POBUDLIWOŚĆ I POWSTANIE POBUDZENIA

POBUDLIWOŚĆ-jest to określona zdolność komórki, tkanki, lub organizmu do reagowania na bodźce stanem pobudzenia.

Miarą pobudzenia jest PRÓG POBUDLIWOŚCI poprze kroczeniu którego komórka ulega pobudzeniu.

BODZIEC PROGOWY- jest to najsłabszy bodziec zdolny do pobudzenia komórki.

A) CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANĘ POBUDLIWOŚCI

1.Temperatura (wzrost temperatury powoduje wzrost pobudliwości)

2.Środki znieczulające

3.Rytm biologiczny (np. wzrost stężenia hormonów powoduje wzrost pobudliwości).

Wzrost pobudliwości-powoduje obniżenie progu pobudliwości.

Spadek pobudliwości-powoduje wzrost progu pobudliwości.

BODZIEC- jest to odpowiednio dynamiczna siła i długotrwała zmiana, która wpływa na metabolizm i zmienia czynność żywej materii. Podział bodźców:

1.Pod względem rodzaju energii bodźce dzielimy na :

- fizyczne (np. rozciąganie) dzielimy na

*mechaniczne

*termiczne

*świetlne

*dźwiękowe

*elektryczne

*osmotyczne

- chemiczne (np. związki chemiczne) dzielimy na

*związki mineralne

* związki organiczne

*kwasy

*zasady

*sole

*eter

*alkohol

- biologiczne, które dzielimy na:

*hormony

*mediatory

2.Pod względem charakteru i miejsca działania bodźce dzielimy na:

- swoiste (przypasowane) czyli adekwatne, homologiczne, fizjologiczne np.

*energia świetlna- narząd wzroku

*fale akustyczne- narząd słuchu

*smak- narząd smaku

- nieswoiste(obce) czyli nieadekwatne, heterologiczne, niefizjologiczne np.

* silny ucisk na gałki oczne powoduje wrażenia świetlne (błyski).

3.Podwzględem siły działania bodźce dzielimy na:

- podprogowe- zbyt słabe by wywołać pobudzenie. Mogą ulegać sumowaniu w przestrzeni i w czasie.

- progowe-najsłabszy bodziec który wywołuje pobudzenie

- nadprogowe- bodźce o sile wyższej niż progowa.

Prawo natury: „ wszystko albo nic”

Bodziec progowy wywołuje w komórce pobudzenie maksymalne.

B)BUDOWA SYNAPSY

1.NEURONY-porozumiewają się ze sobą oraz z komórkami efektorowymi za pomocą specjalnych połączeń określanych jako synapsy -typowa komórka ruchowa z licznymi zakończeniami synaptycznymi na swojej powierzchni oraz na dendrytach. Dochodzące do komórki aksony tracą swoje osłonki mielinowe, dzielą się na liczne gałązki i kończą się kolbkami synaptycznymi.

Zakończenia aksonu

2.KOLBKI SYNAPTYCZNE-zakończenia synaptyczne

Pęcherzyki synaptyczne zawierają chemiczny neuroprzekaźnik, który zostaje uwolniony do szczeliny synaptycznej po połączeniu pęcherzyka z błoną presynaptyczną. Następuje wiązanie neuroprzekaźnika z receptorem błony postsynaptycznej. Aktywacja synapsy może prowadzić do pobudzenia, hamowania lub modulowania czynności komórki docelowej.

3.POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY

POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY

POD WPŁYWEM SPRĘZENIA

ELEKTROWYDZIELNICZEGO

DOCHODZI DO WYDZIELANIA TRANSMITERÓW SYNAPTYCZNYCH

(MEDIATORÓW)

ULEGA SPRZĘŻENIU

CHEMICZNO-ELEKTRYCZNEMU

EFEKTEM JEST POTENCJAŁ POSTSYNAPTYCZNY

4. RODZAJE SYNAPS:

-nerwowo-mięśniowe

-nerwowo-nerwowe:

*aksodendryczne

*aksoaksonalne

*aksosomatyczne

5.OPÓŹNIENIE SYNAPTYCZNE-jest to czas potrzebny na przejście informacji nerwowej przez synapsę

(od 0,5 do kilku ms).

6.ZJAWISKA ZACHODZĄCE W SYNAPSIE:

-sumowanie w czasie (np. 4 jeden za drugim),

-sumowanie w przestrzeni (np. 4 na raz),

-torowanie (ułatwia przejście bodźca),

-hamowanie presynaptyczne (przed synapsą),

-hamowanie postsynaptyczne (po synapsie).

UKŁAD NERWOWY

1.PODZIAŁ:

UKŁAD NERWOWY

SOMATYCZNY AUTONOMICZNY

(zależny od naszej woli) (niezależny od naszej woli)

OŚRODKOWY OBWODOWY WSPÓŁCZULNY PRZYWSPÓŁCZULNY

(pobudzający układ woli) (tonizujący)

Mózgowie i Nerwy rdzeniowe i

rdzeń kręgowy nerwy czaszkowe

2.CZYNNOŚCI OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO:

-odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego,

-odbieranie bodźców ze środowiska wewnętrznego,

-reagowanie na bodźce,

-zapamiętywanie bodźców.

PROCESY NERWOWE ZACHODZĄCE W UKŁADZIE NERWOWYM WARUNKUJĄ ZACHOWANIE .

RECEPTOR

Za pomocą:

WŁÓKNA DOŚRODKOWEGO

(AFERENTNEGO)

Dociera do:

UKŁAD NERWOWY

Za pomocą:

WŁÓKNA ODŚRODKOWEGO

(EFERENTNEGO)

Dociera do:

EFEKTOR

Odbieranie bodźców i adekwatne reagowanie na nie, co nosi nazwę czynności odruchowej jest najbardziej istotnym i podstawowym przejawem funkcji ośrodkowego układu nerwowego.

3.ODRUCH

Jest to odpowiedź efektora wywołana przez bodziec działający na receptor i wyzwolona za pośrednictwem układu nerwowego.

Droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora nazywa się łukiem odruchowym.

4.ODPOWIEDŹ NA BODŹCE

-odruch bezwarunkowy (wrodzony)

-odruch warunkowy (nabyty; wyuczony).

5.BUDOWA ŁUKU ODRUCHOWEGO:

-receptor-narząd odbierający,

-włókno aferentne - czyli dośrodkowe włókno nerwowe,

-ośrodek nerwowy,

-włókno eferentne- czyli odśrodkowe włókno nerwowe,

-efektor- narząd wykonawczy.

6.RODZAJE ODRUCHÓW:

-odruch monosynaptyczny : neuron monosynaptyczny 1 synapsa neuron ruchowy

W organizmie człowieka występuje tylko jeden taki odruch: odruch na rozciąganie.

-odruch polisynaptyczny: wiele synaps uczestniczy w odruchu.

7.RECEPTORY CZUCIOWE

Przetwarzają energię bodźca na miejscową zmianę potencjału błonowego nazywaną potencjałem receptorowym.

Pobudzenie neuronów w ośrodkach czuciowych jest podstawą czucia.

Czucie jest to proste wrażenie zmysłowe polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających receptory.

Bodźce pobudzające jednocześnie kilka rodzajów receptorów pozwalają na jego rozpoznawanie, czyli

percypowanie.

8.PODZIAŁ RECEPTORÓW:

-ZE WZGLĘDU NA RODZAJ PRZETWARZANEGO BODŹCA (każdy bodziec ma swój receptor):

*mechanoreceptory

*termoreceptory

*chemoreceptory

*fotoreceptory

*osmoreceptory

*inne.

-ZE WZGLEDU NA ICH POŁOŻENIE:

*eksteroreceptory- położone w obrębie powłoki wspólnej (r. dotyku, ucisku, temperatury, bólu, smaku- czyli zewnętrzne),

*interoreceptory- położone w narządach i jamach ciała (r. bólu, chemiczne, baroreceptory),

*proprioreceptory- położone w mięśniach, torebkach stawowych, więzadłach, narząd przedsionkowo-ślimakowy (r. odbierające położenie części ciała wobec siebie, pozwalające ocenić kształt oraz masę przedmiotu, rejestrujące wibrację),

*telereceptory- wzrok, słuch, powonienie.

-ZE WZGLĘDU NA FUNKCJĘ NARZĄDU, ICH BUDOWĘ I TOPOGRAFIĘ:

*cztery z pośród zmysłów klasycznych: wzrok, słuch, powonienie, smak,

*czucie powierzchniowe: dotyk, ciepło, zimno, ból,

*czucie głębokie: z mięśni, stawów, ścięgien, czucie bólu głębokiego,

*czucie trzewne: ból trzewny, głód, nudności.

9.PRAWO MULLERA (SWOISTEJ ENERGII ZMYSŁÓW)

KAŻDY RECEPTOR WSPÓŁDZIAŁA W POWSTANIU OKREŚLONEGO, SWOISTEGO DLA RECEPTORA CZUCIA, NIEZALEŻNIE OD RODZAJU DZIAŁAJĄCEGO BODŹCA.

OŚRODKI I ZMYSŁY

A) OŚRODKI

1.PODSTAWOWE STANY FIZJOLOGICZNE:

-czuwanie

-sen.

2.KRESOMÓZGOWIE:

-największa część mózgowia,

-kontroluje wszystkie ośrodki położone w pozostałych częściach mózgowia,

-funkcje ruchowe,

-pola czuciowe,

-ośrodek wzroku,

-ośrodek słuchu.

Podstawowe części składowe mózgu

1 - rdzeń kręgowy,  • pień mózgu 2 - rdzeń przedłużony,  3 - most,  4 - śródmózgowie,  • międzymózgowie 5 - wzgórze  11 - podwzgórze • kresomózgowie   6 - spoidło wielkie,  7 - kora płata czołowego,  8 - kora płata ciemieniowego,  9 - kora płata potylicznego,  • tyłomózgowie 10 - móżdżek,

3.DROGI PIRAMIDOWE - UKŁAD DOWOLNORUCHOWY:

-łączą pola ruchowe kory mózgu z komórkami motorycznymi rdzenia,

-80% włókien przewodzi na stronę przeciwna na poziomie rdzenia przedłużonego,

-20% włókien krzyżuje się na poziomie rdzenia kręgowego (lewa połowa mózgu zawiaduje prawą połowa ciała)

a) objawy uszkodzenia:

*zniesienie ruchów dowolnych,

*spastyczne (wzmożone) napięcie mięśni,

*wygórowanie odruchów.

Schemat przebiegu dróg piramidowych w płaszczyźnie czołowej. Motor area of cortex - kora ruchowa; internal capsule - torebka wewnętrzna; geniculate fibers - włókna kolana torebki wewnętrznej; decussation of pyramids - skrzyżowanie piramid; anterior cerebrospinal fasciculus - przedni pęczek korowo-rdzeniowy; lateral cerebrospinal fasciculus - pęczek boczny; anterior nerve roots - korzenie rdzeniowe przednie.

4.DROGI POZAPIRAMIDOWE- UKŁAD MIMOWOLNORUCHOWY:

-tworzenie automaty zmów ruchowych,

-regulacja postawy ciała,

-regulacja napięcia mięśniowego.

