DZIAŁ: UKŁAD WYDALNICZY - OSMOREGULACJA

OPRACOWANIE

1.Wyjaśnić pojęcie:

wydalanie- usuwanie z organizmu substancji zbędnych lub szkodliwych produktów przemiany materii (np.:mocznik, CO2,woda)

osmoregulacja - utrzymanie właściwego składu i ciśnienia osmotycznego w płynach ustrojowych( np.we krwi, ,limfie)

2.Wymienić narządy wspomagające układ wydalniczy.

Rolę wspomagającą pełnią:

Skóra (wydala wodę, sole mineralne, mocznik,Co2

Płuca (wydala Co2 i niewielkie ilości wody)

Górne drogi oddechowe (woda)

układ pokarmowy (woda w kale)

3.Przedstawić schematycznie budowę układu wydalniczego

Układ wydalniczy

Nerki przewody:

a) moczowody,

b) pęcherz moczowy,

c) cewka moczowa.

4.Opisać schemat budowy układu wydalniczego ( 2 nerki,2 moczowody, pęcherz moczowy ,cewka moczowa)

5.Wymienić drogi wyprowadzające mocz.

Drogi wyprowadzające mocz: 2 moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa

6.Określić: położenie morfologię nerek

położenie - nerki leżą po obu stronach kręgosłupa, na wysokości trzech górnych kręgów lędźwiowych, nerka lewa leży wyżej

morfologia nerek -

• kształt ziaren fasoli, dł. około.15 cm, waga 150 g.

7.Opisać przekrój poprzeczny przez nerkę zaznaczając:

Korę, rdzeń, piramidy, kielichy nerkowe, miedniczkę nerkową.

8.Opisać schemat przedstawiający przekrój poprzeczny przez nerkę

9.Wymienić warstwy nerki .

Warstwy nerki : kora nerki, rdzeń,

10.Wymienić elementy budujące warstwę: korową , rdzenną

Warstwę korową budują: ciałko nerkowe, kanalik kręty I rzędu, kanalik kręty II rzędu.

Rdzeń nerki budują: pętla Henlego i kanalik zbiorczy.

11.Wyjaśnić pojęcie: nefron.

Nefron - podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna nerki.

12.Opisać budowę nefronu:

Nefron składa się n z następujących elementów:

1.Ciałko nerkowe zbudowane z kłębuszka nerkowego.(Kłębuszek nerkowy

to sieć naczyń włosowatych )oraz z torebki Bowmana (kielichowate rozszerzenie kanalika nefronu otaczające kłębuszek nerkowy.).

2.Kanalik nefronu podzielony na kanalik kręty I rzędu, pętla Henlego, kanalik kręty II rzędu.

13.Wymienić 2 główne elementy budujące nefron

Elementy budujące nefron: ciałko nerkowe ,kanalik nefronu.

14.Opisać ciałko nerkowe, torebkę Bowmana, kanalik nerkowy.

Ciałko nerkowe: zbudowane z kłębuszka nerkowego oraz z torebki Bowmana

Kłębuszek nerkowy utworzony jest przez sieć naczyń krwionośnych, włosowatych.

Torebka Bowmana to kielichowate rozszerzenie kanalika nefronu otaczające kłębuszek nerkowy..

Kanalik nerkowy(nefronu) podzielony na kanalik kręty I rzędu, pętla Henlego, kanalik kręty II rzędu.

15.Odczytać położenie poszczególnych elementów nefronu w korze i rdzeniu nerki

Warstwę korową budują: ciałko nerkowe, kanalik nerkowy ( kanalik kręty I rzędu,

kanalik kręty II rzędu.)

Rdzeń nerki budują: pętla Henlego i kanalik zbiorczy.

16.Określić ,które elementy nefronu tworzą część :korową, rdzenną.

17.Wyjaśnić budowę sieci dziwnej w nefronie.

Do nerki uchodzi tętnica nerkowa transportująca substancje potrzebne oraz zbędne.

Tętnica rozdziela się na tętniczki doprowadzające krew (mają większe światło)

Tętniczki rozdzielają się na sieć drobnych naczyń włosowatych (tworzą kłębuszek naczyniowy).

W kłębuszku odbywa się proces filtrowania krwi

.Z kłębuszka naczyniowego bierze początek tętniczka odprowadzająca (posiada małe światło).

Tętniczki odprowadzające łączą się w drobne żyły .

Drobne żyły łączą się w żyłę nerkową ,która wyprowadza krew z nerki pozbawioną substancji szkodliwych.

Sieć dziwna to sieć tętniczo- tętnicza czyli

tętniczka doprowadzająca -naczynia włosowate -tętniczka odprowadzająca.

18.Wymienić etapy powstawania moczu

Etapy powstawania moczu: filtracja, resorbcja ,sekrecja

19.Opisać etapy powstawania moczu

Filtracja - odbywa się w ciałku nerkowym, w sieci naczyń włosowatych powstaje wysokie ciśnienie dzięki temu, że tętniczka doprowadzająca ma większą średnicę, odprowadzająca mniejszą.

Ściana torebki Bowmana zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego płaskiego.

Śródbłonek naczyń włosowatych --------proces dyfuzji --------nabłonek jednowarstwowy plaski torebki Bowmanna. Dyfuzja polega na przenikaniu do wnętrza torebki wody, soli mineralnych, glukozy, aminokwasów.

Przesącz ten określamy jako mocz pierwotny

Nie przenikają cząsteczki duże - krwinki, białko.

Resorbcja - odbywa się w kanaliku krętym I rzędu oraz w pętli Henlego.

Resorbcja to proces wchłaniania zwrotnego składników moczu pierwotnego przez ścianę kanalika krętego I rzędu (ścianę tworzy nabłonek jednowarstwowy sześcienny).

Substancje wchłaniane to: glukoza, aminokwasy, witaminy.

W pętli Henlego odbywa się zagęszczanie moczu polegające na wchłanianiu wody. Wchłanianie zwrotne wody reguluje hormon wazopresyna ( wytwarzany przez podwzgórze.)

Sekrecja - odbywa się w kanaliku krętym II rzędu. Kanaliki są oplecione siecią naczyń włosowatych z których

do kanalika dostają się hormony, antybiotyki, sulfonamidy ,jony H +

Powstaje mocz ostateczny ,który zawierza sole mineralne, dużo mocznika,, nie ma glukozy aminokwasów, subst.. odżywczych.

Ilość wytwarzanego moczu wtórnego w ciągu doby- 2 litry.

20.Wyjaśnić proces :filtracji, resorbcji, sekrecji.

21.Podać nazwy części nefronu w których zachodzi filtracja, resorpcja, sekrecja.

Filtracja - w ciałku nerkowym,

Resorbcja - kanalik kręty I rzędu ,pętla Henlego,

Sekrecja - kanalik kręty II rzędu

22.Określić skład chemiczny moczu pierwotnego i wtórnego.

Składniki moczu	Mocz pierwotny	Mocz wtórny
woda	+	+
aminokwasy	+	------
białko	------	------
krwinki	------	-------
witaminy	+	------
mocznik	+	+
hormony	-------	+
antybiotyki	-------	+
Jony H+	-------	+
Sole minaeralne	+	+

23.Wpisać w tabelę procesy zachodzące w poszczególnych częściach nefronu

Element nefronu	Proces
Ciałko nefronu	filtracja
Kanalik kręty I rzędu	Resorpcja obowiązkowa glukozy, aminokwasów, soli mineralnych
Pętla Henlego	Zagęszczanie moczu - wchłanianie wody
Kanalik kręty II rzędu	Resorpcja nadobowiązkowa -wchłanianie wody, soli mineralnych, Sekrecja -dostanie się do wnętrza kanalika lekarstw, sulfonamidów,

24.Określić ,jakie procesy odbywają się w pętli Henlego

W pętli Henlego - zagęszczanie moczu polegające na wchłanianiu wody

25.Podać właściwości moczu osoby zdrowej

Właściwości moczu osoby zdrowej:

Ciecz przeźroczysta, barwa słomkowa, odczyn lekko kwaśny ( pH 6),

Składniki:

Woda, związki azotowe (mocznik, kwas moczowy, kreatyna, amoniak ),

Sole mineralne (NaCl),barwniki..

26.Analizować wyniki badania moczu.- OPERON -tabela str.193

27.Określić prawidłową wartość poziomu glukozy we krwi człowieka.

28.Określić próg nerkowy dla glukozy

Próg nerkowy dla glukozy wynosi 160 -180 mg%

29.Wskazać cechy moczu świadczące o nieprawidłowościach

zabarwienie moczu -brunatne -objaw wirusowego zapalenia wątroby ,

glukoza w moczu - tzw.cukromocz -świadczy o cukrzycy,

białka w moczu - białkomocz -świadczy o uszkodzeniu ciałek nerkowych.

Erytrocyty w moczu -krwiomocz-stan zapalny układu moczowego

30.Określić ,jakie choroby można stwierdzić na podstawie przeprowadzonych badań moczu.

(odp. w zad.29)

31.Określić funkcje nerek:

1.wydalanie produktów zbędnych i szkodliwych np.: mocznika

2.wydalanie leków, toksyn,

3.regulacja gospodarki wodnej( zatrzymywanie lub pozbywanie się nadmiaru wody),

4.regulacja stężenia elektrolitów( Na + ,K+, Cl-

5.utrzymywanie prawidłowej wartości ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych,

6.utrzymywanie właściwego pH ( wydalanie H+)

7.produkcja hormonu ERYTROPOETYNY ( pobudza wytwarzanie erytrocytów

w szpiku kostnym)

32.Udowodnić ,że nerki są jednym z ważniejszych narządów utrzymujących homeostazę

w organizmie w organizmie

Nerki utrzymują homeostazę w organizmie dzięki.......( ZAD.31 -funkcje nerek )

33.Określić rolę hormonu - erytropoetyny wytwarzanego przez nerki.( zad.31.)

34.Wymienić choroby układu wydalniczego

Choroby układu wydalniczego:

Kamica nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek,.

Moczówka prosta.

Zapalenie pęcherza moczowego

35.Wymienić choroby układu wydalniczego oraz określić ich przyczyny.

Choroby układu wydalniczego:

Kamica nerkowa-wytrącają się grudki soli kwasu moczowego, szczawianu wapnia, fosforanu wapnia,,

Bolesne ataki - złogi przemieszczają się z nerki do moczowodu.i moczowodem do pęcherza moczowego leczenie-kruszenie ultradźwiękami, usuwanie chirurgiczne. Przyczyną może być zastój moczu ,obecność nabłonków wokół, których krystalizują się sole,przyjmowanie małych ilości płynow.

Moczówka prosta -nadmierne wydalanie moczu ,przyczyna -niedobór wazopresyny.

Stany zapalne nerek, pęcherza moczowego-przyczyną wirus ,bakteria

38.Wyjaśnić ,na czym polega dializa

Dializa to pozaustrojowe oczyszczanie krwi w urządzeniu zwanym sztuczną nerka.

39.Wyjaśnić ,w jaki sposób odbywa się kontrola wydalania moczu

Kontrola za pomocą układu nerwowego( ośrodkowy wydalania moczu znajduje się w rdzeniu kręgowym -odcinek krzyżowy) , hormonalna ( podwzgórze - produkuje hormony np. wazopresynę ,która powoduje zmniejszenie ilości wydalanej wody w moczu.

40.Wymienić hormony regulujące wydalanie moczu (zad.41.)

41.Określić miejsce wytwarzania i role hormonów:

1. wazopresyna (hormon antydiuretyczny)-wytwarzany przez podwzgórze, wpływa na kanaliki nerkowe. kanaliki intensywnie wchłaniają wodę ,która dostaje się do osocza krwi , mocz jest zagęszczony

2. renina -angiotensyna -aldosteron

3. Renina -nerka ,w aparacie przykłębuszkowym, powoduje wzrost ciśnienia krwi w nerkach,

4. Angiotensyna - pobudza korę nadnerczy do produkcji aldosteronu

5. Aldosteron - produkowany przez korę nadnerczy

6. Trzy hormony : Renina- Angiotensyna- Aldosteron-wpływają na wzrost resorpcji Na + w nabłonku kanalików nerkowych.. Na+ jest zatrzymywany w organizmie.

7. Natriuretyczny czynnik przedsionkowy -przedsionki serca-powoduje wzrost wydalania sodu z moczem ,powoduje obniżenie ciśnienia krwi.

42.Wymienić źródła wody dla naszego organizmu.

Źródła wody: napoje, woda w pokarmie, woda metaboliczna( powstaje w komórkach)

43.Okreslić sposoby utraty wody przez organizm.

Straty wody: z moczem, parowanie przez skórę i drogi oddechowe, z kałem

44.Określić znaczenie wody w organizmie.

Znaczenie wody w organizmie:

Jest składnikiem budulcowym,

umożliwia transport substancji w niej rozpuszczonych (glukoza, aminokwasy, sole mineralne,)

Dobre środowisko reakcji chemicznych,

Bierze udział w reakcjach chemicznych jest substratem ( do fotosyntezy)

lub produktem (w oddychaniu komórkowym powstaje woda metaboliczna )

bierze udział w procesach termoregulacji,

45.Wyjaśnić ,na czym polega higiena układu wydalniczego

Higiena układu wydalniczego:

Przestrzegania zasad higieny osobistej(podmywania się, codzienna zmiana bielizny)

Nieprzetrzymywanie moczu, regularne wypróżniania pęcherza.

46.Wyjaśnić czy mocz ostateczny jest roztworem hipo-, hiper-, czy izotonicznym

Mocz wtórny jest roztworem hipertonicznym - w małej ilości wody 1,5-2 l) znajduje się duże stężenie mocznika. Stężenie moczu jest wyższe od płynów ustrojowych ,co pozwala na oszczędzanie wody

w środowisku lądowym.

47.Wyjaśnić ,kiedy organizmowi grozi susza osmotyczna (zad.53)

48.Wyjaśnić jaki wpływ na utrzymanie homeostazy ma układ wydalniczy.

Nerki zapewniają utrzymanie homeostazy poprzez utrzymanie prawidłowego bilansu wodno -mineralnego oraz usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.

49.Wymienić związki azotowe, które są produktami przemiany materii

Końcowym produktem przemiany aminokwasów jest silnie toksyczny amoniak.

Amoniak przekształcany jest w mocznik - dobrze rozpuszczalny w wodzie oraz nierozpuszczalny w wodzie kwas moczowy.

50.Scharakteryzowac zwierzęta ze względu na rodzaj wydalanych zbędnych produktów przemiany białkowej.(zad.51)

51.Scharakteryzować zwierzęta: a) amonioteliczne, b) ureoteliczne, c) urikoteliczne

Zwierzęta amonioteliczne - wydalają amoniak. Amoniak jest silnie toksyczny, dobrze rozpuszcza się w wodzie. Usuwanie amoniaku odbywa się na drodze dyfuzji. Przykłady: bezkręgowce wodne, ryby kostnoszkieletowe, larwy płazów( kijanka) , gady ( aligatory ,krokodyle)

Zwierzęta ureoteliczne - wydalają mocznik ,który jest mniej szkodliwy od amoniaku,

Przykłady: dorosłe płazy, ryby chrzęstne,ssaki.

Zwierzęta urikoteliczne - przetwarzają amoniak w kwas moczowy lub guaninę.

Kwas moczowy jest mało toksyczny i trudno rozpuszczalny w wodzie. Zwierzęta te mocno oszczędzają wodę. Przykład: pajęczaki, owady, gady , ptaki.

Grupa zwierząt	Końcowy produkt przemian aminokwasów	Środowisko życia
Bezkręgowce słodkowodne	amoniak	woda
Owady, pajęczaki	Kwas moczowy	ląd
Ryby chrzęstnoszkieletowe	mocznik	woda
Ryby kostnoszkieletowe	Mocznik ,amoniak	woda
Płazy /dorosłe	mocznik	ląd
Płazy/ larwa	amoniak	woda
gady	Kwas moczowy	ląd
ptaki	Kwas moczowy	ląd
ssaki	mocznik	ląd

52 Określić typy układów wydalniczych występujących u: Płazińców, obleńców, pierścienic, pajęczaków, owadów i kręgowców

układ protonefrydialny- Płazińce, obleńce. Zbudowany jest z komórek płomykowych, które

na zasadzie dyfuzji usuwają zbędne produkty.

Metanfrydialny - u pierścienic .W każdym metamerze znajduje się para nefrydiów.

Cewki Malpighiego -pajęczaki, owady .Są to palczaste uwypuklenia jelita środkowego.

Nerki - kręgowce.

53.Wyjaśnić regulacje bilansu wodno - mineralnego u ryb morskich.

Ryba morska kostnoszkieletowa ( tuńczyk) żyje w środowisku hipertonicznym(duże ilości NaCl )

Tuńczyk pije wodę morską. Nadmiar Cl- jest usuwany przez skrzela. Nadmiar pozostałych jonów usuwają nerki (mocz), z kałem. W woda z organizmu łatwo wydostaje się z ciała zgodnie

z gradientem osmotycznym. Rybom grozi odwodnienie czyli susza osmotyczna.

Ryba -------► woda z ryby-------► -środowisko

54.Wyjaśnić regulacje bilansu wodno-mineralnego u ryb chrzęstnoszkieletowych

Ryba chrzęstnoszkieletowa (rekin)- żyją w morzach.

We krwi zatrzymuję duże stężenie mocznika Ich płyny ustrojowe maja wyższe stężenie substancji

od wody morskiej stąd wnętrze jest hipertoniczne. Woda wnika przez nabłonek skrzeli do krwi ryby.

Nerki usuwają nadmiar wody.

55.Wyjaśnić regulacje bilansu wodno-mineralnego u ryb słodkowodnych

Ryby słodkowodne ( karp) .Ich wnętrze jest hipertoniczne w stosunku do wody słodkiej. Woda wnika do ryb przez skrzela i nabłonek jamy gębowej. Nadmiar wody znajduje się w moczu. Mocz jest silnie rozcieńczony. Ryby chronią się przed napęcznieniem

Środowisko --------► woda ---------► ryba

56.Wyjaśnić regulacje procesów osmoregulacyjnych u zwierząt wodno- lądowych

Np. Zaba wodna - narządem osmoregulacji są nerki oraz silnie ukrwiona skóra.

57.Wyjaśnić regulacje procesów osmoregulacyjnych u zwierząt lądowych

Np. człowiek -narządami regulującymi bilans wody i soli mineralnych w organizmie są nerki, skóra, płuca i przewód pokarmowy.

8

---