E K O N O M I A
Pytania egzaminacyjne v. 1.0

Opracowanie:
Badfish

1. Rynek i jego elementy.

Rynek to miejsce, w ramach którego dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr, czyli produktów i usług. Rynek jest zazwyczaj zorganizowany instytucjonalnie.

Przykłady rynków:

1. Giełda,

2. Rynek pracy,

3. Motoryzacyjny,

4. Walutowy,

5. Bankowy,

6. Kamieni szlachetnych.

Elementy rynku:

• popyt

• podaż

• cena

2. Kluczowe podmioty gospodarcze.

Podmioty gospodarcze - wszyscy aktywni uczestnicy procesu gospodarczego (jednostki, grupy, społeczeństwa). Współcześnie do podstawowych podmiotów gospodarczych zaliczamy:

1. Gospodarstwa domowe ludności - funkcje produkcyjne - praca dla zdobycia dochodów funkcje konsumpcyjne.

2. Przedsiębiorstwa - ludzie dysponujący określonymi środkami produkcji (ziemia, lokale, maszyny, budynki, surowce, środkami pieniężne i transportowe), które są niezbędne do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego lub usług.

3. Państwo - jego rola jest zróżnicowana, np. USA - największy liberalizm gospodarczy lub znaczna ingerencja, np. Korea Pn., Białoruś, Laos, Wietnam.

3. Zasoby ekonomii.

1) Naturalne - odnawialne (np. lasy, energia słoneczna) i nieodnawialne (np. ropa naftowa). Są to dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez ludzi.

2) Ludzkie - ludzie wraz z ich doświadczeniami, umiejętnościami, kwalifikacjami.

3) Kapitałowe:

1. kapitał rzeczowy - wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych, będące wytworem pracy człowieka: środki pracy - maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia przy pomocy których wytwarza się produkty, usługi; przedmioty pracy - surowce i półfabrykaty które służą do wyprodukowania określonych prac, usług.

2. kapitał finansowy - środki pieniężne występujące w różnych postaciach, np. gotówka, kredyt, papiery wartościowe.

4. Pojęcie i typy systemów gospodarczych.

System gospodarczy - ogół elementów, które tworzą gospodarkę danego kraju.

System ten obejmuje:

1. Zasoby materialne - przestrzeń geograficzną, z występującymi na niej zasobami naturalnymi oraz wytworzone przez ludzi środki produkcji i konsumpcji (sfera realna).

2. Działalność gospodarcza - proces wytwarzania dóbr i usług, które służą zaspokojeniu potrzeb (sfera realna).

3. Reguły i normy prawne - sposób tworzenia, pozycję i zasady funkcjonowania podmiotów usług (sfera regulacyjna).

Typy systemów gospodarczych:

1. Wspólnota pierwotna

2. Niewolnictwo

3. Feudalizm

4. Kapitalizm

5. Socjalizm

Podział w współczesnych systemów ekonomicznych (żaden nie występował w czystej postaci):

1. Samoregulujące = wolny rynek.

2. Sterowane przez państwo.

3. Mieszane.

Główną cechą systemów ekonomiczno-społecznych współcześnie jest własność czynników produkcji.

5. Gospodarka rynkowa i centralnie planowana.

Gospodarka rynkowa	Gospodarka planowa
Prywatna własność środków produkcji	Państwowa własność środków produkcji
Konkurencyjność, doskonała konkurencja	Brak konkurencji
Ceny kształtowane przez rynek	Administracyjne kształtowanie cen
Komercyjne instytucje państwowe- wielość	Brak
Brak	Główny regulator i koordynator gospodarki to państwo, plan centralny
Racjonalniejsze wykorzystanie zasobów	Centralizacja gospodarki i planowania
Duża innowacyjność i elastyczność	Duża izolacja od procesów i zjawisk z gospodarki światowej
Samoczynne ustalanie się mechanizmów	Planowane centralnie - przez państwo, brak samoczynnych mechanizmów

6. Cena - pojęcie i funkcje.
Cena - wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Funkcje ceny:

1. Agregacyjna - umożliwia mierzenie nakładów i efektów,

2. Informacyjna - parametr wpływający na decyzje konsumentów i producentów,

3. Redystrybucyjna - zmiana poziomu cen wpływa na przesunięcia dochodów,

4. Stymulacyjna - na podstawie relacji popytu i podaży skłania wytwórców do działań zgodnych z wymogami rynku.

7. Popyt.

Popyt - ilość dóbr, na które występuje zapotrzebowanie ze strony konsumentów.

1. Popyt efektywny - konsument chce kupić i stać go,

2. Popyt potencjalny - konsument chce, ale nie ma możliwości kupna.

Producent zgłasza popyt na poszczególne siły robocze, półfabrykaty, itp. Konsument zgłasza popyt na usługi i produkty.

Prawo popytu rynkowego - wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta, pomiędzy zmianami ceny i zmianami popytu na dane dobro występuje zależność odwrotnie proporcjonalna (ceteris paribus).

Ceteris paribus - założenie niezmienności pozostałych warunków, czynników mających wpływ na dane zjawisko ekonomiczne (zmienia się tylko cena).

Czynniki pozacenowe wpływające na zmianę popytu rynkowego:

1. Dochody konsumenta - ich wzrost zwiększa rozumiany popyt, spadek zmniejsza,

2. Gusty i preferencje konsumenta - dotyczy indywidualnych zachowań w stosunku do kupowanych dóbr np. moda,

3. Efekty naśladownictwa i demonstracji - gdy popyt indywidualny konsumenta na dane dobro zmienia się w zależności od popytu rynkowego, czyli od wyboru pozostałych konsumentów.

1. efekt snobizmu - gdy wielkość popytu na dane dobro zgłaszana przez konsumenta zmienia się w odwrotny sposób w porównaniu do zmian wielkości popytu zgłaszanego przez pozostałych konsumentów (wszyscy kupują- ja nie kupuję, nikt nie kupuje - ja kupuję),

2. efekt Veblena - charakterystyczny dla dóbr luksusowych, im wyższa cena, tym wyższy popyt (zaprzeczenie prawa popytu), np. samochody, jachty, pióra; chęć nie użytkowania, a wywarcia wrażenia,

3. efekt Giffena - rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt, dotyczy tylko dóbr podstawowych (zapewniających jednostce minimum egzystencji, np. woda, ziemniaki, chleb, sól), konsumenci muszą kupować te dobra, bo tylko na nie ich stać, rosnąca cena tego nie zmieni,

4. efekt spekulacyjny - zjawisko to polega na tym, że wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu, jeżeli konsumenci będą przewidywali, że w najbliższym czasie ceny będą wzrastały. I odwrotnie, spadkowi ceny może towarzyszyć spadek popytu jeżeli konsumenci będą przewidywać, że w najbliższym czasie ceny nadal będą ulegały obniżeniu.

4. Ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych - substytuty np. masło i margaryna. Wzrost ceny dobra x przy niezmiennej cenie dobra y przesunie popyt w kierunku dobra y. dwa dobra są substytutami, gdy zmiana ceny (wzrost lub spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt konsumenta w kierunku dobra tańszego. Komplementarne np. paliwo i auto. Dwa dobra są komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro. Wzrost ceny dobra x powoduje spadek popytu na dobro y.

5. Liczba ludności - ze wzrostem liczby ludności wzrastają rozmiary popytu, przy spadku zmniejszają się,

6. Przewidywania cen relatywnych - kupujący mogą przewidywać wzrost lub spadek cen na dany produkt (wyprzedzanie w czasie). Antycypacje popytu występują z wielką siłą w okresie długotrwałej i silnej inflacji.

