geografia turystyczna. 


W 1.
Geografia turystyczna - zajmuje się studiami i analizą walorów turystycznych, zapotrzebowania, ruchu turystycznego.
Atrakcyjność turystyczna (określonego kraju, regionu, obszaru, miejscowości)
Ocena atrakcyjności turystycznej określonych krajów, regionów, obszarów lub miejskości jest jednym z podstawowych zagadnieniami geografii turystycznej.

Atrakcyjność turystyczna jest pochodną następujących czynników:
* walorów i atrakcji turystycznych,
* dostępności komunikacji,
* zainwestowania turystycznego (zagospodarowanie, infrastruktura),
* stanu środowiska (czystości)

Czynnikiem podstawowym, determinującym rozwój turystyki są walory turystyczne. Ich rozpoznanie i ocena jest jednym z podstawowych zadań geografii turystycznej.
Klasyfikacja walorów turystycznych jest pochodną systematyki ruchu turystycznego, a w tym rozpoznanych motywów uczestnictwa w turystyce.

Na walory turystyczne składają się:
* walory krajoznawcze,
* walory wypoczynkowe (środowisko przyrodnicze),
* walory uzdrowiskowe,
* walory specjalistyczne (np. kajakowe itp.).

Na walory krajoznawcze związane z motywacją poznawczą uczestnictwa w turystyce składają się:
* walory krajoznawcze środowiska przyrodniczego(naturalne),
* walory krajoznawcze dóbr kultury (architektura),
* walory krajoznawcze tradycyjnej kultury ludowej, antropogenicznczne
* walory krajoznawcze współczesnych osiągnięć człowieka,
* walory krajoznawcze upamiętniające miejsca martnologii i walki.

Walory wypoczynkowe to zespół cech środowiska geograficznego warunkujących optymalny wypoczynek.
Punktem wyjścia identyfikacji oceny tych walorów jest potrzeba zaspokojenia fizjologicznych i psychicznych w tym zakresie potrzeb człowieka.

W ocenie przydatności obszarów dla potrzeb turystyki wypoczynkowej przyjmuje się zasadę oceny:
* cech niezbędnych tj. takich właściwości obszaru, które w ogóle determinują jego dla potrzeb turystyki wypoczynkowej.
* cech korzystnych tj. podnoszących, a tym samym różnicujących (jakościowo) przydatność obszaru dla turystyki wypoczynkowej.

Za cechy niezbędne uznaje się:
* brak występowania obszarów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, obszarów składowania odpadów komunalnych i przemysłowych,
* brak występowania źródeł hałasu,
* brak terenów zdegradowanej rzeźby terenu,
* stan środowiska o dopuszczalnych normach zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych, gleb,
* brak zasadniczych przeciwwskazań bioklimatycznych,
* walory estetyczne krajobrazu (to kryterium spełniają obszary o cechach krajobrazu harmonijnego rolniczo - leśnego) w tym obecności szaty leśnej,
* minimum powierzchni obszarów z walorami wypoczynkowymi (kryterium optymalizacji przestrzennego turystycznego łącznie dostosowaniem tzw. strefy penetracji turystycznej).

Za cechy korzystne uznaje się występowania tych elementów składowych środowiska przyrodniczego, które podnoszą przydatność obszarów z walorami dla różnych form turystyki wypoczynkowej, przy czym zestaw tych cech jest zależny od rodzaju strefy krajobrazowej.

I. W strefie nadmorskiej:
* rodzaj brzegu morskiego (klifowy),
* szerokość plaży,
* udział szaty leśnej o większej przydatności turystycznej (do celów penetracji turystycznych),
* urozmaicona rzeźba terenu.

II. W strefie pojeziernej:
* występowanie odpowiednio dużych powierzchniowo i przydatnych dla turystyki naturalnych zbiorników wodnych,
* występowanie cieków wodnych przydatnych dla wędrówkowej turystyki wodnej oraz dla celów kąpieliskowych,
* udział szaty leśnej o większej przydatności turystycznej (do celów penetracji turystycznych),
* urozmaicona rzeźba terenu,
* korzystne warunki śniegowe.

III. W strefie krajobrazowej nizinnej:
* występowanie odpowiednio dużych powierzchniowo i przydatnych dla turystyki sztucznych zbiorników wodnych (np. Jezioro Zegrzyńskie k. Warszawy),
* występowanie cieków wodnych przydatnych dla wędrówkowej turystyki wodnej oraz dla celów kąpieliskowych,
* udział szaty leśnej o większej przydatności turystycznej (do celów penetracji turystycznych),
* urozmaicona rzeźba terenu,
* korzystne warunki śniegowe (Wzgórza Trzebnickie).

IV. W strefie krajobrazowej górskiej:
* urozmaicona rzeźba terenu (wysokości bezwzględne nad poziom morza, wysokości względne [od podnóża, od podłoża], rozciągnięcie terenu, walory widokowe),
* korzystne warunki narciarskie.
* Szata leśna.




13.10.05 r. Wykład II

Korzystne Warunki narciarskie::
Z punktu widzenia turystyki wypoczynkowej narciarstwo należy rozpatrywać z dwóch aspektów jako:
a) narciarstwa śladowe (wędrówki narciarskie),
b) narciarstwa zjazdowe.

Dla narciarstwa śladowego za korzystne warunki uznaje się odpowiednią czatę śnieżną, tj. tzw. śnieg narciarski, określony parametrami:
a) grubość szaty śnieżnej (min. 20 cm na podłożu trawiastym),
b) długość zalegania pokrywy śnieżnej (przy czym ten parametr w przypadku narciarstwa śladowego ma drugorzędne znaczenie).

Dla narciarstwa zjazdowego za korzystne warunki uznaje się odpowiednie warunki śniegowe i odpowiednie stoki narciarskie. Warunki śniegowe określone następującymi parametrami:
a) zaleganie pokrywy ze „śniegiem narciarskim” co najmniej 60 dni (za śnieg narciarski uznaje się pokrywę śnieżną o grubości co najmniej 20 cm, zalegającej nieprzerwanie przez dni. Ten parametr jest najważniejszy, gdyż określa efektywność finansową inwestycji w zakresie urządzeń wyciągowych i kosztów budowy tras zjazdowych),
b) odpowiednie stoki narciarskie, czyli odpowiedniej długości możliwego zjazdu, nachylenia stoków i ekspozycji dosłonecznej.

Na walory specjalistyczne (kwalifikowane) składają się te cechy i elementy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają uprawianie np. żeglarstwa, myślistwa, jeździectwa, wędkarstwa, taternictwa, speleologii, itp.

Na walory uzdrowiskowe składają się wody lecznicze, peloidy (borowiny i muły zawierające sole mineralne), …. I szczególnie korzystne warunki bioklimatyczne.

Dostępność komunikacyjna oznacza możliwość dojazdu środkami komunikacji miejskiej do celu podjętej podróży, czy istniejąca sieć połączeń komunikacyjnych między miejscem stałego zamieszkania turysty a celem jego podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i kolejach turystycznych, umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu do określonych miejsc. Z tego punktu widzenia dostępność komunikacyjną można rozpatrywać w aspekcie:
a) dostępności komunikacyjnej zewnętrznej (gdzie należy uwzględnić również czynnik odległości, czasu dojazdu do obszaru docelowego,
b) dostępności komunikacyjnej wewnętrznej.

Mianem zagospodarowania turystycznego albo bazy materialnej turystyki określa się zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego terenu miejscowości, umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego. Wyróżnia się cztery podstawowe elementy zagospodarowania turystycznego:
a) bazę komunikacyjną (infrastruktura),
b) bazę noclegową,
c) bazę żywieniową (gastronomiczną),
d) bazę towarzyszącą (usługi, sklepy, ośrodki zdrowia).

Za decydujący element zagospodarowania turystycznego uznaje się bazę noclegową (obecnie w myśl ustawy o usługach turystycznych określonej mianem bazy hotelarskiej), jej wielkość (zdolność recepcyjna) jest podstawowym miernikiem zagospodarowania turystycznego. (584 tys.).

Z bazą materialną turystyki wiążą się ponadto następujące określenia:
• urządzenia (baza turystyczna,
• urządzenia (baza) paraturystyczna.

Do urządzeń turystycznych zalicza się te, których podstawową funkcją jest obsługa ruchu turystycznego, do paraturystycznych - obiekty przeznaczone do innych potrzeb społeczno-gospodarczych, z których turyści korzystają jako jedna z grup użytkowników.

We wszystkich strefach krajobrazowych za korzystne walory (podnoszące atrakcyjność obszaru z walorami wypoczynkowymi uznaje się występowanie walorów krajoznawczych, uzdrowiskowych i specjalistycznych).

W przydatności obszarów dla celów wypoczynkowych, podstawowe znaczenie ma szata leśna.
Szata leśna w obszarach wypoczynkowych spełnia dwie funkcje:
a) jako walor krajoznawczy,
b) jako potencjał obszaru penetracji turystycznej o różnych formach.

Stąd o jej znaczeniu (wartości) dla wypoczynku decyduje:
a) wiek lasu (lasy w wieku: młodsze niż 10 lat tzw. „drągowiny” nie powinny być przedmiotem penetracji turystycznych),
b) rodzaj siedliska.