Czynności te odbywają się bez udziału świadomości. (istota czarna)

5.MÓŻDŻEK:

-zbiera informacje wysyłane przez receptory całego ciała, gromadzi je, a następnie koordynuje ruch,

-nie inicjuje ruchu,

-pełni funkcje dystrybutora siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych,

-umożliwia poruszanie się człowieka.

a) objawy uszkodzenia:

*atonia-obniżenie napięcia mięśniowego,

*astenia-osłabienie siły skurczu mięśni szkieletowych,

*astazja- trudności w utrzymaniu pozycji wyprostnej,

*ataksja- niezborność ruchu.

b) odruchy kliniczne:

*głębokie:

** ze ścięgna Achillesa,

**kolanowy.

*powierzchniowe:

**skórno-mięśniowe brzuszne,

**podeszwowe.

6. UKŁAD SIATKOWY:

-proces czucia percepcji (rozpoznawania bodźców),

-czuwania,

-zachowania świadomości,

-koordynacji ruchów,

-kontrola układu autonomicznego.

7.RDZEŃ PRZEDŁUŻONY (OŚRODKI):

-krążenia,

-oddychania,

-grupa ośrodków pokarmowych: ssanie, ślinienie, połykanie, wydzielanie, perystaltyka,

-ośrodek potowy,

-ośrodki uczestniczące w przemianie materii,

-ośrodek dla mięśni ucha,

-jądra nerwów czaszkowych od VI do XII.

8.MIĘDZYMÓZGOWIE (WZGÓRZE, PODWZGÓRZE, GAŁKA BLADA):

-termoregulacja,

-gospodarka wodno-elektrolitowa,

-pragnienie,

-uczucie głodu i sytości,

-czynności rozrodcze,

-agresji i ucieczki,

-snu.

a) badania:

*eeg,

*emg- elektromiografia np. w cieśni nadgarstka.

B) ZMYSŁY

1.WZROK:

a) badania:

-perymetria- wykres pola widzenia ; obraz oka jest pomniejszony i odwrócony

-badanie ostrości wzroku- Tablice Snellena

*krótkowzroczność- jest wtedy gdy obraz przecina się przed, a nie na siatkówce

*dalekowzroczność (nadwzroczność)- obraz przecina się za siatkówką

-daltonizm- badanie zdolności rozpoznawania barw

-badanie ruchomości gałek ocznych

- badanie dna oka

2.NARZĄD SŁUCHU:

a) budowa:

-ucho zewnętrzne,

-ucho środkowe,

-ucho wewnętrzne.

b) odbieranie fal akustycznych:

-fale akustyczne przenoszone są do ucha wewnętrznego przez ucho zewnętrzne i środkowe,

-w przewodzie słuchowym zewnętrznym fale akustyczne przewodzone są przez powietrze i natrafiają na przegrodę w postaci błony bębenkowej,

-drgania błony bębenkowej przenoszone są w uchu środkowym na okienko przedsionka za pośrednictwem dźwigni utworzonych z trzech kosteczek słuchowych: młoteczka, kowadełka i strzemiączka,

-drgania podstawy strzemiączka zamykającego okienko przedsionka wywołują ruch przychłonki w postaci fali,

-dochodzi do uginania i napięcia rzęsek pewnej ograniczonej liczby komórek zmysłowych włoskowatych narządu spiralnego i do depolaryzacji tych komórek.

c) droga słuchowa

d) badania ucha:

-otoskop,

-test Rinne,

-test Webera,

-audiogram.

3.SMAK:

a) receptory smaku:

-pojedyncze kubki smakowe mogą być pobudzane przez więcej niż jeden bodziec

- są cztery rodzaje smaków:

*słodki,

*słony,

*kwaśny,

*gorzki.

4.DROGA WĘCHOWA:

a)receptory węchu:

-pojedyncza komórka węchowa może być pobudzana przez więcej niż jeden rodzaj zapachu,

b) rodzaje zapachów:

-kwiatowy,

-eteryczny,

-kamforowy,

-piżmowy,

-zgniły,

-ostry.

---