8. Podaż.

Podaż - ilość dóbr oferowane na rynku przez producentów ma rynku.

Prawo podaży rynkowej - wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi, ceteris paribus, do wzrostu oferowanych ilości tego produktu. Sytuacja taka ma miejsce, ponieważ przy wyższej cenie produkcja staje się bardziej korzystna, co skłania producentów do zwiększenia ilości oferowanych produktów na rynku i z drugiej strony spadek ceny produktu, ceteris paribus, zmniejszenie ilości oferowanych produktów, tzn. produkcja staje się mniej opłacalna ze względu na niższą cenę produktu.

Czynniki pozacenowe wpływające na zmianę podaży:

1. Ceny czynników produkcji np. energia, transport, płace, surowce. Wzrost tych czynników powoduje zmniejszenie podaży i odwrotnie,

2. Technologia - nowa technologia obniża koszty wytwarzania jednostki produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowność produkcji,

3. Podatki i subsydia- każdy nowy podatek, upływa niekorzystnie na krzywą podaży, powodując ograniczenie ich rozmiarów. Subsydia (dopłaty) traktowane są jako elementy zmniejszające koszty, w rezultacie czego rozmiary podaży ulegają wzrostowi,

4. Przewidywanie cen - wyższa cena w przyszłości powoduje zmniejszenie podaży w teraźniejszości.

5. Liczba przedsiębiorstw w gałęzi - wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilość oferowanych produktów.

9. Równowaga cenowa.
Równowaga na rynku jest określana przez cenę CE ( polska 3 zł.) w punkcie przecięcia się krzywej popytu i krzywej podaży. Przy cenie CE nie występuje ani nadwyżka, ani niedobór.

Punkt E - punkt równowagi dla producenta i konsumenta.

Obszar B - nadwyżka, obszar A- niedobór.

Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się powyżej punktu E - mianowicie wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów i jednocześnie zwiększenie rozmiarów podaży ze strony producentów.

Niedobór istnieje tylko dlatego, że cena towaru jest zbyt niska, w rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do rozmiarów podaży jaką producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie.

10. Cenowa elastyczność popytu.
Cenowa elastyczność popytu - stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny (ceteris paribus), wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:

E_d(p) - cenowa elastyczność popytu,

- wyrażona w procentach zmiana zgłaszanego zapotrzebowania na dobro w sztukach,

- wyrażona w procentach zmiana ceny.

Cenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.

• Dla | E_d(p) | = 0 popyt doskonale nieelastyczny (popyt sztywny) zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu;

• Dla | E_d(p) | > 0 wzrost ceny powoduje spadek wielkości popytu:

• dla
  popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa zmiana ceny;

• dla | E_d(p) | = 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny;

• dla | E_d(p) | > 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny;

• Dla
  popyt doskonale elastyczny - minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu

11. Cenowa elastyczność podaży.

Cenowa elastyczność podaży - stosunek procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny.

Elastyczność cenowa podaży (ES) pokazuje jak pod wpływem zmiany ceny danego produktu zmienia się wielkość podaży oferowanej przez przedsiębiorstwo (ceteris paribus).

ε_xS - elastyczność podaży względem czynnika x (cena)

ΔS - przyrost podaży

S - wielkość podaży

Δx - przyrost czynnika x (cena)

x - wartość czynnika x (cena)

Stosunek procentowej zmiany wielkości podaży na dane dobro, do procentowej zmiany jego ceny:

• ES > 1 ⇒ podaż elastyczna - jednostkowa zmiana ceny wywołuje więcej niż jednostkową zmianę wielkości podaży.

• 0 < ES < 1 ⇒ podaż nieelastyczna - jednostkowa zmiana ceny powoduje mniej niż jednostkową zmianę wielkości podaży.

• ES = 1 ⇒ podaż jednostkowa - jednostkowa zmiana ceny wywołuje jednostkową zmianę wielkości podaży.

• ES = ∞ ⇒ podaż doskonale elastyczna - dla danej ceny podaż może przyjąć dowolną wielkość.

• ES = 0 ⇒ podaż doskonale nieelastyczna (sztywna) - dla danej ceny podaż przyjmuje stałą wielkość, nie reaguje na zmianę ceny.

12. Przedsiębiorstwo - kryteria, pojęcie.

Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza, wyodrębniona pod względem techniczno-organizacyjnym i ekonomicznym, która prowadzi działalność produkcyjną, handlową, usługową, nastawioną na osiąganie zysków.

Zysk jest ekonomicznym wyznacznikiem działalności przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie osiągające zysków nie ma racji bytu w gospodarce rynkowej.

Kryteria podziału przedsiębiorstw:

1. Kryterium wielkości:
   -mikro (zatrudniają 2-9 osób, roczny obrót poniżej 2 mln, suma bilnasowa aktywów poniżej 2 mln
   -małe (0-49 osób, roczny obrót poniżej 10 mln, suma bilansowa aktywów poniżej 10 mln ),
   -średnie (50-249 osób, roczny obrót poniżej 43 mln, suma bilnasowa aktywów poniżej 20 mln),
   -duże (powyżej 250 osób, roczny obrót powyżej 43 mln, suma bilnasowa aktywów powyżej 50 mln).

2. Według formy własności:

1. - prywatne

2. - spółdzielcze

3. - państwowe

4. - będące własnością pracowników (akcjonariat pracowniczy)

5. - samorządu terytorialnego

6. - mieszane

3. Według formy prawnej:

1. - jednoosobowe

2. - spółki

Spółki prawa cywilnego spółki prawa handlowego:

- spółka cywilna a) osobowe b) kapitałowe

1. - jawna, partnerska, - sp.z.o.o. , akcyjna

2. komandytowa, komandytowo- akcyjna

4. Według rodzaju ich działalności:

1. - które wytwarzają dobra materialne

2. - które świadczą usługi

3. - mieszane

5. Według ich terytorialnego rozczłonkowania:

1. jednozakładowe

2. wielozakładowe

3. sieciowe

6. Według zakresu ich internacjonalizacji:

1. krajowe

2. międzynarodowe (1 kooperant)

3. wielonarodowe (wielu kooperantów)

4. globalne (kooperanty w skali całego świata).

13. Atrybuty przedsiębiorstwa.

Atrybuty (cechy przedsiębiorstwa):

1. Wyodrębnienie ekonomiczne (alienacja) to jeden z podstawowych warunków istnienia gospodarki towarowo pieniężnej i funkcjonowania przedsiębiorstw.

Alienacja:

1. przedsiębiorstwo ma odrębność majątkową,

2. przedsiębiorstwo produkuje we własnym zakresie zużywane zasoby majątkowe poprzez odpłatne zdobywanie swoich świadczeń w oparciu o zasadę rentowności,

3. przedsiębiorstwo gospodaruje, związane jest to z większą/mniejszą niepewnością = przedsiębiorstwo działa w warunkach określonych szans na zysk i zagrożenia poniesienia strat ,nawet bankructwa = przedsiębiorstwo ponosi ryzyko ekonom, wiążące się z prowadzeniem działalności gospodarcze w gospodarce rynkowej.

Dwa rodzaje autonomii:

1. zewnętrzna- pozostawienie przedsiębiorstwu pełnej swobody w wykorzystywaniu szans rynkowych, brak ingerencji z zewnątrz, w szczególności organów państwowych

2. wewnętrzna- oznacza wyłączne prawo właściciela lub osób przez niego upoważnionych do podejmowania decyzji dotyczących przedsiębiorstw.

2. Wyodrębnienie prawne - zdolność do działań prawnych: zawieranie umów, zaciąganie kredytów a także występowanie jako odrębny podmiot w obrocie towarowym. (osobowość prawną osiąga się poprzez wpis do rejestru przedsiębiorstw),

3. Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne - oznacza, że dana jednostka tworzy całość wyodrębnioną pod względem tech.-org., posiada własną strukturę organizacyjną, której graficznym wyrazem jest schemat organizacyjny przedsiębiorstwa.

14. Misja przedsiębiorstwa.

Misja przedsiębiorstwa - określa cel, dla którego przedsiębiorstwo powstało na rynku, zasięg jego działalności oraz kierunek działania. Jest wyznaczona przez kilka czynników:

1. Historia przedsiębiorstwa

2. Środki jakimi dysponuje przedsiębiorstwo (kapitał)

3. Wizja właścicieli i kierownictwa przedsiębiorstwa

4. Polityka państwa (dotacje)

Maksymalizacja zysku => Cel główny przedsiębiorstwa: <= maksymalizacja wzrostu

w długim czasie maksymalizacja kapitału wartości rynkowej

w długim czasie przedsiębiorstwa

Zaspokajanie potrzeb odbiorców przez wytwarzanie dóbr i/iub świadczenie usług

Misja przedsiębiorstwa i szczególna rola w zaspokajaniu potrzeb
Cel (zadanie) szczegółowy Cel (zadanie) szczegółowy Cel (zadanie) szczegółowy

15. Rejestracja przedsiębiorstwa.

1. Złożenie do Urzędu Miasta/Gminy druku EDG-1, który zawiera:

1. Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej,

2. Wniosek o nadanie numeru REGON,

3. Zgłoszenie NIP,

4. Zgłoszenie do ZUS.

2. Wyrobienie pieczątki firmowej;

3. Założenie konta w banku;

4. Zgłoszenie pracowników do Państwowej Inspekcji Pracy.

16. Modele przedsiębiorstwa.

Spółka	Wspólnicy, organy	Sformalizowanie	Odpowiedzialność	Kwota kapitału
jawna	Co najmniej 2 os.	Nie posiada osobowości prawnej. Umowa w formie pisemnej, wpis do rejestru krajowych spółek handlowych.	Wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swym majątkiem	Charakter osobowy, nie kapitałowy.
cywilna	2 os. (zarówno fizyczne, jak i prawne), każdy wnosi wkład (majątek, prawo własności, usługi itp.)	Regulowana przez kodeks cywilny, nie posiada osobowości prawnej. Umowa pisemna, nie wymaga formy aktu notarialnego	Wspólnicy odpowiadają majątkiem firmy oraz osobistym	j.w
partnerska	2 os.uprawnione do wykonywania wolnego zawodu	Umowa w formie aktu notarialnego, zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego	Określana przez umowę	j.w
komandytowa	komplementariusze (co najmniej jedno nazwisko lub nazwa os.fiz. konieczne w nazwie firmy), komandytariusze	Umowa w formie aktu notarialnego, wpisana do rejestru sądu rejestrowego.	Komplementariusz odpowiada bez ograniczeń, komandytariusz - odpowiedzialność ograniczona.	j.w
komandytowo- akcyjna	j.w + komandytariusze mają prawo obejmowania emitowanych akcji, walne zgromadzenie	Statut w formie aktu notarialnego, zgłoszenie do rejestru sądowego	j.w, gdyby w nazwie pojawiło się nazwisko/nazwa akcjonariusza, odpowiada jak komplementariusz.	j.w
akcyjna	Jedna lub kilka osób, akcjonariusze, zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie	Statut w formie aktu notarialnego, zgłoszenie do rejestru sądowego	Odpowiedzialność osobista wspólników wyłączona (dot. spółek kapitałowych)	Co najmniej 500 tys. zł kap.zakładowego, wartość nominalna akcji nie niższa niż 1 zł
z o.o.	Zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza (komisja rewizyjna)	Akt założycielski w formie aktu notarialnego, wpis do rejestru	j.w	Co najmniej 50 tys. zł kap.zakładowego, wartość nominalna udziału nie niższa niż 50 zł

17. Cele przedsiębiorstwa.

Cele działalności przedsiębiorstwa:

1. Maksymalizacja zysku w długim czasie,

2. Jakość życia zawodowego,

3. Wytwarzanie dóbr i usług i kierowanie ich na rynek,

4. Unowocześnianie gospodarki (nowe technologie + nowe potrzeby).

18. Przedsiębiorstwo a inne podmioty gospodarcze.

1. Przedsiębiorstwo + gospodarstwo domowe
   (cechuje je dobrowolność)
   - zarobkowanie - wydatkowanie

2. Przedsiębiorstwo + przedsiębiorstwo
   (dla realizacji określonych celów gospodarczych)

- zjawisko współpracy- poprzedzone negocjacjami, przedsiębiorstwa oferują posiadane zasoby i umiejętności, oparte o umowy jednorazowe lub o charakterze długoterminowym ,

- zjawisko konkurencji- konkurencyjna cena, jakość, waga, barwa, wygląd, trwałość, warunki dostawy, kredytu i inne cechy dobra,

3) Przedsiębiorstwa + instytucje finansowe krajowe i międzynarodowe
przedsiębiorstwa z bankami - rozliczenia pieniężne - przelewy, wypłaty; lokowanie wolnych środków pieniężnych - lokaty; pozyskiwanie kapitału - udzielanie różnego typu pożyczek, kredytów, leasing

4. Przedsiębiorstwo + instytucje demokracji rynkowej
   stosunki pośrednie - z partiami politycznymi, organizacjami konsumenckimi
   stosunki bezpośrednie - z związkami zawodowymi, radami zakładowymi

5. Przedsiębiorstwo + podmioty demokracji gospodarczej - władze
   władze lokalne, krajowe i międzynarodowe (najlepiej jak najmniejszy interwencjonizm).

19. Pieniądz - pojęcie, funkcje, cechy.

Pieniądz - wszystko to, co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobro i usługi lub tez w formie spłaty długu.

Funkcje pieniądza:

1. Środek wymiany - dzięki sprzedaży towarów lub usług otrzymujemy pieniądze, które następnie możemy wymienić na inne potrzebne nam dobra,

2. Miernik wartości - w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary,

3. Środek płatniczy - służy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą.

4. Środek gromadzenia wartości (tezauryzacji) - gromadzenie oszczędności.

5. Środek wymiany międzynarodowej - może być środkiem rozliczeń międzynarodowych - tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę.

20. Podział pieniądza.

Podział pieniądza:

1. Pieniądz narodowy:

1. obowiązuje na terytorium jednego kraju,

2. jest wymienialny (używany poza krajem, w którym występuje status wymiany: dolar, euro, funt)

2. Pieniądz międzynarodowy:

1. obowiązuje na terytorium większym niż jeden kraj

2. dzieli się na regionalny (euro) i międzynarodowy (SDR)

Formy pieniądza:

1. Gotówka - występuje w postaci banknotów, bilonu i monet, jest emitowana przez Banki Centralne
   poszczególnych państw

2. Pieniądz bezgotówkowy - są to depozyty bankowe u uruchamiane czekami, są emitowane przez banki komercyjne

21. Waluta a dewizy.

Dewizy - należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach międzynarodowych.

Dewizy występują w postaci weksli, czeków, akredytyw, przekazów bankowych, pocztowych itp. Umożliwiają regulowanie należności bez konieczności transferu złota i walut.

Kursy dewiz w systemie wymienialności walut (system walutowy) kształtują się na giełdach pieniężnych zazwyczaj nieco powyżej kursów walut, na które opiewają. W systemie waluty niewymienialnej kursy dewiz ustalane są przez rząd.

22. Pieniądz bezgotówkowy.

Forma pieniądza występująca w postaci zapisów na bankowych rachunkach depozytowych.

Uruchomienie pieniądza bezgotówkowego może mieć miejsce za pomocą przelewu bankowego, czeku, akredytywy lub karty kredytowej i polega na przenoszeniu płatności z rachunku jednego klienta na rachunek innego w tym samym lub w innym banku.

Podstawą uruchomienia pieniądza bezgotówkowego może być depozyt pierwotny pochodzący ze środków właściciela rachunku lub też depozyt wtórny powstały w wyniku udzielenia przez bank kredytu.

Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego pieniądz bezgotówkowy wypiera z obiegu pieniądz gotówkowy przyczyniając się do obniżki społecznych kosztów wymiany pieniądza.

23. Krzywa popytu i podaży pieniądza.

Krzywa podaży pieniądza - pokazuje graficznie jaka ilość pieniądz jest dostępna w gospodarce. O podaży pieniądza decyduje Bank Centralny. Podaż pieniądza jest stała i nie zmienia się wraz ze zmianami stopy procentowej, dlatego krzywa podaży przyjmuje kształt prostej pionowej - równoległej do osi rzędnych.

Krzywa popytu pieniądza - pokazuje graficznie zależności między wielkością zasobu pieniądza, jaki ludzie chcą utrzymać, a wielkością stopy procentowej. Krzywa popytu na pieniądz posiada ujemne nachylenie ponieważ przedstawia odwrotną zależność między stopą procentową, a skłonnością do utrzymania aktywów w gotówce.

24. Pieniądz elektroniczny.

Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do roszczenia wobec emitenta, która jest przechowywana na urządzeniu elektronicznym, która jest wyemitowana w zamian za środki pieniężne o wartości nie mniejszej niż wartość wyemitowana, która jest środkiem płatniczym akceptowanym przez inne podmioty, niż instytucja emitująca.

Pieniądz elektroniczny może występować pod dwoma postaciami:

1. Produkt, który bazuje na technologii kart procesorowych - elektroniczna portmonetka,

2. Produkt wykorzystujący oprogramowanie, za pomocą którego posiadacz może dokonywać płatności w Internecie, czyli jest to pieniądz sieciowy - produkt nie mający żadnej postaci fizycznej, reprezentowany jako plik zapisany w pamięci komputera.

25. Kryteria konwergencji.

Kryteria konwergencji z Maastricht - są to wskaźniki ekonomiczne i zasady, jakie powinno spełniać państwo aspirujące do pełnego uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej.

1) Stabilność cen - stopa inflacji w danym kraju nie powinna być wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego od inflacji w 3 krajach o najniższym jej wskaźniku;
2) Finanse publiczne - deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB danego kraju; zadłużenie publiczne nie powinno przekroczyć 60% jego PKB;
3) Stabilność walut - w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do UGW waluta danego państwa musi być stabilna, tzn. jej wahania nie mogą wykraczać poza przyjęte ramy (dopuszczalne odchylenia +/- 15%), waluta ta nie może być w tym okresie dewaluowana względem innych walut europejskich;
5) Wysokość oprocentowania - stawka oprocentowania długoterminowego nie powinna być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od przeciętnej wysokości stóp procentowych w krajach o największej stabilności cenowej.

26. Europejski mechanizm kursowy.

ERM II - wielostronny system stały kursów walutowych z ustalonym kursem centralnym i standardowym pasmem wahań +/- 15%. Polityka gospodarcza państw uczestniczących w systemie powinna być spójna z przyjętym kursem centralnym.

27. Korzyści i zagrożenia wynikające z przyjęcia wspólnej waluty.

Korzyści:

1. Szybsze tempo wzrostu PKB,

2. Łatwiejszy dostęp do korzystnych kredytów w strefie euro,

3. Wzrost inwestycji zagranicznych,

4. Spadek ryzyka makroekonomicznego, integracja rynku finansowego, wzrost konkurencji

5. Zniesienie kursu walutowego,

6. Eliminacja ryzyka kursowego,

7. Ożywienie wymiany handlowej,

8. Eliminacja kosztów transakcyjnych,

9. Spadek stóp procentowych,

10. Akumulacja kapitału i wzrost wydajności czynników produkcji.

Zagrożenia:

1. Utrata możliwości prowadzenia samodzielnej polityki pieniężnej,

2. Możliwy wzrost cen,

3. Dodatkowe koszty dla przedsiębiorstw.

28. Inflacja.

Inflacja - zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem ilości pieniądza niż produkcji (obniżanie się siły nabywczej pieniądza). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu

cen określonego koszyka dóbr. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.

Rodzaje inflacji

Według kryterium tempa:

1. Pełzająca - nie przekracza 5% rocznie,

2. Krocząca - oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

3. Galopująca - wzrost cen 10-100% w skali rocznej,

4. Hiperinflacja - roczny wzrost cen powyżej 100%.

29. Teorie inflacyjne.

• Teoria inflacji popytowej (keynesizm) - popyt globalny przekracza zdolności produkcyjne gospodarki, co prowadzi do wzrostu cen.

• Monetarystyczna teoria inflacji (monetaryzm) - przyczyną również nadwyżka popytu nad możliwościami produkcyjnymi, jednak zjawisko to jest ujęte w perspektywie długookresowej i określane jako czysto pieniężne (nadmierna ilość pieniądza w obiegu).

• Teoria inflacji kosztowej (neokeynesizm) - inflacja spowodowana wzrostem kosztów produkcji (wzrost kosztów otrzymania określonej podaży) - np. z powodu wzrostu płac, rosnących szybciej, niż wydajność pracy (związki zawodowe).

30. Inflacja a bezrobocie.

Zjawisko wzajemnej konkurencyjności inflacji i bezrobocia nazywane jest zjawiskiem wymienności. Im wyższa jest stopa bezrobocia tym niższa inflacja i odwrotnie. Jeżeli państwo chce zmniejszyć bezrobocie zwiększa wydatki, ułatwia dostęp do pieniądza, aby umożliwić inwestowanie, a zatem wzrasta inflacja.

Prawo Okuna wyraża zależność pomiędzy wielkością zmiany PKB i wielkością zmiany stopy bezrobocia. Ocenia się, że wzrost PKB o 2% powoduje spadek bezrobocia o 1%.

Krzywa Phillipsa ilustruje związek pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji, przy założeniu pewnej oczekiwanej stopy inflacji.

31. Polityka inflacyjna.

Instrumenty walki z inflacją:

1. Polityka pieniężna banku centralnego (podwyższenie stóp procentowych, operacje wolnego rynku, zwiększenie rezerw obowiązkowych),

2. Ograniczenie wydatków budżetowych,

3. Wzrost opodatkowania dochodów,

4. Ograniczenie w dostępie do kredytów,

5. Tworzenie warunków do dobrego funkcjonowania przedsiębiorstw i wolnej konkurencji,

6. Prawidłowe kształtowanie kursów walut.

32. Giełda.

Giełda - zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert dotyczących kupna i sprzedaży papierów wartościowych wszyscy uczestnicy rynku mają jednakowy dostęp do informacji giełdowej w tym samym czasie i przy zachowaniu takich samych warunków zbywania i nabywania praw. Żaden z uczestników nie może znajdować się w sytuacji uprzywilejowanej względem innych.

Giełda to pewien barometr życia gospodarczego danego kraju. Śledzenie kursów przydatne dla oceny sytuacji gospodarczej danego państwa. Stwarza możliwości pomnożenia, jak i zubożenia kapitału. Giełda wywołuje w podmiotach skłonności do oszczędzania

33. Modele giełd.

Modele funkcjonowania giełd - każda giełda posiada wewnętrzny regulamin - sama określa w jaki sposób jest zorganizowana:

1. Model amerykański - giełda jest instytucją prywatno-prawną, czyli zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów. W przypadku tego modelu giełda ma charakter spółki akcyjnej, a celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa w giełdzie. Liczba członków giełdy w tym modelu ma charakter ograniczony, członkostwo w giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy są uprawnieni do zawierania transakcji giełdowych. Ten model giełdy popularny w anglosaskim kręgu kulturowym (Wielka Brytania, Kanada, USA, Australia). Należy wykupić prawo do przebywania na giełdzie, można to miejsce sprzedawać.

2. Model niemiecki - giełda jest instytucja publiczno-prawną, a jej powstanie jest uzależnione od zgody właściwego organu administracji państwowej. Liczba członków giełdy nie jest ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do przeprowadzania na niej transakcji. Oznacza to, że można być współwłaścicielem giełdy i nie mieć prawa do prowadzenia działalności maklerskiej. Ingerencja państwa jest znacznie większa, ten model jest charakterystyczny dla Europy kontynentalnej, także giełda GPW w Warszawie skonstruowana w oparciu o model niemiecki.

34. Gra giełdowa.

Gra giełdowa polega na typowaniu zachowania kursów spółek giełdowych w krótkich okresach w celu zmaksymalizowania zysków.

35. Organizacja giełdy warszawskiej.

Warszawska giełda dzieli się na:

1. Rynek podstawowy - na rynku podstawowym występują największe spółki charakteryzujące się dużą płynnością. Indeksem rynku podstawowego w Polsce jest WIG, czyli Warszawski Indeks Giełdowy.

2. Rynek równoległy - indeksem rynku równoległego w Polsce jest SWIG80, rynek przeznaczony dla papierów wartościowych charakteryzujących się mniejszym kapitałem i mniejszą płynnością.

Władze spółki giełdy papierów wartościowych w Warszawie:

1. Walne zgromadzenie - organ określany jako najwyższy, prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze.

Kompetencje: zaliczyć należy dokonywanie zmian w statucie giełdy papierów wartościowych, zatwierdzanie regulaminu giełdy oraz wybór członków rady giełdy.

2. Rada Giełdy - nadzoruje działalność giełdy (12 osób).

Kompetencje: uchwalanie regulaminu giełdy oraz wszelakich jego zmian a także dopuszczanie, zawieszanie i wykluczanie z obrotu giełdowego papierów wartościowych o ile regulamin giełdy nie stanowi inaczej.

3. Zarząd giełdy - kieruje bieżącą działalnością giełdy, składa się z 3 do 5 osób, pracami zarządu kieruje prezes wybrany na okres 3 lat przez walne zgromadzenie.

Kompetencje: wprowadzanie papierów wartościowych do obrotu giełdowego, zawieszanie notowania papierów wartościowych na warunkach określonych regulaminem giełdy.

36. Instrumenty giełdy warszawskiej.

Instrumenty notowane na GPW:

1. Akcje - papiery wartościowe emitowane przez spółki akcyjne odpowiadające udziałowi ich właściciela, czyli akcjonariusza w kapitale własnym spółki. Suma wartości nominalnej wszystkich akcji tworzy kapitał akcyjny spółki.

2. Prawa do akcji (PDA) - prawo majątkowe, które przysługuje inwestorom giełdowym w odniesieniu do akcji danej spółki akcyjnej, którego wartość, czyli cena, jest ściśle powiązana z wartością lub też ceną akcji już objętych przez nich w ofercie publicznej, jednak nie dopuszczonych jeszcze do obrotu giełdowego. Prawa do akcji są czasowym substytutem akcji danej spółki.

3. Prawa poboru - na rynku kapitałowym zasada umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki po nowej emisji jej akcji. Wg tej reguły objęcie przez akcjonariusza akcji nowej emisji jest uzależnione od liczny akcji już posiadanych. Akcjonariusze niezainteresowani nowo emitowanymi akcjami mogą sprzedać swoje prawo, a czynności te zachodzą za pośrednictwem giełdy.

4. Obligacje - to papier dłużny a więc stwierdzający fakt zaciągnięcia długu przez emitenta obligacji u jego nabywcy zwanego obligatariuszem. W najczęściej spotykanych obligacjach dług ten jest spłacany jako ściśle określoną należność pieniężna w określonych terminach wraz z odsetkami, których sposób naliczania jest określony w warunkach emisji obligacji.

5. Bony skarbowe - sprzedawane przez skarb państwa krótkoterminowe papiery dłużne. Są sprzedawane z dyskontem, bo nie są oprocentowane.

6. Certyfikaty inwestycyjne - to papiery wartościowe emitowany na okaziciela przez fundusz inwestycyjny o charakterze zamkniętym.

7. Kontrakty terminowe - umowa między dwiema stronami, jedna zobowiązuje się do kupna, druga do sprzedaży określonych aktywów w przyszłości po określonej cenie.

8. Jednostki indeksowe - instrument finansowy, którego cena odzwierciedla zmiany wartości danego indeksu, instrument ten umożliwia inwestycję równoważną w nabyciu całego portfela danego indeksu bez konieczności zakupu poszczególnych akcji wchodzących w skład tego indeksu.

37. Typy i pojęcie funduszy.

Fundusz - zasób środków finansowych bądź majątkowych przeznaczonych na jakiś cel. Także instytucja rozporządzająca tymi środkami.

Fundusz inwestycyjny - osoba prawna, której przedmiotem działalności jest proponowanie nabycia jednostek uczestnictwa i lokowanie zebranych środków pieniężnych w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Rodzaje funduszy inwestycyjny:

1. Fundusze akcji - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie aktywów głównie w lokatach o wyższym ryzyku inwestycyjnym (akcje przedsiębiorstw,

2. Fundusze obligacji - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie aktywów głównie w lokatach o przewidywalnym dochodzie (obligacje i bony skarbowe),

3. Fundusze zrównoważone (mieszane) - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie w miarę równych części aktywów w lokatach o przewidywalnym dochodzie (bony skarbowe i obligacje) oraz lokatach o wyższym ryzyku inwestycyjnym (akcje przedsiębiorstw,

4. Fundusze stabilnego wzrostu - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie większej części aktywów w lokatach o przewidywalnym dochodzie (bony skarbowe oraz obligacje) oraz mniejszej części - w lokatach o wyższym ryzyku inwestycyjnym (akcje przedsiębiorstw),

5. Fundusze sektorowe - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie aktywów głównie w lokatach przedsiębiorstw danej branży, np. firm teleinformatycznych lub działających w sektorze usług,

6. Fundusze rynków zagranicznych - fundusz o polityce inwestycyjnej zakładającej inwestowanie aktywów głównie w lokatach notowanych na zagranicznych rynkach kapitałowych.

38. Bank centralny i komercyjny.

Narodowy Bank Polski pełni funkcję centralnego banku RP.

Podstawowy cel działalności NBP - zgodnie z ustawą: utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego pieniądza. Cel ten jest osiągany poprzez kształtowanie i realizację polityki pieniężnej, tworzenie odpowiednich warunków instytucjonalnych, dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa finansowego i stabilności sektora bankowego, poprzez regulowanie zasad i mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Zgodnie z ustawą o NBP przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza, czyli znaków pieniężnych w RP. Znakami pieniężnymi są banknoty i monety.

Bank komercyjny - przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo różnego rodzaju operacjami pieniężnymi, główną jego rolą jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji i gospodarstw domowych, a także udzielanie kredytów i pożyczek zainteresowanym stronom.

39. Zależności między bankami komercyjnymi a bankiem centralnym.

NBP jako bank banków - wszystkich banków zgromadzonych na terytorium danego kraju, kilka płaszczyzn działalności:

1. Nadzoruje operacje banków komercyjnych, które są dokonywane w walucie krajowej oraz w walutach obcych,

2. Udziela bankom komercyjnym pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej - kredyt refinansowy, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, podwyższenie stopy procentowej kredytu refinansowego powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytu w bankach komercyjnych, ograniczanie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza,

3. Ustala stopy rezerw obowiązkowych regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych i tak: podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych, zmniejsza także możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, z kolei obniżenie tej stopy zwiększa podaż pieniądza

40. Czynności banków komercyjnych.

Usługi jakie banki powinny świadczyć:

1. Udzielanie pożyczek i kredytów,

2. Doręczanie pieniędzy,

3. Przyjmowanie depozytów oraz innych funduszy, które podlegają zwrotowi,

4. Wystawianie gwarancji,

5. Emisja i zarządzanie środkami płatniczymi,

6. Usługi leasingu płatniczego,

7. Kupno/sprzedaż walut,

8. Postępowanie z rachunkami własnymi oraz z rachunkami klientów w zakresie:

1. instrumentu rynku pieniężnego (czeki, weksle)

2. waluty obcej

3. sprzedaży terminowej środków pieniężnych

4. instrumentów wymiany i kształtowania stopy procentowej

5. a ponadto w zakresie kapitału (fuzja i sprzedaż przedsiębiorstw, zarządzanie papierami
   wartościowymi, usługi sejfowe)

41. Funkcje, organy NBP.

Funkcje NBP w gospodarce rynkowej:

1. Bank emisyjny - jedyny uprawniony do emisji pieniądza,

2. Bank banków - bank wszystkich banków komercyjnych zgromadzonych na terytorium danego kraju, kilka płaszczyzn działalności:

1. nadzoruje operacje banków komercyjnych, które są dokonywane w walucie krajowej oraz w walutach obcych,

2. udziela bankom komercyjnym pożyczek na rozszerzenie działalności kredtowej,

3. ustala stopy rezerw obowiązkowych regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych,

3. Bank państwa:

1. gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa,

2. zarządza długiem publicznym,

3. dokonuje operacji otwartego rynku,

4. gromadzi rezerwy złota i dewiz,

4. Bank gospodarki narodowej - reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty - działania te zmierzają do zapewnienia stabilności i rozwoju gospodarki.

Organy NBP:

1. Prezes NBP - powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na 6-letnią kadencję (maksymalnie dwie kadencje),

Kompetencje: jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie NBP, jest przełożonym wszystkich pracowników, przewodniczy RPP i Zarządowi, reprezentuje NBP na zewnątrz, reprezentuje interesy naszego kraju w międzynarodowych instytucjach bankowych orazw międzynarodowych instytucjach finansowych,

2. Rada Polityki Pieniężnej - przewodniczący - prezes NBP, 9 członków, nominowani po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat na 6-letnią kadencję.
   Kompetencje: ustalanie założeń polityki pieniężnej, składanie sprawozdań z jej realizacji, ustalanie i składa sprawozdania, ustalanie wysokości stóp procentowych, ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków, ustalanie zasad operacji otwartego rynku, zatwierdzanie planu finansowego NBP.

3. Zarząd - kieruje działalnością NBP, w skład wchodzi prezes jako przewodniczący, 6-8 członków, w tym 2 wiceprezesów.

Kompetencje: Realizuje uchwały RPP oraz podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów.

42. Polityka NBP wobec banków komercyjnych.

Patrz 39.

43. Pojęcie i cele integracji.

Istota międzynarodowej integracji gospodarczej oznacza scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy.

Cele i przyczyny integracji:

1. Cel ogólny - pod pojęciem międzynarodowej integracji pojmujemy zespalanie narodów, państw,
   potencjałów gospodarczych, rynków i w ostatecznym efekcie różnych osób (biorąc pod uwagę
   narodowość i przynależność państwową)

2. Cele szczegółowe - to zwłaszcza zwiększenie efektywności gospodarowania, czemu służy
   unowocześnieni gospodarki oraz strukturalne zmiany w produkcji (ułatwienia w przepływie towarów i
   usług stwarzają poszczególnym krajom możliwość koncentracji nakładów w dziadzinach najbardziej
   efektywnych).

44. Integracja międzynarodowa a ponadnarodowa.

Międzynarodowa integracja gospodarcza - integruje się wiele działań, podmiotów, procesów gospodarczych, rynku i gospodarek, prowadzi to do globalnej sieci powiązań.

Integracja ponadnarodowa - integracja umowna państw dobrowolnie ograniczających suwerenność na rzecz instytucji integracyjnych.

45. Instytucje i formy integracji (przykłady).

46. Globalizacja, internacjonalizacja, transnacjonalizacja.

Globalizacja - proces zachodzący we współczesnym świecie dzięki postępowi telekomunikacji i informatyki oraz przekształceniom gospodarczym, który polega na powstaniu coraz ściślejszych związków pomiędzy odległymi krajami o charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym

Internacjonalizacja - odnosi się do całości przepływów surowców naturalnych, półfabrykatów, gotowych wyrobów, usług, pieniędzy, pomysłów, idei pomiędzy dwoma lub trzema państwami, najczęściej określana jako proces umiędzynaradawiania różnorodnych form życia społecznego państwa. Jest koniecznością gdyż państwa nie są w stanie samodzielnie rozwijać się w izolacji

Transnacjonalizacja - oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarką światową przede wszystkim poprzez działania korporacji transnarodowych, proces ten dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów, w tym kapitału, technologii, przepływu personelu zarządzającego oraz metod organizacji z jednej gospodarki do drugiej.

47. KTN w gospodarce.

KTN - korporacje transnarodowe.

Cechy korporacji ponadnarodowych:

1. Są to przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą mającą zasięg międzynarodowy oraz posiadające w związku z tym swoje filie zagraniczne,

2. Korporacje te możemy określić jako przedsiębiorstwo prowadzące działalność produkcyjną, usługową w co najmniej dwóch krajach oraz posiadające również w co najmniej dwóch krajach swoje filie lub oddziały będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego kontrolą.

Funkcje KTN:

1. Transferowanie oraz realokacja zasobów i zdolności wytwórczych,

2. Pobudzanie wzrostu i efektywności gospodarczej,

3. Stymulowanie restrukturyzacji,

4. Aktywizowanie lokalnych zasobów i konkurencji,

5. Transmitowanie nowych metod, wzorców, różnorodnych przemian, wyrównywanie warunków działania,

6. Integrowanie działalności jednostek organizacyjnych, przedsiębiorstw i gospodarek.
   

48. Porównanie modeli (anglosaski, japoński, itp.).

Modele gospodarcze:

1. Model anglosaski

1. kryteria efektywnościowe rozwoju gospodarczego,

2. prokonkurencyjna orientacja systemu gospodarczego,

3. duży udział rynku jako regulatora gospodarki,

4. mała rola państwa jako regulatora i ograniczoność interwencjonizmu,

5. ograniczanie funkcji opiekuńczych państwa,

6. indywidualizm i odpowiedzialność jednostki za swe losy,

7. komercjalizacja wszystkich dziedzin życia.

2. Model nadreński

1. liberalna gospodarka - ograniczona ingerencja państwa,

2. rozwinięty sektor publiczny,

3. rozbudowany system świadczeń socjalnych,

4. kolektywizm i egalitaryzm,

5. rozwinięta partycypacja pracownicza i społeczna.

3. Model skandynawski

1. duży udział państwa w gospodarce i interwencjonizm,

2. duży udział budżetu w PKB,

3. rozwinięty sektor publiczny z wysoki zatrudnieniem,

4. kompromis pomiędzy pryncypiami socjalizmu i kapitalizmu,

5. powszechny i rozbudowany system świadczeń socjalnych,

6. relatywnie niskie bezrobocie,

7. „trzecia droga” rozwoju społeczno-gospodarczego.

4. Model azjatycki

1. autokratyzm państwa, w tym w sferze polityki gospodarczej,

2. wolność gospodarcza przedsiębiorców,

3. kolektywizm w zespołach pracowniczych,

4. specyficzny ład korporacyjny (corporate governance),

5. niskie zróżnicowanie dochodów,

6. proeksportowa i proinnowacyjna orientacja gospodarki,

7. wysoka stopa inwestycji.

49. ???

50. Rynek pracy.

Rynek pracy - stan w ramach którego mają miejsce ekonomiczne transakcje. Z jednej strony jest to najmowanie, z drugiej sprzedaż swojej pracy. To system konfrontacji popytu na pracę i podaży popytu. Popyt (pracodawcy go zgłaszają), podaż (pracownik, wolne zasoby siły roboczej).

Podział rynku na trzy sektory:

• rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

• przemysł i budownictwo

• usługi (Polska 63,8%)

51. Przepływy na rynku pracy.

Przepływy między trzema podstawowymi stanami na rynku pracy: zatrudnieniem, bezrobociem oraz pozostawaniem poza zasobami pracy.

52. Bezrobocie.

Bezrobocie - to brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Poziom bezrobocia ukazuje nam negatywny kontekst rozwoju społecznego. Jest zjawiskiem ekonomicznym w społeczeństwie.

W skali makroekonomicznej, makrospołecznej wyznacznikami bezrobocia jest przedmiotowe i podmiotowe podejście do problemu:

1. Ujęcie przedmiotowe - bezrobocie jest traktowane jako kategoria analityczna rynku pracy i oznacza niezrealizowaną podaż pracy, będącą rezultatem nierównowagi pomiędzy podażą siły roboczej (zasobów ludzkich) a popytem na pracę - chłonnością zatrudnienia gospodarki. W tym ujęciu bezrobocie to problem ekonomiczny,

2. Ujęcie podmiotowe - bezrobocie rozpatruje się od stron osób dotkniętych tą klęską i oznacza stan przymusowej bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy.

53. Popyt na rynku pracy.

Popyt na pracę - zapotrzebowanie pracodawców (przedsiębiorstwa) na  pracę. Popyt determinowany jest przez koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi. Przedmiotem transakcji pomiędzy pracodawcą a pracownikiem jest praca, za którą pracownik otrzymuje określone wynagrodzenie.

Popyt na pracę ze strony pracodawców uzależniony jest w krótkim okresie (przy braku możliwości zmiany techniki i technologii) od relacji pomiędzy płacą równowagi a krańcową produktywnością pracy.

W długim okresie czynnikiem określającym popyt na pracę jest relacja pomiędzy płacą a ceną kapitału.

54. Podaż na rynku pracy.

Podaż pracy - liczba osób, które chcą pracować za określoną stawkę płac, w danym okresie. Wśród czynników demograficznych wpływających na podaż pracy wyróżnia się m.in. przyrost naturalny, saldo migracji, czynniki geograficzne (np. miejsce zamieszkania miasto-wieś) i system szkolnictwa i kształcenia zawodowego.

Podaż pracy uzależniona jest od zasobów siły roboczej oraz od relacji pomiędzy ukształtowaną na rynku płacą a "ceną" wolnego czasu. Zmiany popytu na pracę i podaży pracy prowadzą do zmian poziomu płacy równowagi.

55. Równowaga na rynku pracy.

Równowaga na rynku pracy - sytuacja na rynku pracy, w której wszystkie osoby, które akceptują ukształtowaną na nim płacę równowagi, znajdują zatrudnienie - stan pełnego zatrudnienia.

56. Podatki - funkcje, cechy.

Podatek - obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez państwo bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych.

Cechy stałe podatku:

1. Pieniężny charakter świadczeń podatkowych - wiąże się z jego wymiarem i poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju,

2. Przymusowy charakter podatku - jest przymusem prawnym, opiera się na aktach prawnych pochodzących ze strony władzy państwowej,

3. Bezzwrotność - polega na definitywnym przekazaniu przez podmiot i zobowiązany do uiszczenia podatku środków pieniężnych na rzecz budżetu państwa,

4. Nieodpłatność - oznacza, że w zamian za wniesione świadczenia na rzecz budżetu państwa wpłacający nie otrzymuje ze strony państwa żadnego bezpośredniego świadczenia, które miałoby charakter ekwiwalentu.

Funkcje podatków w gospodarce:

1. Fiskalna - pokrycie zapotrzebowania na dochód publiczny - służą skutecznemu finansowaniu wydatków publicznych państwa,

2. Regulacyjna - kształtowanie dochodów i majątku będących w dyspozycji podatników. Za pośrednictwem tej funkcji możemy zatem przesuwać środki finansowe w odpowiednich proporcjach między podatkami a budżetem,

3. Stymulacyjna - wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania podmiotów gospodarczych, jak również na kierunki i tempo ich rozwoju,

4. Pozafiskalna - państwo za jej pomocą pragnie wywrzeć określony i skuteczny wpływ na stosunki społeczno-gospodarcze. Funkcja ta dotyczy pojedynczego podatku,

5. Alokacyjna - państwo za pomocą podatków oddziałuje na strukturę wytwarzanego PKB, poprzez konstrukcje podatkowe państwo wpływa także na kierunki alokacji czynników produkcji,

6. Stabilizacyjna - za pomocą podatków państwo wpływa na stabilizacją makroekonomiczną, która za zapewnić zrównoważenie wzrostu gospodarczego, przy możliwie pełnym zatrudnieniu czynników produkcji, zrównoważonym bilansie płatniczym i ustabilizowanym ogólnym poziomie cen,

7. Redystrybucyjna - podatki oddziaływają na rozkład dochodów, ukształtowany w wyniku sił rynkowych.

57. System podatkowy.

System podatkowy - zespół podatków, które obowiązują w danym kraju i które stanowią jednolitą wewnętrzną zgodność pod względem ekonomiczno-prawnym.

Wymogi prawne:

1. Przejrzystość aktów prawnych, które tworzą dany system podatkowy,

2. Ich wewnętrzną zgodność,

3. Logiczną konstrukcję, która rokuje na urzeczywistnienie zamierzonego celu podatkowego.

Wymogi ekonomiczne:

1. Wybór właściwych źródeł podatkowych,

2. Wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego,

3. Właściwe i precyzyjne ustalenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym,

4. Ustalenie wysokości nakładanych podatków.

58. Racjonalność systemu podatkowego.

Racjonalny system podatkowy - koncepcja ta jest odmianą wersji systemu podatkowego, który opiera się na podatku jednym, rozumianym jako zastosowanie jednego rodzaju podatków dla jednego rodzaju źródła podatków i jednego rodzaju podatników. Dotychczas nie udało się tego zrealizować, gdyż współczesne systemu podatkowe nie są organizowane całościowo, ale polegają na kompromisach i ulepszaniu podatków występujących do tej pory.

Celem tego systemu jest zapewnienie, że każdy podatek będący częścią systemu podatkowego obciążałby dane źródło opodatkowania tylko raz.

59. Prognozy a analizy.

Prognozowanie - naukowa metoda przewidywania tego, w jaki sposób będą kształtowały się w przyszłości procesy lub zdarzenia. W trakcie procesu prognozowania formułuje się sąd na temat przyszłych stanów zjawisk i zdarzeń nazywany prognozą.

Analiza - rozpatrywanie jakiegoś problemu, zjawiska z różnych stron w celu jego zrozumienia lub wyjaśnienia; też: wyjaśnienie lub opis, będące wynikiem takiego rozpatrywania.

60. Wahania gospodarcze.

Wahania koniunkturalne - są powtarzającymi się ze względną regularnością i średniookresowymi zmianami aktywności gospodarczej. Wyrażają się w ekspansji lub kurczeniu się tej aktywności wokół linii trendu.

Wahania sezonowe - obejmują zmiany w działalności gospodarczej dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzowego.

Wahania przypadkowe - są zmianami w działalności gospodarczej powodowanymi bliżej nieokreślonymi przyczynami, mającymi charakter losowy.

61. Dwie fazy cyklu koniunkturalnego.

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Współczesny cykl koniunkturalny składa się z dwóch faz: ekspansji i recesji. Jego charakterystyczną cechą jest brak głębokich kryzysów, co jest spowodowane antycyklicznym oddziaływaniem państwa. Przybiera ono postać aktywnej polityki gospodarczej i automatycznych stabilizatorów koniunktury.

62. Bilans płatniczy.

Bilans płatniczy jest statystycznym zestawieniem wartości wszystkich transakcji gospodarczych, które w danym okresie, miały miejsce między rezydentami kraju a resztą świata (nierezydentami). Jest więc to zapis stosunków gospodarczych kraju z zagranicą: po jednej stronie zapisuje się w nim wszelkie transakcje powodujące dochody dewizowe, po drugiej wszystkie wydatki dewizowe.

Zasada księgowania:

1. Cokolwiek opuszcza kraj (np. eksport) i stwarza prawo do otrzymania zapłaty - jest zapisywane ze znakiem plus (kredyt);

2. Cokolwiek przyjeżdża do kraju i powoduje płatność wobec nierezydentów (np. import) jest zapisywane ze znakiem minus (debet).

63. Konstrukcja bilansu.

Bilans płatniczy można podzielić na cztery części:.

1. Pierwszą jest bilans bieżący, który obejmuje transakcje eksportu i importu towarów (bilansu handlowego), wymianę usług, transfery i inne bieżące transakcje,

2. Wymiana aktywów finansowych, które powodują zobowiązania w przyszłości, jest natomiast księgowana w drugiej części bilansu płatniczego, czyli na rachunku finansowym,

3. Trzecią część stanowią oficjalne transakcje rezerwowe. Dotyczą one zmian w rezerwach walutowych państwa.

4. Niedociągnięcia w sprawozdawczości sprawiają, że części transakcji nie udaje się rozpoznać, dlatego w bilansie pojawia się też czwarta pozycja: saldo błędów i opuszczeń, która jest składnikiem bilansującym.

64. Czynności wpływające na równowagę bilansu płatniczego.

Wewnętrzne czynniki popytowe i podażowe wpływające na sytuację w bilansie płatniczym w długim okresie, związane ze wzrostem gospodarczym:

1. Czynniki po stronie popytu:

1. Stopa wzrostu gospodarczego, określająca rozmiary i dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa.

2. Stopa oszczędzania wpływająca na kształtowanie się dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a także na stopę inwestycji.

3. Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej przez popyt wewnętrzny.

4. Źródła wzrostu gospodarczego (inwestycje krajowe, wydatki budżetowe, eksport).

5. Sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych:

1. oszczędności wewnętrzne,

2. kapitał zagraniczny

2. Czynniki po stronie podaży:

1. Relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny.

2. Relacja między stopą wzrostu produkcji konkurującej z importem stopą wzrostu produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny

3. Zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji globalnej.

65. Bilans płatniczy a kursy walutowe.

Dewaluacja (obniżka kursu waluty danego kraju w stosunku do innych walut) zmniejsza opłacalność importu, a więc prowadzi do osiągnięcia dodatniego bilansu płatniczego.

Rewaluacja (podwyżka kursu waluty danego kraju w stosunku do innych walut) zmniejsza opłacalność eksportu, a więc prowadzi do osiągnięcia ujemnego bilansu płatniczego.

66. Strategie rozwoju.

Strategią rozwoju nazywa się rozmaite sposoby oddziaływania w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego.

Typy strategii:

1. Strategia liberalna (monetarystyczna lub ortodoksyjna) - dąży ona do poprawienia alokacji zasobów dzięki zdaniu się na mechanizmy rynkowe oraz wskazówki, które on daje. Jej głównym polem zainteresowania są zagadnienia mikroekonomiczne.

2. Strategia gospodarki otwartej - podobnie jak strategia liberalna uwagę skupia na rynkowej alokacji zasobów, czy też na sektorze prywatnym. Najważniejsze znaczenie przypisuje eksportowi. W strategii tej usiłuje się uzyskać korzyści komparatywne oraz wzrost stopy oszczędności, co przyspiesza akumulację kapitału, a tym samym wzrost. Strategia ta opowiada się za aktywną rolą państwa.

3. Strategia industrializacji - nacisk kładzie na ekspansję sektora przetwórczego. Jej celem jest podwyższenie stopy wzrostu gospodarczego, co można osiągnąć przez: rozwój produkcji dóbr przetwórczych, rozwijanie przemysłu dóbr kapitałowych oraz proeksportową orientację sektora przetwórczego. Opowiada się za interwencją władz publicznych.

4. Strategia rozwoju rolniczego („zielonej rewolucji”) - dąży ona do osiągnięcia wzrostu produkcji rolnej. Kluczem do jej osiągnięcia jest postęp techniczny, co wiąże się z wprowadzaniem wysoko wydajnych kultur rolnych. Jest ona głównie stosowana w krajach Trzeciego Świata.

5. Strategia redystrybucji - jej celem jest poprawa podziału dochodu i bogactwa. Zaleca ona tworzenie miejsc pracy, redystrybucję części wzrostu dochodu narodowego na rzecz najuboższych, zwracanie uwagi na potrzeby podstawowe.

67. Funkcje interwencjonizmu.

Celem interwencjonizmu jest przede wszystkim przeciwdziałanie załamaniom koniunktury gospodarczej, czyli kryzysom gospodarczym.

Państwo może oddziaływać stabilizująco na gospodarkę przede wszystkim za pomocą polityki fiskalnej i pieniężnej.

W przypadku prowadzenia stymulacji polityki fiskalnej następuje zmniejszenie przychodów budżetu (np. jako skutek obniżenia stopy procentowej) oraz wzrost wydatków, w wyniku czego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy. Tego rodzaju polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej rezultatem jest zwiększenie poziomu produkcji i zatrudnienia, przy czym procesom tym towarzyszy zwykle wzrost cen.

Natomiast w przypadku prowadzenia polityki fiskalnej nastawionej na hamowanie koniunktury (restrykcyjnej), rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co przyczynia się do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji. W rezultacie obniża się poziom zatrudnienia i produkcji oraz zmniejsza się tempo wzrostu cen.

Oddziaływanie państwa we wszystkich fazach cyklu doprowadza niejako w naturalny sposób do zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie, a więc interwencjonizmu rozwojowego. Chodzi tu m.in. o oddziaływanie przez państwo na kierunki inwestowania zapewniające rozwój nowoczesnych gałęzi produkcji (przekształcenia strukturalne), a także na strukturę przestrzenną gospodarki oraz organizację i kierunki badań naukowych.

8

---