddawani są

tylko żołnierze USA.

WIRUSY

Zaliczane są do mikrobiologii, ale nie są to organizmy żywe. Jest to cząstka

zawierająca materiał genetyczny i niektóre enzymy, które są potrzebne do

replikacji wirusa.

osłonka (nie mylić z bakteryjną otoczką !!!) zbudowana jest z lipidów, pochodzących

z komórek gospodarza, i glikolipidów, które wirus tworzy sobie sam.

KSZTAŁT :

* dwudziestościan (symetria ikozahedralna)

* zwinięta spirala

WIELKOŚĆ :

Wyrażona w nanometrach (10 do 3). Tak małe rozmiary pozwolą wirusowi bytować

nawet w komórkach bakteryjnych.

Małe : 50 nm

Średnie : 50 nm - 150 nm

Duże : powyżej 150 nm

Wirusy mogą być :

wtrobowe - hepatotropowe

uładu nerwowego - neurotropowe

dróg oddechowych - pneumotropowe

jelitowe - enterotropowe

inne

SYSTEMATYKA

Wirusy można podzielić ze względu na :

I. rodzaj materiału genetycznego

- DNA wirusy

- RNA wirusy

II. sposób replikacji

- RNA wirusy * polarne dodatnio (RNA = mRNA)

* polarne ujemnie (RNA musi być zamieniony na mRNA)

III. kształt genomu

- genom kulisty

- genom pałeczkowaty (pojedynczy, podwójny)

JEDNONICIOWE DNA :

Rodzina : Parvoviridae (wirusy B16 dawne, B19, powodujące ostrą wysypkę

u dzieci)

ODWROTNA TRANSKRYPTAZA :

Rodzina : Hepatovirus - DNA wirusy wirusowego zapalenia wątroby (WZW B)

Rodzina : Retroviridae - RNA wirusy, ludzki wirus upośledzenia odporności

(AIDS)

DWUNICIOWE RNA :

Rodzina : Reoviridae

JEDNONICIOWE RNA :

pozostałe rodziny

TRANSKRYPCJA I TRANSDUKCJA

m RNA (polarne dodatnio)

polimeraza translacja białko

translacja białko kapsyd

RNA (polarność ujemna)

enzymy doprowadzające do

odwrotnej polarności

m RNA

translacja białko

odwrotna

RNA DNA mRNA translacja białko

transkryptaza

Pojedyncza cząstka wirusa to WIRON.

ZAKAŻENIA WIRUSOWE :

I. Zanim wirus osiągnie komórki docelowe, w miejscu wniknięcia namnaża się,

tworzy olbrzymią ilość kopii, później dopiero zakażenie rozprzestrzenia się

po całym organizmie. Wraz z krwią osiąga komórki docelowe np. wirus grypy,

przenoszący się drogą kropelkową, na początku zakażenia namnaża się w jamie

nosowej powodując nieżyt nosa, dopiero później z krwią rozprzestrzenia się

na cały organizm. Miejsce namnożenia to miejsce wniknięcia.

II. Wniknięcie do komórki

Wirus pozbywa się osłonki (zostaje na zewnątrz), do komórki wnika sam kapsyd

lub tylko materiał genetyczny. Jeśli do komórki wniknął kapsyd, ulega on teraz

odpłaszczeniu, a jeśli wniknął sam kwas nukleinowy rozpoczyna się replikacja.

Powstają białka wirusa, następuje odtworzenie cząstek wirusa. Gdy komórka

ulegnie lizie (na skutek zakażenia), wirusy przechodzą do otaczających komórek.

Podczas przechodzenia wirusa przez błonę komórkową, wirus zabiera sobie lipidy

komórkowe, tworząc sobie osłonkę. Fakt, że wirusy mają lipidy błonowe jest

ułatwieniem w późniejszym łączeniu się wirusa z błoną komórkową - fuzja.

Wirus łączy się z komórką docelową przy pomocy receptora CD4, CCRS.

3. Materiał genetyczny wirusa zostaje sklejony z DNA gospodarza, przy pomocy

enzymu integrazy. Powstaje pro-wirus (wszczepienie DNA wirusa w łańcuch genetyczny gospodarza). Gdy komórka dzieli się pro-wirus zostaje przekazany

dalej do komórek potomnych - np. wirus opryszczki

integraza są to enzymy, które

odwrotna transkryptaza wirus musi nosić ze sobą,

proteaza bo nie ma ich w komórce

Proteaza, enzym rozcinający wiązania białkowe są obecne w komórce, ale nie

są odpowiednie dla wirusa. Wirusowe proteazy rozcinają białka tak aby powstał

kapsyd.

Proces replikacji wirusa trwa od kilku (6) do kilkunastu godzin. Jedna komórka

tworzy do kilku milionów klonów.

MODELE ZAKAŻENIA

1. W 90% przypadków zakażeń wirusowych dochodzi do ostrego stanu zapalnego,

a potem może dojść do samowyleczenia. Najczęściej są to zakażenia układu

oddechowego i pokarmowego.

2. Powstaje okres ostrej choroby, bez eliminacji wirusa z organizmu. Przejście

choroby ostrej w przewlekłą lub chory staje się bezobjawowym nosicielem

(HBV)

3. Zakażenia bezobjawowe, gdy dochodzi do zakażenia, ale nie ma postaci ostrej

tylko postać przewlekła nieostra (HBV). Wirusy są wykrywane przypadkowo,

czasem za późno. Powstają zwłóknienia, rozwija się rak.

ODPOWIEDŹ PRZECIWKO WIRUSOWI

- humoralna - powstają przeciwciała neutralizujące, łączące się z adhezynami

- komórkowa - komórki NK, limfocyty Tc, rozpoznają komórki zakażone

i niszczą je zanim dojdzie do replikacji. Przeciwciała muszą

rozpoznać i zniszczyć wirusa zanim wejdzie do komórki

bo przeciwciało do komórki wejść nie może.

- w przypadku zakażenia niektórymi wirusami jest grupa przeciwciał, która

nasila objawy zakażenia (np. HIV)

- przeciwciała nie działające ochronnie, ale mające znaczenie podczas

wykrywania zakażenia wirusowego, pojawiają się np. podczas zakażenia HCV

SZCZEPIONKA

Są dwie metody szczepienia :

- wirusami zabitymi - szczepionka z wirusów inaktywowanych. Po szczepieniu

pojawiają się tylko przeciwciała.

- wirusami żywymi - szczepionka z wirusów atenuowanych.

Wywołuje odpowiedź komórkową i humoralną, aktywacja

komórek i produkcja przeciwciał. Inaktywowanie wirusa

następuje przy pomocy formaliny lub β-propiolaktarem.

NAJCZĘSTSZE SZCZEPIONKI :

ospa prawdziwa nagminne porażenie dziecięce (choroba Heinego-Medina) nagminne zapalenie przyusznic (świnka) różyczka odra grypa wścieklizna żółta febra wirusowe zapalenia wątroby typu A wirusowe zapalenie wątroby typu B egipskie kleszczowe zapalenie mózgu

* szczepionka atenuowana * szczepionka atenuowana lub inaktywowana * szczepionka atenuowana * szczepionka atenuowana * szczepionka atenuowana * szczepionka inaktywowana * szczepionka inaktywowana - jedyna szczepionka podawana terapeutycznie nie profilaktycznie * szczepionka atenuowana * szczepionka inaktywowana * antygen powierzchniowy wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu B * szczepionka inaktywowana

Wirus atenuowany używany w szczepionkach jest znacznieskuteczniejszy i daje lepszą

odporność. Może on odzyskać swoją aktywność, wywołując zapalenie.

Podobnie jak w przypadku bakterii wirusy mutują, do mutacji dochodzi znacznie

częściej, najczęstsze w przypadku retrowirusów (przy przepisywaniu RNA na DNA).

Leczenie prowadzi do selekcji.

LEKI :

Po przechorowaniu wirusa chowa się najczęściej w węzłach chłonnych, uaktywniając się

Znowu, gdy dojdzie do obniżenia odporności organizmu gospodarza.

Najczęściej stosuje się :

ACYKLOWIR

GANCYKLOWIR

FANCYKLOWIR hamują syntezę DNA

VALMOCYKLOWIR

CYTOZABINA

ZANIWIDYNA - hamuje syntezę RNA

RYNANTYDYNA hamuje proces replikacji,

ANTOKTYDYNA powstawanie kapsydu i dojrzewania wirusa

Obecnie próbuje się do terapii włączyć preparaty z interferonu.

WIRUS HIV

Wirus pokazał się po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych.

Afrykańskich przypadków nie opisano.

Są dwa typy wirusa :

Typ I - reszta świata

Typ II - Afryka (obecnie na skutek migracji wirus zaczyna się rozprzestrzeniać

w Europie, Azji)

Pochodzenie wirusa :

Szympans Morgaba szara

(Pan troglodytes) (Cereocebus atu)

Typy HIV - 1 HIV - 2

Grupy M O N

(major) (outher) (new)

Podtypy

A - 1

Zakażenie następuje poprzez :

• stosunki seksualne

• kontakt z krwią (rany)

• wszczepienie wirusa przy transfuzji lub transplantacji

• drogą pionową : matka - dziecko (poród)

Wirus ma kształt kulki o średnicy 100 nm.

RNA : są to dwie takie same nici RNA (podwójna nić) dlatego HIV jest jednoniciowy

Rdzeń : zbudowany jest z białka p24

Kapsyd : zbudowany jest z białka p17

Osłonka : zbudowana jest z ludzkich lipidów błony komórkowej

Glikoproteina : składa się z dwóch części

gp 41

gp120

gp 60

Enzymy : odwrotna transkryptaza, integryna (włączenie DNA wirusa do DNA gospodarza),

proteza (sklejenie i obróbka powstałych białek wirusowych tak aby powstał

kapsyd).

Po wtargnięciu wirusa do organizmu, szuka on komórek, które mają dla niego receptor :

- CD4 (limfocyty T)

- ceramid galaktozowy (Cyd C) (na komórkach nerwowych)

lub koreceptor - receptor dla chemokin :

receptor

- α chemokiny CXC CXCR 1 - 5

- β chemokiny CC CCR 1 - 9

- γ chemokiny C CR - 1

- δ chemokiny CXXXC (CX3C) CXXXCR 1

Wirus HIV może być :

- T- tropowy ( X4, SI) łączy się z receptorem CD4 na limfocytach T CD4+

i koreceptorem CXCR4 (fuzyna)

- M- tropowy (R5, NSI) łączy się z makrofagami i monocytami oraz koreceptorem

CCR5, CCR3

- dwutropowy (R5 X4) łączy się z makrofagami i limfocytami, koreceptory CXCR4,

CCR5, CCR3, CCR2

Taka osoba jest zakażona, ale nie choruje, osoba ta ma uszkodzony receptor dla

chemokin, więc peptyzacja wirusa nie może zajść i wirus nie wywoła objawów AIDS.

ZAKAŻENIE :

1. gp120 wiąże się z głównym receptorem CD4

2) HIV łączy się z koreceptorami, fuzja osłonki wirusa z błoną komórkową

3) Rdzeń wnika do komórki

4) Uwolnienie wirusa RNA, odwrotną transkryptazę, protezę i integrazę

5) Odwrotna transkrypcja „produkuje” DNA

6) Nić DNA zostaje podwojona

7) DNA powstałego prowirusa włącza się w genom ludzki

8) W procesie transkrypcji tworzy się RNA i mRNA, z którego składa się nowy

kapsyd

9) Kapsyd otacza RNA wirusa. Tak powstały nowy wirus odrywa się od komórki

pączkując i zabierając ze sobą fragment błony, z której zbuduje sobie osłonkę.

U osoby zakażonej dziennie powstaje ok. 100.000.000.000 nowych wirusów,

sam jednak proces powstawania nowego wirusa trwa 2,5 dnia.

Gdy poziom wirusa ulegnie zmniejszeniu cząsteczki wirusa „ chowają się do komórek

np. limfocytów pamięci i tam mogą przeżyć bardzo długo nie wywołując zakażenia -

rezerwuar wirusa. Jeżeli zwiększy się populacja wirusa zmniejszy się populacja

limfocytów CD4 - układ odpornościowy zacznie stopniowo słabnąć, zamierać.

OKRESY ZAKAŻENIA :

1. okres utajenia (brak objawów)

2. ostra choroba retrowirusowa (do 6 tygodni)

W surowicy zakażonego pojawiają się przeciwciała anty gp120 i anty p24

(metoda immunoblottingu potrafi wykryć przeciwciała na wszystkie antygeny

HIV).

Reakcja przeciwciał z antygenem, powstawanie kompleksu antygen -

przeciwciało powoduje wystąpienie objawów grypowych (ból głowy, mięśni,

stawów, brak łaknienia). Rozbudzona odpowiedź immunologiczna

powoduje powiększenie węzłów chłonnych. Powiększone węzły i objawy

grypowe dają obraz przypominający mononukleozę zakaźną, dołącza się

do tego candydoza jamy ustnej, wysypka, owrzodzenie.

Ostra choroba retrowirusowa pojawia się u 50 - 70% zakażonych.

Pojawiają się objawy neurologiczne, wirus atakuje komórki nerwowe,

przyniesione przez makrofagi wędrujące.

Rzadki objaw : choroba Guillaina - Barryego, ostra mielopatia, akontyczna

miopatia.

3. Długi okres utajenia, gdy układ odpornościowy zaczął się bronić. Im bardziej

jest on wydolny tym dłużej trwa ten okres.

4. Długotrwała walka układu odpornościowego z wirusem powoduje przetrwałe

powiększenie węzłów chłonnych.

5. Okres pre AIDS - okres wyczerpania. Układ odpornościowy jest wyczerpany :

- uogólnione powiększenie węzłów chłonnych

- gorączka i stany podgorączkowe (> 38° C ) (dłużej niż miesiąc)

- utrata masy ciała (więcej niż 10% pierwotnej masy ciała)

- wzmożona potliwość w nocy

- znaczne wyczerpanie psychiczne i fizyczne

- biegunka (dłuższa niż miesiąc)

6. Pełnoobjawowy AIDS

- zakażenia oportunistyczne : uogólnione zakażenia - opryszczką

( na całym ciele wirusem cytomegalii, grzybice, robaczyce, zakażenia

pierwotniakowi, zakażenia Herpes simplex typ 8 powodującym mięsaka

Kaposhiego)

Zakażenia oportunistyczne zarazkiem, który nigdy nie wywołuje

zakażenia u człowieka z prawidłowo działającym układem odpornościowym.

- choroby nowotworowe - chłoniaki i raki

- zakażenia układu nerwowego - neuropatie, nowotwory, zapalenia opon

mózgowo - rdzeniowych, zapalenie mózgu

Liczba limfocytów T4 we krwi	Ostra choroba retrowirusowa	Stadium środkowe	Pełnoobjawowy AIDS
› 500/mm³(›29%)	A1	B1	C1
200 - 499/mm³ (14 - 28%)	A2	B2	C2
‹ 200/mm³ (‹14%)	A3	B3	C3

LEKI :

1. Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Odwrotna transkryptaza nie rozpoznaje czy to jest prawdziwy nukleotyd

czy sztuczny i wbudowuje go do DNA, co hamuje następne procesy.

(Abakavir, Dideoksyinozyna, Zydavirydyna)

2. Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (Newirpina, Delwirdyna,

Efaviren)

3. Inhibitory proteaz (hamuje powstawanie kapsydu, maja najwięcej efektów

ubocznych, tak że chory sam je odstawia)

Leki mają wpływać na układ czerwonokrwinkowy więc trzeba podawać erytropoetynę.

Oporność wirusa na leki pojawia się bardzo szybko (duża ilość mutacji przy

przepisywaniu RNA na DNA). Z reguły leki podaje się w kombinacji po trzy lub pięć,

w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia oporności.

REZERWUAR WIRUSA :

I. limfocyty pamięci (długo żyjące, genom wirusa jako DNA <profag> jest

zintegrowany z genomem komórki)

2. makrofagi

3. komórki dendrytyczne grudek chłonnych

SZCZEPIONKA :

1. INAKTYWOWANY WIRUS - jest bezpieczna immunologicznie, ale jest trudna

do uzyskania, słabo aktywuje powstawanie

przeciwciał, a odpowiedź komórkowa prawie

niepobudzona

2. PODJEDNOSTKOWA Z ATENUOWANYMI WEKTORAMI -

Salmonella typhi - indukuje powstawanie przeciwciał neutralizujących

i limfocytów Tc reagujących krzyżowo z wieloma podtypami.

3. PODJEDNOSTKOWA gp120, gp160 indukuje powstawanie przeciwciał

makrolizujących swoistych dla podtypu oraz proliferacji limfocytów CD4+.

Nie indukuje powstania odpowiedzi komórkowej limfocytów Tc.

DIAGNOSTYKA :

Przeciwciała powstają po 6 tygodniach (anty p24 i anty gp120) możliwe

do wykrycia metodą immunoenzymatyczną. W przypadku dwóch wyników dodatnich

(badanie wykonuje się dwukrotnie), przeprowadza się badanie metodą

immunoblottingu, która wykrywa wszystkie klasy przeciwciał na antygeny wirusa HIV

(pokazanie klas antygenów, z którymi reaguje surowica badanego).

Wyniki przed 6 tygodniem od prawdopodobnego zakażenia uzyskuje się szukając

białka p24 lub RNA wirusa we krwi badanego (badanie dzieci matek z HIV).

ZAKAŻENIA SZPITALNE :

Przez zakażenia szpitalne rozumie się zakażenia, które nastąpiły w szpitalu

i ujawniły się w okresie pobytu w szpitalu lub po jego opuszczeniu (WZW - długi

okres wylęgania się choroby) i zostało spowodowane przez udokumentowany

epidemicznie czynnik chorobotwórczy pochodzący od innego chorego lub

pracowników szpitala, przez endogenny czynnik zakaźny.

ENDOGENNE - szczepy szpitalne

ZAKAŻENIA SZPITALNE

EGZOGENNE - flora fizjologiczna chorego

(wrażliwa na antybiotyki (oporna na antybiotyki

i środki dezynfekcyjne) środki dezynfekcyjne)

Szczepy :

Klebsiella pneumoniae szczepy ESBL+

MRSA+ (gronkowiec złocisty oporny na metycylinę). Metycylina nie jest

rozkładana przez β - laktamazy. MRSA gronkowce wykorzystują PBP' -białka

nie wiążące się z penicyliną.

MRSE - gronkowiec naskórkowy oporny na metycylinę. Szczepy oporne na

metycylinę są oporne na wszystkie β- laktamazy.

Na penicylinazę są oporne karbapenemy. Do wewnątrz szpitalnych zakażeń

florą oportunistyczną dochodzi głównie w przypadku leczenia nowotworów,

w stanach immunosupresyjnych.

DROGI PRZEKAZYWANIA ZAKAŻENIA

DROGA BEZPOŚREDNIA	PERSONEL MEDYCZNY	RĘCE !!!
DROGA POŚREDNIA	WEKTOR (NIEOŻYWIONY) POWIETRZE KROPELKOWA POKARMOWA	POŚCIEL, KLAMKI, SZAFKI, ZABAWKI KURZ, PYŁ, ZŁUSZCZAJĄCY SIĘ NASKÓREK

CZYNNIKI RYZYKA :

* zależne od chorego - wiek (starcy, noworodki),

choroba podstawowa (rodzaj oddziału szpitalnego, czas

pobytu)

choroba współistniejąca (cukrzyca, niewydolność nerek,

choroby wątroby)

stan odporności

* zależne od postępowania leczniczego - inwazyjne techniki diagnostyczne,

lecznicze przerwanie ciągłości tkanek,

wszczepienie sztucznych materiałów,

antybiotykoterapia - selekcja szczepów

opornych

* zależne od zarazka - rodzaj zarazka, zjadliwość, zaraźliwość, wrażliwość na leki

CZYNNIKI ETIOLOGICZNE :

- bakterie (najczęstsze zakażenia)

- wirusy (najcięższe zakażenia)

- grzyby

- pierwotniaki

- priony

ZAKAŻENIA NOWORODKÓW :

1. zapalenie płuc - najczęstsza przyczyna zgonów

2. zapalenie spojówek

3. zapalenie ucha środkowego

4. zakażenia dróg moczowych

5. 
   zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

6. zapalenie kości

7. posocznica ZGONY

8. martwica zapalna jelit

BAKTERIE :

- paciorkowce z grupy B (Streptococcus agalactiae)

- Escherichia coli

- Staphylococcus aureus

- Staphylococcus - koagulozoczynny

- Pseudomonas aeruginosa

- Klebsiela spp.

- Enterobacter spp.

- bakterie beztlenowe (Clostridium difficile)

- chlamydie, Mycoplazma

Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) jest szczepem wybitnie szpitalnym.

Do populacji ludzkiej przeszła z roślin. Jest z reguły oporna na antybiotyki.

Paciorkowce z grupy B (bezmleczności) - jeden z elementów flory bakteryjnej pochwy

WIRUSY :

- opryszczki

- cytomegali

- różyczki

- enterowirus

- ECHO

- Coxaetic

GRZYBY :

- Candida albicans

- Candida spp.

ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO :

BAKTERIE :

- gronkowiec koagulozododatni

- Hemophilus influenzae

- Bronhonella catarrhae

- Pseudomonas aeruginosa

- Klebiella

- Enterobacter

- Serrata

- Enterobacteriacae

WIRUSY :

- grypy

- RSV (respiratory system virus)

GRZYBY :

- Candida spp.

- Aspergillus

ZAKAŻENIA DRÓG MOCZOWYCH :

70% zakażeń bezobjawowo zwalczanie zakażenia

30% zakażeń bezobjawowo objawowe

60% zakażeń to Gram ujemne pałeczki - Escherichia coli, Enterobacteriacae,

Pseudomonas aeruginosa,

25% zakażeń to Gram dodatnie ziarenkowce - Enterokoki i gronkowce

koagulozoujemne

13% zakażeń to : Candida

ZAKAŻENIA POOPERACYJNE :

- przed zabiegiem (źle odkażony)

- po zabiegu (źle opatrywany)

- w trakcie zabiegu (źle odczyszczona sala)

Flora egzogenna staje się florą endogenną.

Flora egzogenna : * Gronkowiec złocisty

* Pseudomonas aeruginosa

* Enterobacteriacae

* Enterokoki

Flora endogenna : * gronkowiec koagulozoczynny

* gronkowiec złocisty

* Enterococcus

* Enterobacteriacae (beztlenowce)

ZAKAŻENIE KRWI

Bakteriemia (bakterie we krwi) - bez objawów

posocznica (bakterie i ich toksyny we krwi) - objawy bakteriemii : wstrząs septyczny

(goraczka, spadek ciśnienia, leukopenia, hipoglikemia, rozsiane wykrzepianie

wewnątrznaczyniowe DIC) - zespół niewydolności wielonarządowej (spowodowany

głównie wykrzepianiem)

Endotoksyna bakteryjna jest czynnikiem aktywującym cytokiny prozapalne

(IL-1, IL-8, IL-6, TNF2, PAF)

BAKTERIE :

Gronkowiec koagulozoożywiony i złocisty (MRSA, MRC S) 10%

Enterococcus 30%

Pałeczki Gram ujemne 20-40%

Pseudomonas aeruginosa

Kliebsiella

Serrata

GRZYBY :

Candida

WIRUSY :

Zapalenie wątroby typu B i C. Populacja ludzka jest szczepiona na HBV ale nie na

HCV. Wirus HCV przenosi się podobnie jak HIV. Podawanie INF2 daje efekty

Tylko u 25% chorych, ale po pewnym czasie objawy choroby wracają.

ZAKAŻENIA PRIONAMI

- oporne na temperaturę (autoklawy powinny być ustawione na 2 atmosfery i

temperaturę ponad 130°C )

Zakażenia szpitalne :

* zabiegi neurochirurgiczne

* EEG stereoskopowe

* przeszczep rogówki, opony twardej

* podawanie gonadotropiny Obecnie nie ma to już znaczenia,

* podawanie GH ponieważ gonadotropiny i GH nie uzyskuje się

już z przysadek osób zmarłych.

Priony są czynnikami etiologicznymi encefalopatii. W prionach nie ma kwasu

nukleinowego. Są to cząstki białkowe, podobne do ludzkiego białka - różnią się

Od niego tylko budową przestrzenną (prawidłowe białko ma kształt helisy α,

a priony mają konformację harmonijki β).

Prp - białko prawidłowe, komórkowe, wchodzi w skład błony komórkowej

tzw. białko C.

Prp sc (scrapie) białko nieprawidłowe w kształcie harmonijki β. Białko to jest

niewrażliwe na proteazy i temperaturę. Ulega denaturacji w temperaturze

powyżej 132°C - 134°C.

Priony dostając się do komórki (poprzez łączenie się z białkiem Prp) powodują

przejście pozostałych białek prawidłowych w Prp sc. Oddziałują również na lizosomy.

Te uwalniając swoje enzymy proteolityczne i powodują rozkład komórki- komórka

zanika. Tkanka ma strukturę gąbczastą (stąd choroba pionowa to Encefalopatia

gąbczasta transmisyjna, czyli zanikająca i zakaźna).

Choroba Creutzfeldta - Jakoba dotyczy głównie ludzi starszych. Nowy wariant

choroby Creutzfeldta - Jakoba szybciej się rozwija i jest zakaźny i dotyczy ludzi

młodych. Powstałe encefalopatie są rodzinne, związane z określonymi mutacjami

- choroby dziedziczne. Białko zmutowane jest jednocześnie białkiem

chorobotwórczym - śmiertelna dziedziczna bezsenność. Gdy białko mutuje się

samoistnie, mutacja jest spontaniczna powstaje choroba: śmiertelna sporadyczna

bezsenność.

Ogólnie choroby pionowe można podzielić według mechanizmu powstawania:

* zakaźne : choroba Creutzfeldta - Jakoba

* dziedziczne : śmiertelna dziedziczna bezsenność

* sporadyczne : śmiertelna sporadyczna bezsenność

Pierwszą poznaną chorobą prionową człowieka była choroba Kuru występująca

tylko u członków plemienia Fove na Papui - Nowej Gwinei (łączyła się z kanibalizmem)

CHOROBY ODZWIERZĘCE PRIONOWE :

* scrapie - kozy - rzucawka, trzęsawka

* transmisyjna encefalopatia norek

* przewlekła choroba wyniszczająca jeleni i łosi

* encefalopatia gąbczasta bydła

* encefalopatia gąbczasta kotów

* encefalopatia egzotycznych kopytnych

Choroby prionowe nie powodują odczynu zapalnego ani produkcji przeciwciał

(białko prionowe jest takie jak prawidłowe tylko ma inna konformację ).

CHOROBY BAKTERYJNE ODZWIERZĘCE :

1. BRUCELOZA - wywołana przez Brucella abortus, B. suis, B. canis.

Zakażenia poprzez kontakt ze zwierzęciem domowym (bydło).

Dostaje się poprzez skórę, błonę śluzową, drogi oddechowe,

spożycie zakażonego mięsa.

2. BORELIOZA Z LYME - wywołuje Borellia bargdorferi, przenoszone przez

kleszcze. Pierwszym objawem jest rumień wędrujący

(zarazki znajdują się w pobliżu miejsca wkłucia się

kleszcza). Później krętki rozpraszają się po całym

organizmie. Objawy są nieswoiste, podstawą diagnozy

jest wywiad i immunodiagnostyka.

3. WĄGLIK

4. LEPTOSPIROZY - wywoływany przez Leptospira interrogans, który wnika

przez skórę. Przenoszony przez krowy, owce, świnie.

5. RIKETSIOZY - Rickettsia. Zarazek przenoszony przez pchły, kleszcze,

roztocza powoduje dur plamisty.

6. GORĄCZKA Q - Coxiella, przenoszona przez kleszcze.

7. GORĄCZKA PAPUZIA (PTASIA) - Chlamydia psittaci, bytuje na ptakach

domowych. Zakażenie poprzez kontakt

(inhalacja) ptasich odchodów zarażonych

Chlamydia.

8. CHOROBA KOCIEGO PAZURA - wywołuje Bartonella henselae, przenoszona

przez koty (zadrapanie, ugryzienie).

W chorobie pojawiają się rany, przetoki,

ale ulega samowyleczeniu.

9. NOSACIZNA - Pseudomonas maleli przenoszone przez zwierzęta

nieparzystokopytne, mięsożerne. Zarazek wnika drogą

kropelkową lub przez skórę.

10. DŻUMA - wywołuje Yersinia pestis, którą przenoszą gryzonie - szczury,

a właściwie pchły na nich żyjące, w momencie śmierci szczura

pchły przeskakują na inne zwierzę będące w pobliżu.

Dżuma może się przenosić również drogą kropelkową.

11. RÓŻYCA - Erysipelothrix rhusiopathiae przenoszony przez krowy, owce,

świnie, drób, ryby i małe skorupiaki, wnikają przez uszkodzoną

skórę, kontakt bezpośredni z zarażonymi produktami.

12. TULAREMIA - Francisella tularensis („choroba zajęcza”) przenoszona przez

kleszcze żyjące na dzikich ssakach. Zarazek wnika przez

uszkodzoną skórę.

13. LISTERIOZA - Listeria monocytogenes, powstaje poprzez zjedzenie

zakażonej krowy, owcy, drobiu. Wywołuje zatrucie

pokarmowe, które pozostawia nosicielstwo. U kobiet żyją

głównie w pochwie, i stamtąd mogą dostać się do płodu

powodując zgon, lub u noworodka wywołać zapalenie płuc

i zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych.

ZATRUCIA POKARMOWE

Nie wszystkie zatrucia pokarmowe są czynnikiem działania toksyn bakteryjnych.

Większość przypadków spowodowana jest przez wirusy, wnikające do erytrocytów

niszcząc je. Głównym objawem zatrucia jest biegunka. Sama biegunka nie jest niczym

groźnym i u osoby sprawnej immunologicznie przechodzi samoistnie. Jednak biegunka

prowadzi do odwodnienia, dlatego konieczne jest podawanie choremu płynów.

Odwodnienie ciągnie za sobą postępujące uszkodzenie narządów. Biegunka jest

najczęstszą przyczyną śmierci małych dzieci i noworodków - głównie wywołana przez

Rotavirus. Zakażenie następuje drogą fekalnooralną. Opracowana jest szczepionka.

U noworodków biegunka może być objawem wirusowych chorób układu oddechowego.

Inne wirusy wywołujące zatrucie pokarmowe :

- Caliaviridae wirus Norfolk

- Rotaviridae

- Astroviridae Astrovirus

- Adenoviridae mastadenovirus

Bakterie :

Bakterie wywołują zatrucie pokarmowe dwoma sposobami :

- wydzielają enterotoksynę w pokarmie, w którym się znajdują - spożycie

toksyny, objawy mogą wystąpić już po 1 godzinie

- bakterie, w jelicie cienkim, wnikają do enterocytów i w nich wywołują zmiany

chorobowe

Bakterie : * Clostridium botulinum - toksyna (botulina) wywołuje porażenie mięśni,

pierwsze są mięśnie gałek ocznych - objaw

podwójnego widzenia.

* Staphylococcus aureus - enterotoksyna oporna na gotowanie

* Salmonella - nie ma toksyny

* Bacillus cerens - 2 toksyny, objawy zależą od rodzaju toksyny :

wymiotna i biegunkowa

* Shigella - toksyna czerwonkowa

* Yersinia enterocolica

* Vibrio parahemoliticus

* Clostridium perfringens - toksyna dostaje się drogą doustną

* Campylobacter

* Plesiomonas mają enterotoksyny, ale rzadko

* Shigelloides są izolowane w przypadku zatrucia

* Aeromonas pokarmowego

* Eschericha coli

Toksyna Shigella, czerwonkowa może przejść do Escherichia coli sprawiając,

że ten szczep staje się patogenny. Escherichia coli jest ogólnie drobnoustrojem

pożytecznym dla człowieka, produkuje witaminy (B, C, K), chroni człowieka przed

nadmiernym rozprzestrzenianiem się w jelicie innych patogenów - poprzez

bakteriocyny. Escherichia coli staje się chorobotwórcza dopiero, gdy zdobędzie

geny na toksyny.

SZCZEPY PATOGENNE ESCHERICHIA COLI :

* EHEC - przylega do enterocytów, wytwarza toksynę czerwonki

(od Shigella) powoduje krwotoczne zapalenie jelita, zespół

hemolityczno - mocznicowy

* EPEC - niszczą rąbek szczoteczkowy po przylgnięciu do enterocyta

(nauczyły się od Salmonella)

* ETEC - wytwarzają toksynę ciepłostałą i ciepłochwiejną (Vibrio cholerae

- biegunka podróżnych)

* EIEC - toksyna

* EAEC - (EAAg EC) - przylegają do enterocytów, wymagają produkcji śluzu,

tworzą agregaty, wywołują biegunki (szczepy nteroagregujące)

* DAEC - (rozsiane przyleganie) szczepy, które wywołują biegunki,

ale mechanizm jest nieznany

Każdy szczep E.coli ma odrębną budowę antygenową (antygen somatyczny

i rzęskowy).

OBJAWY ZATRUCIA POKARMOWEGO :

* 1 - 6 godz. nudności, wymioty, bóle brzuch, uczucie wyczerpania

- Staphylococcus aureus, toksyna wymiotna Bacillus cerens

* 8 - 16 godz. nudności, wymioty, kurcze brzucha, biegunka- wirusy,

toksyna biegunkowa Bacillus cerens, wymioty już po 6 godz.

* 2 - 36 godz. objawy typowe dla zatrucia pokarmowego - Clostridium

perfringens, Bacillus cerens, Enterococcus faecalis et faecium

* 12 - 74 godz. biegunka krwawa - Salmonella, Shigella, E.coli, Vibrio, Yersenia,

Aeromonas hydrophilus

* 3 - 5 dni objawy zatrucia + objawy z górnych dróg oddechowych - wirusy

* 2 godz - 6 dni zawroty głowy, podwójne widzenie, trudności w połykaniu,

utrudnione oddychanie, suchość w ustach - Clostridium

botulinum.

KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH :

- zespół i komitet kontroli zakażeń szpitalnych

- zespół ds. szpitalnej profilaktyki antybiotykowej

- laboratoria mikrobiologiczne

- lekarze i pielęgniarki łącznikowe na oddziałach

ZADANIA ZESPOŁU :

* identyfikacja i kontrola przypadków zakażeń szpitalnych

* monitorowanie i rejestrowanie przypadków

* likwidacja ognisk endemicznych zarazka

* edukacja personelu

* opracowanie procedur przeciwepidemicznych (standardy) dla każdego

oddziału

OGRANICZENIE PRZYPADKÓW ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH :

- przestrzeganie procedur przez personel medyczny

- szkolenie personelu

- ocena epidemiologiczna nowych pacjentów i odpowiednie postępowanie

(profilaktyczne wymazy z nosa, pochwy, odbytnicy)

- ograniczenie liczby chorych do obowiązujących norm

- ograniczenie czasu pobytu chorego w szpitalu do niezbędnego minimum

- stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami zespołu do spraw polityki

antybiotykowej

- kontrole nosicielstwa zarazka przez personel medyczny

W przypadku zakażenia personelu przez MRSA stosuje się maść kopiwcynę

do przedsionka nosa.

©[e-mail]©[e-mail]©[e-mail]

3

ściana komórkowa

nić DNA

błona cytoplazmatyczna

---