PPS istnieje od 21.11.1892r. czyli już 40223 dni!

W sporządzeniu tego kalendarium szczególnie pomocną była publikacja: A. Kochański, T. Rawski, Z. Szczygielski : "100 lat polskiego ruchu robotniczego. Kronika wydarzeń", KiW, Warszawa 1978.

Noty dotyczące okresu 1939 - 1944 konsultowano z Janem Mulakiem.

Część obejmująca okres 1949 - 2004, kiedy to PPS działała na emigracji, a od 1987 roku zaczęła odradzac sie w kraju, jest w przygotowaniu.

Tradycje

WAŻNIEJSZE DATY Z DZIEJÓW PPS

1890

1 maja - Pierwsze obchody międzynarodowego święta robotniczego na świecie, zorganizowane także na ziemiach polskich.

7 listopada - Powstała Partia Robotnicza Galicji, od 2 II 1892 Socjalno-Demokratyczna Partia w Galicji, od 8 X 1897 Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego.

12 grudnia - W Berlinie powstało Towarzystwo Socjalistów Polskich.

1891

3 stycznia - Ukazał się pierwszy numer "Gazety Robotniczej", wydawanej przez socjalistów polskich z zaboru pruskiego. Od 1893 organ Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego.

1892

1 stycznia - W Krakowie ukazał się pierwszy numer pisma socjalistycznego "Naprzód", później organu centralnego PPSD, a od 1900 pierwszego polskiego dziennika socjalistycznego.

31 stycznia - 2 lutego - We Lwowie odbył się I Kongres Socjalno-Demokratycznej Partii w Galicji.

2-6 maja - Strajk powszechny robotników Łodzi dla uczczenia święta l Maja, krwawo stłumiony przy pomocy wojska, przeszedł do historii jako "bunt łódzki".

17-27 listopada - W Paryżu obradował pod przewodnictwem B. Limanowskiego zjazd 18 działaczy polskich organizacji socjalistycznych, który utworzył Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich i przyjął założenia do "Szkicu programu Polskiej Partii Socjalistycznej". W wyniku działań emisariuszy ZZSP powstała w październiku 1893 na terenie Królestwa Polskiego Polska Partia Socjalistyczna.

1893

29 czerwca - 4 lipca - W Wilnie odbyła się narada działaczy socjalistycznych, przyjęta później jako I Zjazd PPS.

10 września - W Berlinie odbył się założycielski zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego.

1894

8-15 lutego - W Warszawie odbył się II Zjazd PPS, który wybrał pierwsze kierownictwo partii, Centralny Komitet Robotniczy oraz postanowił wydawać pismo "Robotnik".

12 lipca - Ukazał się pierwszy numer nielegalnego pisma PPS "Robotnik", które do 15 XII 1948 (z przerwami) było centralnym organem partii.

1895

kwiecień - W Krakowie wybrano pierwszy socjalistyczny Zarząd Kasy Chorych.

1897

11 marca - W wyborach do parlamentu wiedeńskiego wybrani zostali z ramienia PPSD I. Daszyński i J. Kozakiewicz , pierwsi polscy posłowie socjalistyczni, reprezentanci polskiego ruchu robotniczego w parlamencie burżuazyjnym.

1899

7 - 8 stycznia - W Krakowie odbył się zjazd związków zawodowych Galicji, który wybrał Krajową Komisję Związków Zawodowych. Była to pierwsza centrala polskiego klasowego ruchu zawodowego.

1900

styczeń - Do PPS wcielony został Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich jako Oddział Zagraniczny PPS, co miało przeciwdziałać tendencjom opozycyjnym, istniejącym w ZZSP wobec kierownictwa partii.

29 kwietnia - W Warszawie odbyła się z okazji l Maja demonstracja robotnicza, podczas której doszło do starcia z wojskiem i policją w Alejach Ujazdowskich (przy cukierni "Sans-Souci"), określanego później jako "bitwa pod Sans-Souci".

maj - Z PPS wyodrębniła się PPS "Proletariat", tzw. "III Proletariat", niechętna reformistycznym tendencjom kierownictwa PPS, a istniejąca do 1908.

23-27 września - Obradował V Kongres II Międzynarodówki, który powołał Międzynarodowe Biuro Socjalistyczne; w skład Biura jako delegaci polscy weszli: B. A. Jędrzejowski z PPS, H. Diamand z PPSD, C. Wojnarowska z SDKPiL.

20-22 października - W Buffalo (USA) powstał Związek Socjalistów Polskich.

1902

13 maja - Ignacy Daszyński został z ramienia PPSD wybrany do Rady Miejskiej Krakowa. Był pierwszym przedstawicielem socjalistów w samorządzie miejskim na ziemiach polskich.

W Warszawie powstał Związek Młodzieży Socjalistycznej, działający na terenie szkół średnich i wyższych.

1904

21 lutego - W Warszawie odbyła się demonstracja antywojenna (w związku z wojną rosyjsko-japońską), zorganizowana przez PPS. Dała ona początek trwającym przez cały rok wystąpieniom antywojennym, organizowanym przez PPS, SDKPiL i Bund w różnych ośrodkach Królestwa, krwawo zwalczanym przez carską policję i wojsko.

maj - sierpień - Powstały pierwsze grupy bojowe PPS, przekształcone w 1905 r. w Organizację Bojową (OB) PPS.

30 września - l października - W Krakowie obradował IX Kongres PPSD, który uchwalił rezolucję o braterstwie i sojuszu z PPS i PPS zaboru pruskiego.

13 października - W Warszawie podczas demonstracji antywojennej na pl. Grzybowskim policja brutalnie rozpędzając demonstrantów usiłowała zdobyć sztandar PPS niesiony przez S. Okrzeję. Na atak policji odpowiedziała strzałami grupa bojowa PPS. Było to pierwsze od powstania styczniowego zbrojne starcie z zaborcami.

W PPS wyodrębniały się dwa nurty, tzw. "młodzi" i "starzy". Pierwsi utworzą wkrótce PPS-Lewicę, drudzy PPS-Frakcję Rewolucyjną.

1905

26 stycznia -W Królestwie Polskim rozpoczęła się fala masowych strajków solidarnościowych z robotnikami rosyjskimi, których pokojowa manifestacja w Petersburgu została zmasakrowana przez wojsko (4600 zabitych i rannych). Podczas strajków dochodziło do starć z policją i wojskiem. Był to początek rewolucji 1905 - 1907 w Królestwie.

24 lutego - W Warszawie miała miejsce pierwsza akcja zbrojna bojowców PPS w rewolucji 1905.

5-6 marca - W Warszawie odbył się z inicjatywy lewicy partyjnej VII Zjazd PPS, który uznał wydarzenia w Królestwie za część składową rewolucji rosyjskiej. Zjazd utworzył Organizację Bojową PPS i powołał Wydział Bojowy jako jej kierownictwo.

26 marca - Zamach bombowy bojowca PPS, S. Okrzei, na cyrkuł policyjny w Warszawie, dokonany w celu zwabienia i zamordowania oberpolicmajstra Nolkena. W toku walki Okrzeja został ranny i aresztowany.

18-25 kwietnia - Walki barykadowe robotników Łodzi z policją i wojskiem. Była to nowa forma walki w rewolucji 1905.

24 czerwca - W Warszawie PPS zorganizowała powszechny strajk solidarności z robotnikami Łodzi.

21 lipca - S. Okrzeja został stracony na stokach Cytadeli warszawskiej.

15 października - II Rada Partyjna PPS postanowiła stworzyć, niezależnie od istniejącej Organizacji Bojowej, Organizację Techniczno-Bojową dla realizacji zadań technicznych i ochrony partii.

Początek masowej akcji PPSD na rzecz wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego.

26 grudnia - Grupa OTB PPS podczas akcji na kasę powiatową w Mińsku Mazowieckim zdobyła na cele partyjne 480 tys. rubli.

1906

3 stycznia - I. Daszyński ogłosił "List otwarty do CKR PPS", w którym wystąpił przeciwko współdziałaniu ruchu robotniczego w Królestwie Polskim z ruchem w Rosji oraz powszechnym strajkom politycznym.

12-23 lutego - We Lwowie obradował VIII Zjazd PPS, który zaaprobował taktykę "młodych".

24 kwietnia - Organizacja Techniczno-Bojowa PPS uwolniła z Pawiaka dziesięciu więźniów politycznych, skazanych lub zagrożonych wyrokiem śmierci.

2 sierpnia - Organizacja Bojowa PPS dokonała udanego zamachu na szefa żandarmów Królestwa Polskiego, gen. A. Markgrafskiego.

15 sierpnia - Organizacja Bojowa PPS dokonała w 18 miejscowościach Królestwa Polskiego serii jednoczesnych zamachów na szpiclów, żandarmów i policjantów. Akcja ta przeszła do historii pod nazwą "krwawa środa".

18 sierpnia - OB PPS przeprowadziła w Warszawie nieudany zamach na generała-gubernatora G. Skalona.

27 sierpnia - Udany zamach OB PPS na generała-gubernatora Warszawy i guberni warszawskiej, N. Wonlarlarskiego.

8 listopada - Organizacja Bojowa PPS przeprowadziła, wbrew zakazowi kierownictwa partii, akcję pod Rogowem na wagon pocztowy przewożący pieniądze. Za złamanie zakazu CKR PPS zawiesił Wydział Bojowy.

19-25 listopada - W Wiedniu obradował IX Zjazd PPS. Z partii usunięta członków Wydziału Bojowego za działania sprzeczne z rozwojem masowego ruchu klasy robotniczej i separatyzm wobec rosyjskiego ruchu rewolucyjnego. Dało to początek rozłamowi i powstaniu dwóch odrębnych partii: PPS-Lewicy i PPS-Frakcji Rewolucyjnej.

23 listopada - W Krakowie odbyła się konferencja delegatów, którzy opuścili wiedeński zjazd PPS. Na konferencji utworzono PPS-Frakcję Rewolucyjną, która w 1909 r. wróciła do nazwy PPS.

30 listopada - Ukazał się pierwszy numer "Robotnika" (przy zachowanej starej numeracji) PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Odtąd obie PPS wydają pisma "Robotnik".

1907

3-11 marca - W Wiedniu odbył się X Zjazd (kontynuowano numerację zjazdów przedrozłamowej PPS) PPS-Frakcji Rewolucyjnej, który uznał za naczelny postulat walkę o niepodległą Polską Republikę Demokratyczną.

9 maja - Na stokach Cytadeli warszawskiej został stracony H. Baron, członek OB PPS.

1908

2 stycznia - PPSD zaczęła wydawać pismo "Głos Kobiet" - pierwsze polskie pismo socjalistyczne dla kobiet.

22 czerwca - Na Śląsku Cieszyńskim powstało Stowarzyszenie Młodzieży Robotniczej "Siła".

26 września - Grupa OB PPS-Frakcji Rewolucyjnej dokonała pod Bez-danami akcji na pociąg wiozący pieniądze rządowe, zdobywając 200 tys. rb.

9 października - Na stokach Cytadeli warszawskiej stracony został działacz OB PPS, J. Mirecki "Montwiłł".

1911

czerwiec - Kierownictwo PPS, zdominowane przez J. Piłsudskiego i jego zwolenników, usunęło z partii grupę opozycyjną z F. Perlem na czele, która nie aprobowała odchodzącej od socjalizmu, militarystycznej linii partii. Grupa ta utworzyła w 1912 PPS-Opozycję, która po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do PPS

1912

10 listopada - W Wiedniu powstała Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, w której skład weszły także PPS i PPSD. Celem Komisji było utworzenie polskiej siły zbrojnej u boku Austrii dla walki z Rosją.

1913

24-25 grudnia - XV Zjazd PPS zaboru pruskiego podjął decyzję o zerwaniu z SPD wobec szowinizmu jej prawicowych działaczy, nie uwzględniających interesów robotników polskich.

1914

16 sierpnia - W Galicji powstał Naczelny Komitet Narodowy z udziałem PPSD, reprezentujący zwolenników rozwiązania sprawy niepodległości Polski przy pomocy państw centralnych.

18 grudnia - W Warszawie powstał z udziałem PPS Centralny Komitet Narodowy, reprezentujący lewe skrzydło zwolenników współpracy z państwami centralnymi w Królestwie Polskim.

1916

24 września - W Warszawie powstała z inicjatywy PPS Komisja Centralna (bezpartyjnych) Związków Zawodowych, przeciwstawna Radzie Związków Zawodowych, utworzonej w 1915 przez PPS-Lewicę i SDKPiL.

1917

5 kwietnia - CKR PPS wystosował pismo do socjalistów rosyjskich, wyrażające uznanie dla Rewolucji Lutowej.

7 - 10 czerwca - Odbył się XIII Zjazd PPS, który wysunął hasło zjednoczenia wszystkich ziem polskich, opowiedział się za Polską Republiką Demokratyczną oraz zadeklarował przejście do opozycji wobec okupantów niemiecko-austriac-kich. Odrzucał możliwość oparcia się o siły rewolucji rosyjskiej. Dopuszczał wchodzenie w sojusze polityczne z partiami burżuazyjnymi.

15 czerwca - Powstał Komitet Wykonawczy Sekcji PPS w Rosji.

8 lipca - Początek "kryzysu przesięgowego" w Legionach Polskich. PPS przechodzi do opozycji wobec państw centralnych.

31 grudnia - W Warszawie powstało Pogotowie Bojowe PPS.

1918

kwiecień - Powstała Opozycja Robotnicza PPS-Lewicy z A. Szczer-kowskim na czele, która wkrótce przystąpiła do PPS.

19 - 20 maja - W Krakowie obradował XIII Kongres PPSD, podczas którego opozycja krytykowała solidarystyczną taktykę partii w latach wojny.

14-17 września - Odbył się XIV Zjazd PPS, który postulował rozwijanie przez partię masowej walki przeciwko okupantom i polskim klasom posiadającym.

1 października - Pogotowie Bojowe PPS dokonało udanego zamachu na szefa tajnej policji niemieckiej w Warszawie, E. Schultze.

14-16 października - W Królestwie Polskim odbyły się demonstracyjne strajki polityczne przeciwko Radzie Regencyjnej, zorganizowane przez PPS.

7 listopada - Na terenie Królestwa Polskiego rozpoczęła się akcja rozbrajania okupacyjnych wojsk austriackich i niemieckich, w której czynny udział wzięła PPS.

5 listopada - W Lublinie powstała z inicjatywy PPS-Lewicy Lubelska Rada Delegatów Robotniczych, pierwsza RDR na ziemiach polskich, w skład której weszli przedstawiciele PPS-Lewicy, PPS i SDKPiL. Zapoczątkowało to akcję tworzenia rad, których na terenie Królestwa powstało ponad 100.

7 listopada - W Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, pierwszy niezależny od zaborców rząd polski. Premierem został przywódca PPSD, I. Daszyński, a dominującą rolę w rządzie odgrywali działacze PPSD i PPS.

12 listopada - W Warszawie ukazał się pierwszy legalny (a 291 kolejny) numer pisma ?Robotnik", które wychodziło do 25IX 1939 jako dziennik, centralny organ PPS.

14 listopada - W Warszawie odbyły się strajk powszechny i demonstracja przeciwko Radzie Regencyjnej, zorganizowane przez PPS.

18 listopada - Po dymisji rządu I. Daszyńskiego w Warszawie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z J. Moraczewskim, działaczem PPSD, na czele.

8-10 grudnia - W Warszawie odbył się XV Zjazd PPS, który postulował przeprowadzenie w Polsce szerokich reform społecznych i zjednoczenie polskich partii socjalistycznych z trzech zaborów.

1919

26 stycznia - Odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego, w których PPS i PPSD uzyskały 35 mandatów.

luty - Na terenie b. Królestwa rozpoczęły się wybory do samorządów miejskich, w których PPS uzyskała ok. 500 mandatów radnych w 48 miastach.

4 kwietnia - Centralny Komitet Robotniczy PPS wydał okólnik polecający terenowym instancjom partyjnym zaprzestanie współpracy z KPRP na forum rad delegatów robotniczych i tworzenie odrębnych RDR Niepodległościowo-Socjalistycznych.

15-16 kwietnia - W Warszawie odbył się I Zjazd Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej, skupiającego wówczas zwolenników wszystkich kierunków myśli socjalistycznej. Przewodniczącym wybranego Komitetu Centralnego ZPMS został Stanisław Dubois.

21 kwietnia - Zjazd górnośląskiej organizacji PPS b. zaboru pruskiego domagał się połączenia polskich partii socjalistycznych wszystkich b. zaborów.

23-27 kwietnia - W Krakowie odbył się XVI (zjednoczeniowy) Kongres PPS, PPSD i PPS b. zaboru pruskiego, które połączyły się z Polską Partią Socjalistyczną. Większością głosów przyjęto jako główną zasadę programową parlamentarną drogę do socjalizmu, odrzucając, wbrew lewicowej opozycji z T. Żarskim i A. Landym na czele, idee rewolucji i dyktatury proletariatu. PPS liczyła wówczas około 47 tyś. członków.

10-11 maja - W Warszawie odbył się zjazd spółdzielni robotniczych, znajdujących się pod wpływem KPRP, PPS i żydowskich partii socjalistycznych, który utworzył Związek Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych.

27 maja - M. Niedziałkowski zgłosił w Sejmie w imieniu Związku Polskich Posłów Socjalistycznych projekt konstytucji, określający reformy ustrojowe, mające umożliwić przejście od kapitalizmu do socjalizmu drogą parlamentarną.

20 czerwca - Rada Naczelna PPS podjęła większością głosów uchwałę nakazującą członkom i sympatykom PPS wystąpienie z RDR i tworzenie monopartyjnych RDR Niepodległościowo-Socjalistycznych.

12 lipca - W Warszawie odbyła się konferencja związków zawodowych znajdujących się pod wpływami PPS i KPRP, która podjęła decyzję o zjednoczeniu się we wspólnej Komisji Centralnej Klasowych Związków Zawodowych. Związki zrzeszone w KC KZZ liczyły wówczas 225 tyś. członków.

20-22 lipca - W Polsce odbyła się masowa akcja protestacyjna przeciwko zbrojnej interwencji Ententy w wewnętrzne sprawy Rosji i Węgier. Akcję organizowały KPRP, PPS i KC KZZ.

19 sierpnia - Centralny Komitet Wykonawczy PPS wydał odezwę wzywającą polską klasę robotniczą do udzielenia I Powstaniu Śląskiemu maksymalnej i wszechstronnej pomocy.

19-20 września - W Warszawie obradowała Rada Naczelna PPS, która m.in. określiła zasady pomocy partii dla walki wyzwoleńczej na Górnym Śląsku, domagała się natychmiastowego zakończenia przez rząd wojny na wschodzie i wzywała robotników do zdecydowanej akcji antywojennej.

27 września - Władze administracyjne zatwierdziły statut Robotniczego Wydziału Wychowania Dziecka i Opieki nad Nim ? stowarzyszenia opiekuńczo-wychowawczego, u-tworzonego z inicjatywy działaczy PPS.

27-28 września - W Warszawie obradował nielegalnie Zjazd PPS-Opozycji, kierowanej przez T. Żarskiego i A. Landego. Zjazd opowiedział się za dyktaturą proletariatu w postaci Polskiej Republiki Socjalistycznej, współpracą z KPRP i przystąpieniem do Międzynarodówki Komunistycznej.

W Polsce odbył się po raz pierwszy "Dzień Prasy Socjalistycznej", zorganizowany przez PPS.

8-9 grudnia - W Warszawie odbyła się konferencja kobiet członkiń PPS, która wybrała Centralny Wydział Kobiecy PPS i określiła zasady pracy partyjnej wśród kobiet. przełom 1919/1920 - W Warszawie powstała "Księgarnia Robotnicza", założona przez CKW PPS w celu prowadzenia działalności wydawniczej, księgarskiej i doradczej w zakresie organizowania bibliotek robotniczych.

1920

1-2 lutego - Obradowała Rada Naczelna PPS, która potwierdziła swoje negatywne stanowisko wobec prowadzenia przez Polskę wojny na wschodzie i ustosunkowała się pozytywnie do pokojowej noty radzieckiej z 29 stycznia 1920, wzywając rząd do wszczęcia rokowań pokojowych. Zgodnie z tym PPS przez szereg tygodni prowadziła akcję masową na rzecz zakończenia wojny.

luty - KC KZZ podjęła rezolucję potępiającą wojnę przeciwko Rosji Radzieckiej.

14-16 maja - W Warszawie odbył się I Kongres Klasowych Związków Zawodowych, reprezentujący 49 związków branżowych i ok. 400 tyś. członków, który powołał do życia ogólnopolską centralę związkową ? Związek Stowarzyszeń Zawodowych. Jej organem wykonawczym była Komisja Centralna Związków Zawodowych. Obrady odzwierciedlały dwa nurty klasowego ruchu zawodowego: reformistyczny i rewolucyjny, którego przedstawiciele zrezygnowali z mandatów w KCZZ wobec odrzucenia przez socjalistyczną większość zasady wyborów proporcjonalnych.

21-25 maja - W Warszawie obradował XVII Kongres PPS, który uchwalił program partii stojący na gruncie zmiany ustroju Polski w drodze reform.

24 lipca - I. Daszyński został wicepremierem koalicyjnego Rządu Obrony Narodowej, któremu przewodniczył W. Witos. Był to jeden z przejawów zmiany stosunku PPS do wojny polsko-radzieckiej w związku z kontrofensywą radziecką, zbliżającą się do Warszawy.

28 lipca - Sekretarz generalny CKW PPS, J. Sochacki, nie godząc się ze zmianą stanowiska kierownictwa PPS wobec wojny, zrezygnował z pełnionej funkcji. W 1921 wstąpił do KPRP.

sierpień - PPS-Opozyeja z A. Landy m i T. Żarskim na czele połączyła się z KPRP.

15 września - W Warszawie odbyła się konferencja założycielska Związku Robotniczych Stowarzyszeń Kulturalno-Oświatowych ?Kultura Robotnicza". Wśród założycieli jej byli działacze PPS, KPRP i bezpartyjni. 26 września - Konferencja lewicy górnośląskiej organizacji PPS podjęła decyzję o utworzeniu Komunistycznej Partii Ziemi Śląskiej. 18 października - W Polsce odbył się jednodniowy manifestacyjny strajk polityczny, zorganizowany przez PPS na znak protestu przeciwko Senatowi i projektowi konstytucji przewidującemu wprowadzenie tej drugiej izby parlamentu.

1921

20 lutego - Powstała Polska Socjalistyczna Partia Robotnicza w Czechosłowacji, działająca na czeskiej części Śląska Cieszyńskiego, współpracująca z PPS. 17 marca - Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę zasadniczą: konstytucję, zwaną marcową. Podczas głosowania nad całością projektu konstytucji kluby poselskie PPS i PSL "Wyzwolenie" wypowiedziały się przeciwko ustawie.

20 marca - W 22 powiatach Górnego Śląska odbył się plebiscyt mający rozstrzygnąć o przynależności państwowej tej ziemi. W akcji plebiscytowej czynny udział wzięli emisariusze PPS skierowani tam przez partię.

11 kwietnia - W Warszawie zarejestrowane zostało Stowarzyszenie Byłych Więźniów Politycznych, skupiające skazanych uczestników walki społeczno-rewolucyjnej w latach zaborów. SBWP kierowali działacze PPS.

25 kwietnia - KCZZ podjęła uchwałę o zerwaniu stosunków z KPRP i zwalczaniu komunistów w ruchu zawodowym.

24 maja - S. Łańcucki, b. działacz i poseł PPS, wystąpił w Sejmie jako pierwszy poseł komunistyczny.

23-27 lipca - W Łodzi obradował XVIII Kongres PPS, który poparł większością głosów dotychczasową politykę kierownictwa partii i podjął decyzję o wystąpieniu z II Międzynarodówki. W okresie Kongresu PPS liczyła 55 tys. członków.

1922

12 marca - W Krakowie odbyła się ogólnokrajowa konferencja grup niezależnych socjalistów, która utworzyła Partię Niezależnych Socjalistów (od 1924 Niezależną Socjalistyczną Partię Pracy). Czołowym jej działaczem był B. Drobner.

7-8 maja - W Warszawie odbył się I Ogólnopolski Zjazd Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (akademickiej).

24 września - W województwie śląskim odbyły się wybory do I Sejmu Śląskiego, w których PPS uzyskała 8 mandatów,

5 listopada - Odbyły się wybory do Sejmu, w których PPS uzyskała 41 mandatów.

11 grudnia - Podczas zamieszek ulicznych, zorganizowanych przez ugrupowania prawicowe przeciwko pierwszemu prezydentowi RP, G. Narutowiczowi, zginął od kuł reakcyjnych bojówkarzy członek PPS, robotnik Jan Kałuszewski.

1923

21 stycznia - W Warszawie powstało Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego, organizacja kulturalno-oświatowa związana z PPS i utworzona z inicjatywy I. Daszyńskiego.

15 kwietnia - Zarząd Główny TUR utworzył w uzgodnieniu z CKW PPS Centralny Wydział Młodzieży TUR dla organizowania kół młodzieży.

21-25 maja - Na kongresie w Hamburgu powstała Socjalistyczna Międzynarodówka Robotnicza, tradycyjnie nazywana też II Międzynarodówką, której członkiem była PPS. We władzach Międzynarodówki partię reprezentowali H. Diamand i M. Niedziałkowski.

10 czerwca - Konferencja delegatów organizacji PPS b. zaboru pruskiego, istniejących na terenie państwa niemieckiego, utworzyła Polską Partię Socjalistyczną w Niemczech.

30 grudnia - 2 stycznia 1924 - W Krakowie obradował XIX Kongres PPS, który ostro potępił antydemokratyczne i profaszystowskie działania ugrupowań prawicowych w Polsce oraz opowiedział się za obroną ustroju republikańsko-demokratycznego, dopuszczając możliwość udziału PPS w koalicyjnym rządzie burżuazyjno-demokratycznym. Uchwała Kongresu wprowadziła PPS do Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej.

1924

16 marca - Zjazd opozycyjnych grup ZNMS, krytycznie odnoszących się do powiązania organizacji z PPS oraz akcesu do Socjalistycznej Międzynarodówki Młodzieży, utworzył Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Życie".

24 marca - W Polsce odbyły się po raz pierwszy obchody "Dnia Kobiet", zorganizowane przez Centralny Wydział Kobiecy PPS.

1925

30 marca - W Warszawie powstał Związek Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych, związana z PPS organizacja zrzeszająca robotnicze kluby i drużyny sportowe. 10 września - Komisja Centralna Związków Zawodowych podjęła uchwałę przeciwko stosowaniu przez policję metod prowokacji wobec organizacji robotniczych.

31 grudnia - 3 stycznia 1926 - W Warszawie obradował XX Kongres PPS, który skoncentrował się na sprawie udziału przedstawicieli partii w rządach koalicyjnych z udziałem ugrupowań prawicowych. Wiązało się to z wejściem dwóch ministrów z PPS do rządu A. Skrzyńskiego, powstałego w listopadzie 1925. Większością głosów Kongres zaakceptował udział partii w rządach koalicyjnych. W okresie Kongresu PPS liczyła 52 tys. członków.

1926

31 stycznia - 2 lutego - W Warszawie odbył się I (założycielski) Zjazd Organizacji Młodzieży TUR, socjalistycznej organizacji młodzieży ideowo związanej z PPS.

20 kwietnia - Wobec antyrobotniczych projektów gospodarczo-społecznych rządu Skrzyńskiego, CKW i klub poselski PPS podjęły uchwałę o wystąpieniu partii z koalicji rządowej.

1 maja - Podczas obchodu święta l Maja w Warszawie bojówka prawicowego warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS (opanowanego przez grupę R. Jaworowskiego) ostrzelała demonstrację komunistyczną. Zginęło 5 osób, a rany odniosło 27.

12-15 maja - Podczas zamachu stanu, dokonanego przez J. Piłsudskiego przeciwko centro-prawicowemu rządowi Wincentego Witosa, PPS opowiedziała się po stronie zamachowców, czynnie popierając walkę przeciwko rządowi, podobnie jak cała lewica parlamentarna z KPP włącznie.

13 czerwca - W Krakowie na konferencji opozycyjnych działaczy PPS i związków klasowych powstała PPS-Lewica.

10 października - W Polsce odbyły się po raz pierwszy obchody Międzynarodowego Dnia Młodzieży Socjalistycznej, zorganizowane przez OM TUR.

31 października - W Warszawie powstało Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, socjalistyczna organizacja opiekuńcza związana ideowo z PPS.

10 listopada - CKW PPS podjął uchwałę o przejściu partii do opozycji wobec rządu sanacyjnego, potwierdzoną przez Radę Naczelną PPS w grudniu 1926.

21 listopada - Na konferencji w Katowicach przedstawiciele związków młodzieży socjalistycznej, działających w Polsce, a należących do Socjalistycznej Międzynarodówki Młodzieży, utworzyli Federację Socjalistycznych Organizacji Młodzieży w Polsce.

1927

15 kwietnia - Zmarł Feliks Perl - "Res", redaktor naczelny "Robotnika", współtwórca PPS, członek władz naczelnych partii.

5-6 czerwca - W Warszawie odbył się I Ogólnokrajowy Zlot Młodzieży Robotniczej i Dzień Sportu Robotniczego, zorganizowane przez OM TUR i ZRSS.

24 września - J. Moraczewski, czołowy przedstawiciel grupy propiłsudczykowskiej w PPS, został wykluczony z partii.

1928

4 marca - Odbyły się wybory do Sejmu drugiej kadencji. PPS uzyskała 64 mandaty poselskie.

27 marca - Ignacy Daszyński zostaje wybrany marszałkiem Sejmu wbrew woli Józefa Piłsudskiego.

28 marca - Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów zgłosił w Sejmie wniosek o pełną amnestię dla więźniów politycznych.

kwiecień - W wyniku rozłamu w Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy znaczna część członków tej partii z B. Drobnerem na czele przeszła do PPS.

1 maja - Bojówka prawicowego WOKR ostrzelała demonstrację komunistyczną w Warszawie. Zginęło 8 osób.

17 października - W Warszawie powstała w rezultacie rozłamu w PPS propiłsudczykowska PPS - dawna Frakcja Rewolucyjna. Ośrodkiem rozłamu była warszawska organizacja PPS opanowana przez R. Jaworowskiego. Rozłamowcy zwalczali PPS, posługując się także metodami przemocy fizycznej.

1-4 listopada - W Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu obradował XXI Kongres PPS, który potępił rozłamowców, wystąpił przeciwko dyktaturze sanacyjnej, opowiedział się za zacieśnieniem stosunków z lewicą chłopską i socjalistycznymi partiami mniejszości narodowych oraz utrzymał negatywne stanowisko wobec KPP.

1929

3 stycznia - W Piotrkowie Trybunalskim zginął od kul bojówkarza PPS - dawnej Frakcji Rewolucyjnej, Teofil Jaszkowski, członek KC OM TUR i sekretarz OKR PPS Piotrków.

5-6 stycznia - W Krakowie obradował V Zjazd ZNMS, który przyjął nową deklarację ideową sytuującą organizację na lewym skrzydle Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej.

1-2 lutego - II Zjazd OM TUR postanowił rozszerzyć masową działalność polityczną organizacji i zwiększyć jej autonomię w łonie TUR.

maj - Minister Pracy i Opieki Społecznej, płk A. Prystor, rozpoczął rozwiązywanie samorządów Kas Chorych. Był to bezpośredni atak na PPS i związki klasowe zrzeszone w ZSZ, które miały znaczne wpływy we władzach Kas Chorych.

14 września - Przedstawiciele sześciu stronnictw opozycyjnych (PPS, PSL "Wyzwolenie", PSL "Piast", Stronnictwa Chłopskiego, NPR i ChD) podjęli wspólną uchwałę odrzucającą możliwość współpracy z sanacją na forum parlamentu. Dało to początek opozycyjnemu blokowi sejmowemu, zwanemu Centrolewem.

5-6 października - W Warszawie policja brutalnie rozpędzała pochody OM TUR, zorganizowanie z okazji "Dnia Młodzieży Robotniczej".

31 października - Marszałek Sejmu, Ignacy Daszyński, odmówił otwarcia sesji Sejmu w związku z demonstracyjną obecnością w gmachu sejmowym kilkudziesięciu uzbrojonych oficerów. Obrona suwerennych praw parlamentu doprowadziła do ostrego starcia z Piłsudskim.

4 listopada - W szeregu miast odbyły się zwołane przez PPS wiece protestacyjne, przeciwko najściu oficerów na Sejm.

l grudnia - W Warszawie ukonstytuowało się Robotnicze Towarzystwo Służby Społecznej powstałe z inicjatywy Centralnego Wydziału Kobiecego CKW PPS.

1930

14 marca - Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów zgłosił w Sejmie wniosek o wotum nieufności dla min. Prystora. Wniosek przeszedł większością głosów, co spowodowało dymisję rządu K. Bartla.

5 kwietnia - Kluby parlamentarne partii tworzących Centrolew wydały deklarację zawierającą ostrą, negatywną ocenę czterolecia rządów pomajowych, żądającą usunięcia dyktatury i przywrócenia panowania prawa.

29 czerwca - W Krakowie odbył się Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu (Kongres Centrolewu), który domagał się ustąpienia rządu dyktatury J. Piłsudskiego i utworzenia konstytucyjnego rządu zaufania społecznego.

9 września - Partie Centrolewu (bez ChD) utworzyły blok wyborczy: Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu.

9-10 września - W nocy aresztowano na rozkaz Piłsudskiego 13 byłych posłów opozycyjnych z Centrolewu, w tym z PPS: N. Barlickiego, M. Mastka, H. Liebermana, A. Pragiera, S. Dubois, A. Ciołkosza, których osadzono w więzieniu wojskowym twierdzy brzeskiej, gdzie znęcała się nad nimi specjalnie dobrana grupa oficerów.

10-14 września - W szeregu miast Polski odbyły się demonstracje przeciwko represjom wobec działaczy Centrolewu, łamaniu demokracji i dyktatorskim poczynaniom sanacji. Głównym organizatorem akcji była PPS. Doszło do starć z policją, padli zabici i ranni. Najostrzejszy przebieg miały demonstracje w Warszawie, Toruniu, Radomiu i Częstochowie.

17-20 września - W Łodzi, Warszawie, Krakowie i innych miastach policja przeprowadzała masowe rewizje w mieszkaniach działaczy Centrolewu, głównie członków PPS.

16 listopada - W Polsce odbyły się wybory do Sejmu trzeciej kadencji, które w związku z naciskami, terrorem i oszustwami wyborczymi sanacji zyskały miano "wyborów brzeskich". W toku kampanii wyborczej aresztowano ok. 5 tys. działaczy legalnych ugrupowań opozycjnych, w tym ok. 1000 członków PPS. Wybory zakończyły się przewidywanym z góry sukcesem BBWR, który uzyskał większość mandatów. Blok Centrolewu zdobył 79 mandatów, w tym PPS - 24.

1931

26 lutego - Zmarł Herman Diamand, współzałożyciel PPSD, parlamentarzysta, członek władz naczelnych PPS, przedstawiciel partii w Socjalistycznej Międzynarodówce Robotniczej.

17-18 maja - W Warszawie odbyła się Ogólnopolska Konferencja Czerwonego Harcerstwa TUR, która wyodrębniła organizację z OM TUR, powołała Krajową Radę bezpośrednio podporządkowaną ZG TUR i wybrała na jej przewodniczącego S. Dubois.

23-25 maja - W Krakowie obradował XXII Kongres PPS, który skupił uwagę na problemach związanych z doświadczeniami Centrolewu, porażką wyborczą partii i kryzysem ekonomicznym. Lewica Kongresu domagała się zaostrzenia walki z sanacją i ofensywności w masowych akcjach ekonomicznych. Centrum i lewica krytycznie oceniły taktykę CKW. Kongres wysunął program planowej produkcji i planowego podziału dochodu narodowego, jako czynników mogących eliminować kryzysy ekonomiczne w warunkach kapitalizmu. Kongres większością głosów uchwalił zadanie walki o przywrócenie demokracji parlamentarnej, odrzucając hasło bezpośredniej walki o rząd robotniczo-chłopski, rząd przebudowy ustroju społecznego. PPS liczyła wówczas ok. 30 tyś. członków.

7 października - KCZZ podjęła uchwałę protestującą przeciwko wprowadzeniu w Polsce sądów doraźnych i nowego regulaminu więziennego, który zrównywał więźniów politycznych z pospolitymi.

26 października - 13 stycznia 1932 - Przed Sądem Okręgowym w Warszawie toczyła się rozprawa przeciwko 11 więźniom Brześcia (proces brzeski), zakończona skazaniem 10 oskarżonych na kary więzienia od 1,5 roku do 3 lat. W październiku 1933 Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok. 5 skazanych: Witos, Kiernik, Bagiński, Lieberman, Pragier, przed uprawomocnieniem się wyroku przedostało się za granicę, unikając więzienia.

27 października - Robotnicze Towarzystwo Służby Społecznej otworzyło w Warszawie pierwszą w Polsce Poradnię Świadomego Macierzyństwa, krzewiącą zasady regulacji urodzeń.

1932

5-6 marca - Obradowała Rada Naczelna PPS, która wysunęła hasło walki z dyktaturą sanacyjną o demokrację w postaci rządu robotniczo-chłopskiego oraz przebudowy życia gospodarczego w interesie mas pracujących.

16 marca - W Polsce odbył się powszechny strajk protestacyjny ponad 300 tyś. robotników przeciwko rządowym projektom ustaw antyrobotniczych. Proklamowany przez KCZZ i poparty przez RN PPS, strajk opóźnił o rok uchwalenie ustaw przez sanacyjną większość sejmową.

9 kwietnia - W Warszawie zostało zarejestrowane Towarzystwo Oświaty Demokratycznej ?Nowe Tory", utworzone przez nauczycieli socjalistów, ludowców i demokratów dla walki o demokratyzację szkoły i systemu oświatowego.

15-16 maja - W Piotrkowie obradował III Zjazd OM TUR, który skupił uwagę na sprawie przystosowania działań organizacji do warunków kryzysu ekonomicznego i antyrobotni-czych poczynań sanacji. Zjazd wypowiedział się za samodzielnością organizacji młodzieży robotniczej i rozszerzeniem jej działalności politycznej. W okresie Zjazdu OM TUR liczyła 6600 członków.

1933

1 stycznia - Norbert Barlicki, jeden z czołowych działaczy PPS, opublikował na łamach "Robotnika" artykuł pt. Mea culpa (Moja wina), będący otwartą krytyką dotychczasowej polityki i taktyki ruchu socjalistycznego w Polsce,

1-2 maja - Obradowała RN PPS, która omawiała zadania partii w świetle wydarzeń niemieckich związanych z dojściem Hitlera do władzy. Wypowiedziała się za odejściem partii od koncepcji Centrolewu na rzecz samodzielnej walki politycznej pod hasłami klasowo-socjalistycznymi o rząd robotniczo-chłopski realizujący zadanie przebudowy ustroju w Polsce.

25 maja - Plenum KCZZ przyjęło rezolucję w sprawie walki z faszyzmem, solidarności z proletariatem Niemiec i Austrii oraz konieczności walki z rodzimym nacjonalizmem i szowinizmem. KCZZ stwierdziła, że jedyną siłą zdolną do przebudowy ustroju i likwidacji kryzysu jest klasa robotnicza w sojuszu z masami pracującymi wsi i miast, że usunięcie kryzysu jest możliwe jedynie przez zmianę ustroju, a nie przez drobne reformy, i wezwała zrzeszone związki do walki o dokonanie tej zmiany.

30 lipca - Komisariat Rządu na m.st. Warszawę dokonał 325 (od maja 1926) konfiskaty centralnego organu PPS ?Robotnik".

14-15 października - Obradowała Rada Naczelna PPS, która omówiła zadania programowe i taktyczne partii oraz projekt programu rolnego. Określając rządy sanacyjne jako polską odmianę faszyzmu RN stwierdziła, że tylko w wyniku masowej walki robotników i chłopów może powstać rząd robotniczo - włościański, że bez złamania i odrzucenia władzy klas posiadających niemożliwe jest istotne poprawienie sytuacji mas pracujących.

1934

2-4 lutego - W Warszawie obradował XXIII Kongres PPS, który przebiegał w klimacie znacznego zradykalizowania szeregów partyjnych i dążenia znacznej części delegatów do zmiany dotychczasowej taktyki i polityki partii. Z inicjatywy lewicy Kongres powziął uchwałę przyjmującą nowe dla PPS hasło dyktatury mas pracujących jako przejściowej formy władzy po ustanowieniu rządu robotniczo - chłopskiego.

14 lutego - Powstała Robotnicza Partia Socjalistyczna w Polsce, założona przez Jana Kawalca, b. sekretarza górnośląskiego OKR PPS, organizatora lewicowej grupy opozycyjnej PPS w 1933. RPS liczyła około 250 członków, istniała do stycznia 1935.

16 lutego - W Polsce odbył się proklamowany przez KCZZ strajk solidarnościowy z walką powstańczą robotniczego Schutzbundu w Austrii.

29 maja - Bojówka ONR ostrzelała lokal Komitetu Dzielnicowego PPS na Woli w Warszawie, raniąc 7 osób. W odpowiedzi na to środowiska socjalistyczne, głównie młodzieżowe, podjęły akcję odwetową, rozbijając lokale ONR w dzielnicach robotniczych. W akcjach uczestniczyła także młodzież komunistyczna. Na gruncie walki z faszyzmem doszło w Warszawie do pierwszych lokalnych porozumień między PPS a KPP i OM TUR a KZMP.

4 sierpnia - Kierownictwo KCZZ podjęło uchwałę przeciwko rządowym projektom przymusowego scalenia ruchu zawodowego i wezwało wszystkich robotników do obrony niezależności ruchu związkowego.

26 września - CKW PPS odrzucił kolejną, ze składanych od marca 1933 r., propozycję KPP w sprawie porozumienia jednolitofrontowego między obu partiami.

20 - 21 października - Obradowała Rada Naczelna PPS, która określiła swoje stanowisko wobec głównych problemów wewnętrznej i zagranicznej polityki Polski. RN dopuszczała ewentualność porozumienia między kierownictwami PPS i KPP, jeśli ta ostatnia spełni szereg warunków, m.in. wycofa teorię socjalfaszyzmu, zaprzestanie atakowania PPS i walk frakcyjnych w związkach klasowych.

jesień 1934 - W Warszawie powstały pierwsze grupy Akcji Socjalistycznej PPS, organizacji samoobrony robotniczej, wzorowanej na austriackim Schutzbundzie. Głównym motywem utworzenia AS była rosnąca agresywność skrajnie prawicowych ugrupowań nacjonalistycznych.

22-23 grudnia - Zjazd Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych powołał do życia Robotnicze Towarzystwo Turystyczne w Polsce.

koniec 1934 - W Warszawie powstała pod protektoratem PPS i przy pomocy ZNMS ? Organizacja Młodzieży Socjalistycznej "Spartakus", półlegalna organizacja młodzieży szkół średnich.

1935

1 lutego - W Warszawie zmarł w setnym roku życia B. Limanowski, nestor socjalistów polskich.

19 czerwca - 6 lipca - W Polsce trwały masowe strajki protestacyjne przeciwko narzuconej przez sanacyjną większość sejmową nowej ordynacji wyborczej do parlamentu. Pozbawiała ona opozycję możliwości efektywnego udziału w wyborach i kształtowania politycznego oblicza Sejmu. Akcję przeciwko ordynacji prowadziły: PPS, KCZZ, KPP i partie socjalistyczne mniejszości narodowych.

30 lipca - Rada Naczelna PPS podjęła uchwałę o bojkocie wyborów parlamentarnych opartych na nowej ordynacji wyborczej. Znaczna część członków RN poparła wniosek grupy lewicowej w sprawie zawarcia porozumienia PPS z innymi partiami robotniczymi, w tym także z KPP, na gruncie walki z faszyzmem.

koniec lipca - początek sierpnia - W Warszawie odbyły się po raz pierwszy rozmowy między przedstawicielami władz centralnych PPS, KPP i KCZZ. Przedmiotem rozmów podjętych z inicjatywy KPP było zaprzestanie ostrej walki międzypartyjnej i nawiązanie współpracy między obu partiami. Rozmowy zakończyły się zawarciem słownego porozumienia w sprawach: zaniechania wzajemnych ataków (tzw. pakt o nieagresji), wzmożenia walki przeciwko zaborczości Niemiec hitlerowskich, o amnestię dla więźniów politycznych i zniesienie obozu w Berezie, wspólnego przeprowadzenia akcji werbunku do klasowych związków zawodowych, obchodów Dnia Kobiet. Omówiono także sprawę udzielania głosu komunistom na publicznych zebraniach PPS i możliwość połączenia związków Lewicy Związkowej ze związkami zrzeszonymi w ZSZ.

wrzesień - KC KPP pdjął uchwałę o rozwiązaniu Lewicy Związkowej i wejściu tworzących ją związków zawodowych do odpowiednich związków branżowych ZSZ.

15 grudnia - CKW PPS podjął decyzję o rozwiązaniu do 15 III 1936 OM TUR i powołaniu na jej miejsce Kół Młodzieży PPS kierowanych przez wydziały młodzieży przy instancjach partyjnych. Koła Młodzieży miały przygotowywać młode kadry związane z PPS nie tylko ideowo, ale i organizacyjnie. Przewodniczącym Centralnego Wydziału Młodzieży PPS był sekretarz generalny PPS, K. Pużak.

1936

23 marca - W Krakowie policja otworzyła ogień do demonstrujących podczas strajku powszechnego robotników protestujących przeciwko brutalnemu usunięciu 17 marca z fabryki ?Semperit" strajkujących robotnic. Od kuł zginęło 8 osób, a kilkadziesiąt odniosło rany. 25 marca odbył się pogrzeb ofiar policji, w którym uczestniczyło 120 tyś. osób, i powszechny strajk protestacyjny. Akcje robotników krakowskich przeciwko terrorystycznym działaniom policji przeprowadziły wspólnie PPS i KPP. Wydarzenia krakowskie stanowiły początek fali wystąpień masowych i krwawych starć w całej Polsce, nazwanych ?krwawą wiosną 1936".

16 kwietnia - We Lwowie podczas zorganizowanego przez PPS, KPP i ZZZ pogrzebu zabitego 14 kwietnia przez policję bezrobotnego W. Kozaka doszło do krwawych walk między uczestnikami konduktu pogrzebowego a policją, która wielokrotnie otwierała ogień do konduktu. Zginęło 49 robotników, ponad 300 odniosło rany.

1 maja - W całym kraju odbyły się masowe pochody 1-majowe, w wielu miejscowościach łączące, pomimo zakazu CKW PPS, członków PPS i KPP. W szeregu miast po raz pierwszy uczestniczyły w robotniczych uroczystościach delegacje SL. Pochody w 1936 należały do najliczniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym, skupiając ok. 400 tyś. uczestników.

3 maja - Narada przedstawicieli PPS, socjalistycznych partii mniejszości narodowych i KCZZ uchwaliła wspólny "Program ludu pracującego", postulujący uspołecznienie banków, wielkiego przemysłu i handlu, wywłaszczenie obszarników bez odszkodowania, państwowy monopol handlu zagranicznego. Przyjęto także uchwały polityczne, zapowiadające wzmożenie walki o władzę, o nowe, demokratyczne wybory parlamentarne, odbudowę samorządu.

6 maja - CKW PPS odmówił zatwierdzenia nowo wybranych władz okręgowych PPS w Łodzi i Lwowie, pozostających pod wpływem lewicy partyjnej.

9-10 maja - Odbyło się posiedzenie RN PPS, na którym podjęto uchwałę postulującą utworzenie frontu robotniczo-chłopskiego, jednak bez udziału komunistów. RN, utrzymując w mocy ?pakt o nieagresji" z KPP, wypowiedziała się przeciwko współdziałaniu z komunistami.

20-22 czerwca - W Krakowie odbyły się zorganizowane przez TUR "Dni Kultury Robotniczej" z udziałem przedstawicieli TUR z ok. 100 miejscowości.

22 czerwca - KCZZ uchwaliła protest przeciwko krwawym represjom wobec robotników i złożyła hołd poległym z rąk policji.

18 lipca - W Warszawie bojówka ONR-Falangi napadła i poraniła nożami S. Dubois, przewodniczącego Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa TUR, członka władz naczelnych PPS.

15 sierpnia - KCZZ wezwała związki zrzeszone w ZSZ do zbierania funduszów na pomoc dla rodzin poległych obrońców Republiki Hiszpańskiej.

27 września - Wybory samorządowe w Łodzi wygrała jednolitofrontowa lista "PPS i Klasowych Związków Zawodowych". Wybranego na prezydenta Łodzi N. Barlickiego nie zatwierdził minister spraw wewnętrznych, który po 7 miesiącach rozwiązał wybraną Radę Miejską i mianował komisarycznego prezydenta.

16 października - W Warszawie ukazał się pierwszy numer jednolitofron-towego pisma codziennego ?Dziennik Popularny", powstałego z inicjatywy KPP. Redaktorem naczelnym był N. Barlicki, a jego zastępcą S. Dubois. Pismo zamknęły władze administracyjne 3 III 1937. d

29 października - Zmarł J. Michałowicz, współtwórca sportu robotniczego, sekretarz generalny Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych, członek władz naczelnych PPS.

31 października - Po długotrwałej chorobie zmarł I. Daszyński, czołowy przywódca ruchu socjalistycznego w Polsce.

7-8 listopada - Obradowała RN PPS, która większością głosów uchwaliła zerwanie ?paktu o nieagresji" z KPP oraz przeprowadzenie nowej rejestracji członków partii.

10 grudnia - Zmarł L. Wasilewski, współtwórca PPS, parlamentarzysta, historyk ruchu robotniczego, członek władz naczelnych PPS.

1937

31 stycznia - 2 lutego - W Radomiu obradował XXIV Kongres PPS, który skupił uwagę na zadaniach ruchu socjalistycznego w warunkach umacniania się dyktatury sanacyjnej i narastania zagrożenia faszystowskiego wewnątrz i na zawnątrz Polski. Kongres uchwalił nowy program partii, który wychodził z założenia, że socjalizm przestał być tylko celem, a stał się zadaniem praktycznym, oraz nowy statut PPS, który rozszerzał obowiązki członków partii, porządkował jej strukturę organizacyjną i silniej niż dotąd akcentował zasady centralizmu demokratycznego. W okresie Kongresu PPS liczyła ok. 30 tyś. członków.

9 kwietnia - W Łodzi odbył się strajk protestacyjny 80 tyś. robotników przeciwko rozwiązaniu przez ministra spraw wewnętrznych Rady Miejskiej wybranej w 1936.

9-10 maja - Obradowała Rada Naczelna PPS, która podjęła uchwały ostro krytykujące ogłoszony program Obozu Zjednoczenia Narodowego i protestujące przeciwko próbom wprowadzenia sanacyjnej monopartii.

9 czerwca - KCZZ podjęła uchwałę przeciwko rasizmowi i antysemityzmowi.

28 czerwca - Na łamach "Robotnika" ukazała się deklaracja Legionu Młodych-Frakcji o zaprzestaniu działalności i wstąpieniu do PPS.

17 września - Wspólne posiedzenie kierownictw PPS i KCZZ zaleciło podległym organizacjom podjęcie masowej agitacji na rzecz wyborów do Sejmu, opartych na pięcioprzymiot-nikowej ordynacji wyborczej.

26 września - W Warszawie odbył się zorganizowany przez Centralny Wydział Młodzieży PPS ogólnopolski zlot młodzieży socjalistycznej, w którym uczestniczyło 15 tyś. osób. Podczas wiecu na stokach Cytadeli młodzież złożyła uroczyste przyrzeczenie na wierność socjalizmowi i partii.

23-24 października - W Warszawie obradował VI Kongres ZSZ, ostatni przed wybuchem wojny, który omówił problemy gospodarcze kraju, sytuację klasy robotniczej, zadania walki z faszyzmem o demokrację w Polsce oraz rozwoju organizacyjnego klasowego ruchu zawodowego. Po raz pierwszy od 1927 r. w skład wybranej KCZZ weszli 3 komuniści.

13 listopada - Delegacja PPS, KCZZ i TUR złożyła prezydentowi RP memoriał w sprawach polityki wewnętrznej i zagranicznej Polski. Przedstawił on niebezpieczeństwo najazdu hitlerowskiego i konieczność wzmocnienia państwa przez demokratyzację ustroju i reformy gospodarczo-społeczne.

9 grudnia - Zmarł A. Strug (T. Gałecki), pisarz i działacz socjalistyczny, członek władz naczelnych PPS, przewodniczący ZG Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

12-19 grudnia - W Polsce odbywały się zorganizowane przez PPS demonstracje, wiece i strajki przeciwko faszyzmowi i endecji, nawiązujące do rocznicy zamordowania pierwszego prezydenta RP ?G. Narutowicza.

22 grudnia - Minister spraw wewnętrznych rozwiązał Niezależną Socjalistyczną Partię Pracy.

1938

1 kwietnia - Sąd Okręgowy w Krakowie skazał B. Drobnera, działacza socjalistycznego, na 3 lata więzienia.

22 września - KCZZ podjęła uchwały w sprawach: demokratyzacji wyborów do parlamentu i samorządu terytorialnego, przeciwko represjom wobec klasowego ruchu zawodowego i jego działaczy, pełnej amnestii dla więźniów politycznych i likwidacji obozu w Berezie.

4 października - CKW PPS podjął uchwałę proklamującą bojkot wyborów sejmowych.

15 października - Zmarł T. Reger, współtwórca ruchu socjalistycznego na Śląsku Cieszyńskim, parlamentarzysta, działacz kulturalno-oświatowy, członek władz naczelnych PPS.

30 października - Na konferencji w Karwinie podjęto decyzję o połączeniu z PPS i KCZZ ? Polskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej w Czechosłowacji i polskich związków zawodowych (klasowych) działających na Śląsku Zaolziańskim.

18 grudnia - W Polsce rozpoczęły się wybory do samorządów miejskich, które trwały do 11VI1939. W 160 miastach PPS wystawiła listy wyborcze pod nazwą ?PPS i Klasowe Związki Zawodowe", które uzyskały 28°/o mandatów. W miastach powyżej 25 tyś. mieszkańców listy PPS i Bundu uzyskały łącznie 35,8°/o głosów. Na listach wyborczych PPS znajdowali się także członkowie Stronnictwa Demokratycznego i komuniści. Największym sukcesem wyborczym było powstanie socjalistycznego zarządu miasta Łodzi.

1939

25-26 lutego - Obradowała Rada Naczelna PPS, która ostro i zdecydowanie atakowała faszyzm, prądy faszyzujące i totalistyczne, żądała zmiany ordynacji wyborczej i nowych wyborów parlamentarnych, wypowiedziała się przeciwko wszelkim ustępstwom wobec Niemiec hitlerowskich i wezwała ludzi pracy do obrony kraju. Podjęła kolejny protest przeciwko istnieniu obozu w Berezie, żądała amnestii dla więźniów politycznych.

21 marca - CKW PPS podjął uchwałę żądającą wzmocnienia siły obronnej kraju przez przywrócenie swobód obywatelskich i utworzenie koalicyjnego Rządu Obrony Narodowej. Wobec zagrożenia Polski poparł Pożyczkę Obrony Przeciwlotniczej i delegował do jej komitetu pięciu członków.

23 marca - KCZZ podjęła uchwałę mówiącą o zagrożeniu Polski ze strony hitlerowskich Niemiec i konieczności wzmocnienia jej siły obronnej oraz konsolidacji społeczeństwa na podstawie pełnej demokracji wewnętrznej i sojuszu z państwami antyfaszystowskimi.

1 kwietnia - Delegacja PPS i KCZZ złożyła prezydentowi RP memoriał zawierający postulaty ruchu socjalistycznego i nawiązujący do memorandum z 1937 r. Memoriał wzywał m.in., by w związku z zagrożeniem niemieckim prezydent powołał Rząd Obrony Narodowej.

18 kwietnia - Rada Naczelna PPS na ostatnim przed wybuchem wojny posiedzeniu zadeklarowała udział partii w obronie niepodległości, wystąpiła przeciwko endecji i nacjonalistyczno - faszystowskiej części OZN, żądała wzmocnienia więzi z Francją i Wielką Brytanią i negatywnie ustosunkowała się do polityki monachijskiej.

7 sierpnia - Ostatnie przed wybuchem wojny posiedzenie plenarne KCZZ potwierdziło zasady dotyczące celów związków klasowych, uchwalone na I Kongresie ZSZ - przebudowy stosunków w Polsce na podstawach socjalistycznych, solidarności z robotnikami innych krajów, całkowitej niezależności ruchu zawodowego od administracji, przedsiębiorców i obszarników.

28 sierpnia - Odbyło się ostatnie przed wojną posiedzenie CKW PPS.

30 sierpnia - CKW PPS i KCZZ wydały odezwę "Do ludu pracującego miast i wsi Polski", wzywającą do walki z III Rzeszą o wolność Polski, Europy i uciskanego przez faszyzm ludu niemieckiego.

W Warszawie powstał Zespół Socjalistycznych Organizacji Robotniczych, grupujący PPS i wszystkie związane z nią organizacje i związki zawodowe.

2 września - Kierownictwo PPS opublikowało na łamach "Robotnika" odezwę ?Ojczyzna w niebezpieczeństwie", w której wzywało do obrony kraju.

6 września - W Warszawie przedstawiciele kierownictwa PPS uzyskali zgodę dowódcy obrony miasta gen. W. Czumy na utworzenie ochotniczych oddziałów robotniczych,

W Gdyni działacz PPS i klasowych związków zawodowych K, Rusinek rozpoczął organizowanie robotniczego oddziału tzw. Czerwonych Kosynierów do walki w obronie wybrzeża.

9 września - W Warszawie powstał Robotniczy Komitet Pomocy Społecznej, zorganizowany z inicjatywy WOKR i CKW PPS.

