Wprowadzenie do psychologii klinicznej dorosłych
Wykłady 2008/2009 - prof. dr hab. Stanisława Steuden
7.10.2009
1896 rok - założenie pierwszej kliniki psychologicznej przez Witmera
Początek XX wieku - początek psychologii jako nauki - głównie koncentracja na chorobach psychicznych, upośledzeniach.
→ Zakupy impulsywne (reklama),
→ Zakupy kompulsywne - przymus wewnętrzny,
kupując rozładowujemy napięcie wewnętrzne
TEMATY:
Stres psychologiczny: radzenie i nie radzenie sobie ze stresem, zespół następczy po stresie, zespół wypalenia zawodowego, zespół stresu pourazowego.
Pozytywny wzrost: po przeżyciach traumatycznych, ale dochodzi do pozytywnych przemian.
Konflikty emocjonalne w sytuacjach trudnych, decyzyjnych.
Samobójstwa.
Psychologia sądowa.
Adopcja - ograniczenie zdolności do czynności prawnych.
Rozwód.
Różnicowanie normy i patologii.
LEKTURY:
H. Sęk - Psychologiczna koncepcja zaburzeń zachowania. Steuden.
W: „Społeczna Psychologia Kliniczna”.
14.10.2008
Psychologia kliniczna (Wallen) jest dziedziną biograficzną, która zajmuje się studiowaniem psychiki jednostki w przeciwieństwie do nauk nomotetycznych dążących do wykrtwania praw ogólnych.
Psychologia kliniczna (Shaffer i Lazarus) jest dziedziną psychologii stosowanej, stawiająca sobie za cel określenie zdolności i cech jednostki za pomocą pomiaru, analizy, obserwacji oraz na podstawie całokształtu wyników badania, danych z badania lekarskiego i socjalnej historii osoby, udzielanie porad i zaleceń mających skorygować braki w jej przystosowaniu.
3 podstawowe nurty rozwoju:
nurt praktyczny,
nurt teoretyczny,
nurt empiryczny (badań).
Nurt praktyczny
1896 rok - Witmer założył pierwszą klinikę psychologiczną w Pensylwanii.
Witmera uważa się go za ojca psychologii klinicznej, widział on konieczność współpracy lekarza z psychologiem.
1908 rok - powstanie ruchu higieny psychicznej, inicjatorem tego ruchu był Clifford Beears. Clifford Beears opisuje postawy wobec osób chorych psychicznie w książce „Umysł, który sam siebie odnalazł”. Był on sam pacjentem kliniki psychiatrycznej.
1932 rok - powstaje instytut higieny psychicznej w Polsce, założony przez Kazimierza Dąbrowskiego.
Nurt teoretyczny
1908 rok - powstanie pierwszego czasopisma „Psychologia kliniczna” dzięki inicjatywie Witmera.
Psychoanaliza - zwrócenie uwagi na rolę podświadomości w życiu człowieka, konflikty mające charakter nieświadomy.
Mechanizm represji - treści, które znajdują się w świadomości, a są dla nas trudne, boimy się, spychamy do podświadomości. Treść w podświadomości, a emocja w świadomości.
Frank - przysłużył się do powstania metod projekcyjnych.
Nurt empiryczny
Emil Kraepelin - psychiatra niemiecki, opracował jedną z pierwszych klasyfikacji chorób psychicznych. Zajmował się diagnostyką funkcjonowania osób przebywających w klinikach neurologicznych i psychiatrycznych. Zauważył, że osoby, które mają uszkodzony mózg, zaburzone procesy poznawcze, mają trudności w zadaniach matematycznych.
Laboratoria w Rosji (ZSRR) - analiza procesów prostych i złożonych.
Korsakow - zespół polegający na utracie pamięci osoba nie pamięta wielu lat ze swojego życiorysu, między innymi u osób uzależnionych przewlekle od alkoholu, u osób z zatruciem tlenkiem węgla.
Lata 40-te , do połowy lat 50-tych powstanie testów dla armii amerykańskiej, żeby diagnozować zespoły zaburzeń u weteranów armii amerykańskiej.
Zapaść psychologii klinicznej - okres stalinizmu.
Od 1950 do 1956 roku psychologia musiała zniknąć. Czasy Pawłowa.
21.10.2008
Przedmiot badań psychologii klinicznej -norma, zachowanie zaburzone, kryteria klasyfikacji.
„Psychologia kliniczna” - Lewicki Andrzej (ośrodek poznański)
Przedmiotem psychologii klinicznej jest zaburzone zachowanie; wychodzi on z nurtu psychologii regulacyjnej.
Zachowanie człowieka jest czymś co jest ukierunkowane na cel, co ma zaspokoić jakieś podstawowe potrzeby (poznawcze, biologiczne, psychiczne) i co ma wewnętrzny model regulacyjny, dzięki czemu może być zachowanie zdrowym.
Zachowanie zaburzone - osoba nie jest zdolna realizować celu ani stawiać sobie cel, bądź zaspokajać własnych potrzeb , ze względu na fakt, że zaburzony jest wewnętrzny mechanizm regulacyjny.
Zachowanie może być zaburzone, gdy jeden z elementów zdrowego zachowania jest zaburzone.
Wg. WHO -1948r. i 2004r. - zdrowie - stan dobrostanu psychicznego, społecznego i fizycznego.
Co jest normalne w moim przekonaniu? Po co jest norma?
Przedmiotem psychologii klinicznej poza tym, co jest patologiczne jest także zdrowie, promocja zdrowia.
Heszen, Sęk, (Anthonowski)- przedstawicielki polskiej psychologii zdrowia.
NORMA
W aspekcie teorii biologicznych człowiek jest albo zdrowy, albo chory, ale nie zawsze da się to tak rozgraniczyc, szczególnie jeśli chodzi o choroby psychiczne.
Określenie normy i patologii jest w zaburzeniach psychicznych bardzo trudne.
Podziały norm:
Statystyczna,
Kulturowa,
Teoretyczna.
Norma statystyczna - ilościowa - często określa się za pomocą wskaźnika, norma statystyczna to np. iloraz inteligencji, oprócz szacowania norma statystyczna pozwala przewidywać.
Norma społeczna (kulturowa, relatywna)
wypełnianie określonej powinności społecznej, które wynikają z wieku osoby:
Jeśli osoba zachowuje się wg . reguł danej grupy, która odpowiada normom danej grupy, bo sprawia, że łatwiej jest jej wchodzić do tej grupy, zyskuje akceptację.
Jeśli człowiek zachowuje się inaczej, to jest spostrzegany jako osoba, która może mieć zaburzone zachowanie.
Ma charakter relatywny - zmienia się w poszczególnych grupach.
Zachowanie, które są akceptowane przez grupę nie zawsze są moralne.
Zachowania przeciętne, które są powszechne w danej kultury:
Wiek rozwojowy - w każdym wieku są do spełnienia określone zadania.
Norma to pewien standard, który jest związany z wiekiem.
Norma teoretyczna - opiera się bardzo często na bardzo teoretycznych przesłankach, ustaleniach funkcjonujących w różnych koncepcjach osobowości dojrzałej.
Kryteria normy i patologii wg Rosenhmana i Seligmana :
Cierpienie, które może obejmować tzw. Cierpienie realne, ale również takie, które ma charakter wyimaginowany, subiektywny.
Trudności w przystosowaniu.
Dziwaczność a także nieracjonalność w sposobie funkcjonowania, zachowania.
Samokontrola i stopień przewidywalności.
Niekonwencjonalność w sposobie bycia, wyrazistość.
Spostrzeżenia, jakie ma osoba w kontakcie z osobą zaburzoną - dyskomfort.
Naruszanie norm społecznych, norm obyczajowych.
Zazwyczaj wyodrębnia się jednoosiowy objaw, a do niego dołącza się kolejne.
Ad.1 Cierpienie - doświadczenie, które nam towarzyszy i jest odpowiedzią człowieka na sytuację dla niego trudną, może to być odpowiedz o charakterze biologicznym (ból), ale najczęściej psychologicznym.
Źródła, przyczyny i sposób doświadczania cierpienia
- zgodność - cierpienie proporcjonalne do straty,
- niezgodność - cierpienie nadmiarowe w stosunku do straty.
Ad 2 Trudność w przystosowaniu - każdy ma trudności w przystosowaniu, ale musi być jakiś ich kres.
(np. lęk separacyjny u dziecka)
28.10.2008
Nieracjonalność
Obecna jest tu ambiwalencja uczuć.
Wyrazem tego zachowania są:
- bulimia → nadmierne odżywianie się, a następnie prowokowanie wymiotów.
- anoreksja → silna kontrola spożywania pokarmów, wyniszczenie organizmu,
wychudzenie ponad normę. Osoby z bardzo silną potrzebą osiągnięć.
Zrywanie więzi, na których powinno zależeć.
Zespół autodestrukcji.
Zachowania mające charakter gestów (pośrednie)
- sadomasochizm - zachowania mające na celu rozładowanie napięcia.
Zachowania dziwaczne
Są obserwowalne, mogą się wyrażać w sposobie bycia, mogą być werbalne, dziwaczne myśli, sądy.
Kiedy zachowanie osoby zmienia się z dnia na dzień.
Jeżeli wygląd zewnętrzny odbiega od tego, co jest typowe na daną okazję.
Nieprzewidywalność i brak kontroli.
Z patologią mamy do czynienia, gdy nie wiemy jak osoba się zachowa, gdy ona ma problemy z panowaniem nad sobą, kontrolowaniem siebie, np. pod wpływem alkoholu bije dzieci, współmałżonka.
- nieprzewidywalność
- na ogół zachowania połączone z agresją,
- brak kontroli.
Brak samokontroli
Zachowania prozdrowotne → zachowania otępienne, zaburzenia pamięci, mieszanie leków.
Dbałość o systematyczne przyjmowanie posiłków, ale wtedy tylko, gdy zapomina.
Wydatkowanie pieniędzy, wydatkowanie czasu → nieplanowane zakupy, gry hazardowe, uzależnienie od internetu, płyną z wnętrza człowieka, uleganie reklamie.
- zakupy niekontrolowane, impulsywne → kupowanie czegoś, mimo, że nam się to nie przyda.
- zaburzenie kompulsywne → przymus kupowania związany z zaburzeniami osobowości.
Wyrazistość i niekonwencjonalność zachowań
Zachowania takie mogą drażnić nasze społeczeństwo. Gdy ktoś w sposobie bycia i zachowania jest niekonwencjonalny. Zachowania, które wzbudzają nasze zdziwienie i dyskomfort, sprawiają, że nie wiemy jak się zachować,
Np. nadmierna zależność, sposób odzywania się.
Zachowanie, które dotyczy norm społecznych i obyczajowych. Działanie na rzecz wspólnego dobra. Bycie dobrym, usłużnym, współczującym, wstrzemięźliwość, pokora.
4.11.2008
Diagnoza psychologiczna
dia → przez
gnoza → poznanie
Diagnoza to rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na podstawie jego cech oraz znajomości ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie. (Paluchowski 2006)
Diagnoza rozumiana jako: stan → określa rzeczywistość na dany moment
proces
Mają odpowiadać na pytania:
- Jak jest?
- Dlaczego tak jest?
- Dlaczego będzie tak, a nie inaczej?
- Co zrobić aby uzyskać pożądany stan?
Retrognoza - stan sprzed jakiegoś czasu
Opisywanie zaburzeń:
Systemy klasyfikacji DSM → działa od 1952 roku, obecnie mamy IV zrewidowaną edycję.
Klasyfikacja zaburzeń ICD → obowiązuje w Polsce.
Dają kwestię nozologiczną, porządkują zaburzenia, układają je w grupy zaburzeń.
Nie odwołują się do teorii.
Etap fenomenologiczny - zbiera się zjawiska chorobowe, symptomy.
Etap nozologiczny - przyporządkowanie symptomów do zaburzeń.
Etap taksonomiczny - zespoły zaburzeń przyporządkowane w klasy.
DSM-IV
Zaburzenie psychiczne - pojawiający się u jednostki syndrom lub wzorzec zachowania, albo wzorzec psychiczny, mający znaczenie psychiczne, związany w chwili występowania z bolesnym symptomem (cierpieniem), bądź upośledzeniem z zaburzeniem w przynajmniej jednym obszarze funkcjonowania lub w istocie zwiększonym ryzykiem śmierci, bólu, bądź też poznawczym ograniczeniem swobody działania. Co więcej zespół ten nie może być tylko ogólnie akceptowaną i kulturową reakcją na określone zdarzenia np. śmierć ukochanej osoby. Bez względu na jego podstawowe źródła musi być w danym momencie zachowaniem behawioralnym, biologicznym.
Oś I - zespoły kliniczne
- zaburzenia rozwoju
- zaburzenia urojeniowe
- schizofrenia
- ograniczone zaburzenia psychiczne
- zaburzenia spowodowane substancjami psychoaktywnymi.
Oś II - zaburzenia rozwojowe → zaburzenia osobowości, upośledzenia umysłowe.
Oś III - stany ogólnomedyczne
Oś IV - problemy społeczne i środowiskowe
Oś V - Poziom przystosowania - podsumowanie oceny poziomu zdrowia lub zaburzenia u badanego.
