RPE-test odp 2008, Religioznawstwo, WYBRANE TRADYCJE RELIGIJNE, Religie Przedchrześcijańskiej Europy


Opracowanie odpowiedzi do testu 4 z kursu Religie Przedchrześcijańskiej Europy.

Źródła: wikipedia, Religia - Encyklopedia PWN (wersja elektroniczna).

Numeracja pytań zgodna z numeracją z testu.

  1. Hame: nazwa poł-zach Finlandii.

  2. Bricriu (mitologia irlandzka) - o zjadliwym jezyku.

  1. Temair - irlandzka nazwa Tary.

  1. LA TÈNE (nazwa miasta) - eponimiczne stanowisko archeologiczne w Szwajcarii, związane z prahistorią Celtów.

Kultura lateńska: trzy okresy, od VI do II w p.n.e., niektóre ludy celtyckie pozostawały poza zasięgiem tej kultury.

  1. Slga - cudowna broń Lugha.

Lugh to celtycki bóg słońca, ojciec Cu Chullaina. Posługiwał się magiczną włócznią i procą. Imię zachowało się w wielu nazwach miejscowości: Legnica, Lyon, Leida. Jego ojcem był Cian.

Inni bogowie celtyccy: trójca Taranis (grom), Teutates (cały lud), Esus (dobry). Cernunnos (pan zwierząt).

Tuatha Dé Danann: mityczny lud, piąta grupa ludności zasiedlająca Irlandię.

Księga podbojów (księga inwazji): opisuje kolejne zasiedlenia Irlandii (Cessair [wnuczka Noego, przed potopem], Partholon [trzysta lat po potopie], Nemed, Fir Bolg, Tuatha Dé Danann).

  1. Siedziba Czerwonej Gałęzi znajdowała się na Emain Macha (http://en.wikipedia.org/wiki/Red_Branch_Knights)

W cyklu ulsterskim: Czerwona gałąź to nazwa dwóch z trzech domów królewskich w Emain Macha - stolicy Ulsteru. Nazwa pierwotna to albo `czerwony' albo `królewski' (skryba mógł się pomylić podczas przepisywania). Król Conchobar.

Z tego wzięła się nazwa `Ryczerze Czerwonej Gałęzi' - najdzielniejszym z nich był Cuchulainn.

  1. Germanie za najpięknięjszego boga uważali Baldra.

Baldr: germański bóg jasności, dobra i sprawiedliwości, syn Odyna i Frigg, mąż Nanny. Z powodu podstępu Lokiego zabity mimowolnie gałęzią jemioły przez ślepego brata, Höda; miał odżyć w nowym świecie po końcu świata bogów, zw. ragnarök.

  1. Boski wisielec - Odyn

  1. Mąż Raunni - Ukko [mitologia fińska]

  1. Wóz Thora ciągnęły kozły.

Główny bóg z dynastii asów. Przedstawiany z rudą brodą i młotem Mjöllnir. Drzewem poświęconym Thorowi był dąb. Podróżował rydwanem zaprzężonym w kozły. Nie był tak przebiegły jak Odyn i zdarzało mu się wpaść w pułapkę.

  1. Prawdziwe imię Cú chulainna - Sétanta.

  1. Idunn została porwana ponieważ Thjazi zapragnął być wiecznie młody.

Idunn, Idun [staroisl., 'odnawiająca', 'odmładzająca'], w religii pn. Germanów córka karła Iwaldiego i małżonka boga poezji Bragiego; strażniczka złotych jabłek (symbol płodności) w siedzibie asów (Asgard), dzięki którym bogowie cieszyli się wieczną młodością; porwana przez olbrzyma burzy i huraganu Thjaziego (z pomocą Lokiego) została uwięziona na skalistej wysepce; pozbawieni jej cudownych owoców bogowie zaczęli się gwałtownie starzeć; po uwolnieniu I. powróciła do Asgardu i odmłodziła bogów.

  1. Yggdrasill był pod opieką: trzech norn.

  1. Zabójstwo Baldra było możliwe, bo: Frigg zlekceważyła jemiołę; nie odebrała od niej przysięgi, że nie zrani Baldra.

  1. Cesair - przyprowadziła pierwszych osadników do Irlandii

  1. Purgine - imię mordwińskiego boga burzy zapożyczone od Bałtów.

… bóg burzy, zwany przez Moksza Atjam [`piorun'], a przez Erzja — Purgine.

  1. Dolmen - kamienny stół.

  2. Półkrwi fomorianin, w niemowlęctwie wrzucony do morza: Lugh.

  1. Tara znajdowała się: w pn-zach Irlandii.

W hrabstwie Meath.

  1. Bóstwami solarnymi są: Belenos, Saule, Swaróg.

  1. Ogham to rodzaj pisma.

  1. 4 skarby Tuatha De Danann były przechowywane w: Connachcie

Tuatha Dé Danann przywieźli ze sobą do Irlandii cztery magiczne skarby:

Przyjechali z 4 miast. Każde miasto miało swój skarb. Skarby powiązane z 4 żywiołami.

  1. Trzy żeńskie bóstwa baskijskie: Mari, Lur, Illargui.

Mari: Według badaczy wierzeń baskijskich Mari była personifikacją wielkości i majestatu gór, władczynią duchów i demonów, piorunów i błyskawic. Zmieniała postacie. Żyła w jaskiniach.

  1. Torques - rodzaj otwartej obroży, naszyjnika

Produkowane w epoce żelaza. Noszone przez Celtów, Scytów, Persów.

  1. Fenrir to wilk z rodu olbrzymów

  1. Emhain Macha NIE była ośrodkiem, wokół którego koncentrują się opowieści związane z Fionnem Mac Cumhaill.

  2. Filidowie - ich rola była podobna do roli druidów.

  1. Midgardsorm - syn Lokiego i Angrbody.

Jormungand (zwany również: Midgardsorm) - w mitologii nordyckiej gigantyczny wąż opasujący Midgard, jedno z trzech dzieci boga Lokiego oraz gigantki o imieniu Angerboda (drugie z dzieci to Fenrir). W Ragnaroku będzie walczył z Thorem, zginie, ale zabije go swoim jadem.

  1. ROMOWE - Bałtowie czcili tam szczególnie święty dąb i 3 bóstwa

  1. POKÓJ FRODIEGO skończył się, gdy olbrzymki Fenja i Menja przestały pracować.

Frodi był królem Dani. Pojechał do Szwecji, gdzie kupił dwie olbrzymki: Fenję oraz Menję. Przywiózł je na swój dwór i przykuł do wielkich żaren (takich do mielenia ziarna). To były magiczne żarna, które mogły wyprodukować wszystko. Frodi zażyczył sobie wymielenie: złota, pokoju i szczęścia. Frodi nie pozwalał na odpoczynek i gigantki się zbuntowały i zaśpiewały pieśń, po której przybył bóg morza Mysing. Mysing zabił we śnie Frodiego i poprosił gigantki, żeby wymieliły sól. Od tej pory morza są słone.

  1. DO ZADAŃ CELTYCKIEGO WOŹNICY NIE NALEŻAŁO - dzielenie porcji bohatera

Porcja bohatera pojawia się w cyklu Ulsterskim. W dawnych czasach wojownicy walczyli ze sobą (krwawo), zwycięzca dostawał najlepszy kawałek mięsa.

Przykład. Uczta u Bricriu: w rywalizacji bierze udział trzech bohaterów, min. Cuchulainn. Porcją bohatera jest pieczony dzik, wino i sto ciastek pieczonych w miodzie. Patrz pyt. 2.

http://en.wikipedia.org/wiki/Champion%27s_portion

  1. ATRYBUTY ODYNA - włócznia, dwa wilki, dwa kruki, ośmionogi koń.

  1. TĘCZA - most łączący Midgard z Asgardem.

  2. IMIĘ „EKHI” ZNACZY TO SAMO CO - sunna

Ekhi = sunna = słońce.

  1. Bóstwo występujące pod postacią ostatniego zżętego snopa zboża - Kurke.

  2. DIABEŁ ZOSTAŁ STWORZONY ???

  3. FRIGG to inaczej Frija

  1. MARI - główne bóstwo Basków

Patrz 23.

  1. POHJOLA -władała nią Louhi

Pohjola to legendarne miejsce w mitologii fińskiej, którego nazwa pochodzi od słowa Pohja (północ) i oznacza Kraj Północy, czyli cały obszar polarny, zaś w świecie Kalevali był to kraj Saamów.

W fińskiej mitologii, władczynią Pohjoli jest Louhi, zła wiedźma o wielkiej mocy. Wielki kowal Ilmarinen wykuł na jej prośbę Sampo i podarował jej w zamian za rękę jej córki. Sampo to magiczny młynek obfitości, który dostarcza mieszkańcom Pohjoli niezliczone ilości dóbr. Inne postacie z Kalevali również starały się o rękę córek Pohjoli. Byli wśród nich poszukiwacz przygód Lemminkäinen i wielki mędrzec Väinämöinen. Louhi zażądała od nich cudów podobnych do Sampo, takich jak zabicie Łabędzia z Tuoneli. Gdy któryś z oblubieńców wreszcie otrzymał rękę jednej z córek, w wielkich komnatach Pohjoli odbywały się wielkie uczty.

Sampo - w mitologii fińskiej magiczny artefakt przynoszący szczęście posiadaczowi ("młynek szczęścia"). Występuje w Kalevali, fińskiej epopei narodowej, jako wieczne źródło soli, pieniędzy i mąki. Sampo wykonał kowal Ilmarinen z pióra, mleka płodnej krowy, runa jagnięcia urodzonego latem i ziarnka jęczmienia.

  1. Irlandczycy wywodzą swoje pochodzenie od Cesair.

Księga inwazji: pięć kolejnych najazdów: Cesair → Partholon → Nemed → Fir Bolg → Tautha De Dannan.

  1. ARKONA ZNAJDOWAŁA SIĘ - na wyspie Rugii.

Arkona to skalisty przylądek w skrajnie północnej części Rugii.

Arkona była znanym ośrodkiem kultu pogańskiego boga Świętowita. Świątyni Świętowita (kąciny) strzegła stała załoga licząca 300 wojów, podległych arcykapłanowi. W świątyni znajdował się posąg i skarbiec Świętowita, będący właściwie skarbcem państwa Rugian. Po splądrowaniu (1067/1068) a następnie zniszczeniu (1125) Radogoszczy, Arkona stała się najważniejszym miejscem kultu religijnego Słowian nadbałtyckich.

  1. BEZPOŚREDNIA PRZYCZYNA SPĘTANIA LOKIEGO TO - awantura na uczcie u Aegira.

… z PWN: po znieważeniu wszystkich bogów na uczcie u Ägira został przytwierdzony do skał, gdzie miał pozostawać do końca świata.

Atrybutem Freji jest dzieło karłów-złotników — magiczny klejnot Brisingamen [`naszyjnik brisingów'], który przypuszczalnie miał m.in. ułatwiać porody. Kiedy Freja go zakładała żaden mężczyna nie mógł się jej oprzeć. Brisingamen miał mieć też właściwość dawania zwycięstwa armiom w bitwie. Kradzież naszyjnika opisana jest w Eddzie Młodszej: Loki zamienia się w fokę i krasnie naszyjnik. Freja prosi o pomoc Heimdala (boga strzegącego Tęczowego Mostu zwanego Bifrost, będącego wejściem do Asgardu). Ten zamienia się w fokę i walczy z Lokim. Po zwycięstwie zwraca klejnot.

  1. THING - pólnocnogermański wiec.

  2. BASKOWIE PRZESZLI NA CHRZEŚCIJAŃSTWO W - w V w.

V wiek??? lub XIII - ponoć są kontrowersje.

  1. FUTHARK - nazwa alfabetu runicznego (od 6 pierwszych liter).

Nazwa alfabetu "futhark" powstała z początkowych liter sześciu pierwszych run.

Był to najstarszy typ pisma północnoeuropejskiego, używany przez plemiona germańskie. W Skandynawii odnaleziono najstarsze zapiski pochodzące z III i IV w.

Futhark "starszy" (używany do około VII w.) składał się z 24 symboli, a futhark "młodszy" (VII-XI w.) - z 16. Futhark "młodszy" występował w dwóch odmianach, szwedzko-norweskiej i duńskiej.

  1. JEDNORĘCZNI BYLI: Nuada i Tyr.

Tyr: stracił rękę w micie o spętaniu wilka Fenrira.

Nuada: należał do rodu Tuatha De Dannan. Był bogiem morza, dzieci i porodów, słońca, piękna, leczenia, czarnoksięstwa, poezji i pisma. Jego miecz, Fragarach, był jednym z czterech wielkich skarbów Tuatha Dé Danann; mieczem tym Nuada rozcinał wrogów na połowy.

  1. SAMHAIN NIE JEST: świętem ustanowionym na cześć boga Samhy.

Święta: Imbolc II (Brigit) → Beltain V (Belenos) → Lughnasad VIII (Lugh) → Samhain IX

Jedno z dwóch największych świąt dorocznych, początek roku, przypadało na 1 XI i było nazywane Samain (Samhain); obchodzono wówczas koniec lata i starego roku, a zarazem oddawano cześć zmarłym. Natomiast podczas święta Beltaine, obchodzonego 1 V, oddawano cześć Belenosowi, przewodzącemu wojnie i innym wyprawom (np. na pastwisko, na łowy, na zaloty).

Inne święta doroczne miały mniejsze znaczenie: Imbolc (1 II), poświęcone bogini Brigit, rozpoczynało sezon wiosenny, Lugnasad zaś (1 VIII), upamiętniające małżeństwo Luga, było związane ze żniwami.

  1. HEL - germ. kraina śmierci i bogini tej krainy

bogini śmierci i podziemnego świata, córka Lokiego; była matką zmarłych, a także boginią miłości i przewodniczką w Nocy Walpurgi; jej podziemną siedzibę otaczała rzeka, mostu do niej wiodącego strzegła olbrzymka Modgud, a wejścia do siedziby — pies Garm; przedstawiana jako wielka czarna kobieta; jej rośliną był rozmaryn.

  1. ASTUVANSALMI - w Finlandii, znaleziono tam prehist. rysunki naskalne

Składają się z 65 rysunków. Z pewnego kąta skała wygląda jak głowa. Oficjalnie odkryta w 1968 roku przez archeologa (lokalni znali ją wcześniej). Kształt skały zapewnił rysunkom ochronę przed erozją. Skadniki: ok. 20 łosi, ok. 20 postaci ludzkich, dziesiątki rąk i tropów zwierząt, 9 łodzi, ryba oraz pies. Ważna jest postać kobiety z łukiem - uznana za postać z Kalewali, boginię Tellervo (matkę wszystkich ludzi).

  1. GUNDESTRUP: miejscowość w Danii, w której znaleziono słynny kocioł celtycki.

Kocioł z Gundestrup - bogato zdobione naczynie ze srebra powstałe w okresie lateńskim, datowane na II lub I w. p.n.e., jeden z najcenniejszych zabytków celtyckiej sztuki złotniczej. Odnalezione zostało na torfowisku w pobliżu miejscowości Gundestrup (Himmerland, Dania) w 1891 roku. Obecnie przechowywane jest w duńskim Muzeum Narodowym (Nationalmuseet) w Kopenhadze.

Dekoracje na ściankach kotła przedstawiają celtyckie bóstwa i rytuały. Z tego właśnie powodu i w związku z rozmiarami (69 cm w obwodzie, 42 cm wysokości), sądzi się, że kocioł mógł być używany w celach ofiarnych przez druidów.

Wizerunek rogatego boga Cernunnosa (bóg natury i płodności powiązany z duchami zwierząt rogatych, zwłaszcza barana i jelenia- symbol męskiej siły - oraz wężem, często przedstawiany w celtyckim naszyjniku - torques) w otoczeniu jelenia i psa lub wilka

  1. LUGH DAROWAŁ ŻYCIE BRESOWI POD WARUNKIEM, ŻE TEN: podzieli się z nim wiedzą o uprawie ziemi i prowadzeniu gospodarstwa.

Bres został władcą Tautha De Dannan po tym jak Nuada stracił w pierwszej bitwie rękę. Był tyranem, więc został wygnany. Potem dowodził Fomorianami w drugiej bitwie, którą przegrał. Nie został zabity, bo obiecał nauczyć lud Tautha uprawy ziemi.

  1. EPONA - jej wyobrażenia umieszczano m.in. w stajniach.

Jedno z najstarszych i najważniejszych bóstw celtyckich, jej imię powstało od celtyckiego słowa oznaczającego klacz. W sztuce, zazwyczaj, przedstawiana jako kobieta siedząca na koniu lub wiodącą dwa konie.

  1. LUGHNASAD TO - jedno z 4 celtyckich świąt dorocznych

Lughnasadh was one of the four main festivals of the medieval Irish calendar: Imbolc at the beginning of February, Beltain on the first of May, Lughnasadh in August and Samhain in November.

  1. WEDŁUG FINÓW ZIEMIA została stworzona z jaja zniesionego przez złotą kaczkę.

Runy 1-2:

Ilmatar, córka przestworzy, staje się panią morza (schodzi na dół i żałuje, bo miotają ją fale). Kaczka składa jaja na jej kolanie (jedyne miejsce wystające z wody), z ich kawałków powstaje świat. Z pani morza rodzi się Väinämöinen. Sampsa Pellervoinen sieje drzewa. Jedno z nich wyrasta tak wysoko, że zasłania słońce i księżyc. Z morza wychodzi mały człowieczek, który ścina dąb. Słońce i księżyc znów mogą świecić.

  1. ILMARINEN wykuł sampo

Ilmarinen - w mitologii fińskiej wiekowieczny kowal, brat Väinämöinena. Jest nieśmiertelny, ma wielkie możliwości - potrafi nawet ożywić metalową postać, jest jednak nieszczęśliwy w miłości - co doprowadziło do tego, iż wykuł sobie żonę ze złota. Jego najważniejszymi dziełami były magiczny młynek Sampo i sklepienie niebieskie. Ilmarinen jest jedną z głównych postaci Kalevali.

  1. LITWINI: należą do tej samej podrodziny co Łotysze [bałtycka grupa etniczna zamieszkująca głównie Litwę, a również Łotwę]

  2. BERSERKOWIE germ. wojownicy walczący w transie

Berserk [niedźwiedzia skóra] według podań historycznych był nie znającym strachu wojownikiem nordyckim. Wikinga będącego berserkiem ogarniał szał walki, który dodawał mu nadludzkiej siły.

Byli elitą wojowników. Inicjacja wilkołacza / inicjacja smocza. Grzyby halucynogenne.

  1. MACHA rzuciła klatwę na wojowników Munsteru

She cursed the men of Ulster to suffer her labour pains in the hour of their greatest need, which is why none of the Ulstermen but the semi-divine hero Cúchulainn were able to fight in the Táin Bó Cuailnge (Cattle Raid of Cooley).[13]

W mitologii goidelskiej, Macha była jedną z trzech postaci Morrigan. Żerowała na głowach swoich wrogów. Razem z Anann i Badb tworzyła triumwirat bogiń wojny. Z nimi należała do grupy irlandzkich bogiń wojny. Jej specyfiką było to, iż (jak mówiono) często leczyła rannych. Uważano, że była królową Ulsteru, której stolicę na cześć jej imienia nazwano Emain Macha. Ona i inne Morrigan (Badb i Nemhain) pomogły Tuatha de Danaan w walce przeciwko Firbolgom.

Być może wiązano ją z brytyjską wiedźmą Morgan le Fay oraz obecną w wierzeniach Celtów z kontynentu Eponą.

  1. OJCIEC CÚ CHULAINNA: Lugh

Zgodnie z Compert Culainn, Cúchulainn dostał po urodzeniu imię Sétanta. Jego matką była Dechtere, a ojcem Lugh, Sualtam albo jętka. Zmienił imię po tym, gdy przez przypadek, nieostrożnie obchodząc się sliotar, zabił należącego do kowala o imieniu Culann psa stróżującego. Cúchulainn zajął miejsce psa i pilnował przełęczy w Ulsterze; jego imię oznacza Pies (irl. cú) Culanna.

  1. DRUIDZI: kalendarz z Coligny to ich dzieło

The restored tablet contains sixteen vertical columns, with 62 months distributed over five years.

it was a lunisolar calendar, attempting to synchronize the solar year and the lunar month.

the months were lunar. Scholars disagree as to whether the start of the month was the new moon or the full moon, or per Pliny and Tacitus perhaps even the First Quarter.

the common lunar year contained 354 or 355 days.

  1. BÓG-„DRWAL”: Esus.

Do najważniejszych bogów celtyckich należeli tworzący triadę: Taranis [`grom'], Esus [`dobry'] i Teutates [`cały lud'].

Był przedstawiany jako postawny mężczyzna ścinający drzewo. Esusowi sładano ofiarę poprzez wieszanie ofiar na drzewach. Najprawdopodobniej jeden z najważniejszych bogów, łączony w trójcę z Taranisem i Teutatesem.

  1. MAJU JAWIŁ SIĘ CZASEM POD POSTACIĄ węża

Jego spotkania z Mari wywołują opady atmosferyczne, najczęściej grad. Baskowie uważali, że takie spotkania mają charakter regularny i odbywają się w piątki o 14.00.

In Basque mythology, Sugaar (other names: Sugar,Sugoi, Maju) is the male half of a pre-Christian Basque deity associated with storms and thunder. He is normally imagined as dragon or serpent. In contrast with his female consort, Mari, there are very few remaining legends about Sugaar. The basic theme of his existence is to periodically join with Mari in the mountains to generate the storms.

  1. STRAŻNIK ASGARDU: Heimdall.

w mitologii nordyckiej bóg strzegący Tęczowego Mostu zwanego Bifrost, będącego wejściem do Asgardu. Był synem dziewięciu Dziewic - Fal, córek boga morza Agira. Mógł widzieć na bardzo duże odległości, a jego ucho było tak wrażliwe, że słyszał, jak rośnie trawa i wełna na owcach. W dzień Ragnarok Hajmdal zadmie w wielki róg Gjallarhorn, a w bitwie która potem nastąpi, zabije Lokiego i sam zginie z jego ręki.

  1. TEN CO DOBRZE BIJE: Sucellus

Sucellus lub Sucellos (Dobrze Uderzający) celtycki bóg śmierci i prawdopodobnie przewodnik dusz do krainy zmarłych

  1. LISTA AGRICOLI ZAWIERA spis bóstw fińskich

rymowany zestaw bóstw fińskich autorstwa ewangelickiego bpa M.O. Agricoli, stanowiący przez ok. 200 lat niemal wyłączne źródło wiedzy o religii dawnych Finów; Agricola zamieścił go w przedmowie do własnego przekładu psałterza na język fiński (1551); zawiera on 24 imiona i nazwy zbiorcze istot nadludzkich (11 spośród wspomnianych imion i nazw odnosi się do "bożków" czczonych w Hame, tj. w pd.-zach. Finlandii, 13 do "bożków" Karelii) wraz z krótkimi charakterystykami; Agricola informuje ponadto o "bezecnych" praktykach Finów, pozostających "w mocy diabła i grzechu".

  1. NERTHUS bogini czczona przez poł. Germanów [ pięknostopy Njord (u pd. Germanów odpowiadała mu bogini płodności Nerthus)]

W religii germańskiej bogini ziemi, płodności i urodzaju; uroczystości kultowe ku jej czci odbywały się w atmosferze radości i pokoju, a ich centr. momentem był objazd posągu lub symbolu bogini wozem ciągnionym przez krowy oraz obmycie go; towarzyszący mu niewolnicy byli topieni; u pn. Germanów odpowiednikiem N. był Njord.

  1. BAŁTYJSKI BÓG BURZY: Perkunas.

naczelne, suwerenne bóstwo panteonu bałtyjskiego, gromowładca, bóg niebios, ognia i płodności, odpowiednik słowiańskiego Peruna. Ogólnobałtyjski bóg burzy i wojny, strażnik moralności oraz sprawca biokosmicznej płodności w lettolitewskich mitach nieba. Jego świętym drzewem i symbolem był dąb. Jako bóstwo, które można było oglądać i o zdefiniowanej funkcji mitologicznej zastępował Dievs - deus otiosus panteonu bałtyjskiego.

  1. Ponadregionalne święta w uppsali i lejre obchodzone były: co 9 lat

  2. GINNUNGAGAP pierwotna przepaść (germ.)

W mitologii nordyckiej, Ginnungagap ("ziejąca pustka") - to szeroka przepaść, która istniała pomiędzy Niflheimem a Muspelheimem, zanim nastąpiło stworzenie. Na północ od tej przepaści znajdowało się okrutne zimno Niflheimu, a na południe - nieznośne gorąco Muspelheimu. Gdy, na początku czasu, zimno spotkało żar w Ginnungagap, lód się stopił, a jego krople dały początek życiu w postaci giganta Ymira, który jest ojcem wszystkich Gigantów lodu.

  1. ATRYBUT THORA: Mjölnir

Gdy Thor rzucał swym młotem, ten zawsze do niego wracał. Wierzono również, że przy uderzeniu broń wyzwalała piorun. Jest symbolem wojowników i Jarlów (szlachetnie urodzonych). W dokładnym tłumaczeniu oznacza ten, który miażdzy. Został wykonany przez Broka i Eitria pod dowództwem Lokiego. Pomaga osiągać cele i sukcesy w handlu, chroni przed stratami i niepowodzeniami. Zawiera w sobie aspekt falliczny. Jako przedmiot magiczny - wskazany do noszenia przez mężczyzn. Jeden z pierwszych symboli wiary (podobnie jak krzyż w chrześcijaństwie) noszony przez wyznawców.

Pewien olbrzym imieniem Thrym ukradł Mjöllnir, a w zamian za niego zażądał małżeństwa z Freją. Za radą Heimdalla - boga, strażnika Asgardu, który nigdy nie śpi — Thor przebrał się za Freje, osłoniwszy się welonem, wraz z Lokim udał się do Jötunheimu - krainy olbrzymów. Bogowie, którzy zamierzali odebrać bezcenny młot, zostali ciepło i miło przyjęci. Olbrzymi wyprawili wesele, Thor odzyskał młot i wymordował weselników.

  1. STRÓJ LEPRECHAUNA

zielony, dawniej też czerwony [wiki: Prior to the 20th century, it was generally agreed that the leprechaun wore red and not green]

  1. KART: maryjski kapłan

  1. IDUNA POCHODZIŁA Z: karłów [enc: córka karła Iwaldiego i małżonka boga poezji Bragiego]

  1. VÖLUSPA: jedna z pieśni Eddy Starszej

Völuspá (Prophecy of the Völva) is the first and best known poem of the Poetic Edda. It tells the story of the creation of the world and its coming end related by a völva addressing Odin. It is one of the most important primary sources for the study of Norse mythology.

The poem is preserved whole in the Codex Regius and Hauksbók manuscripts while parts of it are quoted in the Prose Edda. It consists of approximately 60 fornyrðislag stanzas.

Edda starsza (Edda poetycka) - najstarszy zabytek piśmiennictwa islandzkiego, datowany na IX wiek n.e. Składa się z 29 pieśni,z których 10 było poświęconych bogom(mityczne) oraz 19 poświęconym bohaterom i wojownikom, napisanych stylem, który od niej właśnie został nazwany eddycznym.

Edda młodsza (Prozaiczna/Snoriego) - Kompilacja opowieści z Eddy Starszej. Utwór składa się z trzech części: część środkowa, zwana Język poezji, jest rodzajem podręcznika dla skaldów i zawiera wskazówki, jakie nazwy należy stosować w poezji do bogów, stworzeń i rzeczy martwych. Do tego podręcznika Snorri napisał wstęp stanowiący drugą część jego Eddy i zawierający przegląd dawnej mitologii. Wstęp oparty został na dostępnych Snorriemu źródłach. Zakończenie tego przeglądu stanowi opis ostatniej walki bogów i odrodzenia świata. Ostatnia, trzecia część Eddy, zawiera poemat Snorriego na cześć króla norweskiego Haakona IV Starego.

  1. WALKIRIE usługiwały w Walhalli.

Pomniejsze boginie, córki Odyna, zwykle przedstawiane jako piękne dziewice wojowniczki ujeżdżające skrzydlate konie (czasem wilki), uzbrojone we włócznie i tarcze.

Zadaniem Walkirii było sprowadzanie dusz najdzielniejszych poległych w boju wojowników, Einherjerów, do Walhalli. Były również posłannicami Odyna i służkami usługującymi podczas uczt w Walhalli.

  1. AUDUMLA: istniała już przed stworzeniem

Gigantyczna krowa, która zlizywała słony lód z bryły, stopionej przez Surtra, uwalniając boga Buriego, ojca Borra; z jej wymion płynęły cztery mleczne rzeki, odtąd żywiące Imira.

  1. YMIR: z jego ciała został stworzony świat

Ymir Starszy (Imir) - w mitologii nordyckiej pierwsza żywa istota, praolbrzym, który wyłonił się z ciepłej wody w otchłani Ginnungagap. Stało się to w morzu deszczu i stopniałego śniegu, powstałego za sprawą lodu krainy Niflheim na północy oraz ognia krainy Muspelheim na południu. Ymir dał życie pierwszym ludziom-gigantom oraz lodowym olbrzymom. Olbrzymem opiekowała się krowa Audhumla, która liżąc lodową skałę przywołała do życia Búriego (Zrodzony), dziada Odyna, Viliego i Vé. Trzej bracia zabili Ymira i stworzyli z jego ciała Midgard (Śródziemie). Z mięsa powstała ziemia, z kości - góry, z zębów i szczęk - kamienie i skały, z czaszki zaś - sklepienie nieba. Brwi Ymira posłużyły za wał chroniący Śródziemie przed atakami innych olbrzymów.

  1. KLASZTOR ŚW. BRYGIDY ZNAJDOWAŁ SIĘ W Kildare

Święta Brygida z Kildare, irl. Naomh Bhríde (452-524) - święta kościoła katolickiego, założycielka podwójnego klasztoru w Kildare, jednego z najstarszych w Irlandii. Klasztor funkcjonował do roku 836, kiedy został złupiony i w dużej części wyburzony przez Normanów.

Brygida jest najpopularniejszą po świętym Patryku irlandzką świętą, uznawana (obok niego) za patronkę Irlandii i szczególną opiekunkę prac na roli.

  1. MARYJCZYCY zaliczani do Finów wołżańskich

  2. W stałym “wyposażeniu” posągu Świętowita w Arkonie nie było: miecza.

  3. FIGURY W ŚWIĄTYNI W UPPSALI TO: Thor, Odyn, Frey [enc.: w Uppsali znajdowała się "przesławna świątynia", bogato zdobiona złotem, w której stały figury Thora, Odyna i Freya]

  4. OBRZĘD PERGRUBII BYŁ ZWIĄZANY Z: płodnością ziemi

W obchodach święta Pergrubii dokonywał się wiosną akt jej hierogamii (zespolenia) z Dievsem, gwarantujący coroczne odtworzenie kosmosu, płodność przyrody i urodzaj.

Otóż zarówno w pruskich, jak i słowiańskich wierzeniach występowała bogini wiosny - Ostara lub Pergrubia. Ukazywała się w postaci mgieł unoszących się rankiem nad polami. Jej zwierzęciem był - rzecz charakterystyczna - zając, a darem ofiarnym było jajko, które potem pojawiło się w tradycji wielkanocnej. Podobnie jak i zając, obecny na wszelkich wielkanocnych pocztówkach. Ostara, czy też Pergrubia była także władczynią świata zmarłych.

  1. Mokosz: słowiańskie bóstwo opiekujące się kobiecym gospodarstwem i pracami

Bogini panteonu słowiańskiego, według części badaczy bogini deszczu, mokrej pogody i burzy lub hipostaza Matki Ziemi; opiekująca się ziemią, wodą, deszczem, kobietami, płodnością, seksualnością, tkactwem, przędzeniem i owcami. Być może partnerka Gromowładcy (Perun).

Pojawia się jako duch domowy w postaci kobiety z dużą głową, przędąca nocą wełnę i strzygąca owce. Zanim się pojawi, słychać warczenie kołowrotka. Zostawiano jej przy nożycach małą ofiarę z kłębka wełny, a przy świętach składano ofiary z żywności.

Dzień tygodnia poświęcony Mokoszy to piątek.

Kult bogini został później zastąpiony kultem Matki Boskiej kultem maryjnym i św. Piatnicy (Pietki, Paraskiewy), a także świętej Mokriny.

Do dziś zachowały się tradycyjne ręczniki północnorosyjskie, na których wyobrażano - według hipotezy Borysa Rybakowa - abstrakcyjną postać Mokoszy.

  1. OKO BALORA: zabijało.

Balor był bogiem śmierci i królem Fomorian. Jego ojcem był Buarainech, a żoną - Cethlenn. Balor miał tylko jedno oko, które było przeważnie zamknięte; jego spojrzenie zabijało każdego, kto je zobaczył.

Został zabity podczas drugiej bitwy przez swojego wnuka Lugh'a.

  1. KEREMET zły demiurg u Udmurtów i Maryjczyków

Na czele panteonu udmurckiego stoi Inmar [`niebiańska istota', `bóg'].

Keremet - bóstwo panteonu Finów permskich (Udmurtów). Nazwa zapożyczona od ludów tureckich oznaczająca "ducha ważnej osobistości". Nazywany również Łudem lub Szajtenem.

Przeciwieństwo dobrego - Inmara, jednak o podobnej mocy. Inmar był prawdopodobnie jego bratem. Keremet jest zły i inteligentny. Panuje nad światem podziemnym i złymi duchami.

Razem ze swoim bratem brał czynny udział w stwarzaniu ziemi. Inmar wysłał go po odrobinę gleby z dna morskiego, by z niej stworzyć świat. Rysuje się tu znany motyw kosmogoniczny: świat zostaje stworzony przy współpracy dobrego i złego boga, i to zły dokonuje zanurzenia w morzu, gdyż to on sprawuje nad nim władzę.

Z kawałka ziemi ukrytej przed Inmarem w ustach, Keremet stwarza góry.

Jest on również przyczyną unicestwienia lub wygnania pierwszych ludzi, gdyż za jego namową spożywają oni napój zabroniony przez Inamara - kumys.

  1. Wumurt u Udmurtów „wodnik”

W udmurckim panteonie jest również wiele duchów niebezpiecznych, które trzeba rytualnie przeganiać albo przekupywać ofiarą. Do takich istot należy Wumurt ['wodnik'] oraz liczne duchy chorób.

Udmurci (Wotiacy) - naród ugrofiński, zamieszkujący Rosję. Posługują się językiem udmurckim z grupy permskiej języków ugrofińskich. Liczebność Udmurtów szacuje się na 637 000 os.(2002 r.)

  1. W JAKICH OKOLICZNOSCIACH ODYN STRACIŁ OKO: sam pozbawił się oka (oddał je Mimirowi)

Mimir - nordycki bóg mądrości o postaci olbrzyma. Zamieszkiwał pod Yggdrasilem (wiecznie zielonym drzewem, gałęziami sięgającym nieba, a korzeniami - podziemnej krainy zmarłych), u Źródła Mimira (Mimirsbrunn), którego wody zawierały całą mądrość świata.

Za możliwość napicia się wody mądrości aby stać się najmądrzejszym z bogów, Odyn ofiarował jedno swe oko.

  1. “ROGATE” BÓSTWO GALLIJSKIE: zwykle przedstawiane na siedząco ze skrzyżowanymi nogami

  2. LOKI SKRADŁ WŁOSY: Sif

W micie o Sif Lokiego oskarżono złośliwe ścięcie jej włosów. Za karę musiał zdobyć dla niej nowe, złote, ale rosnące jak żywe; wykonały je karły, synowie Ivaldiego - najważniejszym z nich był Brokkur. Przy tej okazji Loki dostał od nich włócznię Gungnir i statek Skidbladnir.

  1. IMIĘ ŻONY FREYA:

Frejr (także Frej, Frey, Freyr, Yngwe) - bóstwo falliczne z rodu Wanów, bóg urodzaju, roślinności, pokoju, płodności, bogactwa i radości, syn Njördhra i Skadi (albo nieznanej z imienia siostry Njörda), brat Frei. Władca świetlistych Alfów, jego małżonką była uosabiająca ziemię Gerda.

  1. DIEVS: bałtyjski bóg nieba

Dievs, Dievas, Deiwas - bałtycki najwyższy, suwerenny bóg nieba, dobrobytu i pomyślności. Władca bogów - twórca praw rządzących kosmosem. Szczególnie związany z dobroczynną, scalającą i jasną stroną mocy. Odpowiednik wedyjskiego Mitry. W przeciwieństwie do innych bogów tego rodzaju nie przeszedł na pozycje deus otiosus czyli boga bezczynnego. Współpracuje z bogiem burzy i piorunów Perkunsem oraz z Potrimpsem bogiem wód i magii (Dievs i Patrimps są zresztą braćmi). Władający piorunami, stwórca czasu, rządzący urodzajem... Jako Pergrubius zapładnia Zemes Mate na wiosnę... Bronił przed złymi duchami.

  1. Opiekun lasów i patron rolnictwa: Silvanus

  2. VÄINÄMÖINEN: świetnie grał na kantele

  3. ANTERO VIPUNEN: potwór ziemi, znał wszystkie tajemnice jej mieszkańców

Antero Vipunen is a giant who figures in Finnish mythology and Kalevala folk poetry. He is buried underground and possesses some very valuable ancient incantations.

The god-hero Väinämöinen has an incantation with three words or luotes missing. In order to get them, he goes to wake up the sleeping Vipunen by putting stakes into his grave or through his mouth to his stomach. Väinämöinen hits Vipunen in the stomach so hard that he gives up, and hands over the words to get rid of stomach-ache.

  1. SURTR w mitol. germ. miał spalić świat [ przybędzie na czele "synów Muspellu" do Asgardu, zabije Freya i spali świat.]

Surtr, inaczej Surtur lub niekiedy Surt - w mitologii nordyckiej olbrzym - bóg ognia. Jego atrybutem był płomienny miecz. Występuje w mitologii dwa razy:

* na początku czasu, jako strażnik Muspelheimu - krainy ciepła i ognia, zakrzesał swym mieczem iskry w Ginnungagap, wielkiej otchłani, wzbudzając tym samym parowanie lodu i proces tworzenia się świata;

* na końcu czasu, gdy przybędzie porazić świat swym mieczem, co będzie jedną z zapowiedzi Ragnaroku. Zabije wtedy boga Freyra.

  1. TAPIO: fiński bóg lasu [wiki: Bóg lasu, myśliwych i hodowli bydła; myśliwi oddawali mu cześć przed polowaniem]

  2. ZAKLĘCIA MERSEBURSKIE MIAŁY: uwalnić jeńców z pęt, leczyć z urazów takich jak skręcenie nogi

Zaklęcia Merseburskie (niem. die Merseburger Zaubersprüche) to dwa zapisane w języku staro-wysoko-niemieckiem w dialekcie frankońskim średniowieczne zaklęcia, czary lub inkantacje. Stanowią one jedyne zachowane w tym języku świadectwa niemieckiej kultury pogańskiej. Zostały one odkryte w roku 1841 przez Georga Waitza, który znalazł je w teologicznym manuskrypcie z Fuldy, spisanym w IX lub X wieku. Manuskrypt ten (Cod. 136 f. 85a) znajdował się w bibliotece kapituły katedralnej w Merseburgu. Od nazwy tej miejscowości pochodzi nazwa.

Pierwsze dotyczy wyzwolenia z więzów i zachowania przed wrogiem. Jest w nim mowa o idisach. Drugie zostało użyte do wyleczenia skręconej nogi konia Baldra ("kość do kości, krew do krwi, członek do członka, jakby były sklejone"). Opisuje przygodę m.in. Phola, czyli Baldra, Wodana (Odyna), Friji - Frigg.

  1. SYMBOLEM CELT. BOGIŃ WOJNY BYŁ: kruk.

  2. ŚWIĘCI PATRONUJĄCY IRLANDII: Brygida, Patryk, Columcille.

Kolumban Starszy (ur. 7 grudnia w 521 w Gartan w hrabstwie Donegal, zmarł 9 czerwca 597 na wyspie Iona) - opat i misjonarz, święty kościoła katolickiego. Obok świętych Patryka i Brygidy jeden z głównych patronów Irlandii.

  1. DONN

Irlandia

Lugh (bóg słońca), Cúchulainn (bohater), Bricriu (wojownik, poeta, mąciwoda),

Tuatha Dé Danann (lud, piąta fala zasiedlenia Irlandii),

kultura lateńska, leprechaun (skrzat - szewc)

Celtowie

Teutates, Eusus, Taranis

kalendarz z Coligny, torques

Bałtowie

Łotwa, Litwa

Saule

Germanowie (mitologia nordycka)

Edda poetycka, Edda młodsza

Odyn, Thor, Baldr, Loki, Mimir, Yggdrasil, Thjazi, Idunn, Fenrir (wilk), Midgardsorm, Hel, Garm (pies).

Asgard, Mitgard, Niflheim, Hel

berserkowie

Finlandia

Kalewala, lista Agricoli

Ukko, Raunni

Pohjola, Louhi, Ilamarinen, Sampo, Veinemoinen

Astuvansalmi

Ugrofinowie

Maryjczycy, Komi, Mordwinowie (dzielą się na dwie grupy: Erzja, Moksza) [KuguJumo/Keremet], Estończycy, Finowie i Karelowie

Baskowie

Mari, Illargui, Lur, Ekhi

Słowianie

Mokosz

Ragnarok

Dzień ostatecznej bitwy poprzedzą

1. Śmierć Baldura

2. Narodziny trójki dzieci Lokiego i Angrbody

3. Niezwykle surowa zima (Fimbulvintr, trzy zimy bez lata), podczas której zamarznie cały Midgard. Ludzie pogrążą się w wojnach, grabieży i przemocy. Zniknie wszelka moralność. Przeżyje tylko jeden mężczyzna i jedna kobieta, którzy skryją się w gałęziach drzewa Yggdrasil.

Przebieg końca świata wg mitologii skandynawskiej

1. Dwa straszliwe wilki - Skoll i Hati - goniące Słońce (Sol) i Księżyc (Maniego) wreszcie dopadną swe ofiary. Wtedy Słońce i Księżyc przestaną istnieć, gwiazdy pospadają i cały nieboskłon ulegnie zniszczeniu

2. Zapieją koguty, wzywając do walki: Fjalar w Jotunheimie, Gullinkambi w Asgardzie i kogut koloru rdzy w Niflheimie

3. Garm, pies piekieł, głośno zaszczeka. Na ten sygnał więzy krępujące Lokiego i Fenrira opadną

4. Loki i Fenrir (straszliwy wilk związany przez bogów) uwolnią się z więzów i postanowią zemścić się na bogach. Wąż Midgardu wyjdzie z wody na ląd, a Loki, wraz z olbrzymami i innymi sprzymierzonymi mu potworami, na statkach, aby zemścić się na swych wrogach. Hajmdal (bóg-strażnik przejścia ze świata śmiertelników, Midgardu, do świata bogów, Asgardu), widząc zbliżających się wrogów, zagra po raz ostatni na rogu Gjallarhorn, tak głośno, że słychać go będzie we wszystkich dziewięciu światach. Pod ciężarem przechodzących po nim gigantów i potworów zawali się również sam Bifrost, Tęczowy Most - przeprawa między światami strzeżona przez Hajmdala.

5. Odyn wyprowadzi swych wojowników z Walhalli, by wzięli udział w bitwie. Odyn zginie jednak pożarty przez Fenrira. Pomści go Widar. Na widok śmierci Odyna Frigg zapłacze po raz drugi

6. Loki i Hajmdal pozabijają się nawzajem

7. Thor zgładzi straszliwego węża Jormunganda, lecz sam umrze od jego jadu.

8. Tyr zginie w pojedynku z Garmem, jednocześnie go zabijając

9. Zginą wszyscy bogowie, a armia Lokiego będzie walczyć z wojownikami Walhalli do samego końca

10. Na koniec ognisty olbrzym Surtr, władca Muspelheimu, używając płomiennego miecza zemsty, podpali Asgard i pozostałe światy. Wtedy wszystko zostanie zniszczone.

Religie Przedchrześcijańskiej Europy - Test 4 2008

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pytania egzaminacyjne RPE 2006-07, Religioznawstwo, II rok, Religie przedchrześcijańskiej Europy
Religie Przedchrześcijańskiej Europy - ćwiczenia, religia
Religie Przedchrześcijańskiej Europy
Mitologia skandynawska, Religioznawstwo, Rok II, Religie przedchrzescijanskiej europy, Cwiczenia
Czagdud Tulku Rinpocze - Mistrz Tańca. Autobiografia [fragmenty], Religioznawstwo, WYBRANE TRADYCJE
Cziedryn Pema - MĄDROŚĆ NIEUCIEKANIA, Religioznawstwo, WYBRANE TRADYCJE RELIGIJNE, Buddyzm
Zagadnienia egzaminacyjne z RBW1, Religioznawstwo, WYBRANE TRADYCJE RELIGIJNE, Religie Bliskiego Wsc
Towary - Test odp nowe pyt, Studia SGGW, WNoŻ Inżynierskie 2008-2012, Sem V, Fakultety, towarozn
wtpz-test z odp, WNOŻCiK wieczorowe, semestr V, wybrane tech przet żyw
Judaizm konsp 2008 2, religioznawstwo, II rok, judaizm
Wielkanoc AD 2008, religia(1)
Test sprawdzający wiedzę z religii, Katecheza(1)
Skrypt- Religie a Polityka cz.I 2008(2), religia a polityka

więcej podobnych podstron