W siedzibie władz naczelnych PPS w Warszawie przy ulicy Wareckiej 7 rozpoczął się zaciąg ochotników do robotniczych batalionów obrony Warszawy. Do 12IX wcielono do nich ok. 6 tyś, osób.

10 września - Dowództwo Obrony Warszawy zakazało dalszego werbunku ochotników do oddziałów robotniczych. Utworzona z nich formacja otrzymała nazwę Robotnicza Brygada Obrony Warszawy. Dowodził nią kpt. rez. M. Kenig.

22 września - Zespół Socjalistycznych Organizacji Robotniczych, złożony z obecnych w Warszawie członków władz naczelnych PPS, związków klasowych, organizacji oświatowych, młodzieżowych, sportowych i in. związanych z PPS, postanowił podjąć przygotowania do rozpoczęcia działalności konspiracyjnej.

25 września - Podczas nalotu lotnictwa niemieckiego na Warszawę zniszczony został dom przy ul. Wareckiej 7, siedziba CKW PPS, redakcji i drukarni ?Robotnika".

26 września - WOKR PPS na wniosek Z. Zaremby powziął decyzję o zawieszeniu działalności PPS. Uzasadniono ją koniecznością ochrony partii przed spodziewanymi represjami ze strony okupanta.

27 września - PPS wydała i rozkolportowała w Warszawie odezwę, w której stwierdzając ogromny wkład klasy robotniczej w obronę kraju ogłosiła, że partia w myśl warunków kapitulacji stolicy zaprzestaje swej działalności.

1 października - W Warszawie odbyło się spotkanie grupy socjalistycznych działaczy, związanych z kierownictwem CKW PPS, w celu omówienia najbliższych zadań w dziedzinie prac konspiracyjnych.

10 października - Odbyło się pierwsze posiedzenie Głównej Rady Politycznej przy dowódcy organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Przewodniczącym GRP został M. Niedziałkowski.

19-21 października - W Helenowie k. Warszawy odbyło się spotkanie działaczy socjalistycznych związanych z kierownictwem CKW PPS. Postanowiono utworzyć organizację konspiracyjną (później nazwaną Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi Wolność - Równość - Niepodległość, WRN) oraz podjąć wydawanie konspiracyjnego pisma "Informator".

październik - W Warszawie powstała konspiracyjna, lewicowa grupa socjalistyczna, skupiona wokół S. Dubois i składająca się głównie z aktywistów Kół Młodzieży PPS oraz Czerwonego Harcerstwa. Później nazwana od tytułu wydawanego pisma grupą ?Barykada Wolności".

październik - listopad - W Warszawie powstała konspiracyjna grupa socjalistyczna skupiona wokół N. Barlickiego.

W Warszawie ukazał się pierwszy numer pisma PPS-WRN ?Informator", które od 5 11940 nosiło tytuł ?WRN".

10 listopada - W Warszawie rozpoczęła działalność konspiracyjna grupa socjalistyczna skupiona wokół A. Próchnika, rekrutująca się spośród mieszkańców Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu.

11 listopada - W Krakowie powstał konspiracyjny OKR PPS (WRN), którego sekretarzem został J. Cyrankiewicz.

listopad - Utworzona została Gwardia Ludowa, konspiracyjna organizacja wojskowa PPS-WRN. Komendant - K. Pużak. Od 1940 wchodziła jako organizacja autonomiczna w skład ZWZ, a następnie AK. Prowadziła akcje sabotażowe i partyzanckie. Główne siły GL WRN znajdowały się w Zagłębiu Dąbrowskim, Krakowskiem, Kieleckiem, Warszawie i na Podlasiu.

21 grudnia - W skład powstałej w Paryżu Rady Narodowej ? organu doradczego rządu emigracyjnego ? wszedł jako jej wiceprzewodniczący działacz PPS H. Lieberman.

23 grudnia - W Warszawie został aresztowany M. Niedziałkowski .

1940

początek 1940 - We Francji powstał Komitet Zagraniczny PPS, któremu przewodniczył H. Lieberman. W Warszawie powstała konspiracyjna organizacja socjalistyczna grupująca b. działaczy ZNMS i Sekcji Akademickiej PPS. Jej przewodniczącym był L. Raabe. Później przyjęła nazwę Gwardia od tytułu pisma wydawanego przez nią od wiosny 1940.

11 stycznia - W Krakowie powstał pierwszy oddział bojowy OKR PPS (WRN), którym dowodził M. Bomba.

26 lutego - W Warszawie w wyniku porozumienia WRN, SL, SN i ZWZ powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy przy dowódcy ZWZ. Przedstawicielem WRN w PKP był K. Pużak.

kwiecień - Ukazał się pierwszy numer "Barykady Wolności" konspiracyjnego pisma lewicowych środowisk socjalistycznych skupionych wokół S. Dubois.

kwiecień i maj - W Zagłębiu Dąbrowskim rozpoczęła się organizacja oddziałów GL PPS (WRN) przy czynnej pomocy A. Rysiewicza, przedstawiciela krakowskiej organizacji PPS (WRN).

20 maja - W Warszawie odbyła się pierwsza ogólnokrajowa konferencja PPS (WRN), która oceniła dotychczasowe działania, określiła stanowisko organizacji i jej zadania w istniejącej sytuacji politycznej i omówiła sprawy organizacyjne. Przewodniczącym organizacji został T. Arciszewski, sekretarzem generalnym K. Pużak.

21 czerwca - W Palmirach koło Warszawy zginął, rozstrzelany w masowej egzekucji, czołowy działacz PPS M. Niedziałkowski.

26 sierpnia - Gestapo aresztowało S. Dubois, przywódcę socjalistycznej organizacji konspiracyjnej "Barykada Wolności".

jesień 1940 - Powstał Wydział Wojskowy organizacji ?Barykada Wolności". Kierownik: JV Mulak, zastępca: Wł. Jagiełło.

21 listopada - W Krakowie grupa bojowa GL PPS (WRN) pod dowództwem M. Bomby dokonała aktu dywersji na terenie zakładów "Solvay" paląc 500 wagonów prasowanego siana.

5 grudnia - W Warszawie odbyła się ogólnokrajowa konferencja PPS (WRN), która zatwierdziła podstawowe tezy "Programu Polski Ludowej" i sformułowała stanowisko co do roli, jaką winien spełniać rząd emigracyjny w stosunku do kraju. Rząd za granicą miał reprezentować Polskę, organizować siły zbrojne oraz zajmować się propagandą, natomiast kraj - przygotować formy ustroju nowej Polski oraz odpowiedni aparat władzy z rządem na czele.

1940 - Utworzona została Milicja PPS-WRN, konspiracyjna organizacja sabotażowo-ochronna działająca na terenie fabryk, kopalń i in. zakładów pracy, której celem było hamowanie produkcji wojennej oraz ochrona zakładów i ich urządzeń przed niszczeniem i wywożeniem przez Niemców. Milicja PPS i podległa jej Milicja Przemysłowa (Socjalistyczne Oddziały Bezpieczeństwa) najbardziej były rozbudowane w Zagłębiu Dąbrowskim, gdzie dowodził nią L. Tajchman, a następnie A. Biedroń.

1941

sierpień - Opublikowany został "Program Polski Ludowej", uznany za dokument programowy PPS-WRN.

Ukazał się pierwszy numer pisma "Gwardia Ludowa" wydawanego dla jednostek Gwardii Ludowej PPS-WRN.

1 września - W Warszawie odbył się zjazd zjednoczeniowy konspiracyjnych grup i organizacji lewicy socjalistycznej, na którym utworzono organizację Polscy Socjaliści (PS). Przewodniczącym KC PS został A. Próchnik, sekretarzem S. Chudoba, członkowie: E. Osóbka-Morawski, L. Raabe, P. Gajewski, H. Wachowicz.

15 września - Rozpoczęła działalność Komenda Formacji Bojowo-Milicyjnych PS. Komendant: L. Raabe, zastępca: J. Mulak.

27 września - Zmarł w obozie oświęcimskim N. Barlicki.

wrzesień - Kierownictwo PPS-WRN wycofało swego przedstawiciela z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, nie godząc się z charakterem układu zawartego między rządem Sikorskiego a rządem radzieckim.

21 października - W Londynie zmarł H. Lieberman.

grudzień - Na wniosek Stronnictwa Ludowego do Politycznego Komitetu Porozumiewawczego wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów - A. Próchnik.

koniec grudnia - Rozpoczęły się rozmowy między przywódcami PPS-WRN a przedstawicielami KC PS w sprawie zjednoczenia obu organizacji.

1942

początek 1942 - Utworzony został Wydział Sabotażu organizacji Polskich Socjalistów, którym kierował T. Koral, a jego zastępcą był Wł. Kaczanowski.

kwiecień - Narada polityczna organizacji Polskich Socjalistów sformułowała tezy programowe, które przewidywały utworzenie w momencie zakończenia wojny rewolucyjnego Rządu Ludowego, opartego na porozumieniu ruchu robotniczego, chłopskiego i inteligencji pracującej, który przeprowadzi radykalne reformy społeczne. Narada wyraziła nieufność wobec PPR, nie widząc dla niej miejsca w porozumieniu demokratycznym. Stwierdzając, że WRN ponosi odpowiedzialność za rozłam w PPS, postanowiła uznać PS za kontynuację PPS.

koniec kwietnia - W toku rokowań między WRN a PS, prowadzonych przy mediacji Z. Żuławskiego, ostatniego przewodniczącego RN PPS przed 1939, zostały ustalone polityczne i organizacyjne zasady likwidacji rozłamu w konspiracyjnym ruchu socjalistycznym. Działania na rzecz połączenia przerwała śmierć A. Próchnika, przewodniczącego KC PS.

17 maja - W Warszawie ukazał się pierwszy numer pisma "Robotnik", dwutygodnika politycznego Polskich Socjalistów.

maj - W Zagłębiu Dąbrowskim zawarte zostało porozumienie o współpracy wojskowej między PPR a PPS (WRN), reprezentowanych przez C. Uthkego i A. Kowalczyka.

19 maja - T. Koral i H. Dębnicka z Wydziału Sabotażu PS dokonali zamachu bombowego na zorganizowane przez okupanta kasyno gry w Warszawie. Był to pierwszy zamach bombowy w stolicy.

22 maja - Zmarł A. Próchnik, przewodniczący KC Polskich Socjalistów. Jego funkcję objął H. Wachowicz.

28 czerwca - W. Markowski zostaje przedstawicielem PS w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym.

3 lipca - W Warszawie aresztowany został kierownik Wydziału Sabotażu PS , T. Koral.

28 lipca - W Warszawie aresztowany został przewodniczący KC Polskich Socjalistów, H. Wachowicz. Jego funkcję objął W. Markowski.

21 sierpnia - W obozie koncentracyjnym Oświęcim rozstrzelany został S. Dubois.

wrzesień - Z Krakowa wyruszył na teren pow. Limanowa pierwszy oddział partyzancki GL PPS (WRN).

jesień 1942 - W Zagłębiu Dąbrowskim powstał specjalny oddział partyzancki GL PPS (WRN) pod dowództwem S. Wenela - "Twardego", który walczył w powiatach: zawierciańskim, olkuskim, włoszczowskim, miechowskim i częstochowskim.

4 grudnia - Powstała ogólnokrajowa konspiracyjna Rada Pomocy Żydom (Żegota), na czele której stanął socjalista J. Grobelny.

koniec 1942 - W Zagłębiu Dąbrowskim zakończono organizację Brygady Zagłębiowskiej GL PPS (WRN), złożonej z pułków: sosnowieckiego, będzińskiego, zawierciańskiego i olkuskiego. Dowódcą brygady liczącej ok. 6 tyś. członków był C. Uthke.

1943

28 stycznia - W Krakowie grupa bojowa GL PPS (WRN) pod dowództwem M. Bomby dokonała zamachu bombowego na Arbeitsamt (Urząd Pracy), niszcząc kartoteki osób przeznaczonych na roboty przymusowe w Niemczech.

14 marca - PKP przyjął rezygnację W. Markowskiego, przedstawiciela PS, i zaprosił do swego grona ponownie przedstawiciela PPS-WRN.

21 marca - PPS (WRN) ponownie weszła w skład Politycznego Komitetu Porozumiewawczego.

marzec - W. Markowski i L. Raabe zostali usunięci z KC i organizacji Polskich Socjalistów za działania sprzeczne z założeniami programowymi PS.

W Krakowie z inicjatywy działaczy PPS (WRN) powstał konspiracyjny Komitet Pomocy Więźniom Obozów Koncentracyjnych.

L. Raabe utworzył z części Formacji Bojowo-Milicyjnych i Wydziału Sabotażu PS - Socjalistyczną Organizację Bojową, podporządkowaną AK i współpracującą z WRN. Powstała Milicja Ludowa, konspiracyjna organizacja wojskowa PS na czele z W. Andrzejczakiem.

11 kwietnia - W Warszawie odbył się II Krajowy Zjazd organizacji Polskich Socjalistów, który przekształcił ją w Robotniczą Partię Polskich Socjalistów i uchwalił jej program. Przewodniczącym KC RPPS został P. Gajewski, sekretarzem - T. Głowacki, a członkami KC: E. Osóbka-Mo-rawski, S. Chudoba, J. Mulak.

kwiecień - Powstała Polska Armia Ludowa (PAL), konspiracyjna organizacja wojskowa utworzona z inicjatywy RPPS. W skład PAL weszły: Milicja Ludowa RPPS, oddziały PLAN-u, część oddziałów Komendy Obrońców Polski i in. Komendantem PAL został H. Borucki.

W pow. koneckim powstał oddział partyzancki RPPS pod dowództwem E. Borowieckiego - "Odmenta". W lipcu 1944 oddział wszedł w skład oddziału AL im. B. Głowackiego.

maj - W Krakowie wyrwał się Niemcom podczas aresztowania i mimo zranienia zbiegł M. Bomba, dowódca krakowskiej GL PPS (WRN). Za schwytanie go wyznaczyli Niemcy nagrodę 100 tyś. zł.

13-14 czerwca - W Warszawie grupa bojowa Milicji Ludowej RPPS wykonała akcję spalenia wojskowych magazynów materiałów pędnych w Forcie Wawrzyszewskim. Akcją dowodził komendant ML RPPS - W. Andrzejczak.

sierpień - W Zagłębiu Dąbrowskim powstał oddział partyzancki GL PPS (WRN) pod dowództwem G. Woźnicy - "Hardego", przekształcony w 1944 w batalion partyzancki "Surowiec". Oddział "Hardego" walczył na terenie Kieleckiego, Krakowskiego i Katowickiego.

wrzesień - Ukazał się pierwszy numer pisma "Robotnik w walce", organu PPS-WRN przeznaczonego dla jednostek Milicji PPS-WRN i komitetów fabrycznych.

Ukazał się "Robotnik", tygodnik polityczny RPPS. Od G VII 1944 centralny organ PPS-Lewicy. Odbył się III Zjazd RPPS, który większością głosów odrzucił propozycję PPR w sprawie współpracy i postanowił podjąć działania w celu zorganizowania innego ośrodka reprezentacji politycznej. Wybrano nowy KC, w skład którego wchodzili m.in.: S. Rongenc (przewodniczący), T. Głowacki, S. Chudoba, A. Przybój - Jarecki, J. Mulak, P. Gajewski.

Powstał Naczelny Komitet Ludowy Zjednoczenia Stronnictw Demokratycznych i Socjalistycznych, utworzony przez RPPS, Polskie Stronnictwo Demokratyczne i Polską Ludową Akcję Niepodległościową. Przewodniczącym NKL był. W. Barcikowski, sekretarzem S. Chudoba.

listopad - Opozycyjna grupa RPPS z E. Osóbką-Morawskim na czele nawiązała rozmowy z KC PPR w sprawie utworzenia Krajowej Rady Narodowej.

W Warszawie członkowie Socjalistycznej Organizacji Bojowej wykonali akcję podpalenia niemieckiego warsztatu i parku samochodowego.

8 grudnia - S. Chudoba, sekretarz KC RPPS, został rozstrzelany przez Niemców w Warszawie.

15 grudnia - Aresztowano Cezarego Uthkego, dowódcę Brygady Zagłębiowskiej GL PPS (WRN). 29 V 1944 został zamordowany w obozie oświęcimskim.

16 grudnia - W Warszawie odbyło się spotkanie przedstawicieli KC PPR i KC RPPS poświęcone sprawie utworzenia Krajowej Rady Narodowej.

29 grudnia - KC RPPS zatwierdził propozycję przedstawicieli KC PPR w sprawie wspólnego utworzenia Krajowej Rady Narodowej. Jej posiedzenie konstytucyjne przewidywał na dzień 1111944.

31 grudnia - 1 stycznia 1944 - W Warszawie odbyło się konstytucyjne zebranie Krajowej Rady Narodowej. Uczestniczyła w nim m.iru grupa opozycyjnych działaczy RPPS z E. Osóbką-Morawskim na czele, która weszła w skład KRN.

koniec 1943 - Na terenie powiatu radomskiego powstał oddział partyzancki Socjalistycznej Organizacji Bojowej pod dowództwem K. Aleksandrowicza ps. ?Huragan".

1943 - W powiatach Biłgoraj i Puławy powstały oddziały partyzanckie Milicji Ludowej RPPS.

W obozie koncentracyjnym Oświęcim-Brzezinka powstała w wyniku zjednoczenia obozowego ruchu oporu międzynarodowa konspiracyjna Grupa Bojowa Oświęcim. Jej organizacji wojskowej przewodził J. Cyrankiewicz.

1944

styczeń - Ukazał się pierwszy numer pisma "Robotnik", tygodnika politycznego RPPS (KRN).

W Warszawie odbyła się konferencja działaczy RPPS zwołana przez grupę tej partii uczestniczącą w pracach KRN. Odmówiono KC wybranemu na III Zjeździe prawa do kierowania partią i wyłoniono Tymczasowy KC RPPS (KRN), z E. Osóbką-Morawskim jako przewodniczącym.

25 lutego - Przy aktywnym udziale RPPS powstała Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych. Jej organizacją wojskową była PAL. Organem wykonawczym CSDSS był Centralny Komitet Ludowy, utworzony 4 III 1944. W przyjętej deklaracji opowiedział się za demokratyczną rekonstrukcją rządu emigracyjnego i negatywnie odniósł się do KRN.

16 marca - Z Warszawy wyruszyła delegacja KRN (w skład której wchodzili m.in. E. Osóbka-Morawski i J. Haneman), by przez linię frontu przedostać się do Moskwy w celu przeprowadzenia rozmów politycznych z ZG ZPP, CBKP i rządem ZSRR. Delegacja dotarła do Moskwy 16 V.

16 kwietnia - W Warszawie odbyła się krajowa konferencja RPPS (KRN), zwołana przez Tyniczasowy KC RPPS, która postanowiła ściśle współpracować z PPR.

29 kwietnia - Tymczasowy KC RPPS i KC PPR wydały wspólną odezwę 1-majową.

2 maja - Kierownictwo PPS-WRN postanowiło przywrócić partii nazwę PPS.

7 maja - Odbył się IV Zjazd RPPS (KRN), który przyjął platformę polityczną KRN i wezwał wszystkich socjalistów do poparcia KRN i AL. Przewodniczącym Rady Naczelnej został S. Szwalbe, przewodniczącym KC - E. Osóbka-Morawski, a członkami KC - E. Kembrowski, J. Haneman, A. Żaruk-Michalski, F. Baranowski, M. Szyszko, L. Strusińska.

24 czerwca - Na stacji kolejowej Ryczow k. Wadowic zginął w walce z Niemcami A. Rysiewicz, sekretarz OKR (WRN) Kraków.

26 czerwca - RPPS wchodząca w skład CKL przyjęła nazwę PPS-Lewica.

czerwiec - Ukazał się pierwszy numer pisma ?Robotnik", centralnego organu PPS (WRN).

Gwardia Ludowa PPS-WRN przekształcona została w Organizację Wojskową Pogotowia Powstańczego Socjalistów (ÓW PPS).

1 sierpnia - Pierwszą jednostką wojskową, która podjęła walkę powstańczą w Warszawie, był żoliborski batalion OW PPS im. J. Dąbrowskiego.

W powstaniu warszawskim walczyło szereg jednostek wojskowej konspiracji socjalistycznej, m.in. batalion ÓW PPS im. S. Okrzei (Wola), śródmiejski batalion OW PPS, Brygada im. S. Dubois - PAL.

Dowódca socjalistycznego oddziału partyzanckiego w pow. Radomsko, Z. Łęgawik "Brzeszczot", zawarł porozumienie z AL w sprawie współpracy zbrojnej.

połowa sierpnia - W Lublinie powstał Komitet Organizacyjny PPS.

27 sierpnia - W Lubinie powstał komitet organizacyjny Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.

sierpień - Socjalistyczna Organizacja Bojowa i Armia Ludowa w pow. częstochowskim zawarły porozumienie o zbrojnej współpracy.

9 września - Komitet Zagraniczny PPS w W. Brytanii ogłosił apel do ludów świata o pomoc dla powstańczej Warszawy.

10 września - W Lublinie ukazał się pierwszy numer organu Komitetu Organizacyjnego PPS "Barykada Wolności".

10-11 września - W Lublinie odbyła się konferencja członków PPS z terenów wyzwolonych (uznana później za XXV Kongres PPS), która opowiedziała się za poparciem programu PKWN, współpracą z PPR oraz wybrała Tymczasową Radę Naczelną (przewodniczący B. Drobner) i Centralny Komitet Wykonawczy PPS (przewodniczący E. Osóbka-Morawski).

16-17 września - W Rzeszowie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

21 września - Działacze stołecznych organizacji PPS-Lewicy i RPPS wydali w powstańczej Warszawie odezwę solidaryzującą się z odrodzoną PPS.

26 września - W Warszawie organizacje wchodzące w skład KRN i CKL utworzyły Powstańcze Porozumienie Demokratyczne.

8-9 października - W Lublinie odbyły się zlot i konferencja młodzieży socjalistycznej, na której powołano Tymczasowy Zarząd Główny OM TUR.

27 października - W okolicach Oświęcimia zginął w walce z Niemcami K. Jagiełło, współtwórca "Barykady Wolności" i ruchu oporu w obozie oświęcimskim.

11 listopada - W Lublinie ukazał się pierwszy numer pisma ?Robotnik", organu odrodzonej PPS.

17 listopada - Obradowała Tymczasowa Rada Naczelna PPS, która potwierdziła konieczność ścisłej współpracy między PPS a PPR.

20 grudnia - W Lublinie odbyła się konferencja przedstawicieli CKW PPS i KC PPR w sprawie utworzenia Rządu Tymczasowego i współpracy obu partii.

1945

21 stycznia - Dowództwo PAL rozwiązało formację i oddało żołnierzy do dyspozycji władz Rządu Tymczasowego RP.

27 stycznia - Członkowie RN i KC RPPS złożyli oświadczenie o rozwiązaniu partii i wezwali jej członków do wstąpienia do PPS.

29 stycznia - CKW PPS wydał instrukcję określającą zakres działalności partii oraz jej zasady organizacyjne.

styczeń - Kierownictwo PPS-WRN rozwiązało OW PPS.

25-26 lutego - W Warszawie obradowała Tymczasowa RN PPS, która omówiła problemy polityczne i organizacyjne partii oraz sprawy gospodarcze kraju.

4 marca - W Łodzi odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

15 marca - W Krakowie odbyło się spotkanie członków RN PPS wybranych na XXIV Kongresie w 1937, zorganizowane przez kierownictwo PPS-WRN. Spotkanie ujawniło istotne różnice poglądów na Rząd Tymczasowy RP i odrodzoną PPS.

17-18 marca - W Warszawie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

5 kwietnia - W Bydgoszczy odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

15-17 kwietnia - W Warszawie obradowała konferencja krajowa OM TUR, która uchwaliła nowy statut uniezależniający OM TUR od TUR.

22 kwietnia - Ukazał się komunikat CKW PPS i KC PPR o wspólnym organizowaniu obchodów l Maja.

6-7 maja - W Bydgoszczy odbył się I wojewódzki zjazd PPS.

27-28 maja - W Krakowie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

2-3 czerwca - W Poznaniu odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

3-4 czerwca - W Katowicach odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

7 czerwca - Powstała Spółdzielnia Wydawnicza "Wiedza" - instytucja wydawnicza PPS.

10-11 czerwca - W Gdańsku odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

11 czerwca - Przedstawiciele PPS podjęli rozmowy z działaczami PPS-WRN w sprawie ich przystąpienia do odrodzonej partii.

24 czerwca - W Paryżu powstał Komitet Sekcji Odrodzonej PPS.

29 czerwca - 1 lipca - W Warszawie obradował XXVI Kongres PPS, który omówił sprawy: zjednoczenia ruchu socjalistycznego, perspektywy PPS w Polsce demokratycznej oraz wybrał Radę Naczelną, Centralny Sąd Partyjny i Centralną Komisję Rewizyjną. Rada Naczelna wybrała S. Szwalbego swym przewodniczącym, E. Osóbkę - Morawskiego przewodniczącym CKW, a J. Cyrankiewicza - sekretarzem generalnym CKW.

czerwiec - W Krakowie odbyła się narada kierowniczych działaczy PPS (WRN), na której podjęto decyzję o zawieszeniu działalności partii.

10-13 lipca - Odbyły się kolejne rozmowy przedstawicieli PPS i PPS-WRN, zakończone porozumieniem o przystąpieniu PPS-WRN do PPS i dokooptowaniu 1$ działaczy w skład RN PPS.

19 sierpnia - Po kilkakrotnych dyskusjach w klimacie ostrych kontrowersji CKW PPS odrzucił ostatecznie porozumienie z 13 VII i uznał, że członkowie PPS-WRN mogą wstępować do odrodzonej PPS tylko na zasadzie zgłoszeń indywidualnych.

25-27 sierpnia - W Szczecinie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

17-19 września - W Koszęcinie odbyła się Krajowa Konferencja Delegatów OM TUR, która uchwaliła "Zasady młodego turowca".

28 września - CKW PPS i KC PPR omówiły sprawę współdziałania obu partii w ruchu związkowym.

12 października - W Krakowie odbyło się z inicjatywy Z. Żuławskiego spotkanie działaczy przedwojennej PPS i PPS-WRN. Zebrani powołali komitet organizacyjny Polskiej Partii Socjaldemokratycznej, który zwrócił się do Prezydium KRN o zalegalizowanie nowej partii. Odpowiedź była negatywna.

21-22 października - We Wrocławiu obradowała I konferencja wojewódzka PPS.

1 listopada - Ukazał się pierwszy numer miesięcznika CKW PPS - "Przegląd Socjalistyczny".

2 listopada - H. Jabłoński został przewodniczącym ZG TUR.

4 listopada - Rada Naczelna PPS wystąpiła z propozycją utworzenia Bloku Stronnictw Demokratycznych.

16-17 listopada - W Warszawie obradował krajowy zjazd nauczycieli członków PPS.

18-21 listopada - W Warszawie odbył się I Kongres Związków Zawodowych, który utworzył Zrzeszenie Pracowniczych Związków Zawodowych w Polsce i wybrał Komisję Centralną Związków Zawodowych. Jej sekretarzem generalnym został K. Rusinek.

23 listopada - Rozpoczęła działalność Rada Gospodarcza PPS.

30 listopada - Cz. Bobrowski, członek PPS, został prezesem Centralnego Urzędu Planowania.

Powstała Komisja Polityczna CKW PPS w składzie: J. Cyrankiewicz, E. Osóbka-Morawski, K. Rusinek, S. Szwalbe.

19 grudnia - CKW PPS ostatecznie podjął decyzję o przyjęciu do partii Z. Żuławskiego i związanej z nim grupy działaczy, pod warunkiem zaakceptowania założeń odrodzonej PPS. Ustalono, że do RN PPS zostanie dokooptowanych 12 osób z tej grupy.

23 grudnia - Z, Żuławski ogłosił na łamach "Robotnika" oświadczenie: "Wzywam do szeregów jednolitej PPS".

1946

30 stycznia - CKW wystąpił z apelem o utworzenie bloku wyborczego 6 stronnictw politycznych (PPS, PPR, SD, SP, SL, PSL).

17 lutego - Rozpoczęła działalność Socjalistyczna Agencja Prasowa, zorganizowana przez PPS.

18 lutego - W Warszawie rozpoczęła pracę Centralna Szkoła Partyjna PPS.

25 marca - Prezydium CKW PPS wysunęło propozycję przeprowadzenia w kraju referendum ludowego w sprawie zagadnień ustrojowych i polityki zagranicznej Polski.

31 marca - Odbyło się posiedzenie RN PPS, która dokooptowała do swego składu 6 osób z grupy działaczy związanych z Z. Żuławskim. Ponieważ, wg ustaleń z 19 XII 1945, do RN miało wejść 12 osób z tej grupy, trzech dokooptowanych, w tym Żuławski, odmówiło na znak protestu przyjęcia mandatów.

28-29 kwietnia - W Warszawie odbył się zjazd socjalistycznej młodzieży akademickiej, który reaktywował Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, uchwalił jego statut i deklarację ideową oraz wybrał władze organizacji

7-19 maja - Delegacja PPS uczestniczyła w pierwszej po wojnie międzynarodowej konferencji partii socjalistycznych w W. Brytanii.

9-10 czerwca - W Olsztynie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

17 czerwca - W Warszawie rozpoczął się zjazd członków PPS, uczestników walki zbrojnej z Niemcami.

27-25 lipca - Obradowała I konferencja stołecznej organizacji PPS.

5 sierpnia - W Szczecinie odbyła się I konferencja wojewódzka PPS.

10 sierpnia - Rozpoczęła działalność Rada Chłopów Socjalistów PPS.

25 sierpnia - Obradowała RN PPS, która opowiedziała się za kontynuowaniem jednolitofrontowej polityki partii.

10 listopada - Rozpoczęła działalność Rada Kobiet PPS.

28 listopada - CKW PPS i KC PPR zawarły umowę o jedności działania.

7-9 grudnia - Delegacja PPS uczestniczyła w pierwszej konferencji partii socjalistycznych Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej, jaka odbyła się w Pradze.

1947

19 stycznia - W wyborach do Sejmu Ustawodawczego PPS uzyskała 116 mandatów poselskich.

3 lutego - Powstał Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów (klub poselski PPS), którego przewodniczącym został J. Hochfeld.

8 lutego - Sekretarz generalny CKW PPS, J. Cyrankiewicz, został prezesem Rady Ministrów.

7 maja - CKW PPS podjął uchwałę w sprawie jednolitego frontu klasy robotniczej w Polsce.

22-24 czerwca - W Warszawie odbył się I Krajowy Zjazd OM TUR. Przewodniczącym wybranego KC został L. Motyka.

29 czerwca - E. Osóbka-Morawski ustąpił ze stanowiska przewodniczącego CKW PPS, które powierzono K. Rusinkowi.

20 sierpnia - OM TUR i ZWM zawarły umowę o współpracy.

13 września - Odbyło się wspólne posiedzenie CKW PPS i KC PPR poświęcone zaostrzeniu sytuacji międzynarodowej związanemu z ofensywą sił imperialistycznych.

13 października - ZNMS i AZWM "Życie" zawarły umowę o jedności działania.

21 października - CKW PPS podjął uchwałę opowiadającą się za międzynarodową jednością socjalistów i komunistów.

28 listopada - 2 grudnia - Przedstawiciele PPS uczestniczą w konferencji partii socjalistycznych w Amsterdamie, która utworzyła Komitet Międzynarodowych Konferencji Socjalistycznych (Co-misco).

14-17 grudnia - We Wrocławiu obradował XXVII Kongres PPS, który podkreślając konieczność dalszego umacniania jedności działania PPS i PPR stwierdził, że PPS jest potrzebna narodowi polskiemu. Kongres wybrał Radę Naczelną, Centralny Sąd Partyjny, Centralną Komisję Rewizyjną i sekretarza generalnego CKW, którym został J. Cyran-kiewicz. Rada Naczelna wybrała swym przewodniczącym S. Szwalbego oraz wybrała CKW, którego przewodniczącym został K. Rusinek.

1948

8 stycznia - W Warszawie odbyła się konferencja literatów członków PPS.

14 marca - OM TUR wystąpiła z Międzynarodówki Młodzieży Socjalistycznej.

17 marca - Na posiedzeniu Rady Stołecznej PPS sekretarz generalny CKW J. Cyrankiewiez wygłosił referat formułujący zasady zjednoczenia PPS i PPR.

22 marca - PPS wystąpiła z Comisco.

23 marca - CKW PPS podjął rezolucję akceptującą rozpoczęcie przygotowań do zjednoczenia ruchu robotniczego w Polsce.

3 kwietnia - Odbyło się wspólne posiedzenie CKW PPS i KC PPR, które uchwaliło rezolucję stwierdzającą potrzebę zjednoczenia ruchu robotniczego i określającą główne etapy oraz kierunki przygotowań do zjednoczenia. Podjęto decyzję o budowie Domu Zjednoczonej Partii Klasy Robotniczej.

23 kwietnia - Rada Naczelna PPS poparła idee jedności organicznej partii klasy robotniczej.

10 maja - Rozpoczęło się wspólne szkolenie ideologiczne członków PPS i PPR.

5-8 czerwca - W Warszawie odbyła się konferencja działaczy lewicy socjalistycznej z Czechosłowacji, Finlandii, Włoch, Francji, Węgier i Polski.

10 czerwca - Zjazd OM TUR opowiedział się za zjednoczeniem organizacji młodzieży polskiej.

16-17 lipca - We Wrocławiu odbył się Kongres Jedności Młodzieży Akademickiej, który utworzył Związek Akademickiej Młodzieży Polskiej.

20-27 lipca - We Wrocławiu odbył się I Zjazd Związku Młodzieży Polskiej, powstałego z połączenia ZWM, OM TUR, ZMW "Wici", ZMD.

18-22 września - Obradowała Rada Naczelna PPS, która dokonała krytycznej oceny tradycji partii i uznała za słuszne zjednoczenie partii na zasadach marksizmu-leninizmu. Z funkcji przewodniczącego RN ustąpił S. Szwalbe, a objął ją S. Kowalczyk. Z funkcji przewodniczącego CKW ustąpił K. Rusinek, objął ją H. Swiątkowski.

wrzesień - Rozpoczęła się weryfikacja członków PPS i PPR przed zjednoczeniem obu partii. Do grudnia 1948 usunięto z PPS - 13% członków, z PPR - 3% członków.

3 listopada - Odbyło się wspólne posiedzenie CKW PPS i KC PPR poświęcone przygotowaniom do zjazdu zjednoczeniowego.

14 grudnia - W Warszawie obradowały XXVIII Kongres PPS i II Zjazd PPR, które podjęły uchwały o zjednoczeniu partii. 15-21 grudnia - W Warszawie odbył się Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, na którym utworzono Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą.

Start

Tradycje

Program

Statut

Władze

Dokumenty RN

Organizacje

Kontakt

Archiwum

Forum

---