Rodzaje siedliska lasów i ich przydatność rekreacyjno-turystyczna:
• bory sosnowe (jako drzewostany cierniste - przydatne),
• bory świerkowe (jako drzewostany cierniste - o małej przydatności),
• grądy przydatne,
• dsy (jako siedlisko lasów wilgotnych - nieprzydatne),
• łęgi (jako siedliska lasów wilgotnych - nieprzydatne),
• lasy górskie ( o różnej przydatności).

UWAGA - w przypadku dużych kompleksów leśnych, większą przydatnością turystyczną oznacza się strefa brzegowa lasu.

W kwalifikacji naturalnych zbiorników należy uwzględnić:
a) ich wielkość powierzchni,
b) rozwinięcie linii brzegowej,
c) właściwości sfery brzegowej (misy jeziora i sfera nadjeziorczych ze względu na występowanie terenów podmokłych i bagiennych),
d) typ genetyczny,
e) stopień eutrofizacji jezior,
f) stopień podatności jeziora na degradację.

Typy genetyczne jezior:
a) jeziora polodowcowe w tym:
• rynnowe,
• dennomorenowe,
• moreny czołowe,
• oczka polodowcowe,

b) jeziora nadmorskie (lagunowe, np. Janno, Garolno, Łebsko),
c) jeziora krasowe.

Stopień eutrofizacji jezior:
a) jeziora oligotroficzne (o dużej przydatności turystycznej),
b) jeziora eutroficzne (o ograniczonej przydatności turystycznej),
c) jeziora dystroficzne (nie przydatne dla celów turystyki wypoczynkowej).

Wielkość powierzchni jezior i ich przydatność dla różnych form turystyki:
a) jeziora o powierzchni poniżej 20 ha - nieprzydatne,
b) jeziora w przedziale od 20 do 50 ha - wyłącznie dla celów kąpieliskowych, wioślarstwa i kajakarstwa,
c) jeziora od 50 do 100 ha jw. oraz żeglarstwa tzw. małego,
d) jeziora o powierzchni powyżej 100 ha - dla żeglarstwa i innych form jw.

W zakresie turystycznych jednostek przestrzenny używa się najczęściej: region(rejon) turystyczny, miejscowość i szlak turystyczny.

Przez pojecie „regionu(rejonu) turystycznego” rozumie się ogół obszar o wysokich walorach turystycznych, w którym koncentruje się ruch turystyczny. Odznacza się pewną jednorodnością cech środowiska geograficznego oraz wewnętrznymi powiązaniami usługowymi.

Miejscowość turystyczna to jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznych. O typie miejscowości turystycznej decyduje rodzaj walorów turystycznych, pełnione funkcje oraz rodzaj zagospodarowania turystycznego.

Szlak turystyczny (pieszy, kajakowy, wodny, narciarski) to droga lub ścieżka prowadząca przez atrakcyjne obszary, miejscowości i obiekty turystyczne, przystosowania do potrzeb określonych form wędrówek.

Z określeniem podstaw ruchu turystycznego na obszarach, w miejscowościach i szlakach turystycznych wyróżnia się pojęcia:
• chłonności turystycznej (elementy przyrodnicze, obszar leśny, góry),
• pojemności turystycznej.

Chłonność turystyczna terenu (np. fragmentu, użytku zielonego), wyraża naturalną odporność środowiska przyrodniczego na degradację związaną z ruchem turystycznym. Określa ją maksymalna liczba osób (uczestników ruchu turystycznego), która może równocześnie na danym terenie (w określonym przedziale czasu) nie powodując dewastacji i degradacji środowiska. [odkryty]

Pojemność turystyczna obszaru (regionu, rejonu) jest to optymalna liczba osób, która może równocześnie przebywać na danym obszarze, po jego przystosowaniu do tego celu, w warunkach prawidłowego zaspokojenia potrzeb nie powodując negatywnych konsekwencji w walorach turystycznych środowiska przyrodniczego.





20.X. wykład 3
Turystyka to ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem. cechy charakter. turystyki: dobrowolne, poza miejscem zamieszkania, nie w celach zarobkowych
formy turystyki wg. zasięgu i kierunku migracji: a) krajowa- obejmująca podróże mieszkańców po własnym kraju b) przyjazdowa- przyjazdy do danego kraju osób stale mieszkających zagranicą c) wyjazdowa- wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów
3 kategorie turystyki: 1) turystyka wew.-krajowa - obejmująca turystykę krajową i przyjazdową 2) t. narodowa- obejmująca turystykę krajowa i wyjazdowa 3) t. międzynarodowa - obejmuję t. przyjazdową i wyjazdowa
odwiedzający - określa wszystkich podróżnych, których wyjazd łączy się z turystyką wyróżniamy : 1. odwiedzających międzynarodowych i 2. odwiedzających krajowych, 3. turyści odwiedzający przynajmniej przez jedna noc korzystają z noclegów obiektów zakwaterowania zbiorowe lub indywidualnego 4. odwiedzający jednodniowi którzy nie korzystają z noclegów
odwiedzający międzynarodowy- nie uwzględnia sie osób przekraczających granice jako emigranci i imigranci, strefa przygraniczna, pracownicy dyplomaci i ich rodziny 
odwiedzający krajowi- nie zalicza sie mieszkańców kraju podróżujących do innej miejscowości w celu zamieszkania stałego, do innej miejscowości aby podjąć działalność zarobkowa, wynagradzana w tej miejscowości, celem czasowa praca, regularnie lub dostatecznie często podróżują do sąsiedniej miejscowości, która jest miejscem pracy lub nauki.
klasyfikacja celu podróży lub pobytu: 1)wypoczynek ,rekreacja, wakacje 2.) odwiedziny u krewnych i rodziny 3.) podróże w sprawach zawodowych i interesach 4.) podróże w celach zdrowotnych 5.) podróże w celach religijnych, pielgrzymki 6.) inne
turystyka zjawiskiem wieloaspektowym- 1) psychologiczna - udział turystyki w realizacji potrzeb człowieka 2.) społeczna - człowiek w czasie podróży turystycznej zmienia środowisko i nawiązuje kontakty z innymi osobami, turystami. pozostają więzi 3.) kulturowa - element kultury współczesnego świata, życia przekazuje wartości kulturowe spotkanie odmiennych kultur 4. ) przestrzenna - rozwój ruchu turystycznego kształtuje przekształcenia dla potrzeb jego. zmiany owe mogą być korzystne lub degradujące środowisko przyrodnicze i kulturowe 5.) ekonomiczna - gospodarcza działalność mającej przystosowanie do obsługi ruchu turystycznego, źródeł dochodu, powstają nowe dziedziny, transfer środków pieniężnych
Podział T. wg liczy osób uczestniczących- 1. indywidualna, 2. zbiorowa i 3. masowa
wg wieku turystów- 1. dzieci i młodzieży 2.) seniorów
Wg pory roku - letnia i zimowa
wg. sposobu przemieszczania i rodzaju wykorzystywanych środków transport- 1. piesza 2. rowerowa3. motorowa 4. samochodowa 4. kolejowa 5. lotnicza 6. morska
Rodzaju ruchu turystycznego 1.) cel wyjazdu i czas przebywania a) ruch turyst. wycieczkowy ( krajoznawczy) - charakteryzuje sie zmianą miejsca pobytu wzdłuż określonej trasy, co powoduje zmiany świadczonych usług mogą to być: krajoznawcze, profilowane, kulturalno- rozrywkowe, specjalistyczne( w celach szkoleniowych, pielgrzymkach b) R.T weekendowy -wyjazdy sobotnio - niedzielne i świąteczne, polega na jedno lub 2-dniowym wyjeździe w różnych celach c) R.T pobytowy- usługi świadczone w tej samej miejscowości w której przebywamy kilka dni, może to być wypoczynek bierny i czynny, wczasy kolonie dla dzieci i młodzieży, obozy szkoleniowe
Rekreacja- forma działania wybranego dowolnie przez człowieka ze względu na własne przekonania, zainteresowania dla satysfakcji w czasie wolnym lub pracy i obowiązków domowych. jest to definicja nadrzędna do turystyki.
Turoperator- osoba lub instytucja która kupuje usługi turystyczne np. transport, nocleg od innych producentów. zestawione potem w pakiety i sprzedawane klientom bezpośrednio lub pośrednio często jak własne.
Produkt turystyczny- to wszystko z czego korzystają turyści i to co nabywają w formie dóbr i usług np. walory turystyczne dobra materialne, atrakcje turystyczne, odpowiednio zagospodarowane.
geografia turystyki - jest dyscyplina naukowa zajmująca sie badaniem przestrzennego zróżnicowania ruchu turyst. i migracji turyst. jest częścią geografii stosowanej zajmująca się oceną i opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego na potrzeby turystyki.
Turyzm- jest złożonym zjawiskiem obejmującym społeczno- kulturowe, gospodarcze, prawno - polityczne przyrodnicze i przestrzenne uwarunkowania oraz przebieg i następstwo turystyki.