Opis jakościowy DSM-IV / Kryteria DSM-IV
Stopień nasilenia zaburzeń
- łagodny
- umiarkowany
- duży
Odniesienie do miernika stabilności - czy zaburzenie ma charakter stały, czy zmienny/
Czas - wyróżniamy tu ostre objawy.
Jeżeli zaburzenie trwa do 6 miesięcy → postać ostra.
Postać przewlekła → przechodzi w chroniczną.
Jeżeli zmiana trwa minimum 2 lata nastąpiły wtedy trwałe zmiany w funkcjonowaniu osoby.
Symptomy - czy maja postać zogniskowaną (dotyczą określonego narządu), czy rozproszoną (dotyczą całego organizmu).
Zespoły parafraniczne -pojawiają się około 40 roku życia i objawiają się urojeniami.
Czynniki genetyczne - czy mają charakter ultra psychiczny, czy zaburzenie o charakterze zewnątrzpochodnym (np. substancje psychoaktywne, przemoc wobec drugiej osoby)
ICD-10 Pochodna Światowej Organizacji Zdrowia
10 kategorii zbudowanych na kryteriach opisowych i etiopatogenetycznych
Ograniczenia zaburzeń psychicznych włącznie z zespołami objawowymi
(głównie zespoły otępienne, zaburzenia pamięci, organiczne zaburzenia osobowości).
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowań spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, leków).
Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe.
Zaburzenia nastroju (Epizody depresyjne, maniakalne, afektywne).
Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną oraz fobie (anoreksja).
Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (dysfunkcje seksualne, snu, odżywiania).
Zaburzenia osobowości i zachowania osób dorosłych.
Upośledzenia umysłowe.
Zaburzenia rozwoju psychicznego - funkcji poznawczych, autyzmu.
Zaburzenia zachowania i emocji rozpoznawane w dzieciństwie, związane z lękiem separacyjnym.
Diagnoza nozologiczna - klasyfikuje zaburzenia, ale po drodze gubi osobowość człowieka.
18.11.2008
Diagnoza funkcjonalna
Ocena adekwatności zachowań chorego w stosunku do wymagań otoczenia.
Oceniamy funkcjonalność procesów psychicznych, które są odpowiedzialne za prawidłowe reakcje i zachowania.
Wyniki diagnozy podawane w języku psychologicznym, są podstawą do oddziaływań korekcyjnych.
Dotyczy sprawności bądź niesprawności funkcji psychicznych.
Diagnoza psychospołeczna lub interakcyjna.
Istotą jest uzgadnianie z pacjentem i środowiskiem problemów pacjenta, określanie istoty i sposobów rozwiązywania, w które angażowane jest środowisko.
Typy diagnozy
Ziemski: (ze względu na sposób wyjaśniania)
typologiczna - przyporządkowanie danych do klasy.
genetyczna - koncentruje się na pochodzeniu aktualnego stanu, wykrywanie przyczyn.
diagnoza celu - poszukuje się sensu poszczególnych elementów dla całości.
diagnoza fazy rozwoju - poszukiwanie odchyleń od obrazu typowego dla danej fazy, tak w odniesieniu do stron słabych jak i mocnych.
diagnoza prognostyczna - dotyczy przyszłości, jakie będą następstwa stanu psychicznego.
Thorne:
Diagnoza różnicowa - dotyczy różnic indywidualnych, bazuje na założeniu, że obraz kliniczny w jakimś sensie jest podobny, daje się przyporządkować do określonej kategorii diagnostycznej, choć także są cechy różnicujące.
Kliniczna diagnoza procesu - opis stopniowego rozwijania się np. choroby, a także dynamiki patologii, poszukiwanie mechanizmów stabilizujących patologiczne przystosowanie tzn. poszukiwanie tych czynników, które zapewniają skuteczne funkcjonowanie mimo obecności wskaźników zaburzeń.
Diagnoza integracji - poszukiwanie reguł dotyczących całości działań jednostki porządkujących jej życie, wyjaśniających proces strukturalizacji życia.
Parson - Znaczenie diagnozy klinicznej.
Rozpoznanie choroby u danej osoby posiada 3 właściwości:
- spostrzegana jest przez innych jako osoba nie odpowiadająca za swój stan.
- stan ten traktowany jest jako coś niepożądanego, a tym samym wymaga podjęcia leczenia.
- ze względu na niesprawność wyłącza się osobę z uczestnictwa.
Percepcja osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie umożliwia realizowanie dwóch celów:
Ochrona osoby przed różnymi rodzajami negatywnych skutków podejmowanych przez tę osobę działań przekraczających jej możliwości.
Chroni system społeczny.
Niepoczytalność Art. 31 § 1, 2
Diagnoza kliniczna, to taka jakość, która broni system społeczny.
25.11.2008
Parametry modelu badawczego Bartona
9 modułowy model diagnozowania
- kto i co jest przedmiotem pomiaru
- jakich używa się miar
Parametry modelu - pytania badawcze
Poziom rozwoju i jego aspekty → konieczne do uwzględnienia w badaniu.
Pomiar stanu lub cechy.
Norma lub odrębność (podobieństwo do innych lub zróżnicowanie).
Obszar badań (motywacje, uczucia, zainteresowania).
Wybór metody ze względu na parametry dobroci.
Badanie zorientowane na normę czy jednostkę.
Skale pomiarowe (aspekty jakościowe, ilościowe).
Stosowanie jednej lub kilku miar.
Pomiar jednorazowy lub wielokrotny.
Sposoby prowadzenia badań:
Nurt kliniczny.
Nurt eksperymentalny.
Nurt korelacyjny.
Nurt kliniczny - dokonujemy tu intensywnej obserwacji osoby, sposobu zachowania w warunkach naturalnych, a także analizowanie aspektów werbalnych w życiu osoby badanej.
Jest tu podejście holistyczne (całościowe), próba zrozumienia osoby w różnych sytuacjach.
Badania kliniczne opierają się na samopisach chorego, a także na obserwacjach.
Zalety
unikają sztuczności warunków laboratoryjnych,
umożliwiają dogłębne poznanie jednostki,
umożliwiają dogłębne przeanalizowanie psychiki.
Wady:
prowadzą do niesystematycznych obserwacji,
zachęcają do subiektywnych interpretacji danych.
Możemy się tutaj liczyć z zafałszowaniem wynikającym z braku wglądu emocjonalnego lub celowego zafałszowania w celu uniknięcia odpowiedzialności.
Takie badania prowadzili:
- Muray łączył kliniczne i eksperymentalne stanowisko.
- Charkot, Prince, Laing.
2.12.2008
Badania w psychologii klinicznej - wymogi metodologiczne
Badania korelacyjne - podejście badawcze, przy którym sprawdzamy, jak różnice indywidualne (w zakresie różnych charakterystyk psychicznych) wzajemnie się od siebie odnoszą.
Zalety:
uwzględniają szeroki zakres zmiennych,
badają związki między zmiennymi.
Wady:
wykrywają związki o charakterze współwystępowania, a nie przyczynowym.
rzetelność i trafność samopisów może budzić zastrzeżenia.
Takie badania prowadził Cattel, Calton, Spearman.
Badania eksperymentalne - metoda badań polegająca na manipulacji zmiennymi w celu ustanowienia relacji przyczynowo - skutkowych, oraz praw ogólnych.
Zalety:
manipuluje się w nich specyficznymi zmiennymi,
zapewniają obiektywną rejestrację danych,
pozwalają ustalić związki przyczynowo - skutkowe.
Wady:
nie obejmują zjawisk, których nie można badać w laboratorium
stwarzają sztuczne warunki eksperymentalne, które ograniczają prawomocność uogólnień.
Błędy z jakimi można się spotkać w trakcie badań i diagnozy
Błąd Galatei - stawia się hipotezę (aby potwierdzić diagnozę), ale nie szukamy faktów, które by tą diagnozę wykluczały. Wybieramy to co potwierdza naszą diagnozę, a nie bierzemy pod uwagę szerokiego spektrum.
Błąd Golema - gdy mamy hipotezę, że to np. schizofrenia, ale że to poważne zaburzenie to szukamy faktów, które ją wykluczą - jakby minimalizowanie objawów.
Błąd Barwuma - nazwa pochodzi od właściciela cyrku; dostarczanie wyników badania jednostki, które są unikatowe, a tak naprawdę pasują do każdego ze względu na swoją uniwersalność; nie są to diagnozy zagrażające.
Czytanie z umysłu - kolejny efekt (cold reading) - kontakt zaczyna się od pytania przynęty; to nie ma nic wspólnego z wywiadem psychologicznym, zajmują się tym parapsychologowie.
Błędy związane z posługiwaniem się zdroworozsądkowymi regułami w diagnostyce klinicznej
wg. Allen i Greeune (1966):
Dowodzenie jedynie na podstawie wybranych przypadków.
Uleganie złudzeniu, że ponieważ zjawisko B zdarzyło się później niż zjawisko A, to zjawisko A może być przyczyną zjawiska B.
Współwystępowanie dwóch zjawisk w tym samym czasie nie oznacza zależności przyczynowo - skutkowej.
Rozumowanie przez analogię - przyjmowanie na podstawie podobieństwa pewnych cech, także podobieństwa innych.
Uproszczona generalizacja - złudne poczucie powszechności zjawiska.
Nieuprawnione indywidualizowanie - wnioskowanie odwrotne w stosunku do poprzedniego.
Uleganie niemetodycznej argumentacji, np. ze względu na tytuł naukowy.
Wyciąganie wniosków, które nie wynikają logicznie z przesłanek.
Ad. 1.
Są przypadki, które nie muszą pasować do danego zaburzenia, np. osoba z depresją ma 6 w teście Becka, gdzie depresja zaczyna się od 12 - to i tak tej osoby się nie wyklucza.
Ad. 4.
Upodobanie dwóch zjawisk.
Ad. 5.
np. Wszyscy Polacy piją - przypina się łatkę osobie, bo się uogólnia.
np. Każdy chory na schizofrenie jest taki sam.
9.12.2008
Stres - każda niespecyficzna reakcja organizmu, pojawiająca się w sytuacji zagrożenia.
Faza alarmowa
Faza przystosowania
Faza wyczerpania
Grinker. Spriegel - Badania psychologiczne w trzech nurtach:
Nurt, który dotyczy stresu, jako sytuacji zewnętrznej, która to sytuacja powoduje reakcję organizmu - Janis (1958).
Sytuacja zewnętrzna - taka zmiana w otoczeniu, która u przeciętnego człowieka wywołuje wysoki stopień napięcia emocjonalnego i przeszkadza w normalnym toku reagowania. Bodźce, które ją wywołują to: deprywacje, sygnały niebezpieczeństwa, bodźce zagrażające, przeszkody, sytuacje utraty. Najczęściej są to sytuacje związane z pracą, sytuacje egzaminacyjne, wydarzenia o charakterze losowym.
Takie badanie, które koncentruje się na doświadczeniach wewnętrznych, odpowiednio do czasu trwania stresu, np. zachowania się osób w różnych sytuacjach, np. egzaminu.
Teoria transakcyjna - Lazarus, Folkman (1964) - relacja między osobą, a otoczeniem, taki, która przekracza zasoby jednostki .
Skala wydarzeń życiowych Holmesa i Roke'a (1993):
Wydarzenie Punkty
Śmierć współmałżonka 100
Rozwód 73
Separacja 65
Pozbawienie wolności 63
Śmierć bliskiego członka rodziny 63
Obrażenia cielesne lub choroba 53
Małżeństwo 50
Zwolnienie z pracy 47
…
Przyczyny stresu:
- wydarzenia dramatyczne, sytuacyjne,
- poważne wyzwania, zagrożenia,
- codzienne trudności.
Wymiar czasowy:
- wydarzenie jednorazowe,
- wydarzenia powtarzające się cyklicznie,
- sytuacje chroniczne - ciągłe,
- ciąg wydarzeń, które występują kolejno po sobie.
Stopień kontroli:
- wydarzenia stresowe niekontrolowane np. wypadek,
- wydarzenia stresowe kontrolowane w różnym stopniu.
Stopień kontroli sytuacji stresowej dotyczy:
- występowania - jeżeli ktoś się uczy, to pewnie zaliczy, nie naraża się na ryzyko.
- przebiegu,
- następstw - kontrola, obniżanie np. w cukrzycy zaburzeń funkcji poznawczych.
Radzenie sobie ze stresem
Proces - stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.
Styl - bardziej typowe dla osoby.
Strategie - skierowane w kierunku sytuacji.
Stres związany z CUN i układem nerwowym obwodowym.
Poziomy funkcjonowanie mózgu wg. Mc Lean:
Nowa kora - najwyższy poziom dekodowania, interpretowanie sygnałów sensorycznych (informacje), kontrolowanie zachowań motorycznych.
Płat czołowy - wyobraźnia, planowanie, przewidywanie, myślenie logiczne, pamięć, rozwiązywanie problemów.
Układ limbiczny - centrum kontroli emocjonalnej (podwzgórze, hipokamp, przegroda, zakręt obręczy, ciała migdałowate, przysadka mózgowa - najważniejszy gruczoł sterujący funkcjami istotnymi dla rozwoju życia).
Twór siatkowaty i pień mózgu - utrzymanie funkcji wegetatywnych (bicie serca, oddychanie, aktywność naczyniowo - ruchowa) oraz prowadzenie impulsów w kierunku wyższych poziomów.
Rozwój reakcji stresowej
Stresor (bodziec)
↓
Jego spostrzeżenie (odbiór przez zmysły)
↓
Przekazanie do mózgu
↓ ↓
Interpretacja poznawcza Interpretacja efektywna
przez układ limbiczny
↓ ↓
Spostrzeganie zagrożenia Brak spostrzeżenia
↓ ↓
Rozwój reakcji stresowej za Brak reakcji
pośrednictwem układu
nerwowego i hormonalnego
Nie wszystkie dochodzą do nowej kory, niektóre zostają w układzie limbicznym.
Autonomiczny układ nerwowy
Sympatyczny (współczulny) i Parasympatyczny (przywspółczulny) ← działają antagonistycznie.
Sympatyczny:
Rozszerza źrenice,
Przyspiesza akcję serca,
Zwęża drobne naczynia,
Zwiększa ciśnienie krwi,
Zwiększa krzepliwość krwi,
Rozszerza oskrzela,
Hamuje perystaltykę i wydzielanie soków trawiennych,
Hamuje wydzielanie trzustki,
Pobudza wydzielanie gęstej śliny,
Wstrzymuje opróżnianie pęcherza.
Związany jest z walką, ucieczką.
Koncepcja psycho - neuro - immunologiczna.
Układ immunologiczny chroni organizm przed zaburzeniami równowagi. Ochrona jest możliwa dzięki rozpoznawaniu i niszczeniu obcych ciał, tzw. antygenów. Nie przypisywano mu wagi w sytuacji stresu, ale badania wykazały, że jest związany z układem nerwowym i hormonalnym.
Limfocyty - niszczenie ciał obcych, zwłaszcza dwóch typów komórek: typu T i typu B.
Komórki typu T → powstają w szpiku kostnym → grasica (tu dojrzewają) → wraz z krwią i limfą do śledziony i węzłów chłonnych (grasica i węzły chłonne są związane z układem nerwowym wegetatywnym).
Komórki typu B → szpik kostny → do organizmu przez krew i limfę.
Limfocyty krążą po organizmie i gdy rozpoznają antygeny przystępują do ich niszczenia na dwa sposoby:
B - rozmnażają się → produkują przeciwciała→ te wiążą się z antygenami → tworzą kompleksy, które przestaja być szkodliwe.
T - po rozpoznaniu antygenu rozmnażają się i niszczą antygen.
Jeśli antygen powraca do organizmu to limfocyty zachowują swoją pamięć immunologiczną.
Układ immunologiczny z układem nerwowym i dokrewnym
Układ sympatyczny unerwia grasicę i węzły chłonne, które są składnikami układu immunologicznego, zakończenie układu obwodowego, uwalniają adrenalinę i noradrenalinę, a komórki układu immunologicznego zawierają odpowiednie receptory tych hormonów.
Układ hormonalny i układ immunologiczny
Bodźce, które docierają do podwzgórza powodują uwalnianie w przysadce ACTH, który wzmaga aktywność nadnerczy. Nadnercza wydzielają glikokortykoidy, komórki B i T są wyposażone w receptory tych hormonów i w ten sposób odbierają informacje, które dokonuje się w obszarze podwzgórza. Uszkodzenie podwzgórza wpływa na funkcje układu immunologicznego.
16.12.2008
Teoria stresu Folkman i Lazarus (lata 60' i wpisuje się Lazarusa w koncepcje poznawcze, kładzie nacisk na sytuacje trudne).
W 1984 roku Lazarus i Folkman w swojej książce „Stres apprasal and doping” przedstawia relacyjną koncepcję stresu - koncepcja transakcyjna.
STRES - jest szczególną relacją pomiędzy osobą, a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako zagrażająca jej dobrostanowi lub przekraczająca jej zasoby. Do zaistnienia stresu przyczyniają się zarówno właściwości osoby, jak i właściwości bodźca/ środowiska, który oddziałuje między osobą, która doświadcza stresu, a efektem stresu. Istnieją tzw. procesy pośredniczące, które dzielą się na dwie kategorie:
ocena poznawcza decydują o nasileniu stresu, jak również o
radzenie sobie ostatecznych skutkach, jakie stres wywoła.
Ocena poznawcza jest to proces kategoryzowania wydarzenia i jego różnych aspektów w odniesieniu do znaczenia, jakie ma ono dla dobrostanu jednostki. Ocena poznawcza nie jest wyłącznie procesem przetwarzania informacji, ale jest procesem o charakterze ewaluacyjnym (dokonujemy szacowania jaki jest sens).
Na proces oceny poznawczej składają się 3 podstawowe etapy:
Ocena pierwotna - osoba rozstrzyga, czy dane wydarzenie ma dla niej znaczenie umiarkowane pozytywne, jest bez znaczenia, czy jest stresowe.
Ocena wtórna.
Ocena powtórna.
Ocena pierwotna - znaczenie umiarkowanie poz. i bez znaczenia - brak uruchamiania sytuacji stresowej.
Ocena stresowa 3 kategorie:
Zagrożenie - dotyczy przyszłości, poczucia lęku, zagrożenia, chęć wycofania.
Krzywda, strata - dotyczy przeszłości, poczucie niesprawiedliwości, krzywdy, zazdrości.
Wyzwanie - emocje, które dotyczą zagrożenia, ale też niepewność, nadzieja, optymizm.
Ocena wtórna - dotyczy siebie, swoich zasobów, bierze się pod uwagę takie elementy, jak swoje zasoby, możliwości, prawdopodobieństwo zastosowania efektywnych strategii, prawdopodobieństwo sukcesu, prawdopodobieństwo otrzymania nagrody (wsparcie społeczne).
Ocena powtórna - jest zmianą dotychczasowej oceny na podstawie nowych informacji pochodzących od wewnątrz lub ze środowiska, które mogą, które mogą zmniejszać lub zwiększać jakość oceny pierwotnej i wtórnej.
Radzenie sobie - stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu uporanie się z określonymi wewnętrznymi i/lub zewnętrznymi wymaganiami ocenianymi przez jednostkę, jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.
Radzenie sobie w ujęciu Lazarusa sprowadza się do takich zachowań, które nie mają charakteru automatycznego, ale wiążą się z mobilizacją i wysiłkiem, który osoba wykonuje.
Lazarus wyodrębnia strategie radzenia sobie:
Strategie poznawcze.
Strategie o charakterze emocjonalnym.
Strategie poznawcze:
Zachowania konfrontacyjne - zachowania agresywne, które mają na celu zmianę sytuacji, w której osoba się znajduje (pewien stopień gniewu).
Planowe rozwiązanie problemu- skoncentrowanie wysiłków na przemyśleniu problemu celem skutecznej zmiany sytuacji.
Stara się opanować problem i zmienić sytuację, która powoduje dystres.
emocjonalne:
Dystansowanie - poznawcze starania się mające na celu zminimalizowanie znaczenia sytuacji.
Samokontrola - podejmowanie wysiłków w celu opanowania emocji i zachowań impulsywnych.
Poszukiwanie wsparcia społecznego - staranie się, aby u innych zdobyć potrzebne informacje, ale też zdobyć wsparcie np. emocjonalne.
Podjęcie odpowiedzialności - osoba poznawczo dochodzi do tego, że powinna uznać własną rolę w rozwiązywaniu problemu i towarzyszących mu spraw oraz podejmowanie prób właściwego ustalenia spraw.
Ucieczka, unikanie - przejaw życzeniowego myślenia i reakcje typu ucieczki od problemu.
Pozytywne przewartościowanie - dostrzeżenie pozytywnego znaczenia tej sytuacji dla osobistego rozwoju. Zawarte są tu również aspekty religijne.
Funkcją tych 6 strategii jest:
Regulacja reakcji emocjonalnych występujących z problemem.
Pojawiają się, gdy w ocenie osoby nie da się nic zrobić, aby zmodyfikować warunki otoczenia.
Skutki stresu - efektywne zmaganie się:
W kategoriach społecznych - społeczne konsekwencje - po sytuacji stresu osoba powraca do normalnego funkcjonowania społecznego, nie wypada z roli.
Moralne - efekt moralny - pozytywna samoocena jako poczucie własnej wartości, poczucie kontroli, sprawstwa.
Zdrowie - element somatyczny - stan zdrowia.
→ specyficzne emocje → specyficzny wzorzec reakcji fizjologicznych Relacje osoba-środowisko → ocena → radzenie sobie → specyficzna choroba (gdy sobie nie radzi) |
Jak mierzy się efektywność zmagania się ze stresem? (np.)
Skala Poczucia Sensu Życia.
Skala Poczucia Kontroli Zdrowia.
Skala Poczucia Jakości Życia.
14.01.2009
Style radzenia sobie
Lazarus - styl jest tożsamy ze strategiami.
Strategie poznawcze (8 → 2 zorientowane na problem, 6 zorientowane na emocje).
Taylor - Adaptacja do sytuacji trudnej.
Człowiek dorosły ma tzw. iluzje pozytywne dotyczące efektywności zmagania się z sytuacją trudną, jak też ma pozytywne iluzje co do własnych możliwości. Nazywa to optymizmem dotyczącym powodzenia.
Człowiek musi sobie wypracować mechanizmy obronne. Nadzieja jest związana z nierealistycznym oczekiwaniem.
Poszukiwanie sensu w danym wydarzeniu (np. muszę nabrać przekonania, że zmaganie z chorobą ma sens).
Wsparcie społeczne ma duże znaczenie dla poczucia wewnętrznej kontroli. Jeśli wsparcie społeczne jest zbyt duże to często poczucie kontroli zdrowia jest przenoszone na zewnątrz. Za mało wsparcia - nie mogę sobie wtedy poradzić.
Równanie w dół i w górę. Osoba, aby mieć poczucie własnej wartości ma potrzebę widzenia siebie w pozytywnym świetle. Mechanizm racjonalizujący, związany z samooceną.
Równanie w dół - porównywanie się z osobami najbardziej chorymi.
Równanie w górę - skoro inni sobie poradzili z gorszymi problemami, to ja na pewno też.
Styl radzenia sobie jest bardziej związany z osobowością, strategie z sytuacjami konkretnymi.
Endler, Parker 3 style:
Poznawczy,
Emocjonalny, → każdy po 16 itemów
Unikowy,
Unikowy → czynność zastępcza,
→ poszukiwanie towarzystwa.
Berne
Represja Czujność poznawcza
│───────────────────────────────│
(tłumienie)
Holohan, Moos (1987) poznawcze style radzenia sobie zbliżanie-unikanie odzwierciedlają nie tylko aktywność poznawczą, ale także behawioralną. Skrystalizowanie wymiarów: zbliżanie-unikanie i poznawcze i behawioralne tworzy 4 style radzenia sobie:
Poznawcze zbliżanie - strategia skoncentrowana na różnych aspektach sytuacji, pozytywna interpretacja sytuacji.
Behawioralne zbliżenia- poszukiwanie rady i wsparcia, podejmowanie działań zmieniających sytuację.
Poznawcze unikanie - zaprzeczanie lub pomniejszanie znaczenia sytuacji stresowej.
Behawioralne unikanie - odreagowanie emocji, poszukiwanie zastępczych nagród, rezygnacyjna akceptacja sytuacji.
Kromwe
Poznawcza czujność - wymiar wyraża się we wzmożonym poszukiwaniu informacji o zagrożeniu i przetwarzanie tych informacji.
Poznawcze unikanie - osoba dąży do tego, by uniknąć informacji o zagrożeniu.
Są to dwa odrębne wymiary, a podstawą jest nietolerancja niepewności i nietolerancja pobudzenia.
Styl elastyczny - osoba ma wysoką tolerancję niepewności i wysoką tolerancję pobudzenia emocjonalnego. Osoby te nie są silnie zaangażowane w redukcję napięcia ani niepokoju. W związku z tym potrafią elastycznie dostosować strategię do wymagań sytuacji.
Sztywne unikanie - wysoka nietolerancja pobudzenia, wysoka tolerancja niepewności. Osoby unikają informacji o zagrożeniu.
Sztywna czujność - przez osoby o silnej nietolerancji niepewności, ale tolerancji pobudzenia emocjonalnego. Osoby są nastawione na poszukiwanie informacji o zagrożeniu, aby uniknąć niepewności. Dobrze znoszą stan pobudzenia.
Styl fluktuacji - osoby z wysoką nietolerancją niepewności. Naprzemiennie uruchamiają te style.
Skupienie się na zagrożeniu - niska zdolność kontroli, przekonanie, że to nie ode mnie zależy. (Zmniejszanie zagrożenia, zorientowanie na siebie).
Co wpływa na przewartościowanie?
Najważniejsze pozytywne strategie religijnego radzenia sobie obejmują:
Pozytywną reinterpretację polegającą na przedefiniowaniu stresora poprzez religię jako niezagrażającego i potencjalnie korzystnego.
Reinterpretację możliwości Boga - przedefiniowaniu wizerunku Boga jako mogącego wpłynąć na stresową sytuację.
Współpraca z Bogiem - odzyskiwanie kontroli przez współpracę z Bogiem w rozwiązywaniu problemu.
Poszukiwanie wsparcia duchowego - poszukiwanie wsparcia i bezpieczeństwa w miłości i opiece Boga.
Poszukiwanie wsparcia u duchownych i innych członków wspólnot religijnych.
Pomaganie religijne - udzielanie duchowego wsparcia innym.
Religijne wybaczanie - motywowane religijnie odsunięcie gniewu, poczucia krzywdy.
Do racjonalnych sposobów radzenia sobie ze stresem należą:
Ocena i przeformułowanie sytuacji, zwłaszcza zagrażającej,
Poszukiwanie informacji zarówno o sytuacji trudnej, jak i o sobie samym w związku z daną sytuacją,
Zachowanie mające na celu zmianą sytuacji,
Obrona własnego stanowiska i walka o to, co się chce osiągnąć,
Planowe i systematyczne rozwiązywanie problemów,
Poszukiwanie odpowiednich wzorców zachowań.
Emocjonalne sposoby radzenia sobie ze stresem:
Unikanie i ucieczka - osoba stara się uciekać w świat marzeń, używki (alkohol),
Samoobwinianie (krytykowanie siebie),
Podwyższona samokontrola, niechęć do ujawniania własnych stanów emocjonalnych,
Poszukiwanie wsparcia społecznego.
Czynniki warunkujące radzenie sobie ze stresem:
Osobowość
Samoocena, sterowność, dojrzałość, doświadczenia, poczucie lokalizacji kontroli, wiek, poczucie koherencji, religijność, temperament.
Rodzaj stresora
Zagrożenie-obrona, myślenie życzeniowe lub fatalistyczne, wyzwanie-aktywność, strata-autoagresja.
Okoliczności
Środowisko, wsparcie, praca zawodowa, sytuacja rodzinna, warunki społeczne.
Okres działania stresora i radzenia sobie
Inna jest dynamika zachowań w sytuacji choroby, sytuacji egzaminacyjnej, czy przystosowania do niepełnosprawności.
Znaczenie jakie ma dla osoby dana sytuacja
Proces wartościowania - proces nadawania znaczenia sytuacji stresowej ma związek z światopoglądem człowieka, odnajdywaniem sensu życia.
19.01.2009
Zespół stresu pourazowego
- historia,
- stres urazowy, traumatyczny.
Kryteria diagnostyczne:
Czas pojawiania się
Osoba była bezpośrednio narażona na traumatyczne zdarzenia lub była świadkiem takiego zdarzenia, które spowodowało lub mogło spowodować śmierć lub poważne obrażenia lub zagrażało fizycznej sprawności.
Traumatyczne wydarzenie stale odnawia się w świadomości jednostki w postaci:
- natrętnych przypomnień lub obrazów (charakter wzrokowy lub słuchowy).
- nawracających przykrych snów.
- zachowań i uczuć, jak gdyby zdarzenie ponownie wystąpiło (ciągła niepewność, lęk).
- psychologiczny dystres w zetknięciu się z wewnętrznymi lub zewnętrznymi sygnałami, które przypominają zdarzenie.
- wzmożona fizjologiczna reaktywność na bodźce symbolizujące różne aspekty zdarzenia.
Utrzymuje się uporczywa tendencja do unikania wszelkich bodźców, które kojarzą się ze zdarzeniem i odrętwienie emocjonalne przejawiające się w:
- unikanie myśli, uczuć, rozmów na temat urazu.
- unikanie czynności, miejsc, ludzi, które przypominają uraz.
- niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów odnośnie zdarzenia.
- obniżenie zainteresowań.
- potrzeba chęci uczestniczenia w istotnych dotychczas dla jednostki sferach.
- poczucie odcięcia i obcości wobec innych osób.
- skrócenie perspektywy życiowej.
Występują uporczywe symptomy pobudzenia nie występujące przed zdarzeniem:
- trudności w koncentrowaniu się.
- nadmierna reakcja.
- wzmożona czujność.
- trudności w zasypianiu.
Zaburzenia B, C, D trwają dłużej niż miesiąc.
Zaburzenia spowodowały istotny kliniczny dystres lub pogorszenie się funkcjonowania jednostki w rodzinie, pracy itp.
Metody badania PTSD (zespołu stresu pourazowego)
Zespół PTSD nie występuje u wszystkich osób, które doświadczyły sytuacji traumatycznej.
PTSD, a osobowość (czynniki ryzyka):
neurotyczność, introwersja.
rozbicie podstawowego przekonania i logicznego uporządkowania, bezpieczeństwa, sztywność w nowej orientacji.
zaburzenia lękowe.
zaburzenia antyspołeczne.
podatność na zranienie.
niska samoocena.
nadmierna wrażliwość biologiczna i psychologiczna (utrata przewidywalności i kontroli zdarzenia).
rezultat procesu rewizji schematów poznawczych i zablokowanie adaptacji ich nowej struktury.
cechy osobowości bierno-agresywne, unikające.
- osoby z podwyższoną depresją,
- osoby hipochondryczne,
- osoby zaburzone w funkcjonowaniu społecznym/rodzinnym,
- osoby z zaburzeniami funkcji poznawczych ( uwagi, pamięci),
- niezdolność do kształtowania wizji przyszłości.
PTSD może się ujawnić bezpośrednio po zdarzeniu lub też po jakimś okresie - gdy pewna sytuacja przypomni traumatyczne zdarzenie.
2 lata → okres w którym możemy mówić o PTSD, natomiast po tym okresie przechodzi on w trwałe zmiany osobowości (sfera emocji, poznawcza).
Potrzeba zaznaczenia swojej wartości w różny sposób charakteryzuje DDA.
Niskie poczucie bezpieczeństwa charakteryzuje w większości dzieci z rozbitych rodzin.
Przemoc - wszelkie odmiany złego traktowania członków rodziny, które nie są się w stanie skutecznie bronić
Dotyczy relacji z bliskimi, istnieje nierówny rozkład sił: dziecko-rodzic.
Dochodzi do wykorzystywania aspektu władzy.
Lęk ofiary, ale tez manipulowanie tym lękiem przez sprawcę przemocy. Kwestia nie liczenia się z problemami i potrzebami ofiary.
Uwarunkowania przemocy:
Społeczno - kulturowe,
Miłość romantyczna (brak zrozumienia potrzeb),
Struktura rodziny,
Stresy sytuacyjne,
Doświadczenia rozwojowe sprawców przemocy.
Intencje:
Wymuszanie posłuszeństwa,
Poczucie mocy i przewagi,
Zachowania odwetowe.
Formy przemocy:
Przemoc wobec dziecka,
Przemoc wobec żony/męża,
Przemoc wobec osób starszych/rodziców.
Przemoc wobec dziecka:
Fizyczna
Seksualna - akty pozbawione kontaktu fizycznego,
- akty związane z kontaktem fizycznym z dzieckiem,
- akty fizyczne o znamionach gwałtu.
Ofiary: - przypadkowe
- uczestniczące
Emocjonalna
Zaniedbania
Skutki: Syndrom Dziecka Maltretowanego
Agresywność,
Niepokój, lęk, napięcie,
Ucieczka w świat marzeń, zaprzeczenie sytuacji,
Sprzeczność w zachowaniu i emocjach (ambiwalencja),
Wzmożona czujność,
Podwójne myślenie,
Fragmentaryzacja obrazu siebie,
Psychiczne (lękowe) uzależnienie od rodziców.
Przemoc wobec żony i męża
Fizyczna
- faza narastania napięcia,
- faza gwałtownej przemocy,
- faza miodowego miesiąca.
Emocjonalna
- izolacja ofiary od źródeł wsparcia,
- eliminacja zachowań nie będących pod kontrolą sprawcy,
- zmęczenie, wyczerpanie.
Seksualna
- seksualne zachowania sadystyczne,
- zmuszanie do praktyk seksualnych nieakceptowanych,
- narzucanie liczby kontaktów,
- ośmieszania partnerki,
- zmuszanie do kontaktów kazirodczych, zoofili,
- zmuszanie do akceptacji przez ofiarę innych partnerów seksualnych.
20.01.2009
Skutki przemocy wobec kobiet
Zespół stresu pourazowego DSM III, DSM IV :
Nadmierne pobudzenie związane z uporczywym czekaniem na bezpieczeństwo.
Wtargniecia - ciągłe przeżywanie dramatycznego wydarzenia.
Zawężenie, odrętwienie - zmiana stanu świadomości, sposobu reagowania na sytuację. (Herman)
Syndrom bitej kobiety (w ramach zespołu pourazowego):
Reakcje unikowe (zaprzeczenie, odrętwienie, objawy depresyjne, zmniejszenie zainteresowania światem).
Odtwarzanie doświadczeń urazowych.
Podwyższona pobudliwość - objawy lękowe (płacz, zaburzenia snu, jedzenia, hiperaktywność, zaburzenia obsesyjno - kompulsywne).
Dekompensacja psychiczna - brak integracji osobowości (wszystkie procesy działają oddzielnie).
Poczucie utraty własnej godności, negatywna samoocena.
Zespół wyczerpania walką.
Mechanizmy powstawania związku zależności między ofiarą, a sprawcą.
Wyuczona bezradność - stan wyuczonej bezradności przechodzi w stan
Syndrom sztokholmski - bezwzględne i bezwarunkowe przywiązanie ofiary do sprawcy.
obecność osoby grożącej pozbawieniem życia i przekonaniem, że groźba jest realna.
niemożność uniknięcia sytuacji grożącej.
izolacja od otoczenia.
obecność w zachowaniu się agresora choćby nieznacznych sygnałów zainteresowania i przychylności.
Efekt psychologicznej pułapki - odpowiedzialność za związek, poczucie zainteresowania i szacowanie możliwych strat.
Pułapka lęku - przesadne i nierealne, negatywne wyobrażenia sytuacji odejścia od partnera.
Wzorce reakcji psychologicznych
Emocjonalne: lęk, niepokój natręctwa, zakłócenia, obniżenie poczucia własnej wartości, godności, wstyd, poczucie winy.
Poznawcze: zaburzenia percepcyjne, złudzenia, derealizacja, utrata wewnętrznego przewidywania sukcesów własnych działań.
Behawioralne: tendencje samobójcze, uzależnienia, zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym, zaburzenia osobowości.
Biologiczne: nadmierne pobudzenie fizjologiczne, zaburzenia somatyczne (choroby, infekcje).
Interpersonalne: problemy w związkach z ludźmi, skłonność do przemocy,
doświadczeń traumatycznych, odtwarzanie urazowych zdarzeń.
Przemoc wobec osób starszych
Motywy:
Wzrost zależności ofiary od agresora (choroba, zniedołężnienie, sytuacja socjalno - bytowa).
Wzrost zależności agresora w sytuacji uzależnienia (np. alkoholizm).
Obniżenie kontroli emocji u ofiary w związku z procesem starzenia się i obniżeniem sprawności psychicznej i fizycznej.
Pozostawienie osób starszych poza siecią struktur społecznych.
Pomoc w sytuacji przemocy
Interwencja kryzysowa - dotyczy bezpośrednich skutków urazów.
Psychoterapia - leczenie odległych skutków urazów.
Interwencja kryzysowa
Ocena zagrożenia stanu fizycznego i psychicznego ofiary.
Zrozumienie reakcji ofiary (umożliwienie odreagowania, udzielenie schronienia).
Przywrócenie poczucia kontroli i władzy nad odczuciami i życiem.
Uruchomienie zasobów zaradczych (odwołanie do wcześniejszych skutecznych form radzenia sobie).
Ułożenie planów działań zmierzających do zmiany (uczenie rozpoznawania sygnałów przemocy i wzrostu agresji u sprawcy).
27.01.2009
Ocena stosowanych strategii i stylów radzenia sobie ze stresem
One koncentrują się nie tylko na typologii tych skutków, ale również kształtowaniu zachowań plastycznych, typów sytuacji.
Stosowane sposoby radzenia sobie (2 grupy):
Racjonalne sposoby zmagania się ze stresem:
Ocena i przeformowanie sytuacji, zwłaszcza takiej, która jest sytuacją zagrożenia.
Poszukiwanie informacji zarówno o sytuacji trudnej, jak i o sobie samym w związku z daną sytuacją.
Zachowania mające na celu zmianę sytuacji.
Obrona własnego stanowiska i walka o to co się chce osiągnąć.
Planowanie i systematyczne rozwiązywanie problemów.
Poszukiwanie odpowiednich wzorców zachowania.
Odnoszenie do analogicznych doświadczeń z przeszłości.
Odbieranie rzetelnych informacji zwrotnych dotyczących własnego zachowania i celów.
Dystansowanie się od problemu.
Emocjonalne
Unikanie i ucieczka - osoba stara się uciekać w świat marzeń, używki.
Samoobwinianie (krytykowanie siebie, autoagresja).
Podwyższona samokontrola, niechęć do ujawniania własnych stanów emocjonalnych.
Poszukiwanie wsparcia społecznego (opowiadanie innym o swojej trudnej sytuacji i w związku z tym przyjmowanie wyrazów współczucia, sympatii).
Pozytywne przewartościowanie (dostrzeżenie dobrych stron sytuacji).
Efektywność - funkcje:
Rozwiązanie sytuacji stresowej (obniżenie napięcia).
Redukcja objawów fizjologicznych (ciśnienie, potliwość).
Przywrócenie osoby do przedchorobowych form aktywności (jednak nie zawsze jest to możliwe).
Adaptacja do sytuacji.
Racjonalny czy emocjonalny styl radzenia sobie?
Racjonalne: - w sytuacjach kontrolowanych,
- gdy stres się długo nie utrzymuje.
Emocjonalne: - nie rozwiążemy sytuacji, ale możemy zmienić sposób percepcji.
1