1. Przedstaw definicję rynku finansowego i jego dwie podstawowe funkcje

Rynek finansowy określa się jako miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy. Podstawową funkcją jest przepływ pieniądza od podmiotów posiadających nadwyżkę środków do podmiotów ich nie posiadających , a chcące je zagospodarować. Na tej postawie można stwierdzić , że środki te są finansowymi aktywami dla ich posiadaczy i zobowiązaniami dla emitentów papierów wartościowych.

Celem udostępniania przez rynek finansowy środków jest ich inwestowanie, czyli chęć osiągnięcia dochodu.

2. Definicja instrumentu finansowego i ich podział ze względu na aspekt własnościowy i sposób generowania dochodu

Papiery wartościowe są podstawowym instrumentem finansowym (nie każdy instrument finansowy jest papierem wartościowym - szersza definicja)

Papier wartościowy jest dokumentem stwierdzającym fakt odpłatnego zawarcia transakcji (udostępnienia kapitału), z którego dla kapitało dawcy wynikają określone prawa. Z każdym papierem wartościowym łączą się prawa:

• Do współwłasności majątku (udziały, akcje)

• Do procentu lub innych pożytków (obligacje)

• Do otrzymania określonego aktywa w przyszłości lub rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne)

Papiery wartościowe są aktywem dla nabywcy lub posiadacza, a zobowiązaniem dla emitenta.

Systematyzacja (klasyfikacja, podział) instrumentów finansowych

• Aspekt własnościowy: udziałowe - stwarzają prawo dawcy kapitału do udziałów w majątku

( akcje, kwity depozytowe, certyfikaty inwestycyjne, dywidenda)

wierzytelnościowe (dłużne) - mają charakter pożyczki ; jest to udostępnienie kapitału na ściśle określony okres i procent (skrypty wieczyste, obligacje, weksle i depozyty bankowe)

• Instrumenty: pierwotne (bazowe) akcje, obligacje, depozyty bankowe

pochodne (derywaty, derywatywy) prawo do kupna albo sprzedaży instrumentu pierwotnego w przyszłości po cenie określonej dziś, lub do odpowiedniego rozliczenia pieniężnego (kontrakty forwards, futur es, opcje)

instrumenty mają charakter: zabezpieczający lub spekulacyjny

• Sposób generowania dochodu: o stałym dochodzie - generują stały dochód (obligacje, depozyty bankowe o stałym oprocentowaniu)

o zmiennym dochodzie - generują w każdym okresie zmienny dochód (akcje depozyty bankowe o zmiennym oprocentowaniu)

• Ze względu na czas: krótkoterminowe (do roku)

średnioterminowe (do roku lub 5 lat)

długoterminowe (powyżej 5 lat)

• Ze względu na przynależność sektorowa remitenta

3. Definicja papieru wartościowego i jego ogólna istota

Papiery wartościowe są podstawowym instrumentem finansowym (nie każdy instrument finansowy jest papierem wartościowym - szersza definicja)

Papier wartościowy jest dokumentem stwierdzającym fakt odpłatnego zawarcia transakcji (udostępnienia kapitału), z którego dla kapitało dawcy wynikają określone prawa. Z każdym papierem wartościowym łączą się prawa:

• Do współwłasności majątku (udziały, akcje)

• Do procentu lub innych pożytków (obligacje)

• Do otrzymania określonego aktywa w przyszłości lub rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne)

Papiery wartościowe są aktywem dla nabywcy lub posiadacza, a zobowiązaniem dla emitenta.

4. Schemat ogólnej struktury rynku finansowego ze względu na rodzaj instrumentu

Rynek finansowy

Rynek pieniężny: Rynek kapitałowy Rynek instrumentów pochodnych

lokaty międzybankowe akcje forwards

bony skarbowe obligacje: skarbowe futures

bony komercyjne nominalne opcje

certyfikaty depozytowe przedsiębiorstw swapy

weksle certyfikaty inwestycyjne

kwity depozytowe

Rynek depozytowo-kredytowy Rynek walutowy

lokaty bankowe waluty (pieniądze zagraniczne)

kredyty bankowe

pożyczki

5. Rynek pieniężny i jego ogólna istota

Jest rynkiem najbardziej płynnych aktywów finansowych (gotówki), służącym jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Na nim zaciąga się pożyczki krótkoterminowe. Jest on domeną banków. Banki poszukują na tym rynku możliwości ulokowania środków na krótkie okresy. Na tym rynku obracają środkami duże przedsiębiorstwa (opłaca się operować dużymi kwotami).

1. Przynoszenie dochodów od chwilowo wolnych aktywów

2. Zapewnienie płynności finansowej

Służy Bankowi Centralnemu do realizacji polityki monetarnej

Rynek pieniężny - segment rynku finansowego poprzez który podmioty gospodarcze finansują swoja bieżącą działalność (kryterium celu) i okres podaży pieniądza nie przekracza 1 roku (kryterium czasu).

6. Definicja rynku depozytowo-kredytowego i systemu bankowego

Rynek depozytowo-kredytowy

1. Banki są podstawowym podmiotem tego rynku. Rynek depozytów i kredytów organizowany jest przez banki komercyjne.

System bankowy - zespół działających instytucji , instrumentów przez te instytucje wykorzystywanych i przepisów prawnych.

Podstawowe składniki systemu bankowego:

• Prawo bankowe (zbiór określonych przepisów: Prawo bankowe i Ustawa o Banku Centralnym z 29-08-1992 z nowelizacjami)

Prawo bakowe reguluje stosunki miedzy bankami a klientami. Prawo to dotyczy tej sfery. Określa zasady tworzenia banków, ich prowadzenia, nadzoru itd.

• Nadzór bankowy

Nadzór bankowy odgrywa istotną rolę, ponieważ banki są instytucjami zaufania publicznego. Ich działalność musi być nacechowana określonym stopniem bezpieczeństwa. Od 01-01-2008 kontrolę nad bankami sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

• Banki

Banki są instytucjami rynku komercyjnego. Ich działalność musi być nacechowana maksymalizacją wartości rynkowej banku i zysków inwestora. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami prawnymi, działającą na podstawie zezwolenia uprawniającego do wykonywania czynności bankowych.

Banki w Polsce:

Bank Centralny - kreowanie i realizacja polityki pieniężnej przy wykorzystaniu odpowiednich instrumentów. Ma dbać o stabilność pieniądza.

7. Rola nadzoru bankowego w systemie bankowym

Nadzór bankowy odgrywa istotną rolę, ponieważ banki są instytucjami zaufania publicznego. Ich działalność musi być nacechowana określonym stopniem bezpieczeństwa. Od 01-01-2008 kontrolę nad bankami sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) - centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym. Powstała 19 września 2006 r. na mocy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 r. przejęła także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Zadania Komisji

• Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

8. Przedstaw podstawowe funkcje banku centralnego w gospodarce rynkowej

Bank Centralny - kreowanie i realizacja polityki pieniężnej przy wykorzystaniu odpowiednich instrumentów. Ma dbać o stabilność pieniądza.

Funkcje Banku Centralnego

• Emisyjna - ma wyłączność do emisji znaków pieniężnych, gromadzi rezerwy walutowe i gospodaruje nimi. Musi być zawsze wypłacalny.

• Bank banków - pełni nadzór nad innymi bankami, prowadzi ich rachunki, udziela im kredytów, jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych.

Instrumenty polityki monetarnej

• Operacje otwartego rynku

• Polityka refinansowania: kredyt redyskontowy

kredyt lombardowy

• Rezerwy obowiązkowe

• Bank państwa - rozlicza wydatki budżetowe, prowadzi bieżącą obsługę budżetu, stabilizuje złotego, powinien współdziałać z rządem, prowadzi polityką kursowa walut.

Bank Centralny musi mieć wysoki stopień niezależności (w Polsce od 1997 r.)

9. Definicja depozytu bankowego i jego ogólna istota

Depozyt bankowy (lokata) - określony wkład pieniężny wniesiony do banku przez osobę fizyczną lub prawną w celu otrzymania go w określonym terminie przyszłym wraz z odpowiednim oprocentowaniem (instrument finansowy). Z punktu widzenia banku depozyty są pasywami (zobowiązaniem), kapitałem obcym. Obecnie w świecie stanowią 90% kapitału obrotowego banków (w Polsce ok. 75%). Większość depozytów pochodzi od osób fizycznych (gospodarstw domowych). Wysokość oprocentowania depozytów jest suwerenna (indywidualna dla banku).

Oprocentowanie:

• Stałe (stopa % nie zmienia się, odsetki podejmuje się lub kapitalizuje)

• Zmienne (bank ma prawo do zmiany stopy %)

• Dynamiczne (stopa % wzrasta wraz z okresem trwania depozytu)

10. Omów rodzaje rachunków bankowych

Rodzaje rachunków bankowych:

• Rachunki bieżące - nie mają określonego terminu trwania, służą do gromadzenia bieżących dochodów

• Rachunki lokat terminowych - gromadzone są depozyty terminowe o określonym okresie trwania z wyjątkiem lokat rentierskich)

• Rachunki oszczędnościowe

11. Przedstaw ogólną charakterystykę instrumentów kredytowych banku

• Działalność kredytowa

Mogą ją prowadzić wyłącznie banki. Kredyty są dla banku aktywami (należności). Są najważniejszym źródłem zysku (w Polsce ok. 50%)

Kredyty dzielą się:

• Ze względu na rodzaj waluty: złotowe

dewizowe

• Ze względu na czas: długoterminowe

średnioterminowe

krótkoterminowe

• Ze względu na sposób wypłaty: gotówkowe

bezgotówkowe (zapłata za fakturę, zakup domu, samochodu itp.)

• Ze względu na całkowity koszt kredytu: komercyjne (wynikające z warunków rynkowych)

preferencyjne (na lepszych warunkach - różnica pokryta przez agendy rządowe

• Ze względu na rodzaj kredytobiorcy: dla osób indywidualnych (kredyt konsumpcyjny, inwestycyjny, budowlany, studencki)

dla podmiotów gospodarczych (kredyt w rachunku bieżącym - debet na koncie, kredyty inwestycyjne - z przeznaczeniem na inwestycje, kredyty wekslowe - dyskonto - pomniejsza kwotę wekslową o odsetki od wcześniejszej zapłaty)

Przed udzieleniem kredytu banki sprawdzają wiarygodność kredytobiorcy. Od udzielonego kredytu bank pobiera:

Oprocentowanie - zrelatywizowany w stosunku do innych zdarzeń rynkowych

Prowizje - są zależne od gotowości postawienia kredytu, od czasu spłaty (np. za wcześniejszą spłatę).

12. Rodzaje kredytów wyróżnione ze względu na rodzaj kredytobiorcy

Ze względu na rodzaj kredytobiorcy:

• dla osób indywidualnych (kredyt konsumpcyjny, inwestycyjny, budowlany, studencki)

• dla podmiotów gospodarczych (kredyt w rachunku bieżącym - debet na koncie, kredyty inwestycyjne - z przeznaczeniem na inwestycje, kredyty wekslowe - dyskonto - pomniejsza kwotę wekslową o odsetki od wcześniejszej zapłaty

13. Indeksy lokat międzybankowych w Polsce

Rynek lokat międzybankowych

Najważniejszy sektor rynku pieniężnego. Jest to rynek między bankami komercyjnymi (bez udziału Banku Centralnego). Występują na nim ponadobowiązkowe nadwyżki rezerw gotówkowych banków.

Depozyty - Rezerwy obowiązkowe (obecnie w Polsce 2.5%) = Rezerwy gotówkowe

Banki mogą pożyczać między sobą pieniądze ze swoich nadwyżek lub zaciągać kredyty. Na rynku lokat międzybankowych zawierane są transakcje na czas do 1 roku. Na ogół jednak są jednodniowe lub tygodniowe.

Cena pieniądza jest mierzona stopą %. Stopa ta jest przeliczana na okres roczny, co ułatwia porównywanie między nimi.

W Polsce :

WIBOR - roczna stopa % po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innym bankom (cena sprzedaży pieniądza)

WIBID - roczna stopa % jaką bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków (cena zakupu pieniądza)

Są to średnie arytmetyczne stóp kwotowanych przez banki będące dealerami rynku pieniężnego, czyli takie, które zostaly dopuszczone do zawierania transakcji z NBP. Stawki te są obliczane z godz.11.00 każdego dnia roboczego (fixing) po odrzuceniu dwóch skrajnych kwotowa - najwyższego i najniższego. Indeksy te obliczane są dla różnych depozytów np. jednodniowych O/N, T/N

spreed - marża (różnica między ceną sprzedaży i kupna)

Czynniki determinujące indeksy lokat międzybankowych (wpływające na ceny)

• Wysokość stop % definiowanych przez Bank Centralny (stopa redyskontowa B.C. - stanowi górna granicę)

• Sytuacja na rynku finansowym (podaż i popyt na pieniądz - nadwyżka popytu powoduje wzrost stóp % i odwrotnie)

• Wiarygodność kontrahenta (ryzyko kredytowe pożyczkobiorcy - im wyższe ryzyko tym wyższa cena)

Cena przyjmuje postać stałej stopy %. (wyjątki - jeśli transakcje zawierane są na więcej niż rok, stopa jest zmienna)

14. Rodzaje depozytów międzybankowych

Depozyty (lokaty) międzybankowe dzielimy na:

• Krótkoterminowe (do 1 miesiąca):

Jednodniowe: O/N - rozpoczyna się w dniu zawarcia transakcji i zapada w następnym dniu roboczym (na noc)

T/N - rozpoczyna się w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji (dziś zawarcie, jutro wpłata, pojutrze spłata)

S/N - dzisiaj zawarcie, za dwa dni przekazanie środków, za trzy dni spłata

• Długoterminowe (od jednego miesiąca do jednego roku)

15. Czynniki kształtujące cenę pieniądza na rynku lokat międzybankowych

Cena pieniądza jest mierzona stopą %. Stopa ta jest przeliczana na okres roczny, co ułatwia porównywanie między nimi.

W Polsce :

WIBOR - roczna stopa % po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innym bankom (cena sprzedaży pieniądza)

WIBID - roczna stopa % jaką bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków (cena zakupu pieniądza)

Są to średnie arytmetyczne stóp kwotowanych przez banki będące delerami rynku pieniężnego, czyli takie, które zostały dopuszczone do zawierania transakcji z NBP. Stawki te są obliczane z godz.11.00 każdego dnia roboczego (fixing) po odrzuceniu dwóch skrajnych kwotowa - najwyższego i najniższego. Indeksy te obliczane są dla różnych depozytów np. jednodniowych O/N, T/N

spreed - marża (różnica między ceną sprzedaży i kupna)

Czynniki determinujące indeksy lokat międzybankowych (wpływające na ceny)

• Wysokość stop % definiowanych przez Bank Centralny (stopa redyskontowa B.C. - stanowi górna granicę)

• Sytuacja na rynku finansowym (podaż i popyt na pieniądz - nadwyżka popytu powoduje wzrost stóp % i odwrotnie)

• Wiarygodność kontrahenta (ryzyko kredytowe pożyczkobiorcy - im wyższe ryzyko tym wyższa cena)

Cena przyjmuje postać stałej stopy %. (wyjątki - jeśli transakcje zawierane są na więcej niż rok, stopa jest zmienna

16. Przedstaw bon skarbowy jako papier wartościowy

Bony skarbowe(weksle skarbowe, dłużne papiery wartościowe skarbu państwa) są krótkoterminowym papierem wartościowym emitowanym przez rząd w celu sfinansowania potrzeb budżetu państwa . Podstawową ich cechą jest zerowy stopień ryzyka (z czym wiąże się niskie oprocentowanie), oraz wysoka płynność osiągana dzięki funkcjonowaniu rynku wtórnego. Bony skarbowe SA wykorzystywane przez banki centralne do regulowania obiegu pieniądza w gospodarce . W Polsce reprezentantem skarbu państwa przy emisji bonów skarbowych jest Ministerstwo Finansów, a agentem emisji - NBP.

• Rynek pierwotny bonów skarbowych w Polsce.

Bony skarbowe są papierami krótkoterminowymi, ich agentem jest NBP a reprezentantem skarbu państwa jest Ministerstwo Finansów. Rynek pierwotny jest stworzony przez NBP na drodze przetargów. Do przetargów mogą stawać podmioty mający status dilera skarbowych papierów wartościowych, na podstawie odpowiedniej umowy zawartej przez ministra finansów. Diler musi brać udział we wszystkich przetargach oraz musi zakupić kwartalnie minimum 2% bonów sprzedanych w tym okresie. Uczestnik przetargu musi podać cenę kupna wyższą od podanej w liście emisyjnym oraz liczby bonów jaką chcą kupić. Dilerzy działają na własny rachunek i są nimi stabilne i bezpieczne banki podlegające KNB.

18. Wyjaśnij pojęcie dyskonta, stopy dyskontowej i stopy rentowności bonu skarbowego.

Dyskonto oznacza, że cena instrumentu finansowego kupowanego z dyskontem jest zawsze niższa od jego wartości nominalnej (cena przetargowa, tzn ile nabywcy gotowi są zapłacić w dniu jego wykupu). Dyskontem bonu skarbowego nazywamy różnicę między jego wartością nominalną, a wartością po której go nabyto.

D = N - P

D - dyskonto

N - wartość nominalna

P - wartość rynkowa

Kwota dyskonta jest wielkością kosztu finansowego jaki poniósł emitent danego instrumentu.

Stopę dyskonta wyraża się w procentach i jest ona ilorazem stosunków kwoty dyskonta do wartości nominalnej i liczby dni (360) przez liczbę dni od momentu zakupu bonu do dnia jego wykupu.

d = (D/N) x (360/n) x 100

d - roczna stopa dyskonta w %

D - dyskonto

N - wartość nominalna

n - liczba dni od momentu zakupu bonu do momentu jego wykupu

Dla danej stopy dyskontowej wysokość dyskonta możemy obliczyć:

D = N x (d/100) x (n/360)

Stopa rentowności bony skarbowego wyrażona jest w procentach i jest ilorazem stosunków kwoty dyskonta i wartości rynkowej i liczby dni (360) przez liczbę dni od momentu zakupu bonu do dnia jego wykupu. Ta informacja jest bardzo istotna dla nabywcy.

r = (D/P) x (360/n) x 100

19. Przedstaw bon pieniężny.

Jest to instrument bardzo podobny do bonów skarbowych. Nabywają je głównie banki komercyjne i inne instytucje finansowe dysponujące w danym momencie rezerwami środków pieniężnych w celu dokonania dochodowych lokat na stosunkowo krótki termin. Bony te są papierami na okaziciela, o wartości nominalnej 10.000 zł i o terminie wykupu 1 - 7 dni, lub 2, 4, 13, 26, 39 i 52 tygodnie. Sprzedaż odbywa się na organizowanych co pewien czas przetargach. Mogą je nabywać podmioty mające status dilera NBP (tzn. posiadającego rachunek bieżący w Departamencie Systemu Płatniczego NBP i mającego podpisaną z NBP odpowiednią umowę). Nie jest to jednak instrument typowy dla rozwiniętej gospodarki rynkowej i jego emisja zostanie prawdopodobnie w przyszłości wstrzymana.

20. Przedstaw definicję krótkoterminowego papieru dłużnego przedsiębiorstwa i jego zalety z punktu widzenia emitenta.

Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw (papiery dłużne przedsiębiorstw, skrypty dłużne, papiery komercyjne) stanowią jedno ze źródeł finansowania ich działalności przez rynek pieniężny. Są to instrumenty rynku pieniężnego zobowiązujący emitenta do wykupu papieru w ściśle określonym terminie według podanej na nim wartości nominalnej.

Papiery te są tańszym i bardziej elastycznym źródłem finansowania niż kredyty bankowe. Stanowi dla nich alternatywę. Większa elastyczność wynika z większej swobody w ustalaniu okresów płatności i stopy oprocentowania. Cechą charakterystyczną krótkoterminowych papierów dłużnych jest krótki czas pozyskania środków. Umożliwiają również odsprzedaż zakupionego papieru przed okresem jego zapadalności, bez utraty odsetek.

21. Przedstaw procedurę emisji krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstwa.

Zlecenie Przekaz środków

Zabezpieczenie płynności

Sprzedaż Pozyskanie środków

22. Przedstaw emisję skryptu dłużnego przedsiębiorstwa w formie weksla własnego.

Emitent za pośrednictwem banku składa dokumentację odnośnie sytuacji prawnej i finansowej i struktury własności. Na tej podstawie bank dokonuje analizy ekonomicznej emitenta i przygotowuje informację emisyjną. INFORMACJĄ O EMISJI JESY PRZKAZYWANA INWESTOROM NA zasadach poufności. w trakcie trwania emisji bank monitoruje na bieżąco sytuację finansową emitenta oraz uaktualnia informację emisyjna nazywana memorandum. Możliwość odnawiania emisji w jednym programie daje możliwość dysponowania zdobytymi środkami przez dłuży czas (termin zapadalności jednej emisji nie przekracza l R).

23. Przedstaw certyfikat depozytowy i jego podstawowe rodzaje.

Certyfikat depozytowy jest papier wartościowy emitowany przez banki komercyjne w celu pozyskania środków pieniężnych, certyfikaty depozytowe są zbywalne przed terminem zapadalności wraz z należnymi odsetkami za dany okres.

Rodzaje certyfikatów depozytowych to:

• krótkoterminowe (od Im do l roku),

• długoterminowe (od Ir do 5 lat),

• dyskontowe certyfikaty depozytowe (emisja poniżej ceny nominalnej),

• certyfikaty depozytowe ze zmienna stopą procentową (od 3m-cy do 5 lat, oprocentowanie nalicza się co 3,6 lub 12 m-cy, a stopa % jest uzależniona od innej stopy % rynku pieniężnego i zmienia się wraz z nią)

24. Przedstaw ogólną charakterystykę certyfikatu depozytowego.

Certyfikat depozytowy jest papier wartościowy emitowany przez banki komercyjne w celu pozyskania środków pieniężnych, certyfikaty depozytowe są zbywalne przed terminem zapadalności wraz z należnymi odsetkami za dany okres.

Certyfikaty depozytowe emituje się w postaci zdematerializowanej, zazwyczaj w dużych, okrągłych kwotach (np. 100 tys. dolarów, euro, złotych). Mogą być emitowane w walutach obcych, służą wtedy jako zabezpieczenie przed zmiana kursu walutowego w transakcjach importowych. Ich stopa % musi być wtedy powiązana ze stopą zmian kursu walut. Ich okres wykupu wynosi najczęściej od 1 do 12 m-cy.

Rynek pierwotny certyfikatów depozytowych - tworzą emitent (bank) i nabywcy. Cena może być negocjowana lub ustalana na drodze przetargu. Niesprzedane na przetargu certyfikaty kieruje się do sprzedaży ciągłej, a cenę w tym okresie ustala emitent.

Rynek wtórny certyfikatów depozytowych - tworzą inwestorzy. Jego organizacją zajmuje się emitent, który dokonuje kwotowań oraz zapewnia wykup w sytuacji gdy jeden inwestor chce papier sprzedać, a nie ma w tym czasie inwestora, który chciałby papier kupić. Rynek ten obejmuje okres od emisji do dnia jego zapadalności.

25. Definicja rynku kapitałowego i jego główna istota.

Rynkiem kapitałowym określa się segment rynku finansowego na którym zawierane są, których przedmiotem są instrumenty finansowe o terminie wykupu, zapadalności powyżej jednego roku, a ich przeznaczeniem jest pozyskanie funduszy na dalszy rozwój. Papiery występujące na rynku kapitałowym nazywa się instrumentami kapitałowymi i zalicza się do nich akcje, obligacje skarbowe, komunalne, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe.

26. Cechy odróżniające rynek kapitałowy od pieniężnego.

Podstawową cechą rynku kapitałowego jest to, że składa się z wielu segmentów, oraz występuje na nim znacznie większa liczba podmiotów niż na rynku pieniężnym. W transakcjach na rynku kapitałowym uczestniczą przedsiębiorstwa w charakterze pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy.

Stopień ryzyka na rynku kapitałowym jest znacznie wyższy niż na rynku pieniężnym (głównie ze względu na długie terminy zwrotu z zainwestowanego kapitału). Rynek pieniężny powiązany jest z bankiem centralnym w sposób bezpośredni, natomiast rynek pieniężny w sposób pośredni. Przeciętna wartość transakcji na rynku kapitałowym jest o wiele niższa od transakcji zawieranych na rynku pieniężnym.

Jeszcze inną cechą odróżniającą rynek kapitałowy od pieniężnego, jest to iż stopa zwrotu zainwestowanych na rynku kapitałowym środków jest relatywnie wysoka, zwłaszcza w długich okresach.

27. Cechy papieru wartościowego świadczące o szczególności tego dobra na rynku.

Papiery wartościowe są towarem na rynku kapitałowym. Ogólnie rozumie się przez nie określone dokumenty stwierdzające istnienie pewnego prawa własności (akcje), lub potwierdzające powstanie wierzytelności (obligacje)

Papier wartościowy jest to instrument finansowy stwierdzający fakt dokonania transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje określone prawa kapitałodawcy. Istota papieru wartościowego dla jego posiadacza jest prawo do współwłasności majątku w postaci udziałów lub akcji, do określonego procentu np. z obligacji, prawo do otrzymania w przyszłości określonych wpływów pieniężnych .

28. Pojęcie i ogólna istota pierwotnego rynku kapitałowego.

Pierwotnym rynkiem kapitałowym nazywamy miejsce lub obszar gdzie uczestnicy rynku kapitałowego są pierwszymi odbiorcami instrumentu finansowego przez użyczenie swojego kapitału emitentom instrumentu finansowego, czyli można powiedzieć, że jest to miejsce lub obszar gdzie dochodzi do zawarcia transakcji pomiędzy emitentem instrumentu a ich pierwszym nabywcą. Papiery wartościowe występujące na rynku pierwotnym to głównie akcje, udziały, obligacje, inne instrumenty długu oraz instrumenty pochodne.

29. Alokacyjna funkcja rynku pierwotnego.

Alokacja kapitału dokonuje się zarówno na rynku pierwotnym jak i wtórnym. Na rynku pierwotnym przedsiębiorcy inwestują w takie inwestycje rynku kapitałowego, które według ich oceny są w stanie zapewnić zadawalająca stopę zwrotu. Stad też kapitał alokuje się w tych działach gospodarki, przedsiębiorstwach czy gałęziach, które mają wysoka wycenę rynkową. Alokacja kapitału poprzez rynek pierwotny dokonuje się w układzie długookresowym, gdyż inwestorzy zdają sobie sprawę, że zwrot z zainwestowanego kapitału można osiągnąć po kilku latach.

30. Funkcja realokacji kapitału na rynku wtórnym.

Na kapitałowym rynku wtórnym następuje realokacja ulokowanego już w przedsięwzięciach inwestycyjnych kapitału. Kapitał przemieszcza się do tych inwestycji, które okazują się najbardziej zyskowne. Oznacza to, że jedni inwestorzy „wchodzą” w daną inwestycję, inni z nich „wychodzą” lub zamieniają na inną.

Dokonująca się alokacja i realokacja kapitału na rynku wtórnym najczęściej odbywa się poprzez prowadzenie przez inwestorów analizy porównawczej alternatywnych inwestycji.

31. Rozumienie emisji publicznej i oferty publicznej.

Za emisje publiczną uważa sie taka emisje papierów wartościowych, w której propozycja nabycia lub nabywanie pap. Wartościowych odbywa się za pomocą środków masowego przekazu.

Oferta zakupu skierowana jest do nieograniczonej liczby inwestorów. W Polsce za publiczny obrót uważa się skierowanie emisji do więcej niż 300 osób. Oferta skierowana do mniej niż 300 osób określana jest jako emisja niepubliczna

32. Zalety występowania spółki na rynku publicznym.

• Łatwiejszy dostęp do dużych kwot kapitału - wynika z konkurencji kapitału inwestorów, z których spółka może korzystać poprzez kolejne emisje akcji lub obligacji

• Efekt marketingowy - stałe występowanie w środkach masowego przekazu a przez to w świadomości potencjalnych inwestorów

• Wzrost wiarygodności - spółki notowane na rynku maja obowiązek przekazywania na rynek informacji o swojej sytuacji finansowej. Spółki osiągające dobre wyniki mogą liczyć na wzrost notowań swoich walorów. Zwiększa to prestiż i renomę spółki.

• Ekspansja na rynku - kolejne emisje walorów pozwalają na gromadzenie kapitału na rozwój i modernizację, a co za tym idzie do wzrostu wartości spółki. Można również zbudować grupę kapitałową poprzez przejmowanie innych podmiotów

• Rynkowa wycena papierów wartościowych - poprzez rynek wtórny dokonuje się obiektywna wycena walorów spółki, co pozwala inwestorom na podjęcie najlepszych decyzji.

33. Wady występowania spółki na rynku publicznym.

• Odkrywanie się przed konkurencją - obowiązek informowania rynku o sytuacji spółki odsłania ją przed konkurencją, co może spowodować straty w przewadze konkurencyjnej spółki na rynku

• Możliwość wrogiego przejęcia - istnieje ryzyko przejęcia firmy poprzez zakup jej akcji na rynku wtórnym

• Stosunkowo wysokie koszty wynikające z emisji - przygotowanie emisji, przeprowadzenie jej na rynku pierwotnym i wprowadzenie na rynek giełdowy, oraz stałe opłaty ponoszone na rzecz giełdy

34. Procedura notyfikacji emisji.

Poinformowanie prezesa NBP o planowanej emisji papierów wartościowych.

35. Rola pasywna i aktywna domu maklerskiego w przeprowadzaniu emisji.

• Rola pasywna polega na tym, że dom maklerski jedynie pośredniczy pomiędzy emitentem walorów a ich nabywcami (inwestorami) w rozprowadzaniu emisji poprzez swoje placówki i za odpowiednią opłatą. Domy maklerskie nie biorą na siebie żadnego ryzyka.

• Rola pasywna polega na tym, że dom maklerski staje się gwarantem alokacji emisji w odpowiednim terminie. Oznacza to, że jeżeli cała pula wyemitowanych walorów nie zostanie wykupiona w ustawowym terminie, to dom maklerski wykupi resztę. W przypadku pełnienia tej funkcji dom maklerski pobiera wyższą opłatę (powiększoną o koszt ryzyka)

36. Subemisja usługowa.

Subemitent usługowy (underwriter) podpisuje umowę z emitentem na zakup części lub całości papier. wartościowych na własny rachunek, w celu ich dalszej odsprzedaży w pierwszej ofercie publicznej lub obrocie pierwotnym. Umowa subemisji usługowej musi być jednak zawarta przed rozpoczęciem subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych.

W Polsce mogą być nimi wyłącznie: dom maklerski, bank, zagraniczna instytucja finansowa z siedzibą w kraju należącym do OECD, lub konsorcjum tych podmiotów

37. Subemisja inwestycyjna.

Rola subemitenta inwestycyjnego polega na nabyciu papierów wartościowych oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej na któr inwestorzy nie złożyli zamówień. Subemitent inwestycyjny sam decyduje co zrobi z zakupionymi papierami wartościowymi

W Polsce subemitentem inwestycyjnym mogą być jedynie: dom maklerski, towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny, bank, zakład ubezpieczeń, zagraniczna instytucja finansowa z siedzibą w krajach należących do OECD, lub konsorcjum tych podmiotów

38. Określanie ceny emisyjnej poprzez metodę stałej i zmiennej ceny.

Metoda stałej ceny - inwestorzy nabywają emitowane papiery wartościowe po stałej cenie, którą określa emitent. Zapewnia to uzyskanie stałej kwoty kapitału (pod warunkiem, że wszystkie walory zostaną rozprowadzone)

Metoda zmiennej ceny - akcje emitenta nabywane są w drodze przetargu. Cena zostaje ustalona na podstawie ofert złożonych przez inwestorów. Metoda ta pozwala zebrać większą ilość kapitału (choć również istnieje ryzyko, że popyt na akcje będzie niski i ich cena będzie zaniżona)

39. Ogólna charakterystyka metody book building.

Metoda BOOK BUILDING opiera się na stworzeniu księgi popytu na podstawie potencjalnych zamówień emitowanych akcji spółki. Powołane do tego celu konsorcjum dystrybucyjne jest jednocześnie gwarantem nowej emisji stworzone najczęściej przez banki inwestycyjne oraz domy maklerskie. Pierwszy etap polega na ustaleniu widełek cenowych akcji, na podstawie których przygotowuje się prospekt emisyjny. Następnie zwyczajnie sonduje się potencjalnych kupców co do chęci kupna i ilości co kończy pierwszy etap Drugi etap opiera się na utworzonej księdze popytu do ustalenia ceny emisji. Po ustaleniu ceny emisji podpisuje się umowę gwarancyjną z konsorcjum w celu rozprowadzenia nowej emisji i zabezpieczenia ewentualnej części emisji niesprzedanej.

40. Pojęcie i ogólna istota wtórnego rynku kapitałowego.

Wtórny rynek jest obszarem lub miejscem gdzie dokonuje się obrót między inwestorami bez udziału emitenta danego instrumentu. Emitent może brać udział w operacjach na rynku wtórnym tylko pod warunkiem wykupu swojego instrumentu w celu jego umorzenia. Na rynku wtórnym inwestorzy mają możliwość odzyskania zainwestowanego kapitału przez sprzedaż danego instrumentu przed jego terminem zapadalności lub zwielokrotnienia swoich udziałów przez nabycie konkretnego instrumentu od innych uczestników rynku. Na rynku wtórnym nie mogą występować w obrocie kredyty.

41. Funkcja transformacji kapitału na rynku wtórnym.

Polega na możliwości natychmiastowej zamiany formy ulokowanego kapitału (wymiana walorów na inne - bardziej korzystne, lub na pieniądz). Jeśli rynek wtórny jest przejrzysty i płynny, jest bardziej sprawny. Funkcja ta jest domeną giełdy papierów wartościowych.

42. Funkcja mobilizacji i oceny kapitału na rynku wtórnym.

Rynek wtórny mobilizuje kapitał ponieważ umożliwia jego przepływ od podmiotów posiadających go w nadmiarze, do podmiotów zgłaszających na niego zapotrzebowanie. Głównie chodzi o umożliwienie emitentom zasilanie w środki kapitałowe poprzez emisje akcji lub obligacji. Ponadto jeśli ceny walorów wzrastają, przyciąga to nowe kapitały, które nakręcają koniunkturę.

Rynek wtórny pozwala na dokonanie wyceny wartości kapitału spółek giełdowych. Ustalają one cenę emisyjna na podstawie cen walorów notowanych na giełdzie. Pozwala to określić jak dużo kapitału można zebrać.

43. Przejrzystość i płynność rynku wtórnego.

Przejrzystość rynku jest to łatwość dostępu inwestorów do informacji o występujących na rynku walorach, oraz ich emitentach. Przejrzystość rynku wpływa pozytywnie na powiększenie się jego obrotów, oraz oddziałuje mobilizująco na kapitał.

Płynność rynku rozumiana jest jako stopień koncentracji wtórnej podaży i wtórnego popytu na określony papier wartościowy.

44. Pojęcie rynku regulowanego i zorganizowanego papierów wartościowych w Polsce.

Rynek regulowany jest to wtórny rynek giełdowy i pozagiełdowy. Jest to system obrotu papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu, zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert nabycia i sprzedaży tych papierów zapewniony jest powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie, oraz zachowane są jednakowe warunki nabywania i zbywania tych papierów.

Wyróżnia się:

• Urzędowe rynki giełdowe (tworzony przez spółkę akcyjną, której jedynym przedmiotem działalności jest prowadzenie giełdy papierów wartościowych, a kapitał wynosi 40 mln zł; na warunkach określonych przez rozporządzenie Rady Ministrów)

• Rynki nieurzędowe:

• rynki giełdowe (tworzony przez spółkę akcyjną, której jedynym przedmiotem działalności jest prowadzenie giełdy papierów wartościowych, a kapitał wynosi 40 mln zł; na warunkach określonych przez rozporządzenie Rady Ministrów, jako odrębnie zorganizowany rynek)

• rynki pozagiełdowe (tworzony przez spółkę akcyjną, której jedynym przedmiotem działalności jest prowadzenie rynku pozagiełdowego, a kapitał wynosi 7,5 mln zł. Musi posiadać zezwolenie Komisji Papierów Wartościowych a transakcje są rozliczane przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych)

45. Ogólna charakterystyka regulowanego rynku pozagiełdowego w Polsce.

Rynki pozagiełdowe są tworzone wyłącznie przez spółkę akcyjną, której jedynym przedmiotem działalności jest prowadzenie rynku pozagiełdowego, a kapitał wynosi 7,5 mln zł. Spółka musi posiadać zezwolenie Komisji Papierów Wartościowych, zatwierdzony przez nią statut, a transakcje są rozliczane przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych)

Przedmiotem handlu są papiery wart. które nie zostały dopuszczone do powszechnego obrotu, charakteryzujące się nieograniczoną zbywalnością, oraz zostały złożone do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

Rynek pozagiełdowy pełni dla wielu spółek funkcję rynku przejściowego, z którego korzystają zanim spełnią warunki dopuszczenia ich walorów do notowań giełdowych.

Regulowany rynek pozagiełdowy notowany jest w formie Centralnej Tabeli Ofert (CTO) prowadzonej przez CeTO SA.

46. Rola i zadania Komisji Nadzoru Finansowego.

Nadzór nad rynkiem sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. KNF rozpoczęła działalność w dniu 19 września 2006 r. z dniem wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Przejęła ona zadania zniesionej przepisami ww. ustawy Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych oraz Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.
Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór m.in. nad podmiotami prowadzącymi działalność na rynku kapitałowym, w tym: firmami inwestycyjnymi, emitentami dokonującymi oferty publicznej, funduszami inwestycyjnymi, towarzystwami funduszy inwestycyjnych, spółkami prowadzącymi rynek regulowany oraz giełdy towarowe, spółką prowadzącą depozyt papierów wartościowych, bankami powierniczymi i innymi podmiotami wymienionymi w Ustawie o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.
Do zadań Komisji należy:

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku kapitałowego;

• sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w obrocie na rynku kapitałowym;

• podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku kapitałowego;

• wykonywanie innych zadań określonych ustawami;

• przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku kapitałowego.

Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku kapitałowego, w szczególności bezpieczeństwa obrotu oraz ochrony inwestorów i innych jego uczestników, a także przestrzegania reguł uczciwego obrotu.
Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM.

47. Rola i zadania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

KDPW jest organem giełdowym, od 1994 roku wydzielonym z GPW w Warszawie. Jest spółką akcyjną, a jego akcjonariuszami mogą być wyłącznie spółki prowadzące giełdę lub rynek pozagiełdowy, domy maklerskie, skarb państwa, NBP, oraz banki.

Główne zadania to:

• Rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu

• Prowadzenie rachunków papierów wartościowych oraz kont depozytowych dla podmiotów przechowujących w nim papiery wartościowe

• Rejestracja transakcji na tych kontach

• Obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec akcjonariuszy (wypłata dywidendy)

• Organizowanie i prowadzenie rozliczeń transakcji zawieranych na rynku regulowanym

Poza obsługą giełdy KDPW prowadzi rozliczenia transakcji na rynku pierwotnym obligacji oraz na CeTO.

KWPD jest także odpowiedzialny za utworzenie obowiązkowego systemu rekompensat w celu zgromadzenia środków na wypłatę rekompensat z tyt. upadłości domu maklerskiego.

W KWPD deponowane są zbiorcze odcinki reprezentujące wszystkie papiery wartościowe danej emisji i prowadzi ewidencję zmian na kontach domów maklerskich.

48. Warunki dopuszczania instrumentów finansowych do obrotu na GPW w Warszawie.

Warunki dopuszczenie papierów wart. do obrotu na GWP w W-wie określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

Dwoma podstawowymi warunkami są:

• Dopuszczenie do publicznego obrotu (decyduje o tym Komisja Papierów Wartościowych i Giełd)

• Nieograniczona zbywalność

W przypadku akcji lub innych instrumentów finansowych wymaga się dodatkowych warunków i dodatkowych trybów ich dopuszczenia.

49. Wprowadzanie papierów wartościowych na podstawowy rynek giełdowy w Warszawie

Podstawowym warunkiem dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego jest uzyskanie zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd na wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu.

Przed podjęciem decyzji dokonuje ona szczegółowej analizy i oceny sytuacji finansowej emitenta, jego prognoz, perspektyw rozwoju, możliwości realizacji planów inwestycyjnych, warunków na jakich emitowane były akcje, tak by został zachowany interes i bezpieczeństwo wszystkich uczestników obrotu giełdowego.

W przypadku Spółek, których akcje tego samego rodzaju są już notowane na giełdzie stosuje się uproszczoną procedurę dopuszczeniową. Wystarczy, że emitent dołączy do wniosku o wprowadzenie akcji stosowne oświadczenie.

Do obrotu giełdowego mogą zostać również dopuszczone prawa do nowych akcji Spółki, której akcje nie są jeszcze notowane na giełdzie. Warunkiem ich dopuszczenia do obrotu giełdowego jest ich dopuszczenie do publicznego obrotu oraz uznanie przez KPWiG, że obrót nimi będzie odpowiednio płynny, zapewni prawidłowy przebieg transakcji, a także, że akcje w jakie prawa się przekształcą będą spełniały warunki Regulaminu Giełdy.

Żeby jednak nowa Spółka mogła zadebiutować na giełdzie lub też akcje nowej emisji Spółki giełdowej mogły pojawić się w obrocie potrzebne jest jeszcze złożenie wniosku o wprowadzenie akcji do obrotu giełdowego.

Papiery wartościowe, w zależności od zysków emitenta, rozproszenia akcjonariatu i wielkości emisji dopuszczonej do obrotu giełdowego, mogą być notowane na rynku podstawowym, równoległym bądź wolnym.

W roku 2000 uruchomiono WARSET - nowy system notowań Giełdy Warszawskiej. System ten znacznie usprawnił działanie uczestników rynku papierów wartościowych, gdyż umożliwił śledzenie w czasie rzeczywistym przebiegu sesji, otrzymywanie na bieżąco informacji dotyczących zawieranych transakcji, wolumenu obrotów i kursów, a także obserwację arkusza zleceń, jedną linię notowania dla każdego papieru, nową organizację sesji i rynków notowań oraz jednostkę transakcyjną równą jednemu papierowi. W ramach systemu WARSET papiery wartościowe są notowane w jednym z trzech systemów notowań: z jednokrotnym fixingiem, z dwukrotnym fixingiem oraz w systemie notowań ciągłych.

Obecnie na giełdzie warszawskiej notowane są: akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe oraz warranty.

50. Rola i zadania animatora rynku i animatora emitenta na GPW w Warszawie.

Głównym zadaniem animatora jest wspomaganie płynności handlu określonym papierem wartościowym. Może nim zostać członek giełdy lub inna instytucja finansowa niebędąca członkiem giełdy, która podpisze odpowiednią umowę z giełdą bądź emitentem.

Animatorzy dzielą się na dwie grupy:

• Animatorów rynku - funkcjonujących na mocy umowy podpisanej z giełdą. Ich zadaniem jest wspomaganie płynności określonego papieru wartościowego. Umowa taka może być podpisana z więcej niż jednym animatorem. Organizowanie obrotu odbywa się za pośrednictwem członka giełdy.

Animator rynku nie może składać zleceń w których występowałby on jako sprzedający i kupujący

• Animatorów emitenta - funkcjonujących na mocy umowy podpisanej z emitentem. Zadania są podobne do zadań animatorów rynku, z tym, że animator może składać oferty jedynie za pośrednictwem giełdy. Informacja o zawarciu takiej umowy musi być natychmiast przekazana zarządowi giełdy, która podaje te informację uczestnikom obrotu giełdowego.

51. Klasyfikacja zleceń na GPW w Warszawie.

• Market order - inwestor podejmuje na bieżąco decyzję o realizacji transakcji przez maklera. Inwestor musi mieć możliwość samodzielnego śledzenia kursów i szybkiego kontaktu z maklerem. Najczęściej dotyczy to transakcji sprzedaży.

• Limit order -zlecenie z limitem ceny jest podstawą do wydania zlecenia dla maklera w jakich przedziałach cen akcji może dokonywać on transakcji kupna lub sprzedaży. Zlecenia tego typu nie mają określonego czasu ważności, mogą trwać Id lub do ich odwołania.

• Stop order - ten rodzaj transakcji określa maklerowi przy jakich poziomach cen akcji musi się wycofać z transakcji kupna lub sprzedaży. Zasadą tego zlecenia jest aby cena akcji nie pogorszyła się w stosunku do oczekiwań klienta, czyli jest typowo spekulacyjnym zleceniem

52. Pojęcie indeksu giełdowego i ich podstawowe rodzaje.

Indeksem giełdowym nazywamy pewne syntetyczne mierniki, które wyrażają łączną zmianę kursów notowanych na giełdzie walorów w czasie sesji giełdowej.

Indeksy dzieli się na:

• dochodowe gdzie przy ich obliczaniu bierze się pod uwagę zmiany wszystkich spółek notowanych na danej giełdzie z uwzględnieniem dywidend i pobory z akcji

• cenowe oblicza się na podstawie zmian cen walorów wchodzących w jego skład i określonej ich liczbie.

53. Pojęcie akcji oraz jej ceny nominalnej, emisyjnej i rynkowej oraz relacje między nimi.

Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym udział jej posiadacza w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym jej właściciela do uczestniczenia w walnych zgromadzeniach oraz zyskach spółki. Uczestnictwo to wyraża się w wartości nominalnej akcji (ma jedynie znaczenie księgowe)

Przez wartość nominalną akcji rozumie się jednakową (równą) w stosunku do innych część kapitału zakładowego spółki. Jest ona ustalana przez akcjonariuszy-założycieli spółki w przypadku powołania jej do życia lub wynika z podzielenia wartości majątku spółki przez ustaloną liczbę emitowanych akcji w przypadku przekształcenia jej w spółkę akcyjną. Emitowane akcje spółki powinny mieć tę sama wartość nominalną.

Każda akcją oprócz wartości nominalnej ma również cenę emisyjną (cena jej sprzedaży akcjonariuszom na rynku pierwotnym), oraz wartość rynkową (wartość rzeczywistą, która zmienia się zgodnie z prawem popytu i podaży)

Cena rynkowa może różnić się dowolnie od ceny nominalnej, natomiast cena emisyjna musi być równa lub wyższa od ceny nominalnej (różnica zasila kapitał zapasowy spółki)

54. Akcja imienna i na okaziciela.

Akcje imienne, czyli zawierające dane identyfikujące akcjonariusza ( jego imię i nazwisko ), które ujmowane są w księdze akcyjnej. Mogą być wydane akcjonariuszom po zarejestrowaniu spółki, nawet przed pełną wpłatą kapitału akcyjnego. Przeniesienie praw z tych akcji wymaga ich wręczenia oraz pisemnego oświadczenia o woli zbycia ich określonemu nabywcy, co potwierdzone powinno być wpisem w księdze akcyjnej

Akcje na okaziciela nie zawierają wskazania osoby akcjonariusza. Zbywane są przez wręczenie ich nowemu akcjonariuszowi, z tym jednak, że nie mogą być wydane akcjonariuszowi przed pełną wpłatą należności za akcje. Jeżeli wpłata będzie tylko częściowa to zgodnie z Kodeksem Handlowym należy wydać imienne świadectwo tymczasowe.

55. Formy występowania akcji.

Akcje mogą występować w formie:

• Materialnej - fizyczny dokument sporządzony na piśmie i zawierający nast. Informacje: pełna nazwe emitenta, warto,ść nominalną akcji, serię i numer, siedzibę spółki, czy jest to akcja imienna, czy na okaziciela, podpisy przedstawicieli zarządu, datę emisji i zarejestrowania spółki, uprawnienia szczególne z akcji, ograniczenia co do rozporządzania akcją i wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennej. Może do niego być dołączony kupon dywidendowy, odcinany przy pobieraniu dywidendy.

• Zdematerializowanej - dokument w postaci zapisu elektronicznego. Obecnie najczęściej spotykany i traktowany jako wymóg w obrocie giełdowym. Zbiorowy odcinek akcji powinien być przekazany do KDPW.

56. Prawa wynikające z akcji zwykłych - ogólna charakterystyka.

Prawa majątkowe wynikające z akcji zwykłych: prawo do dywidendy polega na wypłaceniu części zysków osiągniętych przez przedsiębiorstwo stosownie do ilości posiadanych akcji zwykłych, prawo poboru akcji nowej emisji polega na skierowaniu w pierwszej kolejności nowej emisji do obecnych akcjonariuszy gdyż zbyt duże rozproszenie akcji może pogorszyć sytuację pierwotnych akcjonariuszy a limity zakupu nowej emisji określane są na poziomie posiadanych już akcji, prawo do wartości części majątku w przypadku likwidacji spółki gdzie wypłata następuje z części masy upadłościowej odpowiednio do ilości akcji ale po spłaceniu zobowiązań przez spółkę wobec innych właścicieli.

57. Uprawnienia z akcji uprzywilejowanych w Polsce.

W Polsce uprawnienia z akcji uprzywilejowanych mogą dotyczyć:

• Wysokości wypłacanej na jedną akcję dywidendy (może być większa nie więcej niż 50% od dywidendy wypłacanej na akcję zwykłą)

• Liczby głosów przypadających na jedną akcję na zgromadzeniu akcjonariuszy (nie więcej niż 2 głosy na jedną akcję)

• Prawo akcjonariusza do przypadającego na dana akcję majątku likwidowanej spółki

Rodzaje i sposób uprzywilejowania określa statut spółki, zakres uprzywilejowania reguluje kodeks spółek handlowych.

58. Akcje nieme.

Są to akcje, które nie dają prawa głosu. Są akcjami uprzywilejowanymi, wobec których nie maja zastosowania regulacje kodeksu spółek handlowych. W zamian za wyłączenie akcjonariusza z prawa do wpływania na działalność spółki przysługują mu prawa do dywidendy, bez ograniczenia jej wysokości oraz mogą korzystać w roku dywidendowym z pierwszeństwa do zaspokojenia przed pozostałymi akcjami. Posiadaczowi akcji niemej, któremu nie wypłacono dywidendy, lub jej części w roku obrotowym przysługuje wyrównanie z zysku w latach następnych (do trzech następnych lat), jeżeli statut dopuszcza możliwość wyrównania z zysku. Również w momencie likwidacji spółki właściciel akcji niemej ma prawo do pierwszeństwa wypłat przypadających na każdą akcję sum.

Przywileje te są rekompensatą za brak (decyzyjności inwestorów w działalność firmy, jak również pozwala spółce ograniczyć ryzyko przejęcia przez inwestorów zewnętrznych.

Zniesienie przywilejów akcji niemej (uchwałą walnego zgromadzenia) powoduje automatycznie uzyskania prawa głosu związanego z tą akcją.

59. Prawo z akcji zwykłej do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Akcje zwykłe są podstawą obrotu giełdowego i nie łączą się z nimi żadne szczególne czy dodatkowe uprawnienia, ale ich nabycie daje prawo do uczestnictwa w spółce akcyjnej bez możliwości usunięcia z niej (oprócz umorzenia akcji przez spółkę), prawo do uczestnictwa w walnych zgromadzeniach i współdecydowania o dalszym rozwoju spółki, prawo biernego wyboru organów spółki oraz prawo mniejszości dające możliwość zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy, prawo do wyboru poszczególnych członków rady nadzorczej, prawo łączenia się w celu wyboru członka organów spółki.

60. Prawo poboru wynikające z akcji zwykłej.

Aby zapewnić dotychczasowym akcjonariuszom utrzymanie ich stanu posiadania praw do majątku spółki prawo poboru urawnia ich do subskrybowania określonej liczby nowych akcji z reguły w określonym stosunku do ilości już posiadanych akcji. Np. przyjęcie relacji 5:3 oznacza, że na każde posiadane 5 akcji może nabyć 3 nowoemitowane.

Prawo poboru jest prawem do pierwokupu nowych akcji i jest prawem zbywalnym będącym przedmiotem obrotu giełdowego.

61. Pojęcie obligacji i jej główna charakterystyka.

Obligacja - to papier wartościowy o charakterze wierzycielskim. Jest papierem wartościowym poświadczającym wierzytelność, czyli zobowiązanie dłużne emitenta wobec jej właściciela (obligatoriusza) na określoną sumę wraz z zobowiązaniem wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach.

Emisja obligacji jest pewną formą zaciągnięcia kredytu pozabankowego. Kredytodawcą jest właściciel obligacji (który może osiągać relatywnie wysokie zyski), natomiast kredytobiorcą - emitent(dla którego emisja obligacji , może być alternatywnym źródłem pozyskania kapitału)

Wartość nominalna to przypisana pojedynczej obligacji z danej emisji kwota pieniędzy. Jest ona stała do momentu wykupu obligacji przez emitenta.

Termin wykupu (termin zapadalności) to okres od daty jej emisji do momentu w którym powinien nastąpić wykup jej wartości nominalnej.

• Pierwotny - okres na który została wyemitowana

• Rzeczywisty - okres który pozostał do terminu zapadalności

Odsetki to wypłacane systematycznie obligatariuszowi płatności naliczane w stosunku do wart. nominalnej (w ustalonych wcześniej terminach i stopy %)

Obligacja występuje w formie:

• Materialnej - fizyczny dokument

• Zdematerializowanej - zapis elektroniczny

Emisja obligacji może być:

• Zabezpieczona - majątkiem emitenta lub gwarancją innego podmiotu

• Niezabezpieczona - najczęściej spotykana na rynku, tańsza niż emisja zabezpieczona

62. Rodzaje świadczeń z obligacji (w tym w Polsce).

Najczęściej występującą formą świadczenia pieniężnego z obligacji jest oprocentowanie wypłacane okresowo w postaci kuponów odsetkowych. Stanowi ono zysk dla posiadacza obligacji oraz koszt dla jej emitenta. Oprocentowanie może być stałe lub zmienne. Zmienne jest zwykle uzależnione od stóp rynkowych lub rentowności bonów skarbowych.

Inną formą świadczenia pieniężnego jest dyskonto otrzymywane przy sprzedaży obligacji. W okresie ważności takich obligacji nie są dokonywane wypłaty odsetkowe, dlatego określa się je mianem obligacji zerokuponowych.

63. Pierwotny i rzeczywisty termin wykupu obligacji.

Termin wykupu (termin zapadalności) to okres od daty jej emisji do momentu w którym powinien nastąpić wykup jej wartości nominalnej. Czyli momentu zwrotu zaciągniętej przez emitenta pożyczki.

• Pierwotny - okres na który została wyemitowana

• Rzeczywisty - okres który pozostał do terminu zapadalności

64. Podział obligacji ze względu na rodzaj emitenta.

Ze względu na rodzaj emitenta obligacje dzielimy na:

• Skarbowe - emitentem jest skarb państwa. Mogą być długoterminowe (15-30 lat), jak również emitowane na okresy krótsze (1-10 lat - tresury notes) lub do 1 roku - tresury bills (bony skarbowe). Obligacje są emitowane w celu pokrycia deficytu budżetowego. Są to obligacje obciążone najmniejszym ryzykiem (ponieważ gwarantem jest rząd), z tego powodu mają najmniejsza stopę zwrotu. Nie mogą być wezwane do wykupu przed pierwotnym terminem.

• Komunalne - są emitowane przez władze lokalne, ich agencje lub przedsiębiorstwa lokalne działające w sektorze publicznym. Środki z ich emisji przeznaczane są na finansowanie infrastruktury lokalnej. Inwestowanie w te obligacje wiąże się z uzyskaniem odpisów od podatków i regularnym wpływaniem odsetek.

• Przedsiębiorstw - emitentami są:

• Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (elektrownie, elektrociepłownie, firmy telekomunikacyjne)

• Firmy transportowe (kolej, lotnictwo)

• Korporacje przemysłowe

• Banki i inne instytucje finansowe

Przedsiębiorstwa emitują obligacje z powodu zapotrzebowania na dodatkowe fundusze (na okres dłuższy niż rok), oraz pozyskanie tańszego (np. niż akcje, czy kredyty bankowe) źródła finansowania. Obligacje przedsiębiorstw charakteryzują się zróżnicowanym stopniem ryzyka. (obligacje tandetne - śmieciowe - emitowane w celu wykupienia upadających firm, aby je ratować)

65. Podział obligacji ze względu na sposób oprocentowania.

Obligacja jest papierem wartościowym potwierdzającym zobowiązanie dłużne emitenta wobec jej właściciela na określoną sumę wraz z zobowiązaniem do wypłacenia określonego oprocentowania w ustalonych terminach. Ze względu na oprocentowanie dzielimy obligacje na :

• stałej stopie procentowej czyli ich właściciele otrzymują stałe odsetki przez cały czas ważności obligacji (jedne podlegają wykupowi a inne nie),

• zmiennej stopie procentowej gdzie wypłacane oprocentowanie jest uzależnione od zmian parametru w stosunku do którego naliczane jest oprocentowanie, zeropunktowe czyli bez wypłaty odsetek w czasie ważności obligacji ale kupuje je się z dyskontem i trzeba czekać na zwrot wartości do terminu jej zapadalności (dyskonto jest tutaj kwotą skumulowanych odsetek)

66. Kwestia zabezpieczania emisji obligacji.

Obligacje mogą byś zabezpieczone:

• Pierwszą hipoteką - zabezpieczający majątek jest wpisywany na pierwszym miejscu w księdze wieczystej

• Drugą lub generalną hipoteką - zabezpieczający majątek jest wpisywany na drugim miejscu lub w ogóle jest wpisywany

• Innymi papierami wartościowymi posiadanymi przez emitenta

• Innym instrumentem (podporządkowane) - oznacza to, że zobowiązania z tego zabezpieczenia bada spłacane dopiero po uregulowaniu zobowiązań wobec posiadaczy innych obligacji

• Notami korporacyjnymi - prawo do masy upadłościowej realizuje się dopiero po zaspokojeniu wszystkich roszczeń z tyt. Innych papierów wartościowych

67. Pojęcie obligacji zamiennej i jej istota.

Obligacje zamienne są instrumentem łączącym cechy długu i akcji. Są to obligacje, które początkowo są długiem, od którego płaci się odsetki, a później (po okresie konwersji) dług ten może być wykupiony lub zamieniony na akcje (staje się kapitałem)

Korzyści emitenta:

• Oprocentowanie obligacji zamiennych jest niższe niż zwykłych (źródło finansowania tańsze)

• Zmniejsza stopień „rozwodnienia” zysku przypadającego na akcję (emitent uzyskuje kapitał z wyprzedzeniem poprzedzającym dylucję zysku)

• Ewentualna konwersja umożliwia zamianę długu na kapitał zakładowy

• Warunki emisji są na ogół mniej rygorystyczne gdyż są to zazwyczaj obligacje podporządkowane.

Obligację warto zamienić, jeśli zainwestowany kapitał wraz z premią będzie niższy niż dochód z akcji. Dlatego obligacje zamienne należy nabywać gdy ceny akcji są w depresji, a obligacje sprzedawane są z dyskontem

68. Rola powiernika w emisji obligacji.

Instytucję powiernika emisji obligacji wprowadza się w celu zwiększenia inwestujących w obligacje (szczególnie drobnych) inwestorów. Powiernik (może być nim bank) , jako reprezentant posiadacza obligacji, podpisuje z emitentem umowę powierniczą, która obejmuje:

• Obsługę obligacji w momencie ich emisji

• Określenie warunków ich wygaśnięcia

• Określenie obowiązków emitenta

Do obowiązków powiernika należy monitorowanie i nadzorowanie wykonania warunków umowy emisyjnej. W razie niewypłacalności emitenta powiernik w imieniu obligatariuszy zajmuje się ściąganiem należności z zabezpieczenia. Powiernik może zająć majątek upadłego emitenta lub podjąć się jego sanacji.

69. Ogólna charakterystyka zasad emisji obligacji w Polsce.

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji).
Emisja obligacji jest formą zaciągniętego kredytu. Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

Zasady emisji, zbywania, nabywania i wykupu obligacji, z wyłączeniem obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i Narodowy Bank Polski, reguluje ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300).

Obligacje mogą emitować:

1) podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo - akcyjne,
2) gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,
3) inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw,
4) instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego państwa lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji.

Ustawa o obligacjach przewiduje emisję:

obligacji zamiennych - posiadacz obligacji ma prawo do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji,

obligacji z prawem pierwszeństwa - posiadaczowi obligacji przysługuje prawo pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji,

obligacji przychodowych - przyznają obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami remitenta

Na giełdzie warszawskiej notowane są obligacje Skarbu Państwa, obligacje korporacyjne, komunalne oraz obligacje wyemitowane w ramach Krajowego Programu Emisji Dłużnych Papierów Wartościowych uruchomionego przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) - instytucję finansową Unii Europejskiej.

Zmiany ustawy o obligacjach dokonane w 2000 roku miały na celu przede wszystkim liberalizację zasad emisji i obrotu obligacjami.

Główne kierunki wprowadzonych zmian to:

liberalizacja zasad emisji poprzez eliminację obligatoryjnego celu emisji, zniesienie zamkniętego katalogu zabezpieczeń, rezygnacja z obligatoryjnego zawierania umów z bankiem reprezentantem, uelastycznienie zasad dojścia emisji obligacji do skutku, wprowadzenie takich udogodnień jak możliwość oferowania w sposób publiczny, wprowadzenie precyzyjnych zasad emisji i zamiany na akcje obligacji zamiennych, wprowadzenie nowego rodzaju obligacji, tzw. obligacji przychodowych

70. Pojęcie obligacji przychodowej i jej istota.

Obligacje przychodowe przyznają obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta.

Ich emitentami mogą być:

• Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, oraz m-st Warszawa

• Spółki z o.o. oraz spółki akcyjne w których w/w podmioty mają ponad 50% głosów na walnym zgromadzeniu ich jedynym przedmiotem działalności jest zaspakajanie potrzeb społeczności lokalnej lub wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej

• Spółki z o.o i spółki akcyjne których jedynym przedmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej ,na podstawie umowy zawartej z jednostkami samorządu terytorialnego, przez okres co najmniej równy okresowi zapadalności obligacji

• Spółki akcyjne, które mają koncesję, upoważnienie ustawowe lub zezwolenie na wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej, albo mogą świadczyć usługi w zakresie transportu, komunikacji co najmniej do momentu zapadalności obligacji

Emitenci zobowiązani są do:

• Udostępniania obligatariuszom sprawozdań (o przychodach i kosztach realizowanego z obligacji przedsięwzięcia, oraz o kwotach wypłaconych świadczeń)

• Opublikowania w 2 dziennikach (jednym ogólnopolskim) informacji o łącznej wysokości zadłużenia z tyt. Wyemitowanych obligacji i wskazania przedsięwzięcia w odniesieniu do którego oblogatoriusze mają pierwszeństwo

• Niestanowienia przedmiotem zabezpieczenia i cesji wierzytelności tworzących przychody, do których pierwszeństwo mają obligatariusze

• Gromadzenie wszystkich przychodów z realizowanego przedsięwzięcia na rachunku bankowym przeznaczonym wyłącznie do dokonywania wypłat na rzecz obligatariuszy, którzy maja prawa pierwszeństwa (środki te nie podlegają egzekucji do kwoty zobowiązań wobec obligatariuszy)

71. Rola i zadania banku reprezentanta w emisji obligacji w Polsce.

Bank reprezentant na mocy umowy zawartej z emitentem akcji spełnia funkcję informacyjną i restrykcyjną. W procesie emisyjnym bank reprezentant jest zobowiązany do dokonywania okresowych analiz sytuacji finansowej emitenta, informowanie i wyjaśnianie obligatariuszom zasad emisji, składanie oświadczeń wobec obligatariuszy, niezwłoczne ich zawiadamianie w sytuacji zagrożenia niewypłacalności zobowiązań z obligacji. W przypadku naruszenia przez emitenta warunków emisji bank reprezentant musi zawiadomić obligatariuszy o naruszeniu obowiązków emitenta wobec nich, wprowadzić ochronę praw obligatariuszy i powiadomić ich o tym. Dodatkowo może on ustalić dla emitenta dodatkowe zabezpieczenie, poinformowanie emitenta o odsetkach głównego długu, wystąpienie z powództwem wobec emitenta do wniosku o ogłoszeniu jego upadłości.

72. Transakcja terminowa i jej istota.

Kontrakty terminowe polegają na zobowiązaniu do wykonania umowy w przyszłości na wcześniej ustalonych warunkach.

Pierwowzorem były transakcje dotyczące towarów kupowanych lub sprzedawanych „na pniu”. Kupno takiego towaru w ramach transakcji terminowej zabezpieczało przed niekorzystnym skutkiem ewentualnego wzrostu ceny, natomiast sprzedanie towaru w ramach tej transakcji pozwalało na zabezpieczenie się przed niekorzystnym spadkiem jego ceny w przyszłości.

Pierwsza giełdą kontr. termin. była CBOT (Chicago - 1848, standaryzacja kontraktów futures - 1859). Momentem przełomowym było wprowadzenie specjalnego rynku dla walutowych transakcji terminowych (na Chicagowskim IMM - 1972). Handel indeksowymi kontraktami futures zapoczątkowano w 1982 r. na giełdzie w Kansas, a w ślad za nią w Nowym Jorku i Chicago. Od tego momentu możemy obserwować ustawiczny rozwój handlu kontraktami terminowymi na świecie.

73. Pojęcie transakcji natychmiastowej i terminowej.

• Transakcja natychmiastowa (kasowa) - kupno lub sprzedaż określonego dobra po wyznaczonej cenie, przy czym jego dostawa oraz zapłata następują natychmiast (np. zakup akcji na giełdzie)

• Transakcja terminowa - polega na zawarciu umowy zobowiązującej sprzedającego do dostarczenia określonego co do ilości i jakości dobra, będącego jej przedmiotem, a kupującego - do jego odebrania w wyznaczonym, przyszłym terminie, po cenie ustalonej w momencie zawarcia umowy. Nabywca kontraktu zajmuje pozycję długą (long position - przyjmuje zobowiązanie do zapłaty za dobro dostarczone w przyszłości), sprzedawca natomiast pozycje krótką (short position - przyjmuje zobowiązanie do sprzedaży w przyszłości).

Transakcje terminowe dzielą się na:

• Forwards

• Furures

• Opcje

• Swaps

74. Bezwarunkowa i warunkowa transakcja terminowa.

• Transakcje bezwarunkowe - (forwards i furures) - to takie, w których kontrahenci w dniu realizacji transakcji bezwarunkowo muszą wykonać zobowiązania wynikające z umowy

• Transakcje warunkowe - (opcje) - to takie w których nabywca może odstąpić od ich wykonania, jeżeli uzna, iż jest to nieopłacalne.

75. Rzeczywista i nierzeczywista transakcja terminowa.

• Transakcje rzeczywiste - następuje fizyczne dostarczenia instrumentu bazowego w momencie realizacji transakcji (np. kontr. forwards)

• Transakcje nierzeczywiste - dokonuje się tylko rozliczenia gotówkowego kontraktu w stosunku do ostatecznego kursu rozliczeniowego (np. kontr. futures)

76. Schemat struktury rynku terminowego.

77. Ogólna charakterystyka kontraktu forward.

Kontrakt terminowy forward jest umowa zobowiązującą jedna ze stron do dostawy, a drugą do przyjęcia określonego dobra w ustalonym terminie, w określonej ilości a także po cenie wyznaczonej w momencie zawierania umowy (dot. najczęściej produktów rolnych, metali szlachetnych, ropy naftowej, waluty, akcji, obligacji skarbowych itp.)

Warunki kontraktu ustalane są w procesie negocjacji (kontrakt niestandaryzowany), a z powodu braku płynności (w trakcie trwania trudno jest z niego zrezygnować) nie występują w obrocie giełdowym (handluje się nimi na rynkach pozagiełdowych). Zawarcie kontraktu forwards nie wymaga wniesienia depozytu, a płatność następuje dopiero po dostawie dobra. Cechą charakterystyczną jest zobowiązanie się stron do jego realizacji niezależnie od skutków finansowych, które muszą ponieść strony.

78. Podstawowe różnice pomiędzy kontraktami forwards i futures.

Kontrakty forwards	Kontrakty futures
Prywatna umowa między dwoma stronami Brak standaryzacji Zwykle określona jedna data dostawy Rozliczany na zakończenie ważności kontraktu Zwykle dochodzi do dostawy lub końcowego rozliczenia gotówkowego	Przedmiot obrotu giełdowego Kontrakty standaryzowane Przedział dat w których możliwa jest dostawa Rozliczany codziennie Zwykle zamknięcie pozycji przed nadejściem terminu realizacji

79. Pojęcie kontraktu futures i jego istota.

Kontrakt futures, podobnie jak kontrakt forward, jest umową zawarta pomiędzy stronami, zobowiązująca jedną z nich do zakupu, a druga do sprzedaży określonej ilości przedmiotu transakcji, po wyznaczonej cenie, w ustalonym dniu przyszłym, lub do dokonania rozliczenia pieniężnego mającego na celu wyrównanie różnicy cen. Jest ko kontrakt standaryzowany(wszystkie warunki kontraktu, poza ceną, są ustalane przez giełdę). Rozliczenie kontraktu zazwyczaj nie polega na dostarczeniu dobra, ale na wyrównaniu różnicy ceny z kontraktu i ceny rynkowej z dnia jego rozliczenia.

Większość kontraktów futures stanowią finansowe kontrakty futures, w których instrumentem bazowym są określone instrumenty finansowe (np. waluta, papiery wartościowe - dopuszczone do obrotu na giełdzie). Finansowe kontrakty futures są przedmiotem handlu na giełdach i z tego tytułu podlegają określonym regułom:

• Standaryzacji

• Występowania izby rozrachunkowej

• Depozytom zabezpieczającym

• Rozliczeniom dziennym

80. Istota standaryzacji kontraktu futures.

Standaryzacja kontraktu futures jest podstawowym warunkiem jego występowania na zorganizowanym rynku wtórnym. Polega ona na tym, że wszystkie warunki kontraktu - poza ceną - są ustalone przez giełdę, czyli standartowe (nie mogą być dowolnie zmieniane przez strony kontraktu.

Przykładami standaryzacji są:

• Określenie przez giełdę rodzaju walut, na które kontrakty mogą być zawierane

• Określenie rozmiaru transakcji (minimalnej, niepodzielnej jednostki)

• Określenie terminu na jaki zawierane są kontrakty

• Określenie wysokości zmiany ceny kontraktu futures

81. Istota i rodzaje depozytu zabezpieczającego w kontraktach futures.

Depozyt zabezpieczający ma na celu niedopuszczenie aby straty wynikające z zawartego kontraktu futures nie obarczyły jednej ze stron. Poziom depozytu jest ciągle aktualizowany przez izbę rozrachunkową i należy go wnosić w gotówce z rachunku członka izby ponoszącego straty na danym instrumencie bazowym, na rachunek członka izby, który osiągnął zysk z powodu sprzyjającej jemu zmiany kursu. Oficjalny kurs określający stratę lub zysk jest kurs z zamknięcia danej sesji giełdowej. W przypadku braku uzupełnienia depozytu zabezpieczającego przez stronę ponoszącą stratę jej pozycja zostaję zamknięta. Z powodu codziennego raportowania inwestor ponoszący straty jest na bieżąco informowana i może zapobiec powiększeniu się ewentualnych strat, natomiast inwestorowi zyskującemu zapewnia wypłatę zysków.

Wyr óżnia się dwa rodzaje depozytów:

• Depozyt początkowy - to pewna suma, która muszą wpłacić do izby rozrachunkowej obie strony kontraktu w momencie otwierania swoich pozycji.

• Depozyt ubezpiecząjacy - to różnica w kwocie depozytu początkowego wynikająca z niekorzystnej dla inwestora zmiany ceny instrumentu bazowego (przy stracie na inwestycji)

82. Rozrachunki dzienne w kontraktach futures.

Rozrachunki dzienne (marking to market) są istotnym elementem systemu zabezpieczeń poprzez fakt zmniejszania ryzyka ich przeprowadzenia. Polegają one na codziennym obliczaniu zobowiązań i należności z tytułu pozycji zajmowanych przez inwestorów. Przeprowadza się je po zakończeniu sesji giełdowej. Ich głównym celem jest aktualizacja wniesionych depozytów zabezpieczających.

Dzięki takim rozrachunkom zapobiega się kumulowaniu strat, których wysokość znacznie mogłaby przewyższyć wartość depozytu wniesionego przez inwestora.

83. Rola izby rozrachunkowej w kontraktach futures.

Izba rozrachunkowa prowadzi ewidencję zawieranych kontraktów, sprawdza ich poprawność z przyjętymi standardami. Powoduje to ze kontrahenci maj ą zobowiązania wobec izby, a nie wobec siebie a izba gwarantuje wykonanie kontraktu. Izba jest zobowiązana gwarancją wykonania tylko wobec swoich członków, a inni uczestnicy muszą korzystać z pośrednictwa jej członków przy rejestracji i rozliczania transakcji futures. Izba nie ponosi odpowiedzialności za sytuację ekonomiczną swoich członków tylko za rozlicznie kontraktu, w tym celu zbiera depozyty zabezpieczające uzupełniane przez uczestników po każdej zamkniętej sesji. Izba jest odpowiedzialna do wykonania kontraktu w terminie gdy jedna ze stron zamknie swoją pozycję wcześniej niż termin jego zapadalności.

84. Pojęcie kontraktu opcyjnego i jego istota.

Opcja kupna jest kontraktem dającym jego nabywcy prawo przy jednoczesnym niestwarzaniu zobowiązania, do zakupu od sprzedającego wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry określonej cenie i w z góry lub wcześniej określonym terminie, oraz zobowiązującym kupującego do zapłacenia sprzedającemu wymaganej premii. Wystawca kontraktu ma z kolei obowiązek dostarczenia kupującemu, na jego żądanie, wymienionego instrumentu zgodnie z zapisanymi warunkami.

Stroną aktywną jest nabywca, który decyduje czy kontrakt zostanie wykonany. Za prawo do decyzji wypłaca sprzedawcy premię.

Ze względu na uwarunkowania historyczne, opcje dzielą się na:

• Opcje amerykańskie - może być rozliczona w dowolnym terminie od daty jej nabycia, do daty jej wygaśnięcia-zgodnie z życzeniem nabywcy (są najczęściej występujące na świecie)

• Opcje europejskie - rozliczana jest w ściśle określonym terminie- w dniu wygaśnięcia jej ważności

85. Charakterystyka opcji kupna

Opcja kupna jest kontraktem dającym nabywcy prawo bez zobowiązania do zakupu od sprzedającego ściśle określonego w kontrakcie instrumentu finansowego po ustalonej z góry cenie i terminie wypłacenia sprzedającemu premii przez kupującego, wcześniejszym lub zgodnym z terminem zapadalności opcji. Sprzedawca kontraktu ma obowiązek dostarczenia właścicielowi na jego żądanie konkretnego instrumentu finansowego.

86. Charakterystyka opcji sprzedaży.

Opcja sprzedaży daje jej nabywcy prawo bez zobowiązania do sprzedaży wystawiającemu ten kontrakt ściśle określonego w kontrakcie instrumentu finansowego, po z góry ustalonej cenie i wcześniej ustalonym terminie razem z premią wypłacaną przez kupującego dla sprzedającego kontrakt. Wystawca kontraktu ma obowiązek odebrania instrumentu od posiadacza opcji sprzedaży na jego żądanie, zgodnie z warunkami kontraktu.

87. Wyjaśnij pojęcie „waluta” oraz „dewizy”.

Waluta to pojęcie używane zamiennie w stosunku do pieniądza. Jednakże nazwę waluta stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Jest ona wtedy środkiem rozliczeniowym (miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych. Każde państwo dysponuje własną walutą, którą można określić jako waluta narodowa (krajowa). Rozumie się przez to jednostkę monetarną danego kraju. Jak wiadomo jest ona: miernikiem wartości (wyraża cenę dóbr i usług), środkiem płatniczym (służy do regulowania zobowiązań płatniczych), środkiem cyrkulacji i środkiem tezauryzacji (przechowywania wartości). Z kolei przez walutę zagraniczną rozumiemy zagraniczny środek płatniczy (jednostkę monetarną innego kraju) służącą do dokonywania płatności i transferów pieniężnych z jednego kraju (obszaru walutowego) do drugiego.

Z kolei pod pojęciem „dewizy” rozumie się określony instrument finansowy (weksel, czek, akredytywę) dający tytuł do otrzymania zapłaty od zagranicy, a także wkłady (salda) w bankach zagranicą. Inaczej mówiąc dewizy to termin określający należności pieniężne (wierzytelności) możliwe do zrealizowania natychmiast lub w krótkim terminie, które ze względu na swoją formę mogą być użyte w płatnościach międzynarodowych.

88. Wyjaśnij pojęcie kursu wymiennego walut.

Przez wymienialność waluty rozumie się gwarantowaną prawem możliwość swobodnej wymiany waluty krajowej na dowolną walutę innego kraju lub odwrotnie. O tym jaki jest stosunek wymiany waluty zagranicznej na walutę krajową informuje kurs walutowy. Spośród obecnie istniejących walut największe znaczenie mają: dolar amerykański, euro, frank szwajcarski, funt sterling (brytyjski) i jen japoński.

Kurs wymienny walut (lub krótko kurs walutowy albo kurs dewizowy) definiuje się jako ilościowy stosunek, w jakim jedna waluta wymienia się na inną walutę lub inaczej jest to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie.

Występują dwa rodzaje notowań walut:

• Notowania bezpośrednie - gdy waluta zagraniczna jest waluta bazową

• Notowania pośredniego - gdy jednostka krajowa wyrażana jest w walucie zagranicznej

89. Przedstaw podstawowe funkcje kursu walutowego.

Kurs walutowy pełni dwie zasadnicze funkcje:

• informacyjną - kurs walutowy bezpłatnie informuje osoby fizyczne i prawne w danym kraju o cenie walut zagranicznych

• cenotwórczą - polega na przenoszeniu do danego kraju zagranicznego układu cen (zagranicznych relacji cenowych) wraz ze wszystkimi jego ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej)

90. Wyjaśnij pojęcie dewaluacji i rewaluacji waluty oraz jej deprecjacji i aprecjacji.

Dewaluacja polega na urzędowym obniżeniu kursu waluty krajowej wobec walut obcych, co oznacza, iż więcej jednostek waluty krajowej płaci się za jednostkę waluty obcej. Natomiast rewaluacja oznacza urzędowe podwyższenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, czyli płaci się wówczas mniej jednostek waluty krajowej za jednostkę waluty obcej. Decyzję o dewaluacji bądź rewaluacji podejmują władze walutowe, z reguły bank centralny

Przed dewaluacją waluty występuje zazwyczaj zjawisko jej deprecjacji, czyli spadek kursu w wyniku oddziaływania mechanizmu rynkowego, natomiast przed rewaluacją następuje na ogół aprecjacja kursu, czyli jego zwyżka na skutek oddziaływania czynników rynkowych. Zjawisko aprecjacji lub deprecjacji waluty następuje często przy płynnym mechanizmie ustalania kursu. Aprecjacja to inaczej zwiększanie siły nabywczej waluty krajowej, czyli jej wartości względem innych walut, co jest charakterystyczne w sytuacji większego popytu na daną walutę od jej podaży. W sytuacji odwrotnej, czyli większej podaży danej waluty w stosunku do popytu na nią waluta ta zmniejsza swoją wartość względem innych walut, co oznacza spadek jej siły nabywczej, czyli ulega deprecjacji.

91. Definicja rynku walutowego i jego ogólna istota.

(K. Zabielski), „Przez rynek walutowy rozumie się całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzać (są to głównie banki komercyjne) oraz zespół reguł, według których zawierane są transakcje walutowe, a także ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawierania transakcji”.

Istotą tego rynku jest to, iż uczestnicy zawierający na nim transakcje w ogóle się nie widzą, a coraz częściej się nie słyszą. Specyficzną cechą rynku walutowego jest natomiast to, iż obroty walutowe są fizycznie przeprowadzane w konkretnych krajach, jednakże międzynarodowy rynek walutowy nie jest sumą rynków narodowych, lecz jednym wielkim rynkiem pracującym 24 godziny na dobę (round the clock) w skali światowej. Część transakcji walutowych odbywa się na rynku giełdowym

92. Podstawowe zadania rynku walutowego.

• Pierwszym z nich jest transfer siły nabywczej w formie pieniężnej między różnymi krajami, w których funkcjonują odrębne systemy pieniężne. Rynek walutowy poprzez wymianę walut (krajowych i zagranicznych pieniędzy) umożliwia zmianę formy nabywczej pieniądza zgodnie z wymogami międzynarodowego obrotu gospodarczego. Wynika to z gry popytu i podaży na rynku.

• Drugim zadaniem rynku walutowego jest tworzenie możliwości niewyrównywania obrotów zagranicznych. Chodzi tutaj o zapewnienie transferu dodatkowej masy towarów i usług, która nie zostanie zrekompensowana wzajemnymi równowartościowymi dostawami towarów i usług.

• Trzecie ważne zadanie rynku walutowego polega na zabezpieczeniu pewnej części zagranicznego majątku finansowego przed jego zmniejszeniem w wyniku zmian kursów walut. Ta ochrona ze strony rynku walutowego odnosi się tylko do części majątku lokowanego w zagranicznych walorach finansowych na krótkie okresy. Chodzi głównie o zabezpieczenie się przed ryzykiem wahań kursów walut w okresie od ich nabycia do momentu ich sprzedaży.

93. Wyjaśnij pojęcie pozycji walutowej pozycji płynności.

Jest to zestawienie należności i zobowiązań w walucie obcej, na konkretny czas (24, 48 lub 72 godziny)

Walutowa pozycja płynności może być:

• Zamknięta - jeżeli należności w danej walucie są równe zobowiązaniom

• Otwarta - jeżeli takiej równowagi nie ma

Pozycja otwarta ma dwa przypadki, którymi są:

• pozycja długa (long position), w której należności przeważają nad zobowiązaniami

• pozycja krótka (short position), w której zobowiązania są wyższe od należności.

Ilość pozycji walutowych zależy od liczby walut, w których są utrzymywane należności i zobowiązania.

94. Uczestnicy rynku walutowego.

Głównymi uczestnikami rynku walutowego są duże banki komercyjne, zawierające między sobą transakcje walutowe o znacznych sumach.

Wśród uczestników rynku walutowego można wyróżnić:

• Bankowych i niebankowych dealerów. Działają oni zarówno na rynku detalicznym jak i międzybankowym. Kupują oni waluty po cenie kupna a sprzedają po wyższej cenie sprzedaży, zarabiając na marży kursowej

• Osoby fizyczne i firmy profesjonalne, prowadzące działalność handlową. Wykorzystują oni rynek walutowy jako instrument ułatwiający wywiązywanie się z podjętych zobowiązań finansowych, handlowych lub inwestycyjnych.

• Spekulantów i arbitrażystów. Wykorzystują oni rynki walutowe wyłącznie do zwiększenia swoich dochodów.

• Banki centralne i administrację skarbu państwa. Wykorzystują oni rynek walutowy do nabycia potrzebnych walut zagranicznych lub sprzedaży części rezerw bądź wywarcia pożądanego wpływu na zmianę kursu walutowego.

• Brokerów walutowych. Działają oni głównie jako pośrednicy ułatwiający jedynie nawiązywanie bezpośrednich kontaktów z dealerami walutowymi, za co pobierają stosunkowo niewielkie prowizje. Sami nie zawierają natomiast transakcji walutowych.

95. Podstawowe segmenty rynku walutowego.

Rynek walutowy funkcjonuje w postaci kilku rynków cząstkowych (segmentów):

• Bieżący (kasowy) rynek walutowy (spot market) - dokonuje się bieżących transakcji walutowych związanych z wymianą towarów, usług oraz przepływem kapitałów, np. zakup dolarów za euro lub franki szwajcarskie. Obejmuje on transakcje kupna - sprzedaży waluty zagranicznej, które muszą być zrealizowane w ciągu maksymalnie dwu następnych dni roboczych (mówi się wówczas z datą waluty spot). Odbywają się one po kursie kasowym (bieżącym).

Typowa transakcja kasowa za pośrednictwem banku komercyjnego obejmuje trzy podstawowe etapy, którymi są:

1) uzyskanie informacji z banku o bieżącym kursie waluty stanowiącej przedmiot zakupu oraz jego zaakceptowanie przez klienta,

2) otwarcie przez klienta dwóch rachunków w banku, tzn. rachunku debetowego, na który klient przeleje w walucie krajowej równowartość zamówionej kwoty waluty zagranicznej po zaakceptowanym kursie i rachunek kredytowy, na który wpłynie zamówiona kwota waluty zagranicznej w określonym dniu roboczym,

3) przesłanie przez bank noty kontraktowej do banku korespondenta (bank w kraju waluty zagranicznej), potwierdzającej zamówienie klienta na dostawę określonej kwoty waluty zagranicznej, wysokość wpłaty kwoty waluty krajowej oraz zlecenie instrukcji płatniczej.

• Terminowy rynek walutowy (forward market) - obejmuje transakcje kupna - sprzedaży walut zagranicznych, których dostawa ma nastąpić w ściśle określonym terminie przyszłym. Termin tej dostawy, podobnie jak kurs walutowy, musi być zdefiniowany w zawartym pomiędzy stronami tej transakcji kontrakcie walutowym.

Kursy terminowe (cena waluty zagranicznej z dostawą w terminie późniejszym) mogą być podawane w dwojaki sposób.

• Pierwszy, podobnie jak przy kursach kasowych, polega na ustaleniu liczby jednostek waluty krajowej na jednostkę waluty zagranicznej (notowanie bezpośrednie) lub odwrotnie (notowanie pośrednie). Ten sposób notowania nazywany jest też notowaniem pełnym,

• Drugi sposób notowania kursów terminowych to notowanie w formie tzw. punktów terminowych, które wyznaczają zróżnicowanie stóp procentowych pomiędzy dwiema różnymi walutami. Mierzą one specyficzny dyferencjał, który określa tzw. premię terminową lub dyskonto terminowe terminowej waluty zagranicznej lub krajowej

• Walutowy rynek wolny w danym kraju funkcjonuje wówczas, gdy dla podmiotów gospodarczych państwo nie stwarza żadnych ograniczeń w wymianie waluty krajowej na waluty zagraniczne, co oznacza zarazem, iż kursy walutowe kształtują się pod wpływem mechanizmu popytu i podaży.

• Reglamentowany rynek walutowy to taki, na którym podmioty gospodarcze danego kraju nie mogą swobodnie wymieniać waluty krajowej na waluty zagraniczne. Państwo ma wówczas tzw. monopol walutowy, który oznacza przymus odsprzedaży określonej instytucji finansowej (najczęściej jakiemuś bankowi dewizowemu) zarobionych walut obcych.

• Pośredni rynek walutowy występuje wtedy, gdy w danym kraju pewna część obrotu dewizowego podlega reglamentacji przez państwo, a inna nie podlega takiej reglamentacji.

96. Przedstaw podział międzynarodowych transakcji walutowych.

Międzynarodowe transakcje walutowe można podzielić na dwie następujące kategorie

1) transakcje rzeczywiste, w skład których wchodzą transakcje kasowe, terminowe typu forward i transakcje swapowe,

2) transakcje walutowe instrumentami pochodnymi, w skład których wchodzą kontrakty futures i opcje (wśród tych ostatnich z kolei można wyróżnić kontrakty opcyjnie kasowe i terminowe - jest to opcja zbudowana na bazie kontraktu futures).

Rynek transakcji rzeczywistych jest nazywany rynkiem tradycyjnym a rynek walutowych instrumentów pochodnych rynkiem nowoczesnym. Istnieją trzy zasadnicze różnice pomiędzy wyróżnionymi wyżej rodzajami transakcji. Sprowadzają się one do tego, iż:

a) transakcje rzeczywiste wymagają realnej dostawy waluty ustalonej w kontrakcie, natomiast w transakcjach pochodnych nie zawsze musi dochodzić do fizycznej dostawy przedmiotu kontraktu, co oznacza, iż mogą być one też rozliczane pieniężnie (różnicowo),

b) prawa i obowiązki stron kontraktu instrumentami pochodnymi mogą być asymetryczne, czego przykładem są opcje,

c) transakcje rzeczywiste są zawierane na rynku pozagiełdowym (OTC), natomiast większość transakcji instrumentami pochodnymi jest zawierana na giełdzie (zazwyczaj są to giełdy terminowe - futures lub opcyjnie)

97. Omów walutowe transakcje rzeczywiste.

Rynek ten dzieli się na dwie następujące podstawowe kategorie:

1) transakcje kasowe - a vista,

2) transakcje terminowe.

Ad1) Transakcje kasowe, zwane także spot, są to operacje kupna - sprzedaży walut, w których dostawa następuje najpóźniej w drugim dniu roboczym po ich zawarciu. W transakcjach tych jest stosowany kurs kasowy (spot rate).

Wyróżnia się cztery podstawowe motywy zawierania transakcji kasowych:

a) obsługa klientów banków prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych (wymaga zakupu walut po kursie kasowym)

b) operacje o charakterze spekulacyjnym (osiągnięcie zysku wskutek korzystnych zmian kursu walutowego)

c) operacje służące utrzymaniu właściwej struktury walutowej aktywów i pasywów (w przypadku gdy bank nie jest zainteresowany ryzykiem otwartej pozycji (ekspozycją na ryzyko zmiany kursu), przeprowadza transakcje, które umożliwiają zamknięcie pozycji lub osiągniecie odpowiedniej struktury walutowej należności i zobowiązań)

d) arbitraże walutowe (transakcje arbitrażowe polegają na zakupie waluty na jednym rynku i równoczesnej jej odsprzedaży na drugim rynku)

Ad 2) Transakcje terminowe (forward) są transakcjami kupna - sprzedaży walut, w których dostawa następuje w terminie późniejszym, najczęściej 1, 3, 6 i 12 miesięcy. Kurs transakcji jest ustalany w dniu jej zawierania i jest to tzw. kurs terminowy (forward rate). Transakcje forward charakteryzują się następującymi cechami:

a) są negocjowane indywidualnie przez strony transakcji,

b) ich realizacja następuje poprzez fizyczną dostawę waluty,

c) są zawierane na rynku pozagiełdowym,

d) nie mają płynności, co oznacza brak możliwości wyjścia przed okresem zapadalności,

e) są zawierane na ogół przez duże podmioty rynkowe.

Wyodrębnia się trzy motywy zawierania transakcji forward:

a) zabezpieczający przed ryzykiem kursowym (niepewność ukształtowania się kursu walutowego w przyszłości)

b) spekulację (przewidywanie określonej zmiany kursu walutowego w przyszłości i chęci zarobku na tej zmianie)

c) operacje służące utrzymaniu właściwej struktury walutowej aktywów i pasywów (takie same jak na rynku kasowym)

Możemy wyróżnić jeszcze transakcje typu swap (foreign exchange swap). Są operacjami złożonymi, które łączą w sobie transakcje spot i forward. Transakcja swap jest to równoczesne zawarcie transakcji kasowej i odwrócenie jej transakcją terminową na tę samą kwotę. W operacji występują dwa rodzaje kursów: kasowy dla transakcji pierwszej i terminowy dla transakcji drugiej.

Transakcje swap ogólnie są nazywane transakcjami zamiany.

Transakcje swap charakteryzują się następującymi cechami:

a) nie są to transakcje standaryzowane, co oznacza, iż strony każdorazowo ustalają walutę, termin i kursy realizacji,

b) są zawierane na rynku pozagiełdowym,

c) prawa i obowiązki stron transakcji są symetryczne,

d) jest to instrument o niskim stopniu płynności, wcześniejsze rozliczenie transakcji wymaga zgody obu stron.

98. Omów transakcje walutowymi instrumentami pochodnymi.

Rynek walutowych instrumentów pochodnych (derywatów) dzieli się na dwie części, którymi są:

1) rynek giełdowy, nazywany rynkiem instrumentów standaryzowanych,

2) rynek pozagiełdowy (OTC), nazywany rynkiem instrumentów niestandaryzowanych (wystawcami kontraktów są banki, instytucje finansowe i duże przedsiębiorstwa. W odróżnieniu od rynku giełdowego instrumenty na rynku pozagiełdowym nie są standaryzowane, czyli mają różne daty zapadalności i różne wielkości kontraktu. Są one dopasowane do indywidualnych potrzeb klienta)

Podstawowe transakcje zawierane na rynku instrumentów pochodnych dotyczą opcji i kontraktów futures, z tym że na giełdach handluje się opcjami i kontraktami futures, a na rynku pozagiełdowym opcjami i instrumentami hybrydowymi, do których należą między innymi swap kursowy i opcja swap

Opcja walutowa jest to kontrakt dający nabywcy prawo, lecz nie stwarzający obowiązku zakupu lub sprzedaży określonej ilości waluty po określonym kursie z ustalonym terminem wykonania (wygaśnięcia). Nabywca opcji płaci jej wystawcy premię (cenę opcji). Wystawca opcji ma obowiązek wywiązania się z kontraktu (dostarczenia waluty - opcja kupna lub odebrania waluty - opcja sprzedaży), jeżeli nabywca zażąda jego wykonania.

Transakcje opcyjnie charakteryzują się następującymi cechami:

1) w przypadku transakcji zawieranych na rynku pozagiełdowym wszystkie elementy kontraktu są ustalane w drodze indywidualnych uzgodnień pomiędzy stronami kontraktu,

2) opcje giełdowe są standaryzowane i gwarantem ich wykonania jest izba rozrachunkowa,

3) premia jest ceną za nabycie prawa do wykonania kontraktu (nabywca nie musi jednakże realizować opcji, jeżeli mu się to nie opłaca - w opcji kupna jeżeli bieżący kurs waluty będzie niższy od kursu wykonania, a w opcji sprzedaży jeżeli bieżący kurs waluty będzie wyższy od kursu wykonania) i nabywca opcji nie musi wpłacać depozytu zabezpieczającego,

4) nabywca opcji ma do wyboru cztery następujące możliwości:

a) fizyczną realizację kontraktu (kupno lub sprzedaż waluty),

b) rozliczenie gotówkowe (różnicowe), czyli wyrównanie pozycji wobec izby rozrachunkowej,

c) sprzedaż opcji przed terminem jej wygaśnięcia na rynku wtórnym,

d) zamknięcie kontraktu, czyli pozwolenie na jej samoistne wygaśnięcie.

Podstawowymi motywami zawierania transakcji opcyjnych są:

1) zabezpieczanie przed ryzykiem zmiany kursu walutowego (ryzykiem kursowym) płatności zagranicznych z tytułu potencjalnych należności lub zobowiązań (przedsiębiorca, który nie ma pewności co do realizacji transakcji eksportowej lub importowej zabezpieczy ją kontraktem opcyjnym),

2) traktowanie opcji jako instrumentu handlowego dla osiągnięcia zysku z przewidywanej zmiany kursu waluty (spekulacja).

Walutowy kontrakt futures (currency futures) jest instrumentem, w którym strony zobowiązują się do zawarcia w ustalonym terminie przyszłym transakcji na warunkach przyjętych w kontrakcie. Stronami kontraktu są wystawca i nabywca. Wystawca kontraktu zobowiązuje się dostarczyć określoną w kontrakcie ilość waluty w ustalonym terminie - jest to zajęcie pozycji krótkiej. Natomiast nabywca zobowiązuje się do zapłaty za ustaloną ilość waluty po uzgodnionej cenie - jest to zajęcie pozycji długiej. Jest to kontrakt kupna, natomiast w kontrakcie sprzedaży wystawca zajmuje pozycję długą a nabywca pozycję krótką.

Walutowe kontrakty futures są instrumentami standaryzowanymi będącymi przedmiotem obrotu tylko na rynku giełdowym. W ich standardzie określona jest wielkość kontraktu (ilość waluty), termin wygaśnięcia oraz rodzaj waluty (z reguły jest to kilka głównych walut na świecie). Zawarcie kontraktu wymaga pośrednictwa domu maklerskiego, w którym składa się zlecenie giełdowe. Kontrakt futures w odróżnieniu od opcji musi być wykonany lub rozliczony gotówkowo. Można też wyjść z tego kontraktu, czyli go zamknąć, co odbywa się przez zawarcie kontraktu przeciwnego (zajęcie przeciwstawnej pozycji).

Kontrakty futures charakteryzują się następującymi cechami:

1) ceny transakcji są jednolite dla wszystkich uczestników rynku,

2) jednostką obrotu jest kontrakt lub jego wielokrotność,

3) partnerem dla stron transakcji jest izba rozrachunkowa, która zabezpiecza wykonanie kontraktu,

4) warunkiem zawarcia kontraktu jest wpłacenie przez obie strony do izby rozrachunkowej odpowiedniej kaucji, zwanej depozytem zabezpieczającym,

5) rynek transakcji futures cechuje duża płynność.

Wyróżnia się trzy następujące motywy zawierania kontraktów futures:

a) zabezpieczający przed ryzykiem zmiany kursu walutowego,

b) spekulacyjny - są popularnym instrumentem wykorzystywanym do gry rynkowej w celu osiągania zysku z przewidywanej zmiany kursu,

c) arbitrażowy - służą do zarabiania na różnicach kursowych pomiędzy rynkami walutowymi.

99. Omów działanie lokalnego rynku walutowego.

Podstawowym celem działania rynku walutowego w gospodarce rynkowej jest zagwarantowanie podmiotom gospodarczym, jak również osobom fizycznym możliwości swobodnej wymiany walut obcych na pieniądz krajowy po kursie ustalonym według zasad obowiązujących w danym państwie.

Na tym rynku banki także realizują swoje własne cele związane z ich strategią maksymalizowania zysku, traktują więc rynek walutowy jako miejsce do zarabiania pieniędzy. Rynek międzybankowy jest tym segmentem, na którym ustala się kurs walutowy w wyniku gry podaży i popytu, natomiast rynek detaliczny otrzymuje ten kurs dany z zewnątrz, tzn. z rynku międzybankowego.

Jeżeli waluta danego kraju jest walutą w pełni wymienialną to banki (w granicach obowiązującego w tym kraju prawa) mogą dokonywać transakcji kupna - sprzedaży walut w bankach zagranicznych (dokonują ich na wielką skalę) w sposób ciągły lub jednorazowy. Kiedy tak się dzieje, instytucje te stają się uczestnikami międzynarodowego rynku walutowego, w odróżnieniu od lokalnego rynku walutowego, na którym transakcje są zawierane z podmiotami krajowymi.

Lokalne rynki walutowe działają w dwu luźno związanych ze sobą obszarach. Po pierwsze jest to rynek detaliczny, czyli ogół transakcji zawieranych przez banki ze swoimi klientami. Jest to obszar na styku finansowego i realnego sektora gospodarki. Drugim segmentem jest rynek międzybankowy, zwany też hurtowym, który działa wewnątrz samego sektora finansowego (nie jest dostępny dla klientów detalicznych). Ten obszar rynku zazębia się z analogicznymi rynkami hurtowymi innych krajów, tworząc ponadnarodową strukturę wzajemnych powiązań o zasięgu globalnym. Dzięki temu ten segment rynku, będąc częścią rynku lokalnego, jest równocześnie integralną częścią międzynarodowego rynku walutowego i świadczy o otwartości danej gospodarki na światowy rynek finansowy.

Instytucje finansowe, stanowiąc zarazem strukturę organizacyjną rynku walutowego, działają na obu jego segmentach, tzn. rynku detalicznym i hurtowym. Zarówno jeden jak i drugi rynek daje kontrahentom okazję do zawierania transakcji kasowych, jak również terminowych.

Organizacyjną strukturę lokalnego rynku walutowego tworzą przeważnie duże banki komercyjne. Natomiast decydujące znaczenie na międzynarodowym rynku walutowym mają przede wszystkim oddziały wielkich, ponadnarodowych korporacji bankowych

100. Ogólna charakterystyka czołowych walutowych rynków świata.

Na czołowych rynkach walutowych świata, jakimi są rynek nowojorski i londyński podstawowa część transakcji dokonuje się bezpośrednio pomiędzy bankami, zwanymi także dealerami. Pewna część transakcji dokonuje się za pośrednictwem agentów zwanych brokerami. Handel odbywa się w ten sposób, iż klient zainteresowany zawarciem transakcji na rynku walutowym przesyła przez Internet odpowiednią informację brokerowi, a ten z kolei poszukuje najodpowiedniejszego partnera dla zawarcia tej transakcji, zarabiając na tym prowizję. Firmy brokerskie na rynku walutowym intensywnie zbierają informacje na całym jego obszarze, w kraju jak i za granicą, po to aby informacje te odpłatnie przekazać zainteresowanym uczestnikom rynku. Uwalniają przez to dealerów bankowych od samodzielnego rozpoznawania sytuacji na rynku walutowym. Należy jednak podkreślić, iż brokerzy - w odróżnieniu od dealerów - nie działają na własny rachunek i we własnym imieniu. Brokerzy funkcjonują tylko jako pośrednicy (nie angażując w transakcje własnego kapitału) i ich zyskiem są prowizje, natomiast dealerzy angażują w zawierane transakcje swój kapitał i ich zarobkiem jest marża (spread) pomiędzy kursem sprzedaży i kupna waluty.

Od połowy lat 80. ubiegłego wieku nastąpił szczególny wzrost wolumenu obrotów na rynku walutowym świata. Jest to związane z ogromną ekspansją przepływów kapitałowych w świecie. Ten rozwój rynku walutowego przyciągnął także nowych, poza bankami i brokerami, uczestników. Są nimi niebankowe instytucje finansowe, a mianowicie fundusze inwestycyjne , w tym także fundusze hedgingowe (hedge funds), fundusze emerytalne, a nawet departamenty finansowe firm produkcyjno - usługowych (wielkich korporacji ponadnarodowych).

2

Firma emitująca

Organizator emisji

(agent)

Inwestor

Bank

(gwarant)

Rynek finansowy

Rynek kasowy

Rynek terminowy

Transakcje terminowe bezwarunkowe

Transakcje terminowe warunkowe

Opcje

Transakcje forwards

Transakcje futures

---