27.10.05 r WYKŁAD IV


Rangę walorów podwyższa ocena walorów tj.: walory krajowe i lista.
Ochroną walorów zajmuje się:
1) Lista światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Na tej liscie znajduje się:
• Kraków (Stare Miasto),
• Oświęcim,
• Warszawa (Stare Miasto),
• Toruń
• Malbork (Zamek krzyżacki)
• Świdnica (kościół pokoju oraz….)
• Białowieski Park Narodowy
Ponadto UNESCO stosuje różne kryteria np. Wenecja, Kanada a Polska
2) Lista dotycząca obszarów przyrodniczych: Światowa Lista Rezerwatów Biosfery:
• Białowieski Park Narodowy,
• Jezioro Śniawry,
• Karkonoski Park Narodowy,
• Park Tatrzański,
• Kampinoski Park Narodowy,
• Karpaty.

W Polsce parków narodowych jest 23, około 1% powierzchni kraju (wielkoobszarowy, najwyższej ochrony).
W Polsce parków narodowych jest 100, około 8% powierzchni kraju.
Parki krajobrazowe to m.in. masyw Ślęży, obszary jezieżycy.

Formy ochrony przyrody:
1) parki narodowe,
2) rezerwaty przyrody,
3) parki krajobrazowe,
4) obszar chronionego krajobrazu,
5)ochrona gatunkowa roślin i zwierząt,
Ochrona indywidualna w drodze uznania za:
6) pomnik przyrody,
7) stanowiska dokumentacyjne,
8) użytki ekologiczne,
9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Park narodowy - obejmuje obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000ha, na których ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu.
Park Brytyjski nie spełnia wymogów parku narodowego.

Użytki ekologiczne - są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie do zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowiska, jak naturalne zbiorniki wodne, śródpolne, śródleśne „ oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, laty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne.

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - są to wyjątkowo cenne fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego i chroni się jedo zachowania jego wartości estetycznych.

Pomniki historii - zatwierdza prezydent RP. W Polsce jest 25 głównie w: Gdańsku, Biskupinie, Gnieźnie (Katedra), Kazmierz Dolny, Kraków, Srebrna Góra, Łęknica.

Historia rozwoju turystyki
• Początki turystyki były już w starożytności. Uznawano pielgrzymki po Egipcie, Indiach.
Cesarstwo Rzymskie - Ostoja, Salema, Piwoli.
Wypoczynkowe, lecznicze (Szwajcaria (Baden), Paryż).
• Średniowiecze - ma charakter pielgrzymkowy (Rzym, Santiago, Jerozolima, Polska(Gniezno));
wyprawy handlowe - Marco Polo, wyprawy turystyczne.
• XIV wiek - Pierwsze obiekty noclegowe oraz cechy osób prowadzących obiekty noclegowe.
• zainteresowanie turystykom, usługami, pierwszy przewodnik w języku franu*XVI wiek Renesans
Pierwszy opis uzdrowiska: Karlowe wary (Karsba) 
• Oświecenie - zainteresowanie turystyka poznawczą; SPA (Belgia), Szwajcaria (Baden Baden)
W 1719 roku Rosja przygotowała akt prawny regulujący zakładanie uzdrowisk. Pojęcie turysta pochodzi z francuskiego. XVII - XVIII w. uzdrowisko w Sudetach, Mariańskie Łaźnie (Czechy).

• II połowa XIX w. rozwinęła urbanizacja, wzrost czasu wolnego. Europa - Lazurowe wybrzeże (Francja), wzrost zagospodarowania turystycznego, Cannes.
W 1841 roku obsługa ruchu turystycznego Thomas Cook, pierwsza wycieczka kolejowa 5.XII.1841 ponadto pierwsze biuro turystyczne na świecie. Pierwsza organizacja społeczna propagująca rozwój turystyki.

• koniec XIX i początek XX wieku. Turystyka tworzy się instytucjonalnie.
W 1910 roku - Międzynarodowa Organizacja Autonomii; wzrost liczby turystów.
W 1904 roku - pierwsza trasa turystyczna (Alpy, Austria)
1914-1918 - 8 godzinny dzień pracy oraz rozwój rekreacji w miejscu zamieszkania, po FW.Ś. wzrost ruchu turystycznego.
1924 rok - 1 olimpiada zimowa we Francji co wpłynęło na rozwój turystyki narciarskiej, rozwój motoryzacji, rozwój infrastruktury drogowej tj. pierwsza autostrada we Włoszech, rozwój budownictwa letniskowego.

• Lata pomiędzy wojenne to dalszy rozwój turystyki (Acapulco, Kuba, Meksyk, Azja, Kambodża).
• Lata 30ste XX wieku - Norwegia, Szwecja, Japonia, francuskie posiadłości w Afryce; turyści ze Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Wielkiej Brytanii.
Rozwój turystyki krajowej, którą zaczęto traktować politycznie.
W 1925 roku Haga (Holandia) - Związek Oficjalnych Organizacji promujących turystykę.

• Lata 50te XX wieku - dynamiczny rozwój turystyki obejmuje turystykę krajową i miedzynarodową.
Turystyka masowa (35); 35 (Sun, sea, send).
Przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne wpłynęły gwałtownie na rozwój motoryzacji, lotnictwa.
• Lata 70te XX weku - rozwój Karaibów Turystyka należy do zjawisk globalnych.

Historia turystyki w Polsce

W rozwoju historycznym turystyki w Polsce można wyróżnić kilka okresów są to:
I okres (do 1873r)
II okres (lata 1873 - 1918)
III okres (lata 1918 - 1939)
IV okres (lata od 1945 - 1989)
V okres (od 1990).

Okres pierwszy obejmuje lata od 1873 roku Jest to tzw. Okres prekursorski, poprzedzający właściwy rozwój form organizacyjnych. Wiąże się on z wędrówkami o charakterze religijnym (pielgrzymki), podróżami dyplomatycznymi i handlowymi w kraju i poza krajem np. Gniezno.
W miarę rozwoju uniwersytetów w Europie, w wieku XIV - XVI coraz większy udział miały wyjazdy młodzieży na studia głównie synów bogaczy (Włochy).
W 1563 roku powstał pierwszy opis wycieczki w Tatry.
XVI - XVII wiek - opisy przez zagranicznych dyplomatów.
Zainteresowanie turystyka wzrasta szczególnie w XIX wieku. Rozwija się wówczas przede wszystkim turystyka o charakterze poznawczym. Wiążą się z nią cele patriotyczne - poznanie ziemi polskich pod różnymi zaborami, umacnianie świadomości narodowej i umiłowania ojczyzny. Podwaliny turystyki poznawczej tworzą:
• S. Staszic - zasłużył się w rozwoju turystyki górskiej, wędrując po Tatrach i Beskidach, zwiedził także wiele innych regionów Polski.
• Julian Ursyn Niemcewicz - odbył liczne podróże po Polsce, Europie i Ameryce.
• Wincenty Pol - geograf i poeta. Odbył on wiele podróży po ziemiach polskich docierając m.in. do Sudetów i stając się pierwszym polskim badaczem tych gór. Jego prace naukowe i utwory literackie (m.in. „Pieśń o ziemi naszej”) przyczyniły się do popularyzacji walorów turystycznych Polski.
• Inni: Ludwik Kondratowicz (Władysław Syrokomli), Ludwik Zejszner (badacz Beskidów), Bohusz Zygmunt Stęczynski (m.in. popularyzator Karkonoszy), Oskar Kolberg (autor wielotomowej pracy „Lud i jego obyczaje”), Józef Piotr Pompa.


3.11.05r.Wykład 5,6

1. Okres drugi (lata 1873-1918)
Okres ten nazywany jest okresem kształtowania się ideowych i organizacyjnych podstaw Polskiej Turystyki i Krajoznawstwa.
• Pierwsza organizacja polska turystyczna powstała w 1873r. na terenie Galicji. Przejęła nazwę Towarzystwa Tatrzańskiego, z określeniem Galicyjskie w pierwszych miesiącach po powstaniu, Polskie od 1919roku. Celem Towarzystwa były badania naukowe Karpat (w szczególności Tatr i Pienin) i popularyzowanie wiadomości o nie tworzenie warunków do uprawiania turystyki w górach, ochrona przyrody wspieranie „przemysłu górskiego”(wytwórczość miejscowych górali). Rok 1873 traktuje się jako datę przełomową, początek zorganizowanej turystyki polskiej. Zawdzięcza się jemu szybki rozwój tatrzański region turystyczny. Tatry stały się jednym z głównych obszarów turystycznych ziem polskich, a Zakopane najważniejszą miejscowością turystyczno-uzdrowiskową. Dopiero w późniejszy okresie akcja zagospodarowania turystycznego objęła także inne obszary karpackie. Zajęło się wybudowaniem schronisk górskich na Morskim Oku, schroniska w Karpatach Wschodnich.
Sławni ludzie: T. Małbyński, W. K. Rodzikowski, K. Hetmajer, Asnyk, M. Karłowicz, generał M. Zaruski.
• Druga Głowna organizacja turystyczna na ziemiach polskich, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, powstała w Warszawie w 1906r. z inicjatywy Aleksandra Janowaskiego. Był twórcą przewodnika wycieczek po kraju. Organizacja ta postawiła sobie za cel „… zbieranie wiadomości krajoznawczych i szerzenie ich wśród ogółu oraz gromadzenie zbiorów naukowych, dotyczących ziem polskich, organizowanie wycieczek po kraju…………………………………………………………………………
Historycznymi i osobowościami przyrody”. Działacze: L. Sawicka, K. Kulwiecz,(przewodnik wydawnictwo: Ziemia). Opisy krajoznawcze oraz propagowanie turystyki górskiej.
Powstały inne organizacje na ówczesnych ziemiach polskich : Akademicki…….. turystyczny.
Paraorganizacje : pierwsze drużyny skautowe 1911r. (Lwów)

Oprócz turystyki poznawczej, a także kwalifikowanej, rozwijała się nadal turystyka wypoczynkowa. Na rozwój miejscowości turystycznych na przełomie XIX i XX duży wpływ wywarła komunikacja kolejowa. Miejscowości uzyskujące połączenia kolejowe (np. Zakopane w 1899r., Krynica w 1911r., Karpacz w 1895r., Szklarska Poręba w 1902r., Kudowa w 1905r.) ratowały z reguły znaczny wzrost ruchu turystycznego.

2. Okres Trzeci (lata 1918-1939)
Okres ten nazywa się okres instytucjonalizacji polskie turystyki.
Wchodziło w życie polskie osadnictwo.
Ruch wycieczkowy koncentrował się na obszarach górskich (przede wszystkim w rejonie krakowskim) i nadmorskich w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Gdyni, Poznaniu, Lwowie i Wilnie. Pod koniec lat 30-stych w ruchu wycieczkowym w Polsce uczestniczyło już 2-3mln osób rocznie,
Podstawową formę wypoczynku stanowiły wjazdy do uzdrowisk i letnisk. Ruch uzdrowiskowo-letniskowy koncentrował się głównie w Karpatach.
• W 1919r. Ministerstwo Robót Publicznych, potem Ministerstwo Komunikacji (M. Orłowicz)
• Łączenie rozproszonych organizacji: Polskie towarzystwo Podolskie, Żydowskie towarzystwo krajoznawcze
• 1927r. Związek polskich towarzystw turystycznych
• 1926r Stowarzyszenie Polskich Stronnictw Młodzieżowych
• 1923r. Założono biuro podróży „orbis”
• 1929r. Założono Polskie linie lotnicze LOT
• 1935r. powstała Liga Papiernicza Turystyki. Do jej zadań należało gromadzenie funduszy, organizowanie popieranie i podejmowanie budowy obiektów sprzyjających rozwojowi turystyki, organizowanie i popieranie imprez turystycznych, działalność wydawnicza, szkolenie kadr turystycznych. Doprowadziła do wybudowania kolejek na Kasprowy Wierch, na Gubałówkę i na Górę Parkową w Krynicy oraz zbudowała kilka schronisk i hoteli turystycznych.
• 1935r. Powstało Robotnicze Towarzystwo Turystyczne dające początek turystyce robotniczej
• 1937r. powołano Spółdzielnię Turystyczno-Wypoczynkową „Gromada” Sprzyjały rozwojowi turystyki ustawy: o czasie pracy. Uzdrowiska stały się własnością państwa.
• 1937r. Powstało Centralne Biuro Wczasów, które oferowało tańsze wyjazdy.
Dużą rolę w propagowaniu turystyki odgrywała prasa.


3. Okres czwarty (lata 1945-1989)
Okres ten nazywa okres rozwoju i dominacji turystyki socjalnej.
Istotną rolę w utrzymaniu i rozwoju bazy noclegowej odegrały związki zawodowe, którym powierzano organizację interesów pracowniczych. W 1949r. ustawą sejmową powołano Fundusz Wczasów Pracowniczych (FWP), który stał się wyspecjalizowaną instytucją związków zawodowych w zakresie turystyki socjalnej. W 1950r. baza noclegowa FWP liczyła ok. 38,2ys. miejsc.
Bezpośrednio po wojnie wznowiły swoją działalność Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Krajobrazowe. W 1950r. nastąpiło połączenie tych dwóch organizacji i powołano Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajobrazowe (PTTK).
Do 1949r. w Ministerstwie Komunikacji była turystyka. W 1952r. powołano Komitet ds. Turystyki przy Prezesie Rady Ministrów. Przybierał on różne nazwy m. in. Koordynacja działań inwestycyjnych.
• Hotel Panorama powstał, ale został zburzony. Na jego miejscu powstał nowy Panorama II
• Wznowił działalność biura Orbis i Gromada, ponadto turystyka, Juwentur.
• 1959r. Górskie Pogotowie Ratunkowe
• W ruchu turystycznym dynamiczny rozwój turystyki świątecznej.
• 1962r. Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej
• Lata 70-te XX wieku rozwija się turystyka komercyjna
• 1960r. utworzono Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki
• Lata 70-te zliberalizowano przepis celno-dewizowe. W latach 1970-1972 do Polski przyjechało 2mln. turystów, za granicę 80 tys. Polaków. Ponadto rozwinęła baza noclegowa często o niskim standardzie.
• Szerzenie Polskich Hoteli Turystycznych
• 1972r. Instytut Turystyki
W następnych latach turystyka znalazła się w sferze działania dwóch centralnych urzędów - Komitetu dla Młodzieży i Kultury Fizycznej oraz Ministerstwa Rynku Wewnętrznego.

4. Okres piąty po1989r.
Okres nazwano: Okres transformacji ustrojowej.
Wprowadzono zasady gospodarki wolnorynkowej.
Część gestów turystycznej bazy noclegowej stanęła w obliczu bankructwa. Następuje restrukturyzacja bazy turystycznej, uwzględniająca przejście od modelu turystyki socjalnej do modelu turystyki komercyjnej.
Obiekty zostały przekazane gminom. Zmiany w zakresie działalności: przekształcanie w spółki. Weszły na rynek prywatne obiekty noclegowe. Większość prywatnych obiektów noclegowych.
• W 1991r. utworzono Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki
• Ranga Departamentu Turystyki- Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
• Organizacja promocji i rozwoju - pozarządowe posiadające struktury regionalne
• W 1997r. Program Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego, ale do dzisiaj niezrealizowano (fundusze Unii) 
• Uchwalenie ustawy o usługach turystycznych: baza noclegowa.
• Po 1989r. wzrósł ruch turystyczny zagraniczny
• Od 1999-2000r. spadek przyjazdy do Polski, zaś od 2004r. ruch przejazdowy wzrósł
• Ruch krajowy w 1957r. ponad 14mln osób, 2004r. 11,8mln osób


Struktura organizacyjna Turystyki w Polsce/System obsługi ruchu turystycznego

Elementy systemu organizacyjnego turystyki w Polsce
1. Sektor gospodarczy (biura podróży, baza noclegowa, przewoźnicy, piloci i przewoźnicy, inne podmioty)
2. Administracja publiczna (administracja państwowa, samorządowa, POT, ROT, LOT (Lokalne Organizacje Turystyczne)
3. Samorząd gospodarczy i organizacje zawodowe
4. Organizacje pozarządowe, szkolnictwo zawodowe

Sektor gospodarczy turystyki
• Biura podróży (ustawa o usługach turystycznych z 29.VIII. 1997r z późn. Zmianami)
• Baza noclegowa (ustawa j. w.)
• Przewoźnicy (transport kolejowy, drogowy, lotniczy, wodny)
• Piloci na terenie kraju, za granicą( ustawa j.w.)
• Przewodnicy górscy, miejscy, terenowi (ustawa j.w.)
• Inne podmioty (zarządzający atrakcjami, gastronomią wypożyczalnie, porty jachtowe, centra, baza rekreacyjno-sportowa, informacja turystyczna, producenci sprzętu turystycznego, inne)

Podział funkcjonalny przedsiębiorstw turystycznych
a.) przedsiębiorstwa transportu turystycznego zajmujące się przemieszczaniem turystów od miejsca ich pobytu turystycznego i z powrotem oraz różnym zakresie w ramach danego obszaru turystycznego
b.) przedsiębiorstwa eksploatujące zakłady hotelarskie i gastronomiczne- zapewniające turystom noclegi, usługi żywienia, oraz inne związane z pobytem w tych jednostkach.
c.) Biura podróży - występujące w roli pośrednika między podmiotami gospodarczymi świadczącymi usługi turystyczne, w roli organizatora imprez turystycznych oraz jednostki świadczące usługi własne.
d.) Przedsiębiorstwa uzdrowiskowe- zapewniające usługi związane z leczeniem i pobytem osób w obiektach uzdrowiskowych
e.) Przedsiębiorstwa usług sportowo-rekreacyjnych - których działalność pozwala na rozwijanie wśród turystów aktywności fizycznej w zakresie określonym przez charakter i funkcje danego obszaru.

Minister Gospodarki i Pracy (Minister właściwy d/s turystyki). W ministerstwie sprawy turystyki umiejscowione są w Departamencie turystyki. Nadzoruje on działalność Polskiej Organizacji Turystycznej i Instytutu Turystyki.

Zakres działania ministra właściwego ds. turystyki 
• Sprawy zagospodarowania turystycznego kraju
• Mechanizmy regulacji runku turystycznego
• Przygotowanie rozwiązań systemowych stymulujących rozwój turystyki 
• Wzrost atrakcyjności krajowego produktu turystycznego
Departamentu Turystyki:
• Opracowywanie i monitorowanie realizacji programów w zakresie turystyki
• Prowadzenie spraw związanych z zagospodarowaniem przestrzennym kraju w zakresie turystyki i wypoczynku
• Podejmowanie działań mających na celu ochronę konsumentów usług turystycznych
• Prowadzenie spraw związanych ze sprawozdawczością statystyczną w turystyce
• Dokonywanie oceny funkcjonowanie sektora usług turystycznych
• Prowadzenie Centralnego Rejestru Zezwoleń (biura podróży)
• Podejmowanie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności polskiej oferty turystycznej
• Prowadzenie spraw związanych z pozyskiwaniem zagranicznych i krajowych środków finansowych na rozwój turystyki
• Nadzór nad Polską Organizacją Turystyczną




Administracja rządowa szczebla wojewódzkiego

a.) reglamentacja prawna biura podróży występujących w roli:
• pośredników turystycznych
• organizatorów imprez turystycznych 
(wydawanie zezwoleń, działalność kontrolna, przekazywanie informacji do Centralnego Rejestru Biur Podróży, cofanie zezwoleń, realizacja roszczeń finansowych z funduszy gwarancyjnych).
b.) procedura zaszeregowania rodzajowego i kategoryzacji obiektów hotelarskich oraz ich ewidencja ( rozpatrywanie wniosków o zaszeregowaniu i kategoryzacji następujących rodzajów obiektów hotelarskich: hoteli, moteli, pensjonatów, domów wycieczkowych, schronisk, schronisk młodzieżowych i campingów, wydawanie decyzji administracyjnych o zaszeregowaniu i kategoryzacji, prowadzenie ewidencji tych obiektów, kontrola przestrzegania norm zaszeregowania i kategoryzacji)
3.) reglamentacja prawna uprawnień pilotów wycieczek i przewodników turystycznych
• rozpatrywanie wniosków na prowadzenie szkoleń (jednorazowe i stałe)
• na drodze decyzji administracyjnej wyrażanie zgody na szkolenie pilotów wycieczek i przewodników turystycznych
• kontrola przeprowadzanych szkoleń
• powoływanie (na okres kadencji komisji egzaminacyjnych ds. pilotów wycieczek i przewodników turystycznych)
• nadawanie uprawnień pilotów wycieczek i przewodników turystycznych
• prowadzenie ewidencji pilotów wycieczek i przewodników turystycznych
• zawieszanie i pozbawianie uprawnień pilotów i przewodników

Zadanie w zakresie planowanie przestrzennego w skali regionalnej

Administracja samorządowa
Samorząd wojewódzki: sejmik
Podstawowe zadania: kultura, modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, gospodarka wodna, transport zbiorowy i drogi publiczne, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, bezpieczeństwo publiczne, przeciwdziałanie bezrobociu.

Administracja samorządowa
Samorząd powiatowy: Rada powiatu
Podstawowe zadania: kultura, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi, gospodarka nieruchomościami, administracja architektoniczno-budowlana, gospodarka wodna, ochrona środowiska i przyrody, kultura fizyczna i turystyka, transport zbiorowy i drogi publiczne, ochrona praw konsumentów, bezpieczeństwo publiczne, przeciwdziałanie bezrobociu.
Administracja samorządowa
Samorząd gminny: Rada Gminy, Urząd Gminy
Zadania: Ład przestrzenna, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody, gospodarka wodna, gminne ulice, drogi itp. Kultura, transport lokalny, kultura fizyczna i turystyka ( w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe), zieleń gminna i zadrzewienia, współpraca z organizacjami pozarządowymi.
Samorząd gminny: w celu realizacji swych ustawowych zadań samorząd gminny mają tworzyć/współtworzyć związki gmin, fundacje i inne instytucje przewidziane prawem.

Samorząd gospodarczy w turystyce:
• Polska Izba Turystyki - reprezentuje interesy gospodarcze swoich członków, przyczynie do rozwoju turystki, działa w kierunku podnoszenia rozwoju obsługi, organizuje kształcenie, działa w zakresie promocji, zajmuje się sprawami legislacyjnymi, zrzeszanie się biur podróży 
Ponadto system rekomendacji, który gwarantuje wysoki poziom usług. Kadencja trwa 3 lata i może zostać przedłużona. Udział dobrowolny.
Ważny jest certyfikat ze znakiem logo Polskiej Izby Turystyki. Jest przyznawany na 1 rok oraz stanowi dla klientów znak solidności biura.
• Rola Koordynacyjna Izb Turystycznych (w tym regionalne Izby Turystyczne)
• Izba Gospodarcza „Polskie Zrzeszenie Hoteli”
• Polska Izba Hotelarska
• Polska Izba Gastronomii

Stowarzyszenia ( organizacje zawodowe)
Wyróżniamy stowarzyszenia:
1.) Organizacje zawodowe
2.) Organizacje pozarządowe (stowarzyszenia)

Ad.1. Organizacje zawodowe
• Polskie Zrzeszenie Hoteli
• Polskie Stowarzyszenie Hotelarstwa i Turystyki
• Stowarzyszenia Zawodowe, w tym Stowarzyszenie przewodników i pilotów
• Ogólnopolskie Stowarzyszenie Szefów kuchni i Cukierni
• Stowarzyszenie Somelierów Polskich (Somelierzy- znawcy win)
• Stowarzyszenie Polskich Barmanów
• Klub Szefów Kuchni

Ad.2. Organizacje pozarządowe
Zadania Polskiej Organizacji Turystycznej (Ustawa o POT (Dz.U.62 poz, 689 z 1999roku).
POT powstało w 2000roku
• Promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie
• Funkcjonowanie i rozwój systemu informacji turystycznej
• Inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej
• Inspirowanie tworzenia regionalnych, lokalnych organizacji turystycznych oraz współdziałanie z nimi
• Współpraca z:
1. organami administracji państwowej
2. jednostkami samorządu terytorialnego
3. regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi
4. organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorstw w dziedziny turystyki w tym samorządu gospodarczego i zawodowego oraz stowarzyszeniami działającymi w tej dziedzinie
5. polskimi przedstawicielstwami za granicą
Prezes POT-u : Kozłowski (w zakresie turystyki)

Zadania realizowane są przez:
• wydawnictwa promocyjne
• krajowe i zagraniczne targi turystyczne (Berlin)
• organizowanie imprez i konkursów promocyjnych Światowego Dnia Turystyki
• organizowanie study tour, study Press i imprez objazdowych
• pomoc w uzyskiwaniu środków Linii Europejskiej i w realizacji inwestycji turystycznych
• organizację szkoleń w zakresie rozwoju współpracy regionalnej, doskonalenia polskiego produkty turystycznego rozwoju infrastruktury turystycznej, systemu informacji turystycznej.
• Współpracę w zakresie prowadzenia badań i analiz marketingowych na szczeblu regionalnym.
Zadania regionalnych: lokalnych organizacji turystycznych są podobne

Organizacje pozarządowe (Stowarzyszenia w turystyce)
• Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajowe (PTTK); (baza noclegowa itp….)
• Polskie Stowarzyszenie Turystyki (Ekspercka organizacja) lata 90-te
• Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (tania baza noclegowa)
• Polska Federacja Campingu i Caravaningu 
• Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” (utrzymanie pewnego poziomu usług, kategoryzacje charakter dobrowolny)
• Regionalne Stowarzyszenia agroturystyczne
• Stowarzyszenie konferencji i kongresów w Polsce (Targi turystyczne w Warszawie i Poznaniu)
• Niektóre związki sportowe (PZŻ, PZA, PZ Kaj.)
• Organizacje turystyczne i kluby turystyczne
• Regionalne i Lokalne organizacje turystyczne i krajobrazowe


Wykład 7

Potrzeby człowieka i motywacja turystyczna

Potrzeby człowieka - hierarchia A.Maslow
Najwyższa - potrzeba samorealizacji - rozwój własnych możliwości (turystyka treści życia)
- potrzeba szacunku - ocena własnej wartości (np. uznania, sławy, dominacji)
- potrzeba społeczna - wyjazdy, wędrówki, przeżycia emocjonalne, konferencje i szkolenia
- potrzeby bezpieczeństwa - opieka oparcie, przyjazne środowisko, miejscowość, region, kraj.
Najniższa - potrzeby fizjologiczne (egzystencjalne) - pragnienie, wypoczynek, aktywność, ruch.


Potrzeba - to brak czegoś. Z potrzeb wynikają motywacje. Motywacje mają charakter:
1)wewnętrzne - z naszych potrzeb; odczuwamy jakiś brak.
2)zewnętrzne - wynikające z upływu reklamy.

Motywacje:
I) motywacje odnowy sił fizycznych - wypoczynek, leczenie sanatoryjne, rekreacja ducha.
II) Motywacje odnowy sił psychicznych i duchowych - wyłamanie z izolacji dnia powszedniego, rozrywka, relaks, poszukiwanie przygody.
III) Relacje personalne - poszukiwanie towarzystwa i kontaktu.
IV) Ucieczka od cywilizacji i powrót do natury
V) Motywacje kulturowe:
1) chęć poznania nowych miejsc, kraju, języka.
2) Zainteresowanie się sztuką,
3) Motywy religijne
VI) prestiż i status społeczny - własny rozwój, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, chęć zdobycia uznania, poważania, wzrost autorytetu, sporty ekstremalne.

Zmiany preferencji w turystyce:
1) dążenie do osiągnięcia tężyzny fizycznej
2) sposób bycia (unikanie stresu, hobby)
3) dążenie do kontaktu w małych grupach (unikanie samotności)
4) czyste środowisko i kontakt z przyrodą


Czynniki rozwoju turystyki:
1) motywacja
2) procesy demograficzne (wzrost liczby ludności, co ma wpływ na popyt, wydłuża czas trwania życia oraz wzrost liczny osób w wieku produkcyjnym)
3) postęp naukowo-techniczny (rozwój edukacji, doskonalenie środków transportu)
4) urbanizacja (miasta są źródłem ruchu turystycznego; przenoszenie miejskiego stylu życia, nawyków na wieś; uciążliwość życia w miastach)
5) wzrost zamożności społeczeństwa (styl zachowań, zróżnicowany charakter życia)
6) poziom usług turystycznych (poziom cen, konkurencyjność)
7) informacja i reklama (prasa, radio, telewizja, propaganda, perswazja)
8) polityka turystyczna państwa (poszukiwanie optymalnego zaspokojenia potrzeb: licencje, koncesja, przepisy transportowe, celne; ochrona zabytków; ochrona środowiska naturalnego; popieranie turystyki krajowej)
9) pokój międzynarodowy oraz stabilizacja kraju
10) aktywność turystyczna (zainteresowanie krajem, regionem, dostępność komunikacyjna)
11) Czas wolny - działalność turystyczną podejmujemy w czasie wolnym; przeznaczenie dobrowolne
Wyróżnia się czas wolny:
- krótki (dzień roboczy: minuty, godziny)
- średni czas wolny (weekend)
- długi czas wolny (ilość dni: urlop, ferie, wakacje)

Procesy skracania czasu pracy i wzrostu czasu wolnego nastąpiły w XIX i XX wieku.
Wyróżnia się:
1) skracanie godzin pracy w ciągu dnia
2) skracanie godzin pracy w ciągu tygodnia (wolne soboty-lata 70-te)
3) wprowadzanie powszechnego ustawodawstwa urlopowego; jako pierwsza wprowadziła Austria-1919r., potem Polska-1922r.(urlopy płatne)
4) wprowadzanie powszechnego ustawodawstwa emerytalnego

Polska - 5 wzorów podróży:
1) wakacje w domu, krewnych lub znajomych
2) wakacje letniskowe w pokojach gościnnych (kwatery prywatne)
3) wakacje wczasowo-pensjonatowe
4) wakacje wędrowne i kempingowe
5) wyjazdy zagraniczne

Polska - modele wypoczynku:
I) spędzanie czasu w sposób rozrywkowy (dyskoteki, kasyna)
II) kontakt z naturą

Relacja turysty z kulturą danego kraju:
1) zorganizowany turysta masowy (poznaje kraj z okien autokaru, słaba wiedza o kraju)
2) indywidualny turysta masowy (podróżujemy wg własnych planów, standardowymi trasami; wiedza schematyczna)
3) eksplorer - zwiedzanie, odkrywanie, penetracje obszarów; poszukujący nowe trasy, ale nie rezygnujący z podstaw komfortu
4) drivter - typ podróżnika dążący do pełnej integracji z kulturą i narodem, kosztem rezygnacji z własnych przyzwyczajeń

Dominujący motyw wyjazdu:
1) zorientowanych hedonistycznie: rozrywkowo, przeżycia.
2) Poznanie subkultury
3) Kontakt z przyrodą/naturą
4) Zaliczający jak najwięcej miejsc w krótkim czasie (1-Amerykanie, 2-Niemcy)

Różne formy turystyki:
I) turystyka masowa - obejmuje różne formy turystyki, uczestniczyć mogą wszyscy, nie ma specjalnego wyposażenia, tryb czynny lub bierny; okres letni (VI-IX), szczyt 1-y lipiec, 2-gi zima, pobyt nad morzem (Polska 32% krajowego ruchu ogółem)
II) turystyka uzdrowiskowa (zdrowotna) - pobyt w uzdrowiskach, znaczna koncentracja miejsc uzdrowisk, największe: góry, wyżyny, zaś mniej nad morzem. - Odwiedzający to głównie kuracjusze, wśród k. jest więcej kobiet niż mężczyzn (osoby starsze)
- funkcja - wypoczynkowa: rozrywkowa
- cecha - mała sezonowość ruchu turystycznego, wzrost 3-4% rocznie.


WYKŁAD VIII 

Formy turystyki c.d.

3. Turystyka religijna 
Cele religijne i pielgrzymkowe zaliczane są do podróży turystycznej, ruchu turystycznego zgodnie z zaleceniami. Pielgrzymki to początek turystyki, głównie powinność danej religii.
Jedni twierdzą, iż należy odróżnić pielgrzymki od podróży religijnych.
Pielgrzymki odbywają się np. do sanktuariów. Celem migracji są modlitwy. Trasy pielgrzymek omijają większe miasta. W turystyce religijnej głównym celem wyjazdu są motywy religijno-poznawcze. Nazwa oficjalna to TURYSTYKA PIELGRZYMOWO-RELIGIJNA.
Szacuje się, iż około 220 mln osób rocznie uczestniczy w tego rodzaju turystyce. 150 mln osób to chrześcijanie.
Światowym ośrodkiem pielgrzymek jest Watykan, gdzie rocznie przybywa około 8 mln osób. W Polsce tego typu ośrodkiem jest Klasztor na Jasnej Górze (Częstochowa), gdzie rocznie przybywa około 6-7 mln osób rocznie. Bazą turystyczną jest także Licheń.
Rozwój tego typu turystyki powoduje zmiany w miejscowościach (przekształcenie miejscowości, rozwija się „biznes”). W Polsce ponadto odbywają się kongresy religijne. 

4. Turystyka motywacyjna- incentive
Powstała po transformacji ustrojowej. Polega na tym, że za osiągnięcia pracowników fundowane są im nagrody w formie podróży turystycznej. Ma to na celu zwiększenie dalszej motywacji pracowników, integracji załogi, podniesienie lojalności wobec firmy oraz budowanie tożsamości z firmą.

Oferta usług o wysokim standardzie (różnorodna rekreacja).
Organizowana poza szczytem turystycznym. Głównie w Europie i USA. Zależy ona od koniunktury gospodarczej. Ponadto korzystnie wpływa na jakość stosunków międzyludzkich w firmie. Jest to turystyka grupowa. Dotyczy ludzi o specyficznych upodobaniach- oryginalność programu. Źródłem finansowania powinno być samofinansowanie. Mogą być zyski wypracowane przez ...?...

5. Turystyka kongresowa
Zebranie o charakterze sesji plenarnej. Odbywa się co kilka lat i uczestniczy w nim kilka tysięcy osób. Uczestnictwo dostępne jest dla wszystkich, a wyniki kongresów są szeroko publikowane. Ma zasięg krajowy lub międzynarodowy.
W Polsce odbywają się kongresy mniejsze: konferencje, zjazdy, sympozja. 
▪ Rozwój tego rodzaju turystyki jest efektem postępu, stosunków politycznych i międzynarodowych. Na początku kongresy odbywały się w : USA, Francji, Niemczech.
▪ Zróżnicowane, wysoko standardowe infrastruktury- ośrodki, duże miasta. Powstają nowoczesne centra kongresowe: biura podróży, przedsiębiorstwa, obiekty kulturalne, kluby, gabinety odnowy biologicznej. Następuje łagodzenie ruchu turystycznego (poza sezonem turystycznym). Występuje tzw. efekt mnożnikowi, gdyż często uczestnicy pozostają na dłużej.
▪ 60% kongresów odbywa się w Europie. Główne ośrodki to miasta zachodnie: Paryż, Londyn, Genewa, Bruksela, Wiedeń.
▪ W Polsce mniejsze centra kongresowe to Warszawa i Kraków.


6. Turystyka biznesowa
Rozwój tego rodzaju turystki nastąpił od lat `90tych. Zależy od warunków ekonomicznych i od koniunktury gospodarczej. Trudno określić rozmiary tego typu turystyki- brak danych statystycznych. Źródłem tej turystyki: Hotel, biznes klasa. Na świecie udział tej turystyki wzrasta. Ponadto wymaga wysokiego standardu usług(????).
W Polsce udział tego rodzaju turystyki także wzrasta. Wiąże się to z rozwojem kraju i inwestycjami zagranicznymi. W 2004 roku udział segmentu: interesy i sprawy służbowe wyniosły 26% ogółu ruchu turystycznego Polski. Dominują przyjazdy z krajów starej UE. 

7. Turystyka handlowa
specyficzna cechą tej turystyki jest fakt, iż uczestnicy rzadko korzystają z hoteli, restauracji, szczególnie w strefie przygranicznej (zachodniej, południowej i wschodniej).
▪ Paryż, Wenecja
▪ Strefy wolno cłowe
▪ Zakupy turystyczne: Kazimierz Dolny, Kropówki.

Turystyka patologiczna
▪ Turystyka alkoholowa (San Marino, Andora)
▪ Turystyka erotyczna (prostytucja): Tajlandia, niektóre kraje Afryki
▪ Turystyka homoseksualna
▪ Turystyka aborcyjna
▪ Turystyka narkotykowa

8. Turystyka krajoznawcza/ poznawcza
Realizujemy cele krajoznawstwa (?????)
Krajoznawstwo - poznanie własnego kraju lub innych krajów.
Wyróżniamy:
1) poznanie bezpośrednie- np. turystyka
2) poznanie pośrednie- interesujemy się tym (przewodniki, reportaże, media, radio, telewizja, internet)

Celami turystyki krajoznawczej są: walory przyrodnicze, walory antropologiczne
Funkcje: wychowawcze, a przede wszystkim kształcenie.
Uczestnicy tej turystyki głównie: kraje europejskie i pozaeuropejskie.

9. Turystyka kwalifikowana

▪ jest aktywna
▪ ma określone predyspozycje, sprawność fizyczna (kondycja), umiejętność posługiwania się określonym sprzętem, odpowiedni stan zdrowia.
▪ Jest kwintesencją współczesnej turystyki. Uczestnictwo decyduje o postępie, zmniejszeniu aktywność fizycznej społeczeństwa. Poprawić może właściwa aktywność fizyczna.
▪ Zbliżenie do sportu; różni się tym, że sprzyja osiąganiu celów krajoznawczych.
▪ Nie sprowadza ona jedynie do oddziaływania wychowawczego.
▪ Funkcje: wychowawcza, aktywność fizyczna.
▪ Mogą uczestniczyć wszyscy, łączy ich pokonanie przestrzeni.
▪ Napotyka ona na trudności gdyż pojawia się forma extremalna. Formy extremalne:



14 form extremalnych turystyki przygodowej
1. bungee jump
2. jump dream
3. cannoning
4. snowboarding
5. downhill
6. zorbing
7. hydrospeed
8. rafting
9. wakeboarding
10. kneeeboarding
11. kitboarding
12. valleysurfing
13. mountainboarding
14. B.A.S.E. jumping

Te 14 form extremalnych należy do turystyki przygodowej.

▪ Rodzaje turystyki kwalifikowanej:
1. piesza, nizinna, górska
2. wodna, kajakowa, nurkowanie
3. narciarska: zjazdy, wędrówki
4. kolarska/rowerowa
5. motorowa
6. spelekologiczna (?)
7. jeździecka
8. wędkarska
9. myśliwska
10. wspinaczkowa/skałkowa
▪ może być w formie indywidualnej lub zbiorowej
▪ propagowaniem zajmuje się Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTK)
▪ można wyróżnić
• formę kempingową- popyt na zagospodarowanych miejscach
• karawanowa/karawningowa- wędrówka z jednego miejsca na drugie
▪ jest wolny wybór miejsca
▪ popularna w USA, Kanadzie, krajach zachodnio europejskich.


Wykład 9
Turystyka morska - uczestniczy w niej dużo ludzi (2-3 mln osób). Polska - nie, świat - tak
Crusing - nie tylko rejsy przybrzeżne, ale statki pełnomorskie (luksusowe). Statki pełnomorskie są zbliżone do warunków na lądzie. Wypoczywa i uczestniczy 2000 -3000 osób. Głównie: Karaiby (Zatoka Meksykańska), morze Śródziemne, Fiordy Norweskie. Uczestnicy: emeryci, nowożeńcy, itd.

Turystyka do miast
Cel: zwiedzanie miast np. Chorzów(kultura i rekreacja), Łódź
Głównie: turystyka krajoznawcza, kongresowa, biznesowa, poznawcza.
Jej popularność rośnie bo: modernizacja miast.

Formy turystyki ostatnich kilku lat
1. turystyka alternatywna- narodziła się w krajach alpejskich(lata 70-te, Francja, Niemcy)- negatywny wpływ ruchu turystycznego(degradacja środowiska przyrodniczego, efekt cieplarniany, zanik tradycyjnych wartości, zniszczenie i przekształcenie zasobów, duzy ruch samochodowy)
Wprowadzono nowe teorie i zmiany. Występuje wiele ujęć turystyki alternatywnej:
- obejmuje różne formy aktywności turystycznej - indywidualnie lub małe grupy
- turystyka alternatywna jest przeciwieństwem turystyki masowej (cecha)
- nastąpił wzrost świadomości ekologicznej - idea zrównoważonego rozwoju

Ekonomiczne i społeczne skutki turystyki dla terenów recepcyjnych

EKONOMICZNE
KORZYŚCI KOSZTY
1. napływ dewiz
2. wykorzystanie istniejącej infrastruktury
3. rozbudowa
4. rozwój oparty na wykorzystaniu miejscowych zasobów i produktów
5. komplementarny produkt pozostałej działalności gospodarczej
6. efekt mnożnikowy
7. zatrudnienie: pełne, na część etatu, sezonowe, dla niewykwalifikowanych 1. inflacja
2. przecieki dewiz
3. sezonowość
4. bezrobocie
5. podatność na zmiany polityczne, plotki
6. szerzenie się chorób
7. wahania ekonomiczne
8. niezrównoważony rozwój gospodarczy
9. zeszpecenie krajobrazu
10. niszczenie zasobów

SPOŁECZNE
KORZYŚCI KOSZTY
1. docenianie własnych i cudzych wartości społeczno - kulturalnych
2. wzbogacenie treści oświatowych
3. międzynarodowy pokój i zrozumienie
4. przełamywanie barier: językowych, społecznych i klasowych, religijnych, rasowych
1. brak zrozumienia
2. operowanie stereotypami
3. ksenofobia
4. skażenie środowiska społecznego
5. komercjalizacja kultury, religii i sztuki
6. działalność na pokaz
7. konflikty
8. prostytucja
9. przestępczość



- Getta turystyczne
- 1984 r. konferencja o tym jak zapobiegać negatywnym problemom, kreowanie zachowań, jak wykorzystywać możliwości
- turystyka alternatywna - trudna do realizacji, gdyż turyści preferują turystykę masową
- cecha: indywidualna, normalne funkcjonowanie już, poza większymi ośrodkami(gettami)

Cechy turystyki alternatywnej:
1. kontrpropozycje wobec współczesnej turystyki masowej
2. dąży do zachowania w stanie niezmienionym krajobrazów i atrakcji turystycznych, w sposób humanistyczny traktuje dziedzictwo kulturowe i naturalne
3. podkreśla konieczność odpowiedniego udziału społeczności lokalnej w zyskach z turystyki
4. ważną cechą jest aktywność pojedynczych turystów lub małych grup, aktywności: tramping, trekking, wędówki kolarskie, wędkarstwo, pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo, golf, jazda konna, inne formy rekreacji
5. zainteresowanie atrakcjami o mniejszej randze, dzieki czemu możliwy jest rozwój turystyki w rejonach peryferyjnych, turystyka alternatywna odnosi się również do krajoznawstwa i turystyki miejskiej
6. propaguje korzystanie z prostej bazy noclegowej i transportu publicznego (przyczepy kempingowe), mniej kosztownych usług turystycznych, występuje duży udział samoobsługi; wymienia: campingi, obozowiska, pola namiotowe, małe rodzinne hoteliki, pensjonaty, pokoje do wynajęcia, prywatne mieszkania ludności wiejskiej
7. propaguje nowy sposób zachowania sią turystów w obszarach recepcyjnych, prowadzący do kontaktów ze społecznością lokalną, uszanowania ich kultury, religii, obyczajów, instytucji
8. celem turystyki alternatywnej jest stworzenie warunków odpowiadających zasadom humanistycznym i ekologicznym, podporządkowane mu są także zadania: jak zwiększenie ruchu turystycznego i maksymalizacja zysków. Jest to przeciwieństwo maksymalnej komercjalizacji
9. korzystna ze względu na cene oferta, przy czym rezygnujemy z pewnego komfortu

Osoby zainteresowane tą forma wypoczynku:
- niskodochodowa, dla której TA jest jedyna szansą corocznego wypoczynku,
- słaba ekonomicznie, dotąd wcale nie podróżująca, która chce rozpocząc wyjazdyod najtańszej formy
- regularnie podróżująca, która wobec zmniejszenia swych dochodów realnych musi obniżyć standard wypoczynku
- dobrze zarabiająca, świadomie korzystająca z prostych form wypoczynku

Agroturystyka
Wyróżnia się 3 rodzaje turystyki wiejskiej:
- turystyka wiejska (na terenach wiejskich) - obejmuje wszelką turystykę odbywającą się na wsi. Głównym celem uczestnictwa jest przeciwstawienie wiejskiego i miejskiego środowiska i stylu życia
- turystyka związana z rolnictwem obejmuje wszystkie formy turystyki związane ze środowiskiem rolniczym. Ma większy zakres niż poprzednia. Przejawy miejscowej tradycji: festyny, świeta lokalne, rolnicze, kościelne, zachowane tradycje i zwyczaje. Z pobytem w gospodarstwie wiejskim mamy doczynienia gdy podstawowe usługi turystyczne są świadczone w obrębie danego gospodarstwa wiejskiego, a podstawową tradycją jest życie gospodarcze
- agroturystyka - jest formą wypoczynku, odbywającego się na terenach o charakterze rolniczym, oparta na bazie noclegowej i aktywności rekreacyjnej związanych z gospodarstwem rolnym lub równoważnym (hodowlanym, rybackim, ogrodniczym) i jego otoczeniem - przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym.
Definicja ta uwzględnia:
1. podkreśla związek agroturystyki z gospodarstwem rolnym lub równoważnym
2. rozległość aktywności rekreacyjnych ( wypoczynek czynny, udział w produkcji)
3. gospodarstwo agroturystyczne to czynne gospodarstwo rolne, w którym dodatkowo podjeta została działalność polegajaca na świadczeniu usług turystycznych
4. usługi agroturystyczne to usługi turystyczne
Uwaga: Nie można do agroturystyki zaliczyć profesjonalnych obiektów hotelarskich lub gastronomicznych tylko dlatego, że znajdują się na wsi, nawet wówczas jeżeli zostały zlokalizowane w obrebie gospodarstwa rolnego.


Wykład 10 15.12.05.
Agroturystyka jest alternatywą dla masywnego wypoczynku. Uczestnicy to rodziny, emeryci, młode małżeństwa. Funkcje: wal. turystyczne, blisko lasu, ośrodek jazdy konnej. Agroturystyka rozwija się, ale jest ryzykowna.
Turystyka wiejska w tym agroturystyka ma duże szanse rozwoju w Polsce gdyż: 1)Polska struktura rolnictwa ma dominującą pozycję indywidualnego gospod. wiejskiego(małe i średnie) 2)duże bogactwo materialnych zasobów kultury autentycznego ludowego folkloru, zwyczajów utrwalanych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie.3)Środowisko niezdegradowane. Rejony wiejskie cechują się pięknym i jednocześnie zróżnicowanym krajobrazem, nieskażonym środowiskiem, interesującą florą i fauną. Mogą stać się atrakcją dla turystów pragnących bliskich kontaktów z naturą, z dala od zgiełku wielkomiejskiego.4)szansa aktywizacji gospodarczej wielu rejonów wiejskich i wsi cechujących się obecnie niskimi dochodami z rolnictwa, trudnościami zbytu swoich Płodów rolnych, wysokimi wskaźnikami bezrobocia, dużą emigracją ludzi Młodych .Może być dla wsi uzupełniającym źródłem dochodów rolniczych.
Ekoturystyka - wzrost świadomości ekologicznej w krajach europy Zach. I USA. W Polsce jest to początek przemian pomimo deklaracji ludzi.
Koncepcja Zrównoważonego Rozwoju(lata 70-te)ONZ sformułowała ideę, Szczyt w Rio. Powinna być ona procesem zmian, w których wykorzystanie zasobów naturalnych, kierunki rozwoju techniki, zmiany instytucjonalne dokonywać w taki sposób, aby zaspokoić potrzeby obecnego pokolenia, bez uszczerbku dla przyszłych pokoleń. Deklaracja jest podpisana przez wszystkie kraje, USA nie podpisała. Ideą Główną jest Ład ekologiczny, społeczny, gospodarczy. Ekoturystyka ≠ turystyka zrównoważona.
Koncepcja Turystyki Zrównoważonej - jej rozwój powinien przyczyniać się do lepszego życia gospodarzy. Ogólne zasady maja prowadzić do dostosowania gospodarki do zasad ekorozwoju:1)turys. powinna propagować zdrowy i produktywny tryb życia w harmonii z przyrodą, zbliżać do siebie ludzi różnych narodowości, kreować otwartość i tolerancję .2)rozwój turystyki ma przyczyniać się do zachowania zasobów przyrody oraz ochrony rdzennej kultury społeczności lokalnych3)rozwój turystyki w regionach powinien dokonać się przy udziale ludności miejscowej począwszy od etapu planowania; powinien tez kreować nowe źródła dochodów ludności miejscowej.4)działalność usługowa i produkcyjna w branży turys. Powinna zmierzać do zmniejszenia ilości odpadów oraz oszczędności energii i wody, eliminować z użycia substancje niebezpieczne dla środowiska5)kraje powinny promować politykę otwartego systemu rynkowego w turystyce, wolną wymianę usług.
Ekoturystyka to Forma podróżowania, jest alternatywą turystyki masowej.
3 cechy Ekoturystyki różniącej ja od innych form podróżowania:1)aktywna forma dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych.2)strzeże harmonii ekosystemów 3)dostarcza środków finans. skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekon-spoŁ. ludności miejscowej.
Ośrodki ekoturystyczne: Wyspy dziewicze. Forma turystyki jest tania, ale tez i droga. Formy: wędrówki, wycieczki po zabytkach i wiele innych.
Regionalizacja turystyki Polski.
7 dużych regionów turystycznych; 1)nadmorski-wybrzeże 2)3pojezierza-pomorskie,mazurskie,wielkopolskie,3)wyżyny-MaŁopolska,4)2górskie-Sudety i Karpaty. W ich obrębie omówiono 44 mniejsze rejony turystyczne.
Wybrzeże-najintensywniej wykorzystywanego celów wypoczynkowych, najwięcej wczasowiczów na jednostkę powierzchni. Szerokie, piaszczyste plaże, wały wydmowe zaplecza lasów. Rzadko tak się spotyka Europie. Najbardziej atrakcyjne są spokojne zatoki, jeziora przybrzeżne, zalewy. Walory polskiego wybrzeża są ograniczone przez warunki klimatyczne i zanieczyszczenie morza, w okolicach portów i większych miast. Przeważa ruch turystyczny sezonowy, baza noclegowa największa w Kołobrzegu, Świnoujście, Sopot, Gdańsk,Gdynia, Szczecin, dużo miejsc kempingowych, mniej biwakowych,2 parki Narodowe-Woliński słowiński. Występują niezagospodarowane odcinki brzegu morskiego. W Polsce wybrzeże jest mało zróżnicowane, z wyjątkiem odcinków klifowych(Woliński Park Narodowy, Rozewie) i mierzei. W Polsce 3 pobrzeża(Szczecińskie, Koszalińskie-SŁowińskie, Gdańskie)
Pobrzeże Szczecińskie-zach Polska, zamyka się w granicach woj.zachodniopomorskiego,gŁ.walor-morze+piaszczysta plaża, a wgebilądu wielkie akweny:Zalwe szczeciński,jezioro Debskie i Miedwie. Dużo obszarów lesnych-puszcza Wkszańska,Goleniowska,Bukowa,lasy Wolińskiego Parku Narodowego. Gł turystyka krajobrazowa nad samym morzem,Świnoujscie największe kąpielisko Polski,Znane od XIX wieku. Pełni funkcje uzdrowiska oraz portu handlowego, rybackiego, promowego(linie do Szwecji, Danii, i na wyspę Bornholm. Atrakcja-latarnia morska. Międzyzdroje-stare kąpielisko, uzdrowisko, wyjątkowo piękne położenie geograficzne, Klifowe wybrzeża(wzniesienie Gosań 95 m.n.p.m.), Długie molo, Muzeum Wolińskiego .P. N.Nowy Hotel Amber-obok Aleja Gwiazd. W Głębi lądu, nad zalewem kamińskim-uzdrowisko Kamień Pomorski-odbywaja się tam słynne festiwale muzyki organowej. Ma walory krajoznawcze. Miasta pobrzeża szczecińskiego charakteryzują się wielką liczba zabytków, gotycka architektura. Miejscem największych wykopalisk archeologicznych jest wyspa Wolin. Szczecin jest węzłem komunikacji międzynarodowej.

WYKŁAD 11

Pobrzeże SŁOWIŃSKIE
Zajmuje najdłuższy odcinek polskiego wybrzeża Bałtyku, od Kołobrzegu aż po okolice Przylądka Rozewie i mieści się w granicach województwa zachodnio-pomorskiego i pomorskiego. Jest to część Wybrzeża o najlepszych warunkach do wypoczynku, pozbawiona dużych miast, portów, uciążliwego przemysłu i ujść wielkich rzek, niosących zanieczyszczenie z głębi kraju.
Cechy charakterystyczne: najszersze plaże, obrzeżone wysokimi wałami wydmowymi, stanowiącymi nieraz mierzeje między morzem i jeziorami pobrzeżnymi.
Jest tu turystyka specjalistyczna.
Duże jeziora, dawne zatoki morskie, Jezioro Łebsko, Jamno
Głównym walorem przyrodniczym i krajoznawczym jest Sławiński Park Narodowy oraz ruchome wydmy - ranga krajowa!!
W głębi lądu krajobraz urozmaicające wzgórza morenowe (Góra Chełmska, Rowokół), większe kompleksy leśne oraz rzeki, nieraz malowniczo meandrujące, o stosunkowo czystej wodzie. Miasta te leżