1. Definicja rynku finansowego i jego podstawowe funkcje.

Rynek finansowy tworzy mechanizm przepływu środków pieniężnych między podmiotami posiadającymi nadwyżki finansowe i zainteresowanymi korzystnym ulokowaniem tych nadwyżek a podmiotami poszukującymi źródeł finansowania i skłonnymi do poniesienia związanych z tym kosztów. Przepływy mogą mieć charakter krótkookresowy i wtedy mówimy o przepływach pieniądza. Natomiast przepływy długoterminowe to przepływy kapitału mające na celu finansowanie działalności inwestycyjnej.
Rynek finansowy obejmuje ogół transakcji kupna-sprzedaży instrumentów finansowych służących pozyskaniu i lokowaniu pieniądza i kapitału.
Instrumenty finansowe są to:
• papiery wartościowe,
• lokaty,
• kredyty.
Funkcje rynku finansowego:
1. alokacja pieniądza i kapitału - za pośrednictwem rynku finansowego następuje przepływ pieniądza lub kapitału do użytkowników,
2. funkcja mobilizacji kapitału - z drobnych nadwyżek finansowych lokowanych np. przez gospodarstwa domowe powstają znaczące źródła finansowania np. przedsięwzięć inwestycyjnych,
3. wycena pieniądza i kapitału - cenami są stopy %, notowania papierów wartościowych, notowania innych instrumentów finansowych,
4. transformacja pieniądza i kapitału - na rynku finansowym następuje zamiana jednych instrumentów finansowych na inne.

2.Definicja instrumentu finansowego i jego podział.

Przez instrument finansowy rozumie się określone zobowiązanie finansowe (stosunek kredytowy) lub inaczej roszczenie majątkowe kapitałodawcy w stosunku do kapitałobiorcy. Tak więc owe przemieszczenie nadwyżek na runku finansowym między określonymi grupami podmiotów dokonuje się za pośrednictwem papierów wartościowych, które stanowią dokument potwierdzający fakt odpłatnego udostępnienia kapitału. Oznacza to, że są one finansowymi aktywami dla ich posiadaczy i finansowym zobowiązaniem dla ich emitentów. Występuje wiele kryteriów ich podziału:

1. z punktu widzenia tzw. aspektu własnościowego dzieli się na: instrumenty o charakterze udziałowym (dają prawo dawcy kapitału do udziału w majątku emitenta) i wierzytelnościowym (są świadectwem udostępnienia kapitału na ściśle określony czas - do momentu zapadalności)

2. z punktu widzenia sposobu generowania przez nie dochodu dzieli się na: instrumenty o stałym (na przykład obligacje i depozyty bankowe o stałym oprocentowaniu) i zmiennym dochodzie (na przykład akcje i obligacje o zmiennym oprocentowaniu)

3. z punktu widzenia przynależności sektorowej emitenta kreującego dany instrument finansowy dzieli się na: instrumenty bezpośrednie (gdy jest on niefinansowym podmiotem gospodarczym) i pośrednie (gdy emituje go instytucja finansowa)

4. z punktu widzenia czasu (okresu zapadalności) dzieli się na: instrumenty krótkoterminowe (z okresem zapadalności do 1 roku), średnioterminowe (od 1-3 lat) i długoterminowe (powyżej tego okresu)

3.Definicja papieru wartościowego i jego ogólna istota.

Papier wartościowy - podstawowy instrument rynku finansowego. Z tytułu jego posiadania właściciel może mieć jedno z następujących praw:

1. prawo do współwłasności majątku (udziały, akcje)

2. prawo do określonego procentu lub innych pożytków (obligacje, inne instrumenty długu)

3. prawo do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub do rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne)

Papier wartościowy można zdefiniować jako dokument stwierdzający fakt dokonania transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje kapitałodawcy określone prawa.

4.Definicja rynku kapitałowego i jego główna istota.

Najczęściej mianem rynku kapitałowego zwykło się określać rynek kapitałów średnio- i długoterminowych przeznaczonych na finansowanie inwestycji. Przedmiotem transakcji na tym rynku są średnio- i długoterminowe kredyty, średnio- i długoterminowe walory oraz udziały. Podstawowym zadaniem i przedmiotem działalności rynku kapitałowego jest przetwarzanie kapitałów pieniężnych o charakterze oszczędności na kapitał trwały produkcyjny i nieprodukcyjny. Celem rynku kapitałowego jest umożliwienie pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną.

5. ogólna struktura rynku finansowego z punktu widzenia rodzaju instrumentu

Rynek finansowy dzieli się na:

1. rynek pieniężny (lokaty międzybankowe, bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle)

2. rynek kapitałowy (akcje, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe, obligacje: skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw)

3. rynek instrumentów pochodnych (forwards, futures, opcje, swapy)

4. rynek depozytowo-kredytowy (lokaty bankowe, kredyty bankowe, pożyczki)

5. rynek walutowy (waluty)

6. cechy odróżniające rynek kapitałowy od pieniężnego

Jedną z podstawowych cech rynku kapitałowego jest to, iż składa się on z wielu segmentów oraz występuje na nim znacznie większa liczba podmiotów niż na rynku pieniężnym. Stopień ryzyka na rynku kapitałowym jest znacznie wyższy niż na rynku pieniężnym, głównie ze względu na długie terminy zwrotu zainwestowanego kapitału. Rynek pieniężny jest powiązany z bankiem centralnym w sposób bezpośredni, co wynika z oddziaływania banku centralnego poprzez instrumenty polityki monetarnej, natomiast rynek kapitałowy tylko w sposób pośredni. Także przeciętna wartość transakcji zawieranych na rynku kapitałowym jest o wiele niższa od przeciętnej wartości transakcji dokonujących się na rynku pieniężnym. Jeszcze inną cechą odróżniającą rynek kapitałowy od rynku pieniężnego jest to, iż stopa zwrotu z zainwestowanych w walory rynku kapitałowego środków jest relatywnie wysoka, zwłaszcza w długich okresach.

7. ryzyko inwestowania na rynku kapitałowym

Z prowadzeniem każdej działalności gospodarczej związany jest mniejszy lub większy stopień ryzyka. Ryzykiem obarczone jest również inwestowanie środków pieniężnych w instrumenty rynku kapitałowego, czyli w papiery wartościowe. Ryzyko inwestowania na rynku kapitałowym łączy się przede wszystkim z długością okresu trwania poczynionych inwestycji, które mają charakter średnio- i długoterminowy. Każdy inwestor powinien zdefiniować swoją oczekiwaną stopę zwrotu oraz horyzont czasowy inwestycji. Powinien przewidywać przyszłe warunki gospodarowania. Z reguły te rzeczywiste warunki różnią się od przewidywanych (stopa zwrotu rzeczywista różni się od oczekiwanej).

8.ryzyko systematyczne inwestowania na rynku kapitałowym

Podstawowy składnik ryzyka inwestowania na rynku kapitałowym wynika z istnienia ryzyka rynkowego, zwanego też systematycznym, którego nie da się do końca wyeliminować, gdyż łączy się ono z określoną sytuacją gospodarczą, która podlega ustawicznym zmianom. Na rynku kapitałowym ryzyko to związane jest z tendencją do zmian ceny kupionego waloru i niemożnością utrzymania inwestycji zgodnie z pierwotnie zaplanowanym horyzontem czasowym.

Ryzyko systematyczne wynika z ogólnych warunków otoczenia biznesu na najbardziej ogólnym poziomie. Co ważniejsze, nie podlega kontroli przez pojedynczy podmiot gospodarczy. Poziom tego rodzaju ryzyka kształtują czynniki społeczne, makroekonomiczne, prawne oraz polityczne. W ramach ryzyka rynkowego można zatem wymienić wiele ryzyk szczegółowych.

9. ryzyko finansowe inwestowania na rynku kapitałowym

Jest ono związane z kondycją finansową emitenta, którego walory zakupiono. Jego kłopoty finansowe, łączące się na przykład z trudnością ulokowania produkcji na rynku, prowadzą na ogół do obniżania się zysku i, jeżeli nie będą podjęte odpowiednie środki zaradcze, do pomniejszenia wielkości wypłaconej dywidendy lub jej zaniku. W konsekwencji może to doprowadzić do wyprzedaży akcji danej spółki, zwłaszcza przez tych inwestorów, którzy inwestowali w nią z zamiarem otrzymywania regularnie wypłaconej dywidendy. Z ryzykiem finansowym łączy się także ryzyko upadłościowe - sytuacja finansowa emitenta może się tak pogorszyć, że dojdzie do jego bankructwa.

Ryzyko finansowe związane jest ze strukturą źródeł finansowania majątku firmy. Zwykle wzrost udziału środków obcych podwyższa jednocześnie ryzyko działalności danego przedsiębiorstwa, czyli czyni firmę mniej interesującym partnerem dla instytucji finansowych skłonnych do finansowania jej bieżącej lub długoterminowej działalności.

10.ryzyko inflacyjne inwestowania na rynku kapitałowym

Zjawisko inflacji w dużym stopniu rzutuje na wybór przez inwestorów odpowiedniego instrumentu rynku kapitałowego. Chodzi głownie o wybór zakupu akcji albo obligacji w sytuacji zmniejszania się lub zwiększania stopy inflacji. Przy wysokim poziomie stóp procentowych inwestorzy będą wykupywać obligacje, ponieważ zwiększa się wtedy ich nominalne oprocentowanie, natomiast przy niskim poziomie większym zainteresowaniem inwestorów będą się cieszyć akcje, czyli instrumenty wiążące się z otrzymywaniem dywidendy.

Ryzyko inflacyjne polega na możliwości utraty części zysków w wyniku inflacji.

21. Procedura notyfikacji emisji.

Emitent posiadający siedzibę w państwie członkowskim innym niż Polska, chcący przeprowadzić ofertę publiczną lub dopuścić swoje papiery wartościowe do obrotu na rynku regulowanym w Polsce, powinien poddać je notyfikacji. Polega ona na tym, że Komisja Nadzoru Finansowego od właściwego organu nadzoru w państwie macierzystym emitenta powinna otrzymać:

• dokument potwierdzający zatwierdzenie prospektu emisyjnego

• kopię zatwierdzonego prospektu wraz z tłumaczeniem na język polski części podsumowującej prospektu.

22. Potrzeba istnienia wymogów ustawowych na rynku kapitałowym.

Wymogi ustawowe wprowadza się przede wszystkim po to, by chronić interesy drobnych inwestorów, stwarzając im możliwość minimalizacji ryzyka utraty środków pieniężnych. Wymogi te wynikają z dążenia ustawodawcy do maksymalnego ukrócenia praktyk gromadzenia przez emitentów kapitału bez konieczności przekazywania nabywcom papierów wartościowych niezbędnych informacji, na podstawie których mogliby oni podejmować decyzje inwestycyjne. Oznacza to, iż na podstawie odpowiednich uregulowań emitenci są zobowiązani do publikowania wiarygodnych danych finansowych, m.in. dotyczących wielkości sprzedaży, zysku, majątku produkcyjnego, przepływów finansowych, itp. a także innych informacji, np. o zmianach w składzie zarządu i rady nadzorczej, o mających znaczenie kontraktach, po to, by decyzje inwestorów mogły być podejmowane w oparciu o racjonalne przesłanki i chłodną kalkulację dotyczącą ryzyka.

23. Badanie opłacalności planowanej emisji.

Aby zbadać opłacalność planowanej emisji, potrzebne jest przede wszystkim porównanie z innymi możliwościami znalezienia źródeł finansowania (zwiększenia kapitału), np. przez kredyt bankowy czy ewentualnie połączenie z inną firmą. Analizie należy także poddać skutki zaniechania emisji, wynikające z utraty części udziału w rynku czy braku możliwości konkurowania na rynku. W takiej analizie powinno się również wykorzystać informacje o:

• możliwości uzyskania kredytu bankowego, jego wysokości i oprocentowaniu (koszcie)

• możliwej do zebrania kwocie kapitału z wyemitowanych papierów (możliwej cenie emisyjnej)

• możliwym do osiągnięcia zysku po przeprowadzeniu emisji

• koszcie emisji

Przy emisji papierów wartościowych należy brać pod uwagę wiele różnorakich kwestii i tak ją organizować, aby minimalizować zagrożenia.

24. Rola pasywna i aktywna domu maklerskiego w przeprowadzaniu emisji.

Rola pasywna - pełniąc rolę pasywną dom maklerski lub grupa domów maklerskich jedynie pośredniczy pomiędzy emitentem walorów a ich nabywcami (inwestorami) w rozprowadzaniu emisji, udostępniając w tym celu, za odpowiednią opłata, sieć swoich placówek. Widać stąd, że instytucje te (dystrybutorzy) nie biorą na siebie żadnego ryzyka za dojście do skutku danej emisji, przez co rozumie się jej rozprowadzenie w odpowiednim terminie; np. w przypadku akcji musi to nastąpić w ciągu trzech miesięcy od momentu rozpoczęcie emisji.

Rola aktywna - dom maklerski pełniący rolę aktywną przy rozprowadzaniu emisji, bierze na siebie także ryzyko jej alokacji w odpowiednim terminie. Staje się więc gwarantem dojścia do skutku, co oznacza iż jeżeli cała pula wyemitowanych walorów nie zostanie wykupiona przez inwestorów w ustawowym terminie, to dom maklerski zakupi resztę, którą może zostawić w swoi portfelu przez dłuższy okres lub sprzedać po wprowadzeniu do obrotu giełdowego, zarabiając lub tracąc w zależności od tego, jak ukształtuje się ich cena rynkowa w porównaniu z ceną emisyjną. W przypadku pełnienia aktywnej funkcji przy rozprowadzaniu emisji dom maklerski pobiera jednak wyższą, niż w sytuacji jedynie pośrednictwa, opłatę od emitenta.

25. Subemisja usługowa.

Polega na tym, że subemitent usługowy (którym mogą być wyłącznie: dom maklerski, bank, zagraniczna firma inwestycyjna lun konsorcjum tych podmiotów) podpisuje umowę z emitentem lub wprowadzającym, w ramach której zobowiązuje się nabyć na własny rachunek całość lub część papierów wartościowych danej emisji w celu ich dalszej odsprzedaży w pierwszej ofercie publicznej lub w obrocie pierwotnym.

26. Subemisja inwestycyjna.

Polega ona na nabyciu papierów wartościowych oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, na które inwestorzy nie złożyli zapisów w trakcie ich przyjmowania. W praktyce oznacza ona, że gdy zawiodą inwestorzy, subemitent inwestycyjny przejmuje emisję i sam decyduje,co będzie robił z przejętymi papierami. Subemitentem inwestycyjnym mogą być wyłącznie: dom maklerski, otwarty fundusz emerytalny, fundusz inwestycyjny, bank, zakład ubezpieczeń, zagraniczna instytucja finansowa mająca siedzibę w krajach należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub konsorcjum tych podmiotów.

27. Określanie ceny emisyjnej poprzez metodą stałej i zmiennej ceny.

Metoda stałej ceny - inwestorzy nabywają emitowane papiery wartościowe po stałej cenie, którą określa emitent, ewentualnie w porozumieniu ze swoim doradcą inwestycyjnym. Zapoewnia on sobie w ten sposób uzyskanie pewnej stałej kwoty kapitału, pod warunkiem, że wszystkie akcje zostaną rozprowadzone.

Metoda zmiennej ceny - inwestorzy, którzy chcą nabyć akcje spółki -emitenta muszą przystąpić do przetargu. Cena zostaje wówczas ustalona na podstawie ofert zgłoszonych przez inwestorów. Metoda ta jest szczególnie zalecana w sytuacji stosunkowo dużej nadwyżki popytu nad podażą na rynku kapitałowym, a także gdy spółka sama ma kłopoty z określeniem poziomu ceny emisyjnej waloru.

28. Ogólna charakterystyka metody book building.

Book building - jest to metoda oparta na technice marketingowej (badaniach lub testach rynkowych), uważana za najbardziej właściwy sposób ustalania ceny emisyjnej papieru wartościowego. Podstawą tej metody jest proces tworzenia księgi popytu (potencjalnych zamówień) na emitowane akcje spółki. W tym celu powołuje się konsorcjum dystrybucyjne, będące zarazem gwarantem przyszłej emisji, które dodatkowo musi ściśle współpracować z zarządem spółki w celu wypracowania najbardziej efektywnego sposobu rozprowadzenia emisji. Metoda ta składa się z kilku faz:

• Budowanie księgi popytu

• ustalenie widełek ceny emisyjnej

• rozpoczęcie ankietowania inwestorów instytucjonalnych

• sporządzenie księgi popytu

• Określenie rekomendacji dla zarządu firmy-emitenta odnośnie do poziomu ceny emisyjnej

• ustalenie ceny emisyjnej

• zawarcie umowy gwarancyjnej

• opublikowanie ceny emisyjnej i warunków umowy gwarancyjnej

• Okres subskrypcji emisji

• rozpoczęcie przyjmowania zapisów

• zamknięcie przyjmowania zapisów

• wstępne wyniki subskrypcji emisji

• Zamknięcie subskrypcji.

29. Pojęcie kwitu depozytowego oraz różnica pomiędzy ADR i GDR.

Kwit depozytowy - jest dokumentem (papierem wartościowym) inkorporującym prawo własności do jednej lub wielu akcji spółki oraz prawa z nimi związane. Podstawą jego emisji jest określona liczba akcji spółki, która podlega zdeponowaniu. Kwity te są emitowane i stanowią przedmiot obrotu na zagranicznych rynkach kapitałowych. Różnica w nazwie kwitów nie jest związana z ich szczególnymi cechami, ale wynika z reguł rynku, któremu są podporządkowane:

• ADR (American Depositary Receipts) regułom rynku amerykańskiego;

• GDR (Global Depositary Receipts) regułom rynków innych krajów.

30. Niesponsorowana emisja kwitów depozytowych.

Odbywa się bez udziału emitenta akcji, na podstawie których emitowane są następnie kwity depozytowe. Jej mechanizm polega na tym, że inwestor zagraniczny, np. bank inwestycyjny lub inna instytucja finasowa, kupuje określony pakiet akcji danej spółki na rynku lokalnym. Akcje te są następnie składane w banku depozytowym, który na tej podstawie emituje kwity depozytowe, z których każdy odzwierciedla prawo do jednej lub kilku zdeponowanych akcji emitującej je spółki. Kwit ten staje się prawomocnym papierem wartościowym na rynku innego kraju, np. ADR na rynku amerykańskim, gdzie może być sprzedawany jak każdy inny papier wartościowy tam występujący.

Pytanie 31

Rynek pierwotny danego kraju - może być rozszerzony na rynki zagraniczne. Dla firmy- emitenta oznacza to możliwość zbierania na rynkach zagranicznych kapitału na potrzeby rozwojowe. Taką możliwość firma uzyskuje w drodze emisji kwitów depozytowych. Pierwszy raz ten instrument finansowy pojawił się na rynku amerykańskim w 1927 r. pod nazwą American Depositary Receipts - ADR, czyli Amerykański kwit depozytowy. Jego wprowadzenie miało ułatwić obywatelom amerykańskim inwestowanie w papiery wartościowe emitowane przez spółki z innych krajów. W latach pięćdziesiątych XX wieku zainteresowanie emisjami kwitów depozytowych zaczęło się zwiększać, czego przejawem są nowe nazwy kwitów, takie jak: międzynarodowe kwity depozytowe, europejskie kwity depozytowe (brytyjski rynek kapitałowy), kontynentalne kwity depozytowe. W latach dziewięćdziesiątych XX w. Citibank wprowadził program globalnych kwitów depozytowych (Globar Depositary Receipts - GDR),który pozwalał spółce gromadzić kapitał jednocześnie na rynku amerykańskim i na jednej z giełd europejskich. Obecnie na świecie w wielu krajach istnieje możliwość emitowania kwitów depozytowych które pozwalają na dokonywanie inwestycji w danym kraju w akcje wyemitowane w innych krajach.

Kwit depozytowy jest dokumentem (papierem wartościowym) inkorporującym prawo własności do jednej lub wielu akcji spółki oraz prawa z nimi związane. Podstawą jego emisji jest określona liczba akcji spółki, która podlega zdeponowaniu. Kwity te są emitowane i stanowią przedmiot obrotu na zagranicznych rynkach kapitałowych.

Ze względu na rodzaj emisji kwitów depozytowych wyróżnia się emisje niesponsorowaną i sponsorowaną.

Większą popularnością cieszą się emisje sponsorowane. Odbywają się one na podstawie formalnej umowy, którą spółka-emitent zawiera z bankiem depozytowym, którym na ogół jest znany bank działający w kraju, w którym kwity depozytowe mają być emitowane.
Z inicjatywą emisji sponsorowanej wychodzi zazwyczaj spółka emitująca akcje, która wspólnie z bankiem depozytowym ustala sposób przeprowadzania emisji oraz jej strukturę. Do tego dochodzi jeszcze z reguły bank inwestycyjny organizujący emisję i rozprowadzanie kwitów depozytowych. Emisja kwitów depozytowych może być przeprowadzona w oparciu o już istniejące akcje spółki lub akcje nowych emisji. Istnienie emisji niesponsorowanej nie zamyka spółce drogi do emisji sponsorowanej, również emisja niesponsorowaną może być przekształcona na emisję sponsorowaną.

Pytanie 32

W programie emisji kwitów depozytowych, oprócz emitenta akcji i inwestorów nabywających kwity, uczestniczy także bank depozytowy i bank powierniczy.
Do zadań pierwszego z nich należy nie tylko emisja i umarzanie kwitów depozytowych, lecz także pełnienie funkcji agenta spółki na rynku zagranicznym w zakresie przenoszenia i rejestrowania zmiany prawa własności kwitów, obsługi i wspierania kontaktów emitenta z posiadaczami kwitów przez przekazywanie informacji o nim, raportów etc., przekazywania dywidendy na konto nabywców kwitów oraz reprezentowania ich inwestorów na walnym zgromadzeniu spółki. Osoba posiadająca kwit depozytowy może scedować na bank depozytowy sposób głosowania zdeponowanymi akcjami na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, jak również może zażądać umorzenia kwitu, prosząc bank depozytowy o wypłatę pieniędzy za ich sprzedaż. Źródłem dochodu banku są prowizje pobierane przy wystawianiu i umarzaniu kwitów.

Z kolei bank powierniczy, którym może być krajowa filia banku depozytowego w kraju emitenta lub wybrany bank krajowy, pełni wobec banku depozytowego właściwą usługę deponowania akcji emitenta. Otwiera on i prowadzi rachunek, na którym przechowywane są akcje będące podstawą wystawienia kwitów depozytowych.
A zatem odpowiednia ich ilość musi zostać wyłączona z obiegu. Pomiędzy bankiem depozytowym a powierniczym zawiera się umowę powierniczą. Bank- powiernik pobiera od emitenta dywidendę w przypadku jej wypłacania i przelewania ją na konto banku depozytowego, jak również może przyjąć na siebie scedowanie prawa reprezentowania posiadaczy kwitów depozytowych na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki. Wśród polskich banków pełniących usługę powiernictwa w emisji kwitów depozytowych rolę tę pełni najczęściej: Bank Handlowy oraz Bank Pekao SA.

Pytanie 33

Proces przygotowania programu emisji kwitów depozytowych jest dosyć pracochłonny i czasochłonny. Obejmuje on podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy o emisji kwitów depozytowych, wybór podmiotów organizujących emisję, przygotowanie niezbędnej dokumentacji i uzyskanie pozwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

Najprostszym sposobem wejścia spółki zagranicznej na rynek kapitałowy Stanów Zjednoczonych jest emisja ADR poziomu pierwszego. Podstawą emitowanych kwitów depozytowych są akcje już wyemitowane i nabyte przez bank depozytowy na rynku wtórnym. Mogą one być nabywane na rynku niepublicznym i notowane w obrocie pozagiełdowym.

Korzyścią emisji ADR poziomu pierwszego jest możliwość zwolnienia spółki z obowiązków informacyjnych. Ich emisję należy jedynie zarejestrować w komisji dopuszczeniowej, czego konsekwencją jest brak możliwości prowadzenia określonych działań marketingowych na rynku amerykańskim, by nie uznano ich za ofertę publicznej sprzedaży. Ten sposób emisji zwalnia także spółkę z obowiązku dostosowania rachunkowości do standardów amerykańskich (Generalny Accepted Accouting Princi ples - GAAP). Nabywcami kwitów depozytowych poziomu pierwszego mogą być inwestorzy Amerykańscy oraz podmioty z innych państw.
Emisja tych papierów wskazuje, iż nie są one źródłem pozyskiwania nowych środków kapitałowych przez emitenta. Spółka może odnieść inne korzyści, do których zalicza się m.in.:

a) wzrost zainteresowania akcjami spółki na giełdowym rynku w kraj spółki-emitenta wskutek wykupu ich przez bank depozytowy,

b) wejście na rynek kapitałowy Stanów Zjednoczonych zwiększy uznanie dla spółki na rodzimym rynku giełdowym i może pozytywnie wpłynąć na notowania akcji,

c) przejście fazy wstępnej do uruchomienia następnych stopni emisji kwitów depozytowych

Emisja ADR poziomu drugiego jest już bardziej skomplikowana, bowiem są one przedmiotem obrotu publicznego na jednej z giełd amerykańskich lub w elektronicznym systemie notowań NASDAO (National Association of Securities Dealers Automated Quotations). Spółka emitująca ma obowiązek zarejestrowania emisji w amerykańskiej komisji dopuszczeniowej i musi podporząd­kować się jej wymogom informacyjnym. Musi także dostosować swoją księgowość do standardów amerykańskich (GAAP). Podstawą emisji kwitów depozytowych poziomu drugiego są wcześniej wyemitowane akcje, co oznacza, ż' spółka również nie pozyskuje dodatkowego kapitału. Wzrasta jedynie prestiż tej spółki wśród inwestorów, a więc traktuje ona tę emisję jako wstępny etap rzeczywistego gromadzenia środków na rynku amerykańskim. I

Trzeci (najwyższy) poziom emisji kwitów depozytowych umożliwia wprowadzenie ich do obrotu publicznego i handel nimi na giełdach amerykańskich;.; Wymaga on uzyskania zgody tamtejszej komisji dopuszczeniowej, spełnienia jej wymogów informacyjnych oraz dostosowania wszelkiej sprawozdawczości i księgowości do standardów amerykańskich. Jest on realizowany na podstawie nowej emisji akcji spółki, czyli stanowi źródło pozyskiwania kapitału na rynku amerykańskim.

Poza wyżej wymienionymi możliwościami emisji ADR istnieje jeszcze jedna ich odmiana, pod nazwą RADR (Restricted ADR). Są one oferowane w ramach oferty niepublicznej, kierowanej do określonej grupy inwestorów, którymi mogą być podmioty chcące nabyć takie papiery wartościowe. Mogą nimi być jedyni^ tzw. kwalifikowani inwestorzy instytucjonalni, do których zalicza się tych, którzy posiadają portfel papierów wartościowych wartości co najmniej 100 mln dol. składają oni zazwyczaj zamówienia do księgi popytu.

Pytanie 34

Rynek wtórny (secondary market) można określić jako rynek transakcji w których nie bierze udziału emitent. Obrót walorami odbywa się między samymi inwestorami, z czego wynika, że emitent nie jest zasilany w kapitał. Nie może on bowiem, w myśl odpowiednich przepisów, odkupywać od inwestorów swoich akcji ( po za pewnymi przypadkami wynikającymi z umarzania akcji ). Na tym rynku poprzez obrót papierami wartościowymi proponuje się sprzedaż praw z wyemitowanych wcześniej walorów niż sprzedaż takich praw przez podmioty niebędące ich emitentem. Porównując go z rynkiem pierwotnym można powiedzieć, iż na rynku wtórnym występują te same podmioty, ale bez emitenta. Poprzez giełdę działa także underwriter, który stara się sprzedać nierozprowadzone na rynku pierwotnym walory, których emisję wykupił od emitenta. Główną cechą występowania na rynku wtórnym jest czekanie na uzyskanie większych korzyści w stosunku do tych, które przynoszą np. lokaty bankowe.

Trzy funkcje rynku wtórnego:

- mobilizacja kapitału + realokacja

- transformacja kapitału

- ocena kapitału

Transformacja kapitału jest domeną giełdy papierów wartościowych.
Oznacza możliwość natychmiastowej zamiany formy ulokowanego kapitału. Możliwość ta powinna dotyczyć transformacji wierzytelności finansowej na pieniądz lub wymiany jednych walorów na inne, bardziej korzystne z punktu widzenia podmiotu posiadającego oszczędności.

Pytanie 35

Funkcja mobilizacyjna

Rynek wtórny mobilizuje kapitał, gdyż umożliwia jego przepływ od podmiotów posiadających go w nadmiarze (wolne środki pieniężne) do podmiotów zgłaszających na niego zapotrzebowanie. Chodzi przede wszystkim o umożliwienie emitentom zasilania w środki kapitałowe poprzez pojawienie się nowych emisji akcji lub obligacji. To z kolei zależy od wysokości cen papierów wartościowych i organizacji rynku wtórnego. Inwestorzy są bowiem z reguły bardziej skłonni do zakupu papierów wartościowych, jeżeli ich inwestycja nie łączy się z ryzykiem długoterminowego zamrożenia środków, czy istnieje możliwość ich łatwej sprzedaży w momencie, gdy sobie tego będą życzyć. Ponadto wzrost cen na giełdzie będzie przyciągać nowe kapitały, które zaczną nakręcać koniunkturę. Rynek wtórny dostarcza również wielu istotnych informacji, które można wykorzystać do oceny powodzenia planowanej emisji i określenia jej warunków.

Funkcja oceny kapitału

Rynek wtórny pozwala na dokonanie wyceny wartości firmy i oceny kapitału. Wycena firmy dokonuje się na giełdzie; jej wartość wynika z iloczynu ceny giełdowej akcji i ilości wyemitowanych akcji. Natomiast ocena kapitału odnosi się głównie do spółek emitujących papiery wartościowe będące w obrocie pozagiełdowym. Spółki te ustalając cenę emisyjną swojego waloru orientują się na ceny walorów notowanych na giełdzie. Są one dla tych spółek swego rodzaju punktem odniesienia. Ceny w obrocie pozagiełdowym w dużym stopniu oscylują wokół cen giełdowych. Pozwala to spółce emitującej walory zorientować się, jak dużo kapitału może ona zebrać.

Pytanie 36

Przejrzystość rynku jest postrzegana jako łatwość dostępu niezbędnych inwestorowi informacji o występujących na rynku walorach oraz o ich emitentach. Większa przejrzystość rynku wpływa pozytywnie na powiększenie się jego obrotów oraz oddziałuje mobilizująco na kapitał. Stąd też konieczność utrzymania określonego stopnia przejrzystości rynku wtórnego, co powoduje wprowadzanie formalnych uregulowań w zakresie dopuszczania i notowania papierów wartościowych, czego podstawą są odpowiednie wymogi w zakresie przekazywania potrzebnych informacji o działalności emitentów.

Płynność rynku jest rozumiana jako stopień koncentracji wtórnej podaży i wtórnego popytu na określony papier wartościowy.

Rynek, na którym dokonała się znaczna koncentracja obrotów, określa się mianem stałego, taniego i bezkolizyjnego.

Rynek jest stały wtedy gdy, występuje na nim duża liczba zleceń sprzedaży i zakupu. Kontrahenci mogą bowiem wówczas liczyć, iż w każdej chwili zrealizują zamierzone transakcje.

Przy dużej ilości transakcji giełdowych ich koszt staje się niski, co powoduje, że taki rynek nazywa się tanim.

Rynek bezkolizyjny rozumiany jest jako ten, na którym transformacja kapitału odbywa się zgodnie z określonymi przepisami lub zwyczajami i poprzez odpowiednią organizację rynku.

Pytanie 37

W Polsce przez rynek regulowany rozumie się stały system obrotu papierami wartościowymi dopuszczonymi do tego obrotu, zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert nabycia i sprzedaży tych papierów zapewniony jest powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie zachowane są jednakowe warunki nabywania i zbywania tych papierów. Rynek ten podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Warunki, jakie musi spełniać rynek regulowany, określa w swoim rozporządzeniu minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Obliguje ono spółkę prowadzącą rynek regulowany do zapewnienia warunków między innymi do prowadzenia sprawnego i bezpiecznego obrotu na tym rynku, w tym w zakresie przebiegu zawieranych transakcji i rozliczeń.

Ponadto wtórny obrót papierami wartościowymi może być również prowadzony poprzez alternatywny system obrotu, którego organizatorem może być firma inwestycyjna lub spółka prowadząca rynek regulowany.

Rynek regu­lowany oraz alternatywny system obrotu określany jest mianem rynku zorganizowanego. Przez alternatywny system obrotu rozumie się wielostronny system obrotu dokonywanego poza rynkiem regulowanym, którego przedmiotem są papiery wartościowe. Podstawowym warunkiem jego prowadzenia jest zapewnienie koncentracji podaży i popytu umożliwiających zawieranie transakcji pomiędzy uczestnikami tego systemu.

Alternatywny system obrotu jest przede wszystkim szansą na pozyskanie kapitału na rozwój przez średnie i małe przedsiębiorstwa, których nie stać na poniesienie kosztów wejścia na rynek giełdowy. System ten tworzy ogniwo pośrednie pomiędzy rynkiem prywatnym (nieregulowanym) a rynkiem regulowanym (giełdowym). Może on być też wykorzystywany przez fundusze private equity w celu wprowadzania tam swoich spółek portfelowych. Regulacje dotyczące funkcjonowania alternatywnego systemu obrotu są tworzone przez instytucję organizującą go, ale muszą być przedstawione Komisji Nadzoru Finansowego do zatwierdzenia.

Pytanie 38

Polski rynek regulowany papierów wartościowych dzieli się na rynek giełdowym i rynek pozagiełdowy. Różnią się one stosowanymi wymogami informacyjnymi i zasadami dopuszczania do obrotu notowanych na nich walorów, natomiast podmioty je prowadzące są zobowiązane do zapewnienia:

a) odpowiedniej koncentracji podaży i popytu na walory będące przedmiotem obrotu na danym rynku w celu kształtowania się powszechnego kursu b) bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji,

c) upowszechniania jednolitych informacji o kursach i wielkości obrotu papierami wartościowymi będącymi przedmiotem obrotu na danym rynku.

Rozliczanie zawartych transakcji na rynku regulowanym oraz w alternatywnym systemie obrotu w zakresie zdematerializowanych papierów wartościowych dokonywane jest za pośrednictwem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

Z kolei regulowany rynek pozagiełdowy w Polsce może być prowadzony wyłącznie przez spółkę akcyjną, której jedynym przedmiotem działalności jest prowadzenie rynku pozagiełdowego lub innej działalności w zakresie organizo­wania obrotu instrumentami finansowymi (np. alternatywny system obrotu). Ponadto spółka taka może organizować rynki wyodrębnione pod względem rodzaju papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych oraz rodzaju ich emitentów. Kapitał zakładowy spółki prowadzącej regulowany rynek pozagiełdowy nie powinien być mniejszy od 7,5 mln zł, a jej akcje mogą być, wyłącznie imienne. Spółka prowadząca regulowany rynek pozagiełdowy powinna uzyskać pozwolenie Komisji Nadzoru Finansowego. Komisja zatwierdza także statut spółki prowadzącej rynek pozagiełdowy oraz regulamin dokonywanego na nim obrotu.

Pytanie 39

Transakcje giełdowe dokonywane przez maklera na rzecz jego klientów odbywają się na podstawie składanych przez nich w biurze maklerskich zleceń.
Biorąc pod uwagę jedynie akcje stwierdzamy, że zlecenia kupna-sprzedaży mogą mieć dosyć zróżnicowany charakter.
Ich najważniejsze rodzaje obecnie to; market order, limit order, stop order.

1. market order - jest to zlecenie wykonywane w bardzo krótkim czasie od momentu otrzymania (np. na New York Stoch Exchange praktycznie w ciągu kilku minut).
W tej sytuacji inwestor sam śledzi zmiany kurów interesujących go walorów, podejmuje decyzje o realizacji transakcji i przekazuje maklerowi do wykonania.
Szybkość podjęcia i realizacji decyzji jest w tym przypadku ważna, ponieważ w tym samym czasie podobną decyzję może podjąć inny inwestor, a następny pakiet może być oferowany po gorszej cenie. Są jednak również takie sytuacje w których oferowana cena może być lepsza. Zwykle jednak inwestor podejmuje decyzje przeczuwając określoną tendencję kursu. W praktyce więcej takich przypadków występuje przy sprzedaży niż przy zakupie. Zlecenia market order są bardzo popularne na dużych giełdach, na które przychodzą wielcy inwestorzy wyposażeni w odpowiedni sprzęt komputerowy. Mogą być nimi zainteresowane równiesz firmy maklerskie.

2. limit order - ( zlecenie z limitem ceny ). W tym zleceniu podstawą jest określenie granicy ceny, przy której transakcja sprzedaży lub kupna dla klienta jest możliwa do zrealizowania. Klient może określić limit ceny kupna akcji, np. na poziomie 60 zł ( co oznacza: nie po wyższej cenie niż ) lub ceny sprzedaży akcji, np. na poziomie 50 zł ( co oznacza: nie po niższej cenie niż ). Podstawą składania zleceń limit order jest przypuszczenie, iż kursy akcji przyjmują korzystne dla inwestora tendencje i będzie on miał wyższą korzyść niż przy zakupie natychmiastowym. Oczywiście skala tej korzyści będzie zależeć od trafności przewidywania zmiany kursu. Zlecenie to może być równiesz zamienione na zlecenie market order, np. w trakcie śledzenia sytuacji na rynku giełdowym przez dużych inwestorów. Zlecenia limit order stosuje się zazwyczaj, gdy zmiany kursów mają charakter cykliczny, tzn. gdy cena danego waloru waha się w pewnym przedziale wartości. Jest to swego rodzaju zabezpieczenie przed dokonaniem transakcji w złym momencie. Zlecenia limit order mają określony czas ważności lub są ważne na czas nieokreślony ( do momentu odwołania ).
W Stanach Zjednoczonych takim terminem jest najczęściej 1 dzień ( tzn. do końca danego dnia w którym zostało zawarte ), w Europie czas ten jest zwykle dłuższy, np. w Niemczech trwa do końca danego miesiąca, a następnie jest automatycznie unieważniane. Dla dłuższych okresów stosowane bywają zlecenia o charakterze otwartym ( open order ), które pozostają ważne aż do momentu odwołania.

Pytanie 40

Stop order - zlecenie jest to również ograniczone limitem cenowym i bywa stosowane na ogół na giełdach o ruchu ciągłym, gdzie transakcje mogą być dokonywane w ciągu całej, zwykle kilkurodzinnej, sesji giełdowej. Jest ono w pewnym sensie odwrotnością zlecenia limit order. Różnica między nimi polega na tym, iż przy realizacji zleceń limit order makler ma obowiązek poczekania do momentu, w którym kursy osiągną odpowiedni poziom ( podane limity ), natomiast przy zleceniu stop order makler powinien przystąpić do realizacji transakcji, wycofując się jednak, gdy np. cena sprzedaży spadnie zbyt nisko, a cena kupna wzrośnie zbyt znacząco. Oznacza to, iż cena jest określana mniej korzystnie w stosunku do aktualnej ceny rynkowej waloru, czyli dla sprzedaży poniżej jego bieżącej wartości, a dla kupna powyżej. Inwestorowi zależy bowiem na realizacji transakcji w warunkach niewiele odbiegających od aktualnych, podczas gdy w zleceniu limit order inwestorowi chodzi o uzyskanie ceny przynajmniej trochę lepszej od aktualnej.
Na przykład, jeśli cena akcji w danym momencie wynosi 100 dol., to stop order może być określone na poziomie np. 95 dol. Przy sprzedaży lub 105 dol. Przy kupnie. Można powiedzieć, że jest to typowe zlecenie dla osób potrafiących spekulować na giełdzie.

41. Systemy notowań występujące na giełdach.

Na giełdach światowych mamy do czynienia z dwoma systemami obrotów którymi są system ciągły i system periodyczny. W systemie ciągłym transakcje mogą być zawierane stale w czasie kilkugodzinnej sesji giełdowej (np. na NYSE), natomiast przy notowaniach periodycznych wyznaczana jest jednolita cena dnia (sesji giełdowej) każdego waloru, po której walory zmieniają właściciela. Używa się także sformułowania „kurs zmienny”, odnoszącego się do notowań ciągłych , oraz „kurs jednolity”. Ceny walorów w systemie periodycznym mogą być ogłaszane raz lub więcej razy w czasie trwania sesji giełdowej. Występuje także mieszany system notowań. Polega on na tym, iż kursy walorów ustala się w systemie jednolitej ceny dnia, a następnie pewną część sesji giełdowej przeznacza się na notowania ciągłe, w których kursem otwarcia są ceny jednolite. W notowaniach ciągłych może brać udział np. tylko określona część walorów notowanych w systemie periodycznym. W systemie mieszanym może być również tak, iż najbardziej płynne walory występują w systemie notowań ciągłych, dla średnio płynnych walorów może być ustalany kurs jednolity dwa lub trzy razy w czasie trwania sesji giełdowej, a najmniej płynne walory mogą mieć ustalany kurs raz dziennie w systemie ceny jednolitej. W systemie mieszanym kluczową rolę odgrywa makler specjalista.

42. Przesłanki przemawiające za utrzymaniem periodycznego systemu notowań.

Za utrzymaniem periodycznego systemu notowań przemawiają następujące kwestie:

• Chęć zapewnienia odpowiedniej koncentracji (płynności) obrotu

• Możliwość wyznaczenia rynkowo uzasadnionej ceny. Takiej ceny na dany walor nie można wyznaczyć, kiedy na rynku występują jedynie pojedyncze oferty. System ceny jednolitej pozwala także w takich warunkach ustalić cenę równowagi, podczas gdy w systemie notowań ciągłych pojawiające się poziomy równowagi w kolejno zawieranych na danej sesji transakcjach mogą być przypadkowe. Ponadto informacje o takich stanach równowagi mogą być mylącymi informacjami o stanie rynku.

• Chęć przyjścia z pomocą drobnym inwestorom, którzy w systemie notowań ciągłych nie są w stanie sami kontrolować rynku i wybrać dla siebie optymalnego momentu zakupu. Jednolita cena dnia pozwala na uniknięcie różnego rodzaju manipulacji zamówieniami drobnych inwestorów.

43.Rola i zadania Komisji Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzory Finansowego w Polsce jest Komisją do spraw dopuszczeń, pełni nadzór nad rynkiem kapitałowym. Funkcjonuje jako centralny organ administracji rządowej, nad którą nadzór sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Do zadań Komisji należy:

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu i rozwojowi rynku finansowego - chodzi w szczególności o zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, przestrzeganie reguł uczciwego obrotu i ochronę inwestorów,

• Zatwierdzenie prospektu emisyjnego oraz prowadzenie ewidencji papierów wartościowych będących przedmiotem oferty publicznej i dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzonych do alternatywnego systemu obrotu,

• Sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz nad wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w obrocie na rynku finansowym - chodzi głownie o wypełnianie obowiązków informacyjnych,

• Przygotowanie projektów aktów prawnych związanych z nadzorem i funkcjonowaniem rynku finansowego,

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

Komisja wydaje także zezwolenie podmiotom gospodarczym na prowadzenie działalności maklerskiej oraz dokonuje wpisu na listę maklerów papierów wartościowych lub doradców inwestycyjnych osób, które w odpowiednim postępowaniu kwalifikacyjnym uzyskały wynik pozytywny. Wpis na listę oznacza przyznanie uprawnień do wykonywania zawodu maklera.

44. Rola i zadania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

KDPW od listopada 1994r. jest instytucją wydzieloną z Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, zorganizowany w formie spółki akcyjnej, a jego akcjonariuszami mogą być wyłącznie spółki prowadzące giełdę lub rynek pozagiełdowy, domy maklerskie, skarb państwa, NBP oraz banki. Nie może on mieć celu zarobkowego, a jego akcje są tylko imienne. DO głównych zadań tego organu należy m. in.:

• Rejestrowanie zdematerializowanych papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, które zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu,

• Nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych, zarejestrowanych w depozycie papierów wartościowych, znajdujących się w obrocie,

• Obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec uprawnionych z papierów wartościowych - wypłata dywidendy na rachunki inwestorów,

• Rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym oraz w alternatywnym systemie obrotu w zakresie zdematerializowanych papierów wartościowych,

• Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania obowiązkowego systemu rekompensat.

KDPW jes także odpowiedzialny za utworzenie obowiązkowego systemu rekompensat w celu gromadzenia środków, przez odpowiednie opłaty wnoszone obligatoryjnie przez domy maklerskie, na zrekompensowanie inwestorom w środkach pieniężnych wartości utraconych papierów wartościowych i praw majątkowych z tytułu świadczonych na ich rzecz usług w przypadku ogłoszenia upadłości domu maklerskiego ze względu na to, iż jego majątek nie wystarczy nawet na opłacenie kosztów postępowania sądowego.

45. Warunki dopuszczania instrumentów finansowych do obrotu na GPW w Warszawie.

Przedmiotem obrotu na warszawskiej GPW mogą być wyłącznie papiery wartościowe oraz instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu na giełdzie, o czym decyduje zarząd giełdy na pisemny wniosek emitenta. Dopuszczenie to wymaga uchwały zarządu giełdy. Przypadku odmowy dopuszczenia emitentowi przysługuje możliwość odwołania do rady giełdy. Rada giełdy, składającą się z 12 członków, jest organem władzy spółki akcyjnej GPR w Warszawie, sprawującym stały nadzór nad jej działalnością. Rozpoznając wniosek o dopuszczenie instrumentów finansowych do obrotu giełdowego zarząd giełdy bierze pod uwagę:

• Sytuację finansową emitenta i perspektywy rozwoju, zwłaszcza w kontekście możliwości realizacji zamierzeń inwestycyjnych z uwzględnieniem źródeł ich finansowania, a następnie rentowność, płynność i zdolność do obsługi długu oraz inne czynniki mające wpływ na wyniki finansowe,

• Doświadczenie oraz kwalifikacje członków organów zarządzających i nadzorujących emitenta,

• Interes i bezpieczeństwo wspólników.

Instrumenty finansowe mogą być dopuszczone do obrotu giełdowego o ile:

• Został sporządzony odpowiedni dokument informacyjny, zatwierdzony przez właściwy organ nadzoru (chodzi o prospekt emisyjny lub memorandum), chyba że sporządzenie lub zatwierdzenie takiego dokumentu nie jest wymagane,

• Mają one nieograniczoną zbywalność,

• W stosunku do ich emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.

Dodatkowo do obrotu giełdowego mogą być dopuszczone instrumenty finansowe, których obrót odbywa się wyłącznie pomiędzy inwestorami kwalifikowanymi. W przypadku dopuszczenia do obrotu giełdowego instrumentów finansowych innych niż akcje zarząd giełdy może określić szczegółowe warunki ich wprowadzenia do obrotu. Z kolei instrumenty finansowe emitowane przez skarbu państwa i NBP są dopuszczane na mocy definicji z chwilą złożenia przez ich emitenta wniosku o dopuszczenie i wprowadzenie do obrotu giełdowego.

46. Wprowadzenie papierów wartościowych na podstawowy rynek giełdowy w Warszawie.

Rynek na warszawskiej GPW dzieli się na dwa segmenty, którymi są: podstawowy rynek giełdowy i równoległy rynek giełdowy. Rynek podstawowy ma bardzo rygorystyczne warunki dopuszczania papierów wartościowych, natomiast rynek równoległy - łagodniejsze.

Na rynku giełdowym podstawowym odbywa się zasadnicza część obrotu na warszawskiej giełdzie. Występują na nim akcje spółek dużych, o ustabilizowanej sytuacji finansowej i ugruntowanej pozycji na rynku.

Wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu na podstawowym rynku giełdowym dokonuje zarząd giełdy. Odbywać się ono może w trybie zwykłym lub w trybie publicznej sprzedaży. Wprowadzenie w trybie zwykłym odbywa się na wniosek emitenta, który w szczególności powinien podać nadany przez KDPW kod papieru wartościowego. W przypadku akcji powinien także wskazać czy ubiega się o obrót w segmencie Plus. Wprowadzenie papierów wartościowych w trybie zwykłym dotyczy tych papierów, które zostały objęte przed wprowadzeniem ich na rynek giełdowy. Z kolei wprowadzanie papierów wartościowych w trybie publicznej sprzedaży oznacza ich obejmowanie w czasie pierwszej sesji na rynku giełdowym. Odbywa się ono poprzez złożenie oferty sprzedaży przez członka giełdy, która powinna zawierać w szczególności:

• Rodzaj, liczbę i wartość nominalną papierów wartościowych,

• Warunki przyjmowania i realizacji zleceń,

• Cenę sprzedaży lub sposób jej określania

Warunkiem jest także, aby oferta publicznej sprzedaży objęła co najmniej 10% papierów wartościowych objętych wnioskiem albo jej wartość przekroczyła 4mln zł.

47. Rola i zadania animatora rynku i animatora emitenta na GPW w Warszawie.

Zadania członków specjalistów GPW wypełniają animatorzy, którzy dzielą się na dwie grupy: animatorów rynku i animatorów emitenta. Głównym zadaniem animatora jest wspomaganie płynności handlu określonym papierem wartościowym, czyli pełnienie roli „market makera”. Animatorem giełdowym może zostać członek giełdy lub inna instytucja finansowa niebędąca członkiem giełdy. W zawieranej umowie giełda określa zasady wspomagania płynności danego papieru wartościowego, wśród których może być m.in. minimalna wielkość lub wartość ofert kupna i sprzedaży, do zgłaszania których animator rynku jest zobowiązany, maksymalna różnica (spread) między najlepszymi cenami określonymi w tych ofertach. W umie tej określony jest także minimalny czas ważności zlecenia. Ponadto w zawieranej umowie znajduje się zobowiązanie animatora, aby w fazie interwencji na rynku zleceń rozbieżnych modyfikować wcześniej złożone własne zlecenia w celi doprowadzenia do ustalenia kursu jednolitego. Animator rynku nie może składać zleceń mających na celu zawarcie transakcji, w której występowałby on jednocześnie jako sprzedający i kupujący. O fakcie zawarcia umowy z animatorem rynku giełda powiadamia uczestników obrotu giełdowego oraz emitenta danego papieru wartościowego.

Animator emitenta ma zadania podobne do animatora rynku. Może nim być członek giełdy lub inna instytucja finansowa, która zawrze odpowiednią umowę z emitentem danego papieru wartościowego, zobowiązując się do wspomagania płynności jego obrotu na giełdzie, z tym że instytucja finansowa może składać oferty jedynie za pośrednictwem członka giełdy.

48. Klasyfikacja zleceń na GPW w Warszawie.

Występujące na GPW w Warszawie zlecenia można podzielić na kilka rodzajów.

1. Limit ceny. Ze względu na to kryterium wyróżnia się zlecenia z limitem ceny i zlecenia bez limitu ceny, wśród których wyróżnia się zlecenia:

1. „po cenie rynkowej” (PCR)

2. „po cenie rynkowej na otwarcie” (PCRO)

3. „po każdej cenie” (PKC)

2. Dodatkowy warunek wykonania. Uwzględniając to kryterium możemy wyróżnić zlecenie z:

1. „minimalną wielkością (wolumenem) wykonania” (Wmin)

2. „wielkością (wolumenem) ujawnianą” (WUJ)

3. „limitem aktywacji” (LimAkt)

3. Termin ważności zlecenia. Uwzględniając to kryterium możemy wyróżnić następujące zlecenia:

1. „ważne do końca sesji giełdowej” (DZIEŃ) - zlecenie to jest ważne do końca sesji w bieżącym dniu, a jeśli nie zostało zrealizowane, to po zakończeniu sesji zostaje usunięte z arkusza zleceń

2. „ważne domyślnie” (DOM) - zlecenie to (lub jego niezrealizowana część) ważne jest bezterminowo

3. „ważne do pierwszego wykonania” (WiN) - zlecenie to musi być wykonane natychmiast po wprowadzeniu do arkusza zleceń lub po fazie otwarcia, a jego niezrealizowana część jest anulowana

4. „wykonaj lub anuluj” (WuA) - zlecenie to musi być wykonane w całości natychmiast po wprowadzeniu do arkusza zleceń (ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji), a gdy nie może być zrealizowane w całości, jest anulowane

5. „ważne do określonej daty” - zlecenie to ma określony termin ważności

Zlecenia z limitem ceny : WiN, WuA

Zlecenia bez limitu ceny: PCR, PCRO, PKC

49. Pojęcie indeksu giełdowego i ich podstawowe rodzaje.

W celu zobrazowania sytuacji na giełdzie oraz porównania z sytuacją na innych giełdach, każda giełda oblicza i podaje do publicznej wiadomości pewne syntetyczne mierniki, które wyrażają łączną zmianę kursów notowanych na niej walorów w czasie sesji giełdowej. Miernik taki nosi nazwę indeksu giełdy lub wskaźnika giełdy czy rynku. Obrazuje on zarazem rentowność inwestowania w określony portfel rynkowy, którego struktura w tym przypadku odpowiada strukturze portfela, na podstawie którego oblicza się dany indeks giełdowy. Z tego względu jest on traktowany jako swoisty instrument finansowy, na który są zawierane określone kontrakty.

Funkcje:

• informacyjna (o systemach giełdy)

• rola w tzw. benchmarkach, czyli portfelach wzorcowych. Oznacza to, że osoby odpowiedzialne za decyzje inwestycyjne w instrumentach finansowych starają się, by rentowność poczynionych inwestycji była większa od rentowności portfela wzorcowego.

Podział indeksów:

1. indeksy dochodowe (zalicza się do nich te, przy obliczaniu których bierze się pod uwagę zmiany cen wszystkich spółek notowanych na danym rynku giełdowym oraz uwzględniające dywidendę i prawa poboru przypisane akcjom), np. WIG, WIRR

2. indeksy cenowe (to taki, przy obliczaniu którego wykorzystuje się jedynie zmiany cen walorów wchodzących w jego skład. Przy jego obliczaniu nie trzeba brać pod uwagę wszystkich walorów notowanych na danym rynku giełdowym, lecz jedynie ich określoną liczbę.),np. WIG20, MIDWIG

Indeksy polskiej giełdy:

• Warszawski Indeks Giełdowy (WIG)

• Warszawski Indeks Giełdowy (WIG20)

• Warszawski Indeks Giełdowy Średnich Spółek (MIDWIG)

• Warszawski Indeks Rynku Równoległego (WIRR)

• Warszawski Indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (NIF)

50. Pojęcie akcji oraz jej ceny nominalnej, emisyjnej i rynkowej oraz relacje między nimi.

Akcja jest papierem wartościowym (dokumentem) oznaczającym prawo jej posiadania do współwłasności firmy, która ją wyemitowała, czyli spółki akcyjnej. Zalicza się ją do grupy papierów udziałowych - stwierdza ona udział w spółce akcyjnej. Z kolei z punktu widzenia przynoszonego posiadaczowi akcji dochodu kwalifikuje się ją do grupy papierów o zmiennym dochodzie. Osoba nabywająca akcje danej spółki staje się jej akcjonariuszem, czyli współwłaścicielem majątku, co oznacza że z tego tytułu ma określone prawo do uczestnictwa w podziale wypracowanego przez spółkę zysku oraz majątku w przypadku jej likwidacji. Każda nabyta akcja jest dowodem współwłasności jednakowej (równej) części majątku spółki. Kapitał wniesiony przez wszystkich akcjonariuszy z tytułu nabycia wyemitowanych przez spółkę akcji nazywa się kapitałem zakładowym.

Każda akcja musi mieć określoną wartość (cenę) nominalną, wyrażoną w jednostkach pieniężnych. Przez wartość nominalną akcji rozumie się równą w stosunku do innych część kapitału zakładowego. Jest ona ustalana przez akcjonariuszy - założycieli spółki w przypadku jej powoływania do życia lub wynika z podzielenia wartości majątku spółki przez ustaloną liczbę emitowanych akcji w sytuacji zamiany jej formy organizacyjnej na spółkę akcyjną. Emitowane akcje powinny mieć tę samą wartość nominalną i nie może być niższa od 1 grosza.

Każda akcja prócz wartości nominalnej ma cenę emisyjną (cena jej sprzedaży akcjonariuszom na rynku) oraz cenę rynkową (wartość rzeczywistą), która może się zmieniać zgodnie z prawem popytu i podaży. Wynika stąd, że ostatnia wielkość może się dowolnie różnić od ceny nominalnej akcji (może być mniejsza lub większa). Z kolei cena emisyjna akcji musi być różna lub wyższa od jej war ości nominalnej; różnica ze sprzedaży akcji po cenie emisyjnej wyższej pod wartości nominalnej zasila kapitał zapasowy spółki.

50.Pojęcie akcji oraz jej ceny nominalnej, emisyjnej i rynkowej oraz relacji miedzy nimi.

Akcja-(stock, share) jest papierem wartościowym (dokumentem) oznaczającym prawo jej posiadacza do współwłasności firmy, która ją wyemitowała, czyli spółki akcyjnej. Dlatego akcję zalicza się do grupy papierów udziałowych — stwierdza ona udział w spółce akcyjnej. Z kolei z punktu widzenia przynoszonego posiadaczowi akcji dochodu kwalifikuje się ją w grupie papierów o zmiennym dochodzie, Osoba (podmiot) nabywająca(y) akcje danej spółki staje się jej akcjonariuszem, czyli współwłaścicielem jej majątku, co oznacza, że z tego tytułu ma określone prawo do uczestniczenia w podziale wypracowanego przez spółkę zysku oraz majątku w przypadku jej likwidacji. Każda nabyta akcja jest dowodem współwłasności jednakowej (równej) części majątku spółki. Kapitał wniesiony przez wszystkich akcjonariuszy z tytułu nabycia wyemitowanych przez spółkę akcji nazywa się kapitałem zakładowym; jest on równy iloczynowi ilości nabytych akcji i wartości nominalnej akcji. Tak więc posiadacz 5% pakietu akcji danej spółki ma prawo do współwłasności 5% jej aktywów netto, czyli majątku własnego będącego równowartością różnicy między aktywami ogółem a zadłużeniem (kapitałem obcym).

Każda akcja musi mieć określoną wartość (cenę) nominalną, wyrażoną w jednostkach pieniężnych .Przez wartość nominalną akcji, która ma jedynie znaczenie księgowe, rozumie się równą (jednakową) w stosunku do innych część kapitału zakładowego spółki. Jest ona ustalana przez akcjonariuszy-założycieli spółki w przypadku jej powoływania do życia (zakładania od podstaw) lub też wynika z podzielenia wartości majątku spółki przez ustaloną liczbę emitowanych akcji w sytuacji zamiany jej formy organizacyjnej na spółkę akcyjną. Emitowane akcje spółki powinny mieć tę samą wartość nominalną. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych obowiązującym W Polsce, wartość nominalna jednej akcji nie może być niższa od 1 grosza.

Każda akcja oprócz wartości nominalnej ma cenę emisyjną (cena jej sprzedaży akcjonariuszom na rynku pierwotnym) oraz cenę rynkową (wartość rzeczywistą), która może się zmieniać zgodnie z prawem popytu i podaży. Wynika stąd, że ostatnia wielkość może się dowolnie różnić od ceny nominalnej akcji (może być większa lub mniejsza). Z kolei cena emisyjna akcji musi być równa lub wyższa od jej wartości nominalnej; różnica ze sprzedaży akcji po cenie emisyjnej wyższej od wartości nominalnej zasila kapitał zapasowy spółki.

51. Akcja imienna i na okaziciela.

Akcje można podzielić na wiele rodzajów ze względu na różne kryteria. Generalnie jednak, biorąc pod uwagę sposób przenoszenia własności, możemy wyróżnić akcje imienne i na okaziciela. Pierwsze (akcje imienne) tym różnią się od drugich, iż w treści zawierają także nazwisko właściciela (nabywcy). Musi ono być również wpisane do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki. Księga ta może mieć formę zapisu elektronicznego. Z posiadaniem akcji imiennych łączą się pewne ograniczenia związane ze zbywalnością. Na ogół ich zbycie wymaga oświadczenia woli posiadacza, zgłoszenia nowego właściciela do zarządu w celu wpisania go do księgi akcyjnej i zgody organów spółki. Toteż akcje imienne przed wprowadzeniem do obrotu giełdowego powinny być zamienione na akcje na okaziciela. Akcje imienne mogą być opłacone w części (minimum 25%) przed ich objęciem; następne wpłaty muszą być zgodne z terminarzem określonym w statucie. Jeżeli akcje imienne nie zostały opłacone w całości, to dywidendę spółka wypłaca proporcjonalnie do dokonanej wpłaty.

Natomiast akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości przed pobraniem.

Zdecydowana większość występujących w obrocie akcji to akcje na okaziciela. Ich zbywanie (przenoszenie praw współwłasności) odbywa się poprzez wręczenie dokumentu, jeżeli akcja występuje w formie materialnej, lub przez odpowiednie przeksięgowania na rachunkach inwestycyjnych posiadacza i nabywcy, jeżeli występuje w formie zdematerializowanej. W Polsce przedmiotem obrotu giełdowego są tylko akcje na okaziciela.

52. Formy występowania akcji.

Akcje mogą występować w formie materialnej (fizyczny dokument) lub zdematerializowanej.

Pierwsza forma (forma materialna )oznacza, że dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie i zawierać m.in. następujące informacje: pełną nazwę emitenta, wartość nominalną akcji, serię i numer, siedzibę spółki, czy jest to akcja imienna, czy na okaziciela, a także podpisy przedstawicieli zarządu, datę emisji i zarejestrowania spółki, uprawnienia szczególne z akcji, ograniczenia co do rozporządzania akcją i wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych. Do dokumentu akcji może być dołączony kupon dywidendowy, odcinany przy pobieraniu dywidendy. Akcjonariusze spółek publicznych mogą otrzymywać imienne świadectwa depozytowe, wystawiane przez podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych (rachunki inwestycyjne).

Akcja w wymiarze zdematerializowanym to dokument w postaci zapisu elektronicznego w pamięci komputera. Obecnie zdecydowana większość istniejących na rynkach kapitałowych akcji ma formę zdematerializowaną. Jest to jeden z wymogów występowania ich w ofercie publicznej, a przede wszystkim w obrocie giełdowym. Ich zbiorowy odcinek powinien być przekazany przez emitenta do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, który prowadzi centralny rejestr akcji i obrotu nimi.

53. Prawa wynikające z akcji zwykłych-ogólna charakterystyka.

Są nimi prawa korporacyjne i prawa majątkowe.

Do pierwszej grupy należy:

1. Prawo do uczestnictwa w spółce akcyjnej, które oznacza, że akcjonariusz nie może być z niej usunięty.

2. Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i współdecydowania o sprawach będących przedmiotem jego obrad. Każdy akcjonariusz może uczestniczyć w zwoływanym na ogół raz w roku przez zarząd spółki walnym zgromadzeniu, na którym przedstawia się jej wyniki finansowe (ekonomiczne), poddając je ocenie akcjonariuszy, i dyskutuje kwestie mające istotne znaczenie dla rozwoju spółki.

3. Bierne prawo wyborcze do organów spółki, które oznacza, że akcjonariusz może zostać wybrany do zarządu lub rady nadzorczej spółki, której akcje posiada. Akcjonariusz ma także czynne prawo wyborcze, sprowadzające się do głosowania w wyborach członków władz spółki.

4. Prawo mniejszości, które pozwała na odpowiednie zabezpieczenie interesów tych akcjonariuszy, którzy nie dysponują większością akcji, ale posiadają ich pewną liczbę. Typowymi przykładami są: prawo żądania zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy

Druga grupa praw z tytułu posiadania akcji zwykłych to prawa majątkowe. Należą do nich:

1. Prawo do udziału w zysku rocznym (dywidendy), z czego wynika możliwość uzyskania części wypracowanego przez spółkę w danym okresie zysku, proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji, ponieważ na jedną akcję zwykłą przypada równa część zysku przeznaczona na walnym zgromadzeniu do podziału wśród akcjonariuszy. Zysk przeznaczony do podziału wśród akcjonariuszy rozdzielany jest w stosunku do wartości nominalnej akcji, a nie do ceny jej nabycia przez akcjonariusza.

2. Prawo poboru akcji nowych emisji. Prawo to jest bardzo ważne dla akcjonariusza, ponieważ przez nowe emisje akcji do grona dotychczasowych akcjonariuszy dochodzą nowi, co powoduje tzw. rozwodnienie kapitału i może doprowadzić do pogorszenia pozycji tych poprzednich. Aby zapewnić dotychczasowym akcjonariuszom utrzymanie ich stanu posiadania praw do majątku spółki, prawo poboru uprawnia ich do subskrybowania określonej liczby nowych akcji, z reguły w określonym stosunku do ilości już posiadanych akcji. Oznacza to, że jeżeli statut spółki lub walne zgromadzenie akcjonariuszy zatwierdzające nową emisję nie postanowi inaczej, to dotychczasowi akcjonariusze będą mieli prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w przyjętym stosunku.

3. Prawo do części wartości majątku w przypadku likwidacji spółki (części wpłaconego do spółki kapitału) po pokryciu jej zobowiązań. Oznacza ono, że akcjonariusze powinni otrzymać — odpowiednio do ilości posiadanych akcji spółki — część jej majątku z masy upadłościowej, ale po zaspokojeniu zobowiązań wobec innych wierzycieli. Należna kwota wpłacana jest zazwyczaj w gotówce i stanowi o wartości tego prawa.

54.Uprawnienia z akcji uprzywilejowanych w Polsce.

Drugi rodzaj akcji ze względu na posiadane uprawnienia ich właścicieli to akcje uprzywilejowane (preferred stocks). Od akcji zwykłych różnią się tym, że z ich posiadaniem związane są dodatkowe, poza ogólnymi w/w uprawnienia. W Polsce uprzywilejowanie akcji może dotyczyć wysokości wypłacanej na jedną akcję dywidendy, liczby głosów przypadających na jedną akcję na zgromadzeniu akcjonariuszy oraz prawa akcjonriusza do przypadającego na daną akcję majątku likwidowanej spółki. Rodzaje i sposób uprzywilejowania określa dokładnie statut spółki, natomiast kodeks spółek handlowych reguluje w niektórych przypadkach zakres uprzywilejowania, np. uprzywilejowanie odnośnie do liczby głosów przypadających na jedną akcję nie może przekroczyć 2 głosów. W Polsce akcje uprzywilejowane muszą być imienne. Uprzywilejowanie akcji co do głosu nie może być stosowane w spółkach publicznych, a także wygasa w przypadku zamiany takiej akcji na akcję na okaziciela lub jej zbycia wbrew zastrzeżonym w statucie warunkom. Akcja uprzywilejowana w zakresie dywidendy nie może upoważniać akcjonariusza do otrzymywania dywidendy przed jej wypłatą z tytułu akcji zwykłej. Dywidenda ta może być większa najwyżej o 50% od dywidendy wypłacanej Z tytułu posiadania akcji zwykłej.

55.Akcje nieme.

Na giełdach (szczególnie w Wielkiej Brytanii) w coraz większej ilości zaczynają się pojawiać tzw. akcje milczące (nieme) (non-voting shares). Charakteryzują się one tym, że ich właściciel bez względu na to, ile ich posiada, nie ma prawa głosu na walnym zgromadzeniu, a zatem nie może wpływać na losy firmy. Naprawdę nie ma to większego znaczenia, ponieważ zdecydowana większość inwestorów uczestniczących w transakcjach giełdowych nie jest zainteresowana wpływaniem na losy firmy (współzarządzaniem). Akcje te są emitowane przez małe lub średnie firmy, o pewnie perspektywie rozwoju, które zabezpieczają się w ten sposób przed spekulacyjnym wykupywaniem pakietów kontrolnych przez ich konkurentów w celu przejęci nad nimi kontroli. Emisję akcji milczących dopuszczają także polskie przepisy.

Tego typu akcje mogą być uprzywilejowane co do dywidendy bez ograniczania jej wysokości oraz mogą korzystać w danym roku dywidendowym z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami. .Akcjonariuszowi uprawnionemu z akcji niemej, któremu nie wypłacono całej dywidendy albo jej części w danym roku obrotowym, przysługuje wyrównanie z zysku w latach następnych, nie później jednak niż w ciągu trzech kolejnych lat obrotowych, ale tylko pod warunkiem, że statut dopuszcza możliwość wyrównania z zysku.

56.Prawo z akcji zwykłej do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i współdecydowania o sprawach będących przedmiotem jego obrad. Każdy akcjonariusz może uczestniczyć w zwoływanym na ogół raz w roku przez zarząd spółki walnym zgromadzeniu, na którym przedstawia się jej wyniki finansowe (ekonomiczne), poddając je ocenie akcjonariuszy, i dyskutuje kwestie mające istotne znaczenie dla rozwoju spółki. Korzystanie z prawa do głosowania przy udzielaniu absolutorium dla zarządu oraz wybieranej rady nadzorczej (organ kontrolujący zarząd) zapewnia akcjonariuszom możliwość kontrolowania zarządu i rady nadzorczej oraz możliwość wpływania na wyniki spółki. Każda akcja zwykła upoważnia jej właściciela do oddania jednego 1 głosu na walnym zgromadzeniu. Czasami statut spółki może zawierać pewne ograniczenia prawa głosu, sprowadzające się np. do tego, iż akcjonariusz mający większą liczbę akcji będzie mógł wykonywać prawo głosu tylko z ograniczonej ich liczby, albo też będzie mu przysługiwała zwykła ilość głosów do określonego limitu akcji, natomiast powyżej tego limitu będzie przypadał jeden głos na ustaloną ilość akcji. Z prawem do głosowania na walnym zgromadzeniu łączy się prawo akcjonariusza do informacji. Wynika z niego, iż akcjonariusz powinien mieć wgląd w dokumenty finansowe spółki przygotowywane na walne zgromadzenie, by móc na nim dyskutować o osiągniętych wynikach. Prawo to wykorzystywane jest szczególnie przy udzielaniu władzom spółki absolutorium oraz przy podejmowaniu decyzji o podziale wypracowanego zysku. Na rozwiniętych rynkach kapitałowych obecnie jest coraz więcej sytuacji, w których akcjonariusze cedują swoje prawo do głosowania na walnym zgromadzeniu na bank, którym najczęściej jest bank inwestycyjny. Akcjonariusze wychodzą z założenia, że bank ma lepsze rozeznanie na rynku niż oni, a także może dokonać pogłębionej analizy sytuacji finansowej spółki i jej możliwości rozwojowych. W związku z tym mogą przychylić się do jego stanowiska w głosowanych na zgromadzeniu kwestiach.

57. Prawo poboru wynikające z akcji

Prawo poboru akcji nowych emisji. Prawo to jest bardzo ważne dla akcjonariusza, ponieważ przez nowe emisje akcji do grona dotychczasowych akcjonariuszy dochodzą nowi, co powoduje tzw. rozwodnienie kapitału i może doprowadzić do pogorszenia pozycji tych poprzednich. Aby zapewnić dotychczasowym akcjonariuszom utrzymanie ich stanu posiadania praw do majątku spółki, prawo poboru uprawnia ich do subskrybowania określonej liczby nowych akcji, z reguły w określonym stosunku do ilości już posiadanych akcji. Oznacza to, że jeżeli statut spółki lub walne zgromadzenie akcjonariuszy zatwierdzające nową emisję nie postanowi inaczej, to dotychczasowi akcjonariusze będą mieli prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w przyjętym stosunku. Przyjęcie relacji 5:3 będzie powodować, że akcjonariusz posiadający 5 akcji starych może dokupić 3 akcje nowej emisji albo, inaczej, za 5 pojedynczych praw zakupu (jedno takie prawo przypada na 1 starą akcję) może nabyć 3 nowe akcje. Wyłączenie tego prawa w Polsce jest możliwe za zgodą 4/5 oddanych głosów na walnym zgromadzeniu zatwierdzającym warunki nowej emisji. Jeżeli dotychczasowy akcjonariusz spółki nie chce korzystać z przysługującego mu prawa, może je odsprzedać, ponieważ prawa poboru są także przedmiotem obrotu giełdowego. Tak więc prawo zakupu nowych akcji w czasie oferty ich sprzedaży jest samodzielnym, zbywalnym i niezależnym od starej akcji prawem, które ma własną cenę. Kupowanie praw poboru daje możliwość nabycia akcji spółki bez konieczności zakupu starych akcji (niekiedy po wysokim kursie giełdowym) dla osób niebędących jej dotychczasowymi akcjonariuszami. Także jej obecni akcjonariusze mają szansę dokupienia praw poboru, jeżeli chcą zwiększyć stan posiadania akcji danej spółki w swoim portfelu. Osoby, które sprzedają swoje prawa poboru na giełdzie, uzyskują korzyść materialną w postaci ceny, którą jest zdeterminowana przede wszystkim grą podaży i popytu. Cena będzie wyższa, jeżeli kupujący w niedalekiej przyszłości spodziewają się zwyżki wartości rynkowej nowych akcji. Sprzedający z kolei uzyskuje wyższy realny zysk wynikający z lokaty w akcje.

58). Pojęcie obligacji i jej główna charakterystyka.

Obligacja jest papierem wartościowym poświadczającym wierzytelność, czyli zobowiązanie dłużne emitenta wobec jej właściciela na określoną sumę wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w określonych terminach.

Może także zawierać zobowiązanie emitenta do określonego świadczenia niepieniężnego. Z tego względu zaliczana jest do grupy papierów wartościowych wierzytelnościowych, w odróżnieniu od akcji, która jest papierem udziałowym.

• Obligacje, podobnie jak akcje, mogą być papierami na okaziciela, które obecnie przeważają na rynku i nie ma żadnych ograniczeń w zakresie ich zbywalności, oraz imienne, w stosunku, do których emitent może ewentualnie wprowadzić pewne ograniczenia lub zakaz zbywalności.

• Z punktu widzenia emitenta obligacja stanowi możliwość ( instrument) czasowego korzystania z pozabankowych funduszy, zwykle średnio lub długoterminowych.

• Emisje obligacji uważa się za zaciągnięcie długu pozabankowego.

• Wartość nominalna obligacji to przypisana każdej pojedynczej obligacji danej emisji jednakowa kwota pieniędzy ( zazwyczaj pewna okrągła suma, np. 100 czy 1000), oznaczająca wielkość udzielonej emitentowi pożyczki z tytułu jej nabycia.

• Obligacje występujące w obrocie na rynku wtórnym ( na giełdzie) mają cenę rynkową, która wynika z gry sił popytu i podaży.

• Termin wykupu obligacji, zwany również terminem zapadalności, oznacza okres od daty jej emisji do momentu, w którym powinien nastąpić wykup jej wartości nominalnej, czyli zwrot zaciągniętej przez emitenta pożyczki.

• Obligacje mogą mieć wpisaną w warunki emisji klauzulę o przedterminowym wykupie. Pozwala ona emitentowi na jej wykup wg zapisanych warunków przed upływem pierwotnego okresu zapadalności.

• Odsetki to wypłacane systematycznie obligatariuszowi, w naznaczonych przez warunki emisji terminach wykupu obligacji, płatności naliczane w stosunku do jej wartości nominalnej według, również zapisanej w warunkach, stopy oprocentowania.

• Emisja obligacji może być zabezpieczona lub niezabezpieczona.

59). Rodzaje świadczeń z obligacji (wykupu obligacji).

Świadczenie z obligacji może mieć charakter:

• Pieniężny

• Niepieniężny.

Świadczenie pieniężne polega na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych ( odsetek) w sposób określony w warunkach emisji oraz w terminach określonych w warunkach emisji.

Za należność uboczną uważa się również różnicę między ceną nominalną a ceną emisyjną obligacji ( obligacje zerokuponowe).

Świadczenie niepieniężne może w szczególności polegać na przyznaniu obligatariuszowi:

1. Prawa do udziału w przyszłych zyskach emitenta, które on osiągnie m.in. dzięki zaciągniętej pożyczce.

2. Prawa do zmiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji ( obligacje zamienne - taką możliwość musi jednakże przewidywać statut spółki).

3. Prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji ( obligacje z prawem pierwszeństwa).

60). Pierwotny i rzeczywisty termin wykupu ( zapadalności) obligacji.

Pierwotny termin wykupu to okres, na który została wyemitowana akcja, np. obligacja wyemitowana 31 stycznia 1997 r. z terminem wykupu 1 lutego 2002 r. ma pierwotny okres zapadalności równy 5 lat.

Rzeczywisty termin zapadalności,w którym po upływie każdego roku okres zapadalności skraca się o rok. Powyższa obligacja 1 lutego 1998 r. będzie miała 4-letni rzeczywisty okres wykupu.

61). Podział obligacji ze względu na rodzaj emitenta.

Ze względu na rodzaj emitenta wyróżniamy obligacje:

• Skarbowe

• Komunalne

• Przedsiębiorstw

Obligacje skarbowe.

Emitentem obligacji skarbowych jest skarb państwa ( rząd). Są one zazwyczaj długoterminowe (15-30 lat), ale mogą też być emitowane na okresy krótsze, np. od 1 roku do 10 lat, lub do 1 roku. W tym ostatnim przypadku chodzi zazwyczaj o bony skarbowe. Obligacje te są emitowane w celu pokrycia deficytu budżetowego, co łatwiej jest zrobić niż obcinać wydatki budżetowe lub podnosić wpływy do budżetu w drodze wzrostu podatków. Ze środków uzyskanych z emisji obligacji skarbowych rząd finansuje na ogół swoje wydatki inwestycyjne.

Obligacje komunalne.

Są one na ogół długoterminowe, ale bywają też emitowane na okresy krótkie, np. rok lub poniżej roku, w celu zlikwidowania luki w kasie miejskiej. Ich emitentem są władze lokalne ( samorządowe) lub ich agencje. Mogą także być emitowane przez przedsiębiorstwa lokalne działające w sektorze publicznym, np. szpitale lub szkoły wyższe. Środki uzyskiwane z obligacji municypalnych przeznacza się głównie na finansowanie rozwoju infrastruktury drogowej, bazy transportowej, budownictwa mieszkaniowego, jak również na budowę szkół, szpitali, instytucji użyteczności publicznej itp.

Obligacje przedsiębiorstw.

Wspólną cechą tych obligacji jest to, iż emitowane są w taki sposób, aby przemawiały do masowego klienta. Ścierają się tutaj interesy nabywców obligacji, którzy chcieliby wysokiego oprocentowania i gwarancji zwrotu pożyczonego kapitału, z interesami emitentów, którzy z kolei chcą płacić niskie odsetki i jak najdłużej przetrzymywać uzyskane środki.

Przedsiębiorstwa emitują obligacje z reguły z 2 powodów:

1. Zapotrzebowanie na dodatkowe fundusze na okres dłuższy niż 1 rok, wynikające z potrzeb inwestycyjnych,

2. Możliwość uzyskania tańszego źródła finansowania w stosunku do emisji akcji, bo odsetki od obligacji przedsiębiorstwo płaci przed zapłaceniem podatku, a dywidendę płaci się z zysku netto.

Wśród najważniejszych emitentów obligacji wymienia się:

• Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ( elektrownie, elektrociepłownie, firmy telekomunikacyjne),

• Firmy transportowe (kolej, przewoźnicy lotniczy),

• Korporacje przemysłowe,

• Banki i inne instytucje finansowe.

Obligacje przedsiębiorstw charakteryzują się bardzo zróżnicowanym stopniem ryzyka, ale na ogół jest ono wyższe niż w przypadku obligacji skarbowych i municypalnych.

62). Podział obligacji ze względu na sposób oprocentowania.

Biorąc pod uwagę sposób oprocentowania możemy wyróżnić obligacje:

• O stałej stopie oprocentowania

• O zmiennej stopie oprocentowania

• Zerokuponowe.

Obligacje oprocentowane wg stałej stopy nazywa się papierami wartościowymi o stałym dochodzie. Współcześnie na rynkach kapitałowych występują one w przeważającej ilości. Charakteryzują się tym, iż ich posiadacze otrzymują stały kupon odsetkowy przez cały czas życia obligacji.

Obligacje oprocentowane wg stałej stopy można podzielić na:

• obligacje podlegające wykupowi

• obligacje niepodlegające wykupowi (z tytułu ich posiadania inwestor otrzymywał bezterminowo stały kupon, zwany rentą wieczystą.

Obligacje o zmiennej stopie oprocentowania pojawiły się na rynkach kapitałowych w latach siedemdziesiątych. Nazywane są papierami o zmiennym dochodzie, ponieważ przynoszony przez nie dochód nie jest z góry określony. Jego wielkość waha się w zależności od zachowania się parametru, w stosunku, do którego naliczane jest oprocentowanie tych obligacji. Takim parametrem może być np. stawka LIBOR.

Wśród obligacji ze zmiennym oprocentowaniem bywają również takie, których oprocentowanie składa się z dwóch części:

• pierwsza część to stały kupon,

• druga część jest zmienna.

Obligacje zerokuponowe, czyli bez kuponów odsetkowych. Pojawiły się one w latach osiemdziesiątych XX w. I mają tę cechę, iż są emitowane od razu z dyskontem do ich wartości nominalnej. Oznacza to, iż nabywca takiej obligacji kupuje ją w momencie emisji znacznie poniżej wartości nominalnej i musi czekać na zwrot jej równowartości do terminu wykupu. Różnica między wartością nominalną tej obligacji a ceną zakupu przez inwestora stanowi kwotę skumulowanych odsetek, ale otrzymanych jednorazowa w momencie wykupu.

63). Kwestia zabezpieczeń emisji obligacji.

Z punktu widzenia sposobu zabezpieczenia obligacji wyróżnić można następujące ich rodzaje:

• zabezpieczone pierwszą hipoteką - zabezpieczający majątek jest wpisywany na pierwszym miejscu w księdze wieczystej,

• zabezpieczone drugą lub generalną hipoteką - zabezpieczający majątek jest wpisywany na drugim miejscu do księgi wieczystej lub w ogóle jest wpisywany,

• zabezpieczone innymi papierami wartościowymi posiadanymi przez emitenta

• podporządkowane, czyli zabezpieczone innym instrumentom, co oznacza, że zobowiązania z tego zabezpieczenia będą spłacone dopiero po uregulowaniu zobowiązań wobec posiadaczy innych obligacji,

• noty korporacyjne - prawo do masy upadłościowej realizuje się po zaspokojeniu wszystkich roszczeń z tytułu innych papierów wartościowych.

Emisja obligacji może być zabezpieczona lub niezabezpieczona. Współcześnie na rynku kapitałowym przeważają obligacje niezabezpieczone. Wynika to z faktu, iż w większości przypadków są one emitowane przez przedsiębiorstwa i instytucje, które mają ugruntowaną pozycję na rynku i ich sytuacja finansowa nie budzi zastrzeżeń. Emisja tych obligacji jest na ogół tańsza od emisji obligacji zabezpieczonych, z którymi łączą się określone koszty wynikające z wyceny zabezpieczającego majątku, wpisami notarialnymi, otrzymaną gwarancją itp.

Zabezpieczeniem może być całość lub część majątku emitenta; może nim być też gwarancja innego podmiotu.

W przypadku obligacji emitowanych przez niektóre instytucje finansowe mogą one być zabezpieczone majątkiem dłużników tych instytucji.

64). Pojęcie obligacji zamiennej i jej istota.

Ze względu na prawa lub przywileje związane z zakupem wyróżnia się obligacje:

• zwykłe

• zamienne

• z prawami poboru, zwane warrantami.

Obligacje zamienne są instrumentem łączącym cechy długu i akcji. Są one skonstruowane w taki sposób, iż początkowo jest to dług, od którego płaci się odsetki, który w określonym terminie, zwanym okresem konwersji, może być wykupiony albo zamieniony na akcje i wtedy staje się kapitałem własnym.

Korzyści, które może odnieść emitent obligacji zamiennych:

• oprocentowanie obligacji zamiennych jest niższe niż zwykłych, co jest ceną tego przywileju. Ich emisja może pozwolić emitentowi na uzyskanie źródła finansowania tańszego od kosztu kredytu lub kosztu emisji innych papierów dłużnych.

• Emisja obligacji zamiennych zmniejsza tzw. stopień „rozwodnienia” zysku przypadającego na akcję. W wyniku konwersji obligacji na akcje dochodzi do powiększenia kapitału i zwiększenia liczby akcji.

• Ewentualna konwersja obligacji umożliwia zamianę długu na kapitał zakładowy, co oznacza niewymagalnie zwrotu długu. Jednak emitent nie zawsze wie, o jaką sumę kapitał ten będzie podwyższony, gdyż decyzje o zamianie podejmuje obligatariusz.

• Warunki dotyczące emisji obligacji zamiennych są zazwyczaj mniej rygorystyczne, ponieważ z reguły są obligacjami podporządkowanymi.

• Przy emisji obligacji zamiennych emitent może także próbować zabezpieczyć się przed zbyt dużym wzrostem rynkowych kursów akcji w okresie konwersji.

• Inną opcją, którą może zawierać obligacja zamienna, jest opcja jej sprzedaży przez obligatariusza przed okresem zapadalności.

65). Rola powiernika i banku reprezentanta w emisji obligacji.

W gospodarkach o rozwiniętych rynkach obligacji w celu zwiększenia bezpieczeństwa inwestujących w obligacje, w szczególności drobnych inwestorów, wprowadza się także instytucje powiernika emisji.

Z mocy ustawy powiernik, którym może być bank, reprezentuje posiadaczy obligacji, a emitent zostaje zobowiązany do podpisania z nim umowy powierniczej, która obejmuje:

• Obsługę obligacji w momencie ich emisji,

• Określenie warunków ich wygaśnięcia,

• Określenie obowiązków emitenta włącznie ze specyficznymi dla danej umowy zadaniami.

Do istotnych obowiązków powiernika należy monitorowanie i nadzorowanie wykonania warunków umowy emisyjnej. W razie niewypłacalności emitenta powiernik w imieniu obligatoriuszy zajmuje się ściąganiem należności, włącznie z przyspieszeniem spłaty długu, zbyciem i ściągnięciem należności z zabezpieczenia. Powiernik może zająć majątek upadłego emitenta lub podjąć się jego sanacji.

W celu ochrony interesów obligatariuszy ustawa o obligacjach wprowadza instytucję banku-reprezentanta, który pełni funkcję ich przedstawiciela ustawowego (ubezpiecza posiadaczy obligacji).Umowę z bankiem-reprezentantem emitent może - a przypadku emisji obligacji poręczanych przez skarb państwa powinien - zawrzeć przed rozpoczęciem emisji obligacji, a jej istotne postanowienia muszą być zamieszczone w prospekcie emisyjnym, memorandum informacyjnym lub propozycji nabycia.

Funkcję banku-emitenta może pełnić wyłącznie bank mający kapitał własny w wysokości nie niższej niż równowartość 10 mln euro w walucie polskiej, będący spółką akcyjną lub bankiem państwowym. Takiej funkcji nie może m.in. pełnić bank, jeśli członkowie organów jego nadzoru lub zarządu są dłużnikami emitenta. Ustawa nakłada na emitenta obligacji obowiązek przekazywania bankowi-reprezentantowi informacji bieżących i okresowych zgodnie z ustawą - prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi w przypadku emisji publicznej oraz składania bankowi przynajmniej co 3 miesiące sprawozdania z wypełnienia zadań wynikających z warunków emisji oraz zawiadamiania o wszelkich zmianach dotyczących ustanowionych zabezpieczeń.

Bank z kolei zobowiązany jest do:

1. dokonywania okresowych analiz sytuacji finansowej emitenta, głównie z punktu widzenia zdolności regulowania zobowiązań,

2. udzielania informacji i wyjaśnień obligatariuszom na temat emisji,

3. składania oświadczeń w istotnych dla obligatariuszy sprawach, np. dotyczących posiadania przez emitenta zdolności płatniczej,

4. niezwłocznego zawiadamiania obligatariuszy o sytuacji finansowej emitenta, jeżeli stwarza ona realne zagrożenie niewypłacalnością zobowiązań z tytułu obligacji.

Gdy bank-reprezentant stwierdzi naruszenie przez emitenta obowiązków wynikających z warunków emisji, to powinien:

• niezwłocznie zawiadomić obligatariuszy o zaistnieniu okoliczności stanowiących naruszenie obowiązków emitenta wobec obligatariuszy,

• zastosować środki mające na celu ochronę praw obligatariuszy i powiadomić ich o tym.

Bank-reprezentant udostępnia obligatariuszom powyższe informacje przez ich publikację, w co najmniej dwóch dziennikach wskazanych w prospekcie emisyjnym lub memorandum informacyjnym. Reasumując można stwierdzić, iż instytucja banku-reprezentanta spełnia w Polsce wiele podobnych funkcji, co instytucja powiernika w rozwiniętych gospodarkach.

Polska ustawa o obligacjach wprowadza także kary za nieprzestrzeganie jej przepisów

• Osobie działającej w imieniu banku-reprezentanta za niedopełnienie obowiązków grozi grzywna do 5 mln zł.

66). Pojęcie obligacji przychodowej i jej istota.

Emitent obligacji w ich treści może ograniczyć swoją odpowiedzialność za zobowiązania z nich wynikające do kwoty przychodów lub do wartości majątku przedsięwzięcia, do których obligatariuszowi służy prawo pierwszeństwa. Są to obligacje przychodowe, które mogą przyznawać obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta z całości przychodów albo majątku przedsięwzięć, które są efektem wykorzystania środków uzyskanych z emisji obligacji. Pierwszeństwo to może także dotyczyć przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta.

Obligacje przychodowe są wygodną formą finansowania różnorodnych przedsięwzięć użyteczności publicznej, służących rozbudowie infrastruktury lokalnej, gdyż ich emitentami mogą być:

1. jednostki samorządu terytorialnego, ich związki oraz miasto stołeczne Warszawa,

2. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, w których wyżej wymienione podmioty mają ponad 50% głosów na walnym zgromadzeniu i ich jedynym przedmiotem działalności jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych lub wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej,

3. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, których jedynym podmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej wykonywanych na podstawie umowy zawartej z jednostką samorządu terytorialnego przez okres co najmniej równy okresowi zapadalności obligacji,

4. spółki akcyjne, które mają upoważnienie ustawowe, koncesję lub zezwolenie na wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej albo mogą świadczyć usługi w zakresie transportu, komunikacji lub utrzymania i rozwoju infrastruktury komunikacyjnej co najmniej do momentu zapadalności obligacji.

Emitenci obligacji przychodowych są zobowiązani do szeregu działań, które mają na celu zapewnienie obligatariuszom wypłacalność świadczeń.

Między innymi są zobowiązani do:

• udostępnienia ( co najmniej na dwa tygodnie przed terminem wypłaty świadczenia z obligacji, jednakże nie rzadziej niż raz w roku) obligatariuszom sprawozdań, w których zawarte są informacje o przychodach i kosztach realizowanego z obligacji przedsięwzięcia oraz o kwotach wypłaconych świadczeń,

• opublikowania w dwóch dziennikach, w tym co najmniej jednym ogólnopolskim, informacji o łącznej wysokości zadłużenia z tytułu wyemitowanych obligacji i wskazania przedsięwzięcia, w odniesieniu do którego obligatariusze mają prawo pierwszeństwa

• niestanowienia przedmiotem zabezpieczenia i cesji wierzytelności tworzących przychody, do których pierwszeństwo mają obligatariusze,

• gromadzenie wszystkich przychodów z realizowanego przedsięwzięcia na rachunku bankowym przeznaczonym wyłącznie do dokonywania wypłat na rzecz obligatariuszy, którzy mają prawo pierwszeństwa.

Dodatkowo środki zgromadzone na wskazanym wyżej rachunku emitenta do wysokości kwoty zobowiązania emitenta wobec obligatariuszy, a także są wyłączone z masy upadłościowej emitenta. Z chwilą otwarcia postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego emitenta obligacji przychodowych, wynikające z nich zobowiązania stają się natychmiast wymagalne i zaspokojenie roszczeń obligatariuszy ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami tego emitenta

67). Transakcja terminowa i jej istota.

Biorąc pod uwagę kryterium czasu dostawy i rozliczenia transakcji zawieranych na giełdzie, transakcje te możemy podzielić na:

• natychmiastowe (kasowe)

• terminowe

Przez transakcję kasową rozumie się zawarcie umowy kupna lub sprzedaży określonego dobra po wyznaczonej cenie, przy czym jego dostawa oraz zapłata następują natychmiast. Oznacza to, iż kupujący otrzymuje dobro, a sprzedający gotówkę w momencie zawierania transakcji ( w handlu giełdowym odpowiednie zapisy na kontach kontrahentów czasami mogą się pojawić w terminie do 2 dni od chwili zawarcia transakcji, ze względu na system rozliczeniowy). W transakcji kasowej praktycznie eliminuje się ryzyko, że jedna ze stron nie wywiąże się z warunków zawartej umowy, bowiem w momencie dojścia jej do skutku następuje dostawa dobra oraz zapłata za nie.

Transakcja terminowa polega na zawarciu umowy zobowiązującej sprzedającego do dostarczenia określonego co do ilości i jakości dobra, będącego jej przedmiotem, a kupującego - do jego odebrania w wyznaczonym terminie, po cenie ustalonej w momencie zawierania umowy. Zamiast dostarczenia i odebrania przedmiotu transakcji, jej umowa może zobowiązywać strony do dokonania równoważnego z tymi czynnościami rozliczenia pieniężnego. Zawarcie kontraktu terminowego oznacza oddzielenie w czasie momentu zawarcia umowy od momentu dostarczenia dobra i zapłaty za nie, zazwyczaj na dłuższy okres niż przysłowiowe 2 dni giełdowe, służące do rozliczenia transakcji natychmiastowych.

Przedmiotem kontraktu terminowego może być bardzo wiele towarów, takich jak np. produkty rolne, surowce, metale, a także waluty, papiery wartościowe czy stopy procentowe lub indeksy giełdowe. Charakterystyczną cechą kontraktu terminowego jest więc fakt, że jego strony, wyznaczając określoną cenę dobra będącego jego przedmiotem, uwzględniają między sobą, że jego realizacja nastąpi w ustalonym późniejszym terminie.

Kontrakty terminowe nie stanowią w miarę jednorodnej grupy.

Ich trzy podstawowe rodzaje to:

• forwards (zyski i straty oblicza się w dniu realizacji kontraktu)

• futures ( zyski i straty oblicza się każdego dnia do momentu wygaśnięcia kontraktu)

• opcje

Innym podziałem transakcji terminowych jest ich podział na:

• rzeczywiste (fizyczne dostarczenie instrumentu bazowego w momencie realizacji kontraktu)

• nierzeczywiste (dokonuje się tylko rozliczenia gotówkowego kontraktu w stosunku do ostatecznego kursu rozliczeniowego)

Typowym przykładem transakcji rzeczywistych są kontrakty forwards, a transakcji nierzeczywistych kontrakty futures, w których w zdecydowanej większości nie występuje efektywna dostawa instrumentu bazowego w przewidzianym terminie.

68. Pojęcie transakcji natychmiastowej i terminowej

Transakcja natychmiastowa (kasowa) - zawarcie umowy kupna lub sprzedaży określonego dobra po wyznaczonej cenie, przy czym jego dostawa oraz zapłata następują natychmiast. Oznacza to, iż kupujący otrzymuje dobro, a sprzedający gotówkę w momencie zawarcia transakcji. W transakcji tej praktycznie eliminuje się ryzyko, że jedna ze stron nie wywiążę się z warunków zawartej umowy, bowiem w momencie dojścia jej do skutku następuje dostawa dobra oraz zapłata za nie.

Transakcja terminowa - polega na zawarciu umowy zobowiązującej sprzedającego do dostarczenia określonego co do ilości i jakości dobra, a kupującego - do jego odebrania w wyznaczonym przyszłym terminie, po cenie ustalonej w momencie zawierania umowy.

69. Bezwarunkowa i warunkowa transakcja terminowa.

Transakcje bezwarunkowe - do których należą kontrakty forwards i futures, to takie w których kontrahenci w dniu realizacji transakcji bezwarunkowo muszą wykonać zobowiązania wynikające z zawartej umowy.

Transakcje warunkowe - do których zalicza się opcje, nabywca może odstąpić od jej wykonania, jeżeli uzna, iż z punktu widzenia osiągnięcia zysku jest to nieopłacalne.

70. Rzeczywista i nierzeczywista transakcja terminowa.

Transakcje rzeczywiste - to fizyczne dostarczenie instrumentu bazowego w momencie realizacji transakcji, przykładem są kontrakty forwards.

Transakcje nierzeczywiste - dokonywanie rozliczenia gotówkowego kontraktu w stosunku do ostatecznego kursu rozliczeniowego, przykładem są kontrakty futures.

71. Schemat rynku terminowego.

Rynek finansowy : rynek terminowy oraz rynek kasowy

Rynek terminowy : transakcje terminowe bezwarunkowe (forwards i fututres) oraz transakcje terminowe warunkowe (opcje)

72. Ogólna charakterystyka kontraktu forwards.

Kontrakt terminowy forward jest umową zobowiązująca jedną ze stron do dostawy, a drugą do przyjęcia określonego dobra w ustalonym terminie, w określonej ilości oraz o określonej jakości, a także po cenie wyznaczonej w momencie zawierania umowy. Przedmiotem kontraktów są najczęściej produkty rolne, metal szlachetne, ropa naftowa, waluty, akcje itp.

W transakcji biorą udział 2 strony oraz niekiedy pośrednik (diler).

Wszystkie warunki kontraktu są ustalane przez strony w procesie negocjacji, co oznacza, że jest to kontrakt niestandaryzowany albo inaczej na zamówienie. Zawarcie kontraktu nie wymaga wniesienia depozytu, a płatność następuje dopiero po dostawie dobra. Cechą charakterystyczną kontraktu jest zobowiązanie się stron do jego realizacji niezależnie od skutków finansowych, które muszą ponieść strony.

73. Podstawowe różnice między forwards i futures.

Kontrakty forwards

1. prywatna umowa między 2 stronami

2. brak standaryzacji

3. zwykle określona jedna data dostawy

4. rozliczany na zakończenie ważności kontraktu

5. zwykle dochodzi do dostawy lub końcowego rozliczenia gotówkowego

Kontrakty futures

1.przedmiot obrotu giełdowego

2. kontrakty standaryzowane

3. przedział dat, w których możliwa jest dostawa

4. rozliczany codziennie

5. zwykle zamknięcie pozycji przed nadejściem terminu realizacji

74. Pojęcie kontraktu futures i jego istota.

Kontrakt futures - to umowa zawarta pomiędzy stronami, zobowiązująca jedną z nich do zakupu, a drugą do sprzedaży określonej ilości przedmiotu transakcji, po wyznaczonej cenie, w ustalonym dniu przyszłym lub do dokonania rozliczenia pieniężnego mającego na celu wyrównanie różnicy cen. Kontrakt ten jest umową dwustronnie zobowiązującą, tyle tylko, że nienazwaną. Nie można bowiem powiedzieć, że jest to typowa umowa kupna-sprzedaży, gdyż w momencie jej zawierania nie wiadomo kto jest dłużnikiem ,a kto wierzycielem. Będzie to wiadomo dopiero w momencie jej wykonania.

75. Istota standaryzacji.

Standaryzacja kontraktu jest podstawowym warunkiem jego występowania na zorganizowanym rynku wtórnym. Polega ona na tym, że wszystkie warunki kontraktu poza ceną są ustalane przez giełdę, czyli standardowe. Nie mogą być dowolnie zmieniane przez strony kontraktu. Strony zawierające transakcje nie znają się i tak naprawdę nie mają zobowiązań względem siebie, ale mają je wobec swoich biur maklerskich. Podstawową korzyścią jest możliwość wyjścia z niego bez potrzeby uzyskania zgody drugiej strony. Przykładem standaryzacji walutowych jest określenie przez giełdę, na której występują, rodzaju walut, na które mogą być zawierane. Innym standaryzowanym parametrem kontraktu jest jego rozmiar jak również wysokość zmiany ceny kontraktu futures. Standaryzacji podlegają także terminy, na jakie zawierane mogą być kontrakty futures.

76. Istota i rodzaje depozytu zabezpieczającego.

Depozyt zabezpieczający jest kaucją, którą musi wpłacić każdy inwestor chcący dokonać transakcji futures. Depozyt jest gwarancją jej wykonania. Jego funkcja polega na tym, że wysokość depozytu zależy od stopnia ryzyka ocenianego z dnia na dzień. Depozyt wnoszony przed otwarciem pozycji może mieć formę gotówki lub powszechnie akceptowanych papierów wartościowych. Depozyt na rachunkach izby rozrachunkowej jest oprocentowany, wysokość depozytu zabezpieczającego może być różna na różnych giełdach.

Wyróżnia się depozyty:

- początkowy - zwany tez wstępnym lub wstępnym depozytem rozliczeniowym, to pewna suma, którą muszą wpłacić do izby rozrachunkowej obie strony kontraktu w momencie otwierania swoich pozycji. Powinien być wniesiony w momencie składania przez inwestora zlecenia w biurze maklerskim, a jego celem jest pokrycie ewentualnej straty z 1 dnia notowań. Wysokość depozytu może być zróżnicowana dla różnych rodzajów kontraktów futures.

- uzupełniający - w procesie codziennych rozrachunków rynkowych izba rozrachunkowa codziennie porównuje aktualną cenę giełdową kontraktu z wyznaczoną jego wartością w dniu zawarcia, przy czym za aktualną cenę giełdową przyjmuje się oficjalny kurs zamknięcia dla danej sesji giełdowej. Przy niekorzystnej dla inwestora zmianie ceny instrumentu bazowego ponosi on stratę, która powoduje, że złożony na jego rachunku depozyt staje się niewystarczający do zabezpieczenia otwartych pozycji i niezwłocznie musi zostać uzupełniony. Depozyt uzupełniający powinien być wniesiony przed rozpoczęciem następnej sesji giełdowej w takiej wysokości, aby była zachowana stała relacja między wysokością depozytu zabezpieczającego, a aktualną wartością rynkową kontraktu.

77. Rozrachunki dzienne

Proces codziennych rozrachunków rynkowych zawartych kontraktów fututes lub ich równania do rynku polega na codziennym ustalaniu i dokonywaniu odpowiedniego przelewu środków z rachunku członka izby tracącego w wyniku niekorzystnego ukształtowania się ceny instrumentu bazowego na rachunek członka izby osiągającego zysk z powodu korzystnej zmiany kursu. W procesie codziennych rozrachunków rynkowych izba rozrachunkowa codziennie porównuje aktualną cenę giełdową kontraktu z wyznaczoną jego wartością w dniu zawarcia, przy czym za aktualną cenę giełdową przyjmuje się oficjalny kurs zamknięcia dla danej sesji giełdowej.

78. Rola izby rozrachunkowej w kontraktach futures.

Każdy kontrakt zawarty na giełdzie musi być do niej zgłoszony, przez nią zweryfikowany pod względem ustalonych standardów i zarejestrowany. Izba staje się z jednej strony sprzedawcą dla kupującego i nabywcą dla sprzedającego, a obaj kontrahenci nie mają zobowiązań względem siebie tylko względem izby, która gwarantuje ich wykonanie. Najważniejszym zadaniem izby rozrachunkowej jest gwarantowanie wykonania każdej zarejestrowanej przez jej członków transakcji. Izba przejmuje ryzyko niewypłacalności stron kontraktu.

Inne zasadnicze funkcje izby rozrachunkowej to: określanie wysokości depozytów zabezpieczających oraz dokonywanie codziennego rozliczenia każdego zarejestrowanego kontraktu futures. Ponadto izba przeprowadza księgowanie transakcji zawartych między jej członkami. Izba rozrachunkowa również zobowiązuje uczestników obrotu giełdowego kontraktami futures do wniesienia depozytu zabezpieczającego, który jest istotną cechą tych kontraktów.

79. Pojęcie kontraktu opcyjnego i jego istota

Kontrakt opcyjny jest umową zawartą między nabywcą (posiadaczem) kontraktu a jego sprzedawcą (wystawcą) dającą nabywcy prawo, lecz nie stwarzającą zarazem zobowiązania, zakupu od wystawcy określonej ilości wyspecyfikowanego instrumentu finansowego według z góry ustalonej ceny i w ciągu oznaczonego okresu lub w umówionym terminie. Cenę tę nazywamy cenę wykonania opcji, natomiast termin wykonania opcji, określa się jako termin rozliczenia, wygaśnięcia opcji.

Stroną aktywną w kontrakcje opcyjnym jest jego nabywca. Decyduje on bowiem, czy kontrakt będzie wykonany czy też nie. Za prawo decydowania o tym posiadacz kontraktu płaci premię. Nabywca może pozwolić na samoistne wygaśnięcie ważności kontraktu opcyjnego.

Na wystawcy kontraktu opcyjnego ciąży obowiązek dostarczenia jego posiadaczowi lub odebrania od niego takiej ilości wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, na jaką ten kontrakt opiewa. Zobowiązanie sprzedawcy opcji ma charakter warunkowy, a zatem wystawca kontraktu jest stroną pasywną, gdyż jego rola sprowadza się do oczekiwania na decyzję posiadacza.

Przy kontraktach opcyjnych występuje wariantowość terminu wykonania opcji, która powoduje podział opcji na amerykańskie i europejskie. Opcja amerykańska może być rozliczana zgodnie z życzeniem nabywcy w dowolnym momencie od daty jej zakupu do dnia jej wygaśnięcia. Opcja europejska może być rozliczona tylko w ściśle oznaczonym terminie przypadającym w dniu wygaśnięcia jej ważności.

Mamy również opcje kupna i sprzedaży.

80. Charakterystyka opcji kupna

Jest kontraktem dającym jego nabywcy prawo , przy jednoczesnym niestwarzaniu zobowiązania , do zakupu od sprzedającego wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry ustalonej cenie i w z góry określonym lub wcześniejszym terminie oraz zobowiązującym kupującego do zapłacenia sprzedającemu wymaganej premii. Wystawca kontraktu ma obowiązek dostarczenia posiadaczowi na jego żądanie wymienionego instrumentu zgodnie z zapisanymi warunkami.

Opcja kupna przebiega wg schematu :

Cena wykonania + premia za strony nabywcy w zamian za instrument pierwotny ze strony wystawcy.

81. Charakterystyka opcji sprzedaży

Jest to kontrakt dający jego nabywcy prawo przy jednoczesnym niestwarzaniu zobowiązania do sprzedaży wystawiającemu ten kontrakt wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, którego kontrakt ten dotyczy, po z góry ustalonej cenie i w określonym z góry terminie oraz zobowiązującym kupującego do zapłacenia sprzedającemu wymaganej premii. Wystawca kontraktu ma obowiązek odebrania od posiadacza opcji na jego żądanie wymienionego instrumentu zgodnie z zapisanymi warunkami.

Opcja sprzedaży przebiega wg schematu:

Instrument pierwotny + premia ze strony nabywcy w zamian za cenę wykonania ze strony wystawcy.

82. Pojęcie kasowej i terminowej transakcji opcyjnej

Transakcje opcyjnie kasowe

Cechą tych transakcji jest posiadane przez nabywcę kontraktu prawa do fizycznego zakupu lub fizycznej sprzedaży instrumentu pierwotnego. Jeśli specyficzne cechy tego instrumentu nie pozwalają na jego specyficzną dostawę to następuje obowiązkowe rozliczenie gotówkowe zawartej transakcji opcyjnej. Do kasowych transakcji opcyjnych zalicza się transakcje, których przedmiotem są : akcje , stopy procentowe , waluty oraz indeksy ekonomiczne, w tym indeksy giełdowe akcji.

Transkacje opcyjnie terminowe

Ich przedmiotem są finansowe kontrakty przyszłościowe. Nie występuje w nich fizyczne dostarczenie czy też odebranie przedmiotu kontraktu. Wykorzystanie opcji odbywa się przez przyznanie odpowiedniej pozycji długiej lub krótkiej na rynku nierzeczywistych terminowych transakcji finansowych. Nabywca terminowej opcji kupna uzyskuje prawo do nabycia kontraktu futures po z góry ustalonej cenie i w ustalonym terminie. W opcji sprzedaży nabywca ma prawo sprzedaży kontrakty futures wg ustalonej wcześniej ceny i w określonym terminie. Wystawca opcji terminowej jest zobowiązany do sprzedaży lub zakupu finansowego kontraktu przyszłościowego, jeśli posiadacz sobie życzy.

Elementy dla transkacji opcyjnych terminowych takie jak: wielkość , termin wygasania, cena bazowa, podlegają standaryzacji.

Wśród opcji na finansowe kontrakty przyszłościowe wyróznia się: opcje na procentowe kontrakty futures, opcje na walutowe kontrakty futures, opcje na indeksowe kontrakty futures oraz obcje na transakcje swap.

83.Działania banku komercyjnego na rynku kapitalowym

Podstawowym rodzajem aktywności banków komercyjnych jest udzielanie kredytów podmiotom gospodarczm i osobom indywidualnym. Ich domeną jest także działalność na rynku pieniężnym, gdzie lukują swoje nadwyżki finansowe ponad obowiązkowe rezerwy i z którego pożyczają pieniądze na działalność kredytową w razie niedoboru środków pieniężnych.

Działania banków komercyjnych na rynku kapitałowym:

1. Pośrednio wpływają na opłacalność inwestowania na rynku kapitałowym inwestorów, którzy nie inwestują środków własnych, a środki pożyczone. Banki komercyjne uczestniczą w ustalaniu ceny kapitału, czyli stopy procentowej po której udzielane są pożyczki. Ustalają zatem granice rentowności inwestycji kapitałowych (czyli inwestowania w papiery wartościowe). Stopa oprocentowania kredytu wpływa na decuzje inwestora, przy czym zasadą jest, iż wysoka stopa oprocentowania zmniejsza atrakcyjność lokowania środków na rynku kapitałowym (potencjalny zysk z tego rynku trzeba będzie pomniejszyć o koszt kapitału czyli stopę kredytu zaciągniętego na tę inwestycję). W takich sytuacjach inwestor wybierze zapewne pewniejsze i pozbawione ryzyka inwestycje w lokaty bankowe lub papiery skarbowe.

2. Lokują środki własne i klientów w zyskowne inwestycje rynku kapitałowego. Głównym celem tych inwestycji jest uzyskanie większego dochodu w porównaniu z innymi możliwościami inwestowania środków. Trzeba jednak pamiętać, że inwestowanie w akcjie i obligacje wiąże się z niższą płynnością i z wyższym ryzykiem. Najchętniej w swoich portfelach banki przetrzymują papiery emitowane przez instytucje publiczne czyli obligacje skarbu państwa i władz lokalnych. Także kupują papiery przedsiębiorstw o znacznej i utrwalonej sytuacji finansowej. Strategie inwestycyjne banków komercyjnych polegają na ułożeniu portfela własnych inwestycji kapitałowych według stopnia ryzyka, preferowanego poziomu kontroli emitenta akcji i preferowanej branży gospodarki. Mogą one tworzyć własne fundusze inwestycyjne rynku kapitałowego lub partycypować w zewnętrznych.

3. Uczestniczą w zarządzaniu spółkami akcyjnymi. Mogą to robić poprzez zakup określonego pakietu akcji spółki, dającego mu prawo do podejmowania strategicznych decyzji (udział w walnym zgromadzeniu lub w organach nadzowu spółki) oraz przez dysponowaniem prawem głosu związanym z akcjami swojego klienta, na konto którego zakupił akcje. Zazwyczaj klienci banku, uznając iż z racji pełnienia funkcji np. inwestora strategicznego w danej spółce bank posiada większy zasob wiedzy i doświadczenia, scedowują na bank swoje prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i prawo oddania na nim głosu zgodnie z życzeniem akcjonariusza, który przychyla się raczej do stanowiska banku (iwestora strategicznego). W ten sposób banki mogą kształtować politykę rozwojową spółki oraz wpływać na wielkość wypracowanego zysku i wypłacanej dywidendy. Mogą zatem pomnażać swoje zyski z tytułu poczynionych na rynku kapitałowym inwestycji.

4. Pełnią także działalność przypisaną typowemu bankowi inwestycyjemu.

84.Istota bankowej lokaty inwestycyjnej

Banki komercyjne z opisaną wyżej działalnością na rynku kapitałowym przyjmują także depozyty od inwestorów. Typowym przykładem takiego działania są lokaty inwestycyjne (market linked deposit). Są to depozyty lokowane przez inwestorów w banku na pewnien określony czas, których oprocentowanie uzależnine jest od poziomu wybranej zmiennej gieldowej (określonego indeksu gieldowego, kursu walutowego, określonej stopy procentowej, wartości jednostki uczestnictwa w określonym funduszu inwestycyjnym, ceny złota itp.). Istotnym warunkiem stworzenia takiego instrumentu jest istnienie plynego rynku transakcji futures lub opcyjnych dla wybranej zmiennej rynkowej, w oparciu o którą instrument ten został zbudowany. Dzięki istnieniu tych rynków jest możliwe gwarantowanie przez bank określonego minimum przy lokacie inwestycyjnej, gdyż bank zawiera odpowiednie transakcje zabezpieczające na instrumentach finansowych (futures lub transakcje opcyjne). Niektóre banki dzielą lokaty inwestycyjne na dwa portfele:

• Portfel pasywny - gwarantuje zwrot zainwestowanego kapitału (np. składający się z papierów skarbowych)

• Portfel aktywny - odsetki zależą od wzrostu wartości zmiennej rynkowej, na której oparta jest lokata (np. składający się z opcji)

Lokata inwestycyjna stanowi:

• Dla inwestora jest to forma inwestowania jego oszczędności poprzez połączenie bezpiecznej lokaty bankowej z operacjami na rynku finansowym,

• Dla banku jest to możliwość przyciągnięcia pieniędzy na akcję kredytową

• Dla inwestora insywidualnego to możliwość pośredniego wystąpienia na finansowym ryku zagranicznym

Lokata inwestycyjna stwarza możliwość osiągnięcia zysku wyższego niż na zwykłej lokacie bankowej, ale tylko wtedy gdy na rynku wybranej zmiennej zapanuje hossa. Im większy będzie wzrost tej zmiennej, tym wyższy będzie dodatkowy zysk deponenta. W przypadku bessy na giełdzie deponent nie poniesie straty, gdyż bank gwarantuje mu kreślone minimum korzyści. W tym sensie lokata inwestycyjna jest dużo bezpieczniejsza od bezpośredniej inwestycji na giełdzie, a także tansza i łatwiejsza do wykonania przez inwestora.

Minimum korzyści zapewniane przez bank może mieć postać:

• Gwarantowany całkowity zwrot zainwestowanego kapitału w dniu zapadalności

• Gwarantowanie otrzymania kwoty bazowej wraz z minimalnymi odsetkami, np. na poziomie zwykłych lokat bankowych. Dodatkowe odsetki z lokaty mogą być tylko określonym procentem (np. 60%) wzrostu wybranej zmiennej rynkowej.

• Jeśli bank nie gwarantuje odsetek minimalnych, to dodatkowe odsetki mogą odpowiadać 100% wzrostu tej wybranej zmiennej rynkowej.

• Jeśli lokata inwestycyjna skonstruowana została np. o kopozycję indeksów gieldowych, to odsetki dodatkowe mogą zależeć od wzrostów tych indeksów. To samo tyczy się sytuacji gdy zmienną rynkową jest jednostka uczestnictwa w wybranym funduszu inwestycyjnym.

85.Istota ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym

Bardzo znaczący udział w rynku kapitałowym ma sektor ubezpieczeniowy i emerytalno rentowy. Podstawową rolą instytucji działających w tych sektorach gospodarki jest zbieranie składek, co ma przynieść określone korzyści w przyszłości. Instytucje te są zatem zainteresowane możliwością zagospodarowania zebranych funduszy w długich okresach np. dwudziesto- czy trzydziestoletnich. Taką szansę stwarza im rynek kapitałowy. Instytucje ubezpieczeniowe możemy podzielić na 2 grupy:

• Te które prowadzą ubezpieczenia majątkowe i niektóre ubezpieczenia osobowe

• Te, które prowadzą ubezpieczenia na życie

Instytucje ubezpieczeniowe prowadzące ubezpieczenia na życie zbierają składki od osób fizycznych, głównie by zabezpieczyć je pod względem finansowm na starość, w razie kalectwa, niezdolności do pracy czy też wesprzeć rodzinę w razie śmierci ubezpieczonego.

Często firmy te proponują swoim klientom przeznaczenie pewnych środków w ramach zawartego ubezpieczenia na cele inwestycyjne (czyli tzw. ubezpieczenie z fnduszem kapitałowym). Instytucje ubezpieczeniowy podejmują ryzyko w stosunku do swojego klienta, przyjmując od niego składkę przez pewien okres, aby w razie realizacji tego ryzyka (np. śmierci) lub po upływie określonej liczby lat (np. dożycie do wieku emerytalnego) wypłacić mu pewną kwotę pieniędzy wynikającą z polisy lub z sumy wpłaconych, ale urealnionych składek. Instytucje te muszą więc być zainteresowane długookresowym lokowaniem zgromadzonych środków finansowych.

Istota ubezpieczeń na życie z funduszem kapitałowym polega na tym, iż wpłaconą do towarzystwa ubezpieczeniowego składkę dzieli się na części przeznaczone na:

• na ochronę ubezpieczenia

• na inwestycję

• opłata administracyjna - niewielka suma

• alokacja - dzięki której nabywane są jednostki uczestnictwa w funduszu prowadzonym przez firmę ubezpieczeniową. W pierwszym roku uczestnictwa wysokośc alokacji jest uzależniona od wysokości łącznej składki i moxe wynieść do 25%, natomiast w latach następnych może wzrosnąć powyżej 90%. Alokowaną składkę można także podzielić na kilka funduszy kapitałowych

Przyrost wartości polisy ubezpieczeniowej zależy między innymi od:

• rodzaju ubezpieczenia (im bardziej polisa ma charakter inwestycyjny, a mniej ochronny, tym szybciej zwiększa się jej wartość, ale i bardziej jest ryzykowna)

• wysokości płaconej składki

• wybranego funduszu kapitałowego oraz jego wyniku inwestycyjnego

86.Potrzeba tworzenia funduszy emerytalnych

Obok banków i instytucji ubezpieczeniowych na rynkach finansowych funkcjonują fundusze emerytalne. Są one na ogół silnie związane z polityką socjalną państwa i często są promowane oraz wspomagane przez instrumenty polityki gospodarczeja państwa. Fundusze te należą do największych uczestników rynku kapitałowego, wpływając pozytywnie na jego rozwój i stabilizację oraz wywołując wzrost inwestycji.

Celem tworzenia funduszy emerytalnych (pension funds) jest tworzenie dodatkowego zabezpieczenia osób indywidualnych na starość, niezależnie od państwowego (bazowego) systemu ubezpieczeń społecznych. Uczestnictwo w fubduszu emerytalny opiera się na indywidualnych umowach, zgodnie z którymi uczestnik takiego funduszu dokonuje periodycznych wpłat (lub dokonuje jednorazowej wpłaty całej sumy) by uzyskać periodyczne świadczenie lub otrzymać całą należną sumę w uzgodnionym terminie po przejściu na emeryturę.

W przeciwienstwie do polis ubezpieczeniowych, na ogół konto wpłat pracownika (uczestnika funduszu emerytalnego) w pewnej części jest również zasilane ze środków pracodawcy. Zatem ogolna pula środków to składki zebrane od pracownika i pracodawcy. Środki te powinny być tak inwestowane, by zagwarantować wymagane świadczenia emerytalne. Dodatkowo pula ta jest powiększana przez kapitalizację.

W celu uatrakcyjnienia uczestnictwa w funduszach emerytalnych państwo na ogół stwarza osobom do nich należącym możliwość pewnych odpisów podatkowych. Z regóły rownowartość wpłat na konto emetytalne odejmowana jest od podstawy odopodatkowania, a podatek dochodowy odroczony jest do momentu pobierania świadczenia emerytalnego. Dochody są więc niższe i z uwagi na stosowany zazwyczaj progresywny system opodatkowania dochodów, płaci się mniejszy podatek. Powyższe ulgi mają jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy środki przetrzymano przez określony czas. Wcześniejsze podjęcie środków z funduszu powoduje konieczność uregulowania nieplaconych zobowiązań podatkowych. Moywacja podatkowa powoduje wzrost popularności funduszy emerytalnych w społeczenstwie i zwiększa skłonność do oszczędzania.

Celem działalnośći funduszy emerytalnych nie jest pomnażanie pieniędzy klientów a ich zabezpieczenie na przyszłość. Zatem nie mogą one zbyt agrresywnie inwestować powiększonych środków. Inwestuą więc w instrumenty bezpieczne z punktu widzenia ryzyka, czyli takie jak akcje i obligacje renomowanych firm lub w rządowe i municypalne papiery wartościowe.

87. Istota wspólnego inwestowania w funduszach inwestycyjnych

Główną koncepcją funduszy inwestycyjnych jest połączenie środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego inwestowania na rynku kapitałowym (szerzej na finansowym). Wspólne inwestowanie oznacza, że środki finansowe poszczególnych inwestorów są gromadzone a następnie inwestowane w papiery wartościowe. Wynikające z tego korzyści lub straty dzieli się między wszystkich inwestorów zgodnie z ich udziałem. Fundusze te mogą inwestować w różnego rodzaju instrumenty finansowe np. akcje, obligacje, derywaty, także inwestycje na rynku pieniężnym i towarowym. Taka dywersyfikacja ma zminimalizować ryzyko inwestycyjne i możliwe do poniesienia straty. Podstawowe zalety funduszu inwestycyjnego to to, że:

• Pozwala przezwyciężyć barierę niedoboru środków, z którą spotyka się pojedynczy inwestor

• Zwalnia pojedynczego inwestora z obowiązku systematycznego śledzenia trendów rynkowych i samodzielnego podejmowania decyzji inwestycyjnych.

W przypadku wszystkich funduszy inwestycyjnych występuje przymus zarządzania nimi przez specjalistyczne firmy menedżerskie, mające wykwalifikowany personel i niezbędne doświadczenie w zakesie funkcjonowania rynku finansowego. Istnieje też obowiązek zatrudnienia licencjonowanych doradców w zakresie obrotu papierami wartościowymi.

88. Zalety inwestowania poprzez fundusze inwestycyjne

Do głównych zalet współnego inwestowania środków poprzez fundusze inwestycyjne można zaliczyć:

1. Dywersyfikację portfela inwestycyjnego funduszu - ponieważ fundusz inwestycyjny dysponuje zgromadzonymi środkami inwestorów indywidualnych, inwestuje on na tyle dużą kwotą, aby swobodnie lokować środki w różnych instrumentach, w różnych branżach a także na różnych rynkach geograficznych (krajowych i zagranicznych). Taka dywersyfikacja (zgodnie ze strategią rozproszenia) ogranicza ryzyko strat, bo spadki na jednych instrumentach będą rekomensowane wzrostami na innych. Zatem indywidualny inwestor, który inwestując samodzielnie miałby problemy z przekroczeniem barier niedoboru środków finansowych, inwestując każdą ilość swoich środków przez fundusz ogranicza ryzyko w takim samym stopniu, jak inwestorzy instytucjonalni, którzy w porównaniu z nim dysponują ogromnymi kwotami kapitału.

2. Wybór strategii odpowiadającej skłonności inwestora do ponoszenia ryzyka - towarzystwo inwestycyjne prowadzi z reguły kilka funduszy, tzw. rodzinę funduszy, aby swoim klientom móc zaoferować określony sposób inwestowania środków, który odpowiadałby ich oczekiwaniom. Inwestor może wybrać tzw. fundusz bezpieczny jeżeli ma awersję do ryzyka i nie oczekuje wysokiej stopy zwrotu (papiery skarbowe) lub fundusz agresywny jeśli preferuje ponoszenie ryzyka w oczekiwaniu na wysoką stopę zwrotu. Inwestor może także rozproszyć swoją inwestycję pomiędzy oba fundusze (rozpraszanie ryzyka).

3. Bezpieczeństwo lokowanych środków - powoływanie do życia, funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych oraz lokowanie przez niego środków podlega odpowiednim regulacjom ustawowym. Mogą one narzucać np. określone limity alokowania środków w poszczególne instrumenty rynku finansowego bądź ich grupę. Wymagają też aby fundusze przechowywaly swe aktywa w banku depozytowym posiadającym odpowiednio wysokie kapitaly własne, lub jak w przypadku Polski, w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Oznacza to odzielenie aktywów funduszu od majątku banku, a więc w przypadku upadlości banku nastąpi wyłączenie tych aktywów z masy upadłościowej.

4. Profesjonalne zarządzanie portfelem funduszu - inwestor indywidualny inwestujący za pośrednictwem funduszu może czuć się zwolniony z obowiązku systematycznego śledzenia i analizowania informacji płynących z rynku finansowego, ponieważ wie, że w jego imieniu decyzje inwestycyjne podejmuje profesjonalna kadra i to po niezbędnej analizie. Kadra ta posiada duże doświadczenie w inwestowaniu na rynku finansowym oraz posługuje się sprawdzonymi strategiami i metodami inwestowania. Zarządzaniem środkami zgromadzonymi na funduszu inwestycyjnym zajmują się firmy specjalizujące się w zarządzaniu aktywami, które podlegają odpowiednim regulacjom prawnym. Muszą one zatrudniać odpowiednią liczbę doradcow licencjonowanych w zakresie obrotu papierami wartościowymi. Doradca taki to zazwyczj zarządca portfela funduszy. Osoby te posiadają wysokie kwalifikacje w zakresie rynku finansowego i machanizmów jego funkcjonowania. Przed dokonaniem inwestycji na rynku finansowym dokonują analizy jej opłacalności, badają trendy rynkowe oraz warunki gospodarowania w kraju, w którym inwestycję tą przeprowadzają.

5. Niższe koszty transakcyjne ponoszone przez fudusz - koszty realizacji transakcji są opłatami prowizyjnymi ustalanymi degresywnie w stosunku do kwoty transakcji, zatem inwestor indywidualny dysponujący na ogół niewielkimi kwotami kapitalu ponosi relatywnie wyższe koszty transakcyjne w porównaniu z funduszem inwestycyjnym, który obraca bardzo wysokimi kwotami kapitalu. Duży inwestor może negocjować stawki opłat prowizyjnych. Niższe koszty transakcyjne przekładają się na wyższe zyski, które mogą osiągnąć fundusze z poczynionych inwestycji.

6. Możliwość szybkiej zamiany inwestycji na gotówkę - uczestnik funduszu może w każdej chwili przedstawić posiadane jednostki uczestnictwa do umorzenia lub też sprzedać na rynku wtórnym certyfikaty inwestycyjne (papiery wartościowe emitowane przez fundusze inwestycyjne). Umorzenie lub sprzedaż odbywa się wedlug aktualnej ceny rynkowej, a więc z naliczonymi korzyściami wynikającymi z czasu trwania inwestycji. Korzyścią z uczestnictwa w funduszu jest wzrost wartości jego aktywów. Inwestycja w fundusz jest bardziej płynna od wielu innych inwestycji na rynku kapitałowym (zakupu nieruchomości, udziałów w spółce z o.o., akcji spółki nienotowanej na rynku publicznym). Tak więc inwestycja w fundusz może być traktowana jako dobry środek przechowywania kapitału zarówno w krotkim jak i w długim okresie.

Fundusze oferują też swoim uczestnikom dodatkowe usługi jak:

• Infolinia

• Składanie zlecen za pomocą telefonu, faksu lub internetu

• Dokonwanie konwersji pomiędzy funduszami prowadzonymi przez dane towarzystwo inwestycyjne

• Dokonywanie wpłat przelewem z konta

• Automatyczne odkupywanie jednostek uczestnictwa

• Wspólny produkt wynikający ze współpracy funduszu z firmami ubezpieczeniowymi, który może łączyć systematyczne oszczędzanie z ubezpieczeniami na życie itp.

Zwiększa się także dostępność samych jednostek uczestnictwa. Można je nabyć w placówkach bankowych, pocztowych czy osób fizycznych pełniących rolę pośrednika

89. Rodzaje ryzyka towarzyszącego inwestowaniu poprzez fundusze inwestycyjne

Do najważniejszych rodzajów ryzyka towarzyszącego inwstowaniu za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych należą:

1. Ryzyko zmienności warunków gospodarowania (ryzko zmienności rynku) - wynika ono ze zmian ogólnych warunków gospodarowania w stosunku do tych, ktorych oczekuje inwestor w okresie trwania inwestycji na skutek zewnętrznych oraz wewnętrznych uwarunkowań, którym podlega gospodarka danego kraju. Ryzyko to uwidacznia się najbardziej gdy inwestuje się w akcje agresywne, czyli takie, których kursy mają duży potencjał wzrostu w przyszłości, ale istnieje też duża obawa czy taki wzrost się zrealizuje. Głównie ryzyko przypisuje się cenom akcji, a wynika ono z:

• Wyników finansowych emitenta

• Ogólej kondycji gospodarczej emitenta

• Poziomu inflacji

• Poziomu bezrobocia

• Poziomu deficytu budżetowego

• Kryzysu rządowego

• Kryzysu międzynarodowego

• Klęski żywiołowej itp.

Spadek kursu akcji może wynikać także z psychologii rynku. Może byc związany również z ogólnymi tendencjami cen na rynku (ryzyko systematyczne) lub z informacjami płynącymi na rynek od emitenta (ryzyko specyficzne).

2. Ryzyko inflacyjne - jest związane z ogólną tendencją do wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych i usług, co powoduje obniżanie się siły nabywczej pieniądza w momencie wychodzenia z dokonanej inwestycji. W przypadku inwestowania poprzez fundusz inwestycyjny ryzyko to uwidacznia się, gdy inwestor wybiera fundusz inwestujący w papiery dlużne np. obligacje o stałym oprocentowaniu. Zjawisko inflacji w dużym stopniu rzutuje na wybor funduszu inwestycyjnego. Na ogół w sytuacji niskiej inflacji inwestorzy wybierają fundusze lokujące swe środki w akcje, a przy wysokiej inflacji preferują fundusze inwestujące w obligacje i inne papiery wierzytelnościowe.

3. Ryzyko kredytowe - ryzyko to dotyczy tych funduszy, które swe środki lokują w papiery dłużne. Jest ono związane z ewentualną niewypłacalnością ich emitenta. Stąd też fundusz inwestujący w takie papiery wartościowe musi brać pod uwagę niepewność co do terminowego ich wykupu i regulowania odsetek. Tę niepewność fundusz rekomepnsuje sobie oczekiwaniem wyższej stopy zwrotu.

1. Schemat działania towarzystwa inwestycyjnego

Z uczestnikiem funduszu (prywatnym inwestorem) kotaktuje się dystrybutor. Dystrybutor organizuje, przez swoje placówki kub korzystając z pośredników, ktorymi są na ogół biura maklerskie i banki, sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy (udziałów) oraz ich umarzanie. Powiernikiem zazwyczaj jest bank. Jego podstawową funkcją jest bezpieczne przechowywanie aktywów funduszu. Dokonuje on płatności za zakupione do portfela walory oraz przyjmuje pieniądze za sprzedane papiery. Dba również o to, aby sprzedaż i wykup, emisja i umarzanie lub wycofywanie jednostek dokonywane bylo zgodnie z prawem i regulaminem funduszu lub statutem spółki inwestycyjnej. Do podstawowych obowiązków agenta obsługującego uczestników funduszu należy:

• Prowadzenie rejestru uczestników

• Przyjmowanie od dystrybutora zlecen nabycia oraz środków finansowych na nabycie jednostek uczestnictwa

• Przyjmowanie od dystrybutora zlecen umarzania jednostek uczestnictwa

• Przesyłanie uczestnikom funduszu świadectw uczestnictwa potwierdzających nabycie jednostek uczestnictwa

• Wypłacanie uczestnikom funduszu dywidendy i zysków kapitałowych

• Udzielanie informacji uczestnikom funduszu oraz osobom zainteresowanym uczestnictwem

Funduszamie różnego ryzyka danego towarzystwa inwestycyjnego zarządzają specjaliści - firmy zarządzające.

Organizatorem funduszy inwestycyjnych często jest również bank, który albo sam tworzy fundusz, albo współpracuje z innymi podmiotami, przede wszytkim w celu zwiększenia swoich możliwości ustawicznego pozyskiwania środków i wyjścia naprzeciw oczekiwaniom klientów. Występują także sytuacje w których towarzystwo inwestycyjne wchodzi w skład holdingu finansowego, który został stworzony w celu kumulowania kapitału.

Zakup jednostek uczestnictwa funduszu przez inwestora pociąga za sobą opłatę dystrybucyjną, ponieważ w tym działaniu uczestniczą jeszcze maklerzy, doradcy lub agenci. Prowizja ta w świecie waha się od 4% do 8% i może być pobierana w momencie zakupu, umorzenia lub w obu tych momentach. Czasami wymagana jest dodatkowa opłata, gdy inwestor umarza swoje udziały w krótkim czasie od momentu ich nabycia.

Fundusze mogą otrzymywać od swoich uczestników regularne wpłatey bankowe lub z funduszu wynagrodzeń. Te systematyczne wpłaty obniżają średni koszt inwestycji wynikający ze zmian cen na rynku kapitałowym. Fundusze mogą reinwestować zyski inwestora z tytułu uczestnictwa w funduszu; niektóre zyski reinwestują automatycznie w celu podwyższania swych aktywów netto.

90. Rodzaje funduszy inwestycyjnych ze względu na formę organizacyjno - prawną

Biorąc pod uwagę formę organizacji funduszu inwestycyjnego, wyróżnia się dwa ich typy:

• Fundusz o charakterze statutowym (spółkowym) - direct lub statutory type - jego cechę jest brak rozdziału majątku zarządzającej nim spółki i majątku funduszu. Fundusz jest w tym przypadku wlasnością spółki, a jego uczestnik będący inwestorem jest jednocześnie akcjonariuszem (udziałowcem) wyposażonym w prawa majątkowe i prawa korporacyjne.

• Fundusz o charakterze umownym - contractual lub indenture type - ma on postać wydzielonego majątku, pochodzącego z zebranych lokat inwestorów indywidualnych, przeznaczonego do nabywania papierów wartościowych. W funduszu tym stosunek prawny między inwestorem a spółką zarządzającą nie ma znamion prawa korporacyjnego, co oznacza, że inwestor nie jest akcjoariuszem (współnikiem) tej spółki.

W Stanach Zjednoczonych firma inwestycyjna może przyjąć jedną z następujących form:

• Korporacyjną - firma inwestycyjna ma formę spółki akcyjnej a jej założycielem jest najczęściej bank inwestycyjny lub korporacja specjalizująca się w prowadzeniu funduszy inwestycyjnych (mogą to być fundusze otwarte i fundusze zamknięte)

• Kontraktową - trusty inwestycyjne działające na podstawie stosunku kontraktowego. Emitują one jednostki uczestnictwa reprezentujące niepodzielne udziały w określonym portfelu papierów wartościowych funduszu. Papiery te są umarzane, co oznacza że w dowolnym czasie, wybranym przez inwestora, podlegają wykupowi przez założyciela funduszu według wartości aktywów netto funduszy (Net Asset Value). Istnieją 2 podstawowe typy trustów inwestycyjnych:

• O stałym portfelu - skład portfela papierów wartościowych jest stały. Najczęściej składa się z obligacji komunalnych kierowanych do społeczności lokalnej (wiąże się z tym potrójny przywilej podatkowy). Po dopełnieniu wymogu rejestracji jednostki funduszu sprzedaje się inwestorom. Ponieważ po ustaleniu portfela nie dokonuje się w nim zmian, koszty prowadzenia funduszu są niewielkie, gdyż nie ponosi się kosztów zarządzania portfelowego ani kosztów transakcji maklerskich. Swoim uczestnikom fundusz wypłaca w określonej wartości określone pożytki wynikające z oprocentowania obligacji wchodzących w skład portfela jak również kwoty z tytułu ich zapadalności lub przedterminowego wykupu.

• o udziałowym portfelu - będzie lokował swoje środki w akcje spółek inwestycyjnych, a w szczególności w fundusze typu otwartego. Jego uczestnicy stają się wówczas pośrednimi nabywcami akcjii innych funduszy zbiorowego inwestowania

90. Charakterystyka otwartego funduszu inwestycyjnego

Spółka inwestycyjna będąca funduszem otwartym emituje wyłącznie akcje zwykłe, które jednak nie są przedmiotem obrotu. Inwestor zawsze może zakupić nowo emitowane akcje, a gdy zamierza się wycofać z funduszu, może to zrobić przez ich umorzenie (wykupienie) za sumę równą jego procentowemu udziałowi w całej wartości aktywów netto funduszy (Net Asset Value per share). Natomiast cena zakupu (Public Offering Price) odpowiada wartości NAV powiększonej o opłatę manipulacyjną z tytułu kosztów dystrybucji. Określenie funduszu jako otwartego bierze się stąd, że ustawicznie przyjmuje on nowych uczestników, których środki służą do powiększania portfela inwestycyjnego, a więc ruchomy jest także kapitał funduszu.

91. Charakterystyka zamkniętego funduszu inwestycyjnego

Spółka inwestycyjna typu zamkniętego funkcjonuje podobnie, jak spółka publiczna, z tą jednak różnicą, iż zebrane od inwestorów środki z emisji wykorzystuje wyłącznie do nabywania innych papierów wartościowych. Akcji tego funduszu nie umarza się, podlegają one normalnemu obrotowi (na rynku wtórnym). Akcje funduszy zamkniętych zazwyczaj sprzedaje się za pośrednictwem banków inwestycyjnych występujących w roli gwaranta emisji w ofercie dotyczącej ściśle określonej liczby akcji. Ponieważ oferta taka na rynku pierwotnym może być jednorazowa lub wielokrotna, oznacza to, że akcje funduszy zamkniętych nie są oferowane w sprzedaży ciągłej, tak jak w przypadku funduszy otwartych. Wyjście z funduszu zamkniętego wiąże się z koniecznością zbycia akcji. Korzyści dla inwestora wynikają z wypłaconej przez fundusz dywidendy i zwyżki cen akcji. Fundusz zamknięty ma ograniczony czyli zamknięty kapitał, wynikający z określonej liczby akcji.

92. Pojęcie banku inwestycyjnego i ogólna charakterystyka jego działalności

Pojecie banku inwestycyjnego i ogólna charakterystyka jego działalności:

Bank inwestycyjny:

• w wąskim znaczeniu - instytucja finansowa koncentrująca się na usługach

związanych z przeprowadzeniem emisji, obrotem papierami wartościowymi na rynku wtórnym oraz przejmowaniem i łączeniem przedsiębiorstw

• w szerokim ujęciu - dodajemy doradztwo finansowe i zarządzanie finansami, funduszami, analizę bieżącego stanu koniunktury gosp. i rentowności inwestycji kapitałowych, analizę sytuacji finansowej dużych przedsiębiorstw, wykorzystywanie venture capital oraz stosowanie technik zabezpieczających przed ryzykiem kursowym.

• Można powiedzieć że bank ten wykonuje każdą czynność instytucji finansowej, która powoduje transformację oszczędności w instytucje rzeczowe i kapitałowe.

Podstawowe usługi banku inwestycyjnego:

• Obrót papierami wartościowymi ( przeprowadzenie i gwarantowanie ich emisji oraz obrót nimi na rynku wtórnym, będące źródłem dochodu banku i oznaką prestiżu )

Rodzaje emisji:

• Lokowanie bezpośrednie

• Lokowanie pośrednie:

• W zamian za prowizję - ryzyko ponosi emitent a bank nie ma dochodu

• Subskrypcja - ryzyko ponosi bank

Sprzedaż detaliczna lub hurtowa, przeprowadzania analiz finansowych i pomiar ryzyka i opłacalności portfeli finansowych.

• Doradztwo finansowe i zarządzanie aktywami ( usprawnianie procesu zarządzania aktywami przedsiębiorstwa i przez to poprawa ich wyników finansowych, konsulting finansowy, analizy opłacalności projektów inwestycyjnych, przeprowadzanie restrukturyzacji finansowej i organizacyjnej przedsiębiorstw a także doradztwo dot. fuzji i przejmowania przedsiębiorstw. A także sporządzanie ekspertyz i opinii w zakresie przeprowadzania procesu wyceny firmy.

• Operacje łączenia, przejmowania i wykupu przedsiębiorstw (wybór partnera transakcji, przygotowanie operacji przejęcia, ustalenie ceny i opracowanie strategii przedsięwzięcia wraz z zapewnieniem źródeł finansowania, restrukturyzacja, rekapitalizacja i reorganizacja przedsiębiorstwa. A więc świadczenie usług doradczych przy przygotowaniu i wykonaniu transakcji, organizowanie finansowania transakcji fuzji lub przejęć przedsiębiorstw )

• Operacje na rynku pieniężnym i zarządzanie ryzykiem ( kreowanie instrumentów pieniądza krótkoterminowego i obrotu nimi oraz instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem, poprzez emisje odpowiednich instrumentów pieniężnych, organizowanie ich emisji dla przedsiębiorstw. Zarządza ryzykiem )

Zakres działalności tego banku jest zdeterminowany potrzebami rynku finansowego i zależy od uwarunkowań samego banku czyli jego środków kapitałowych.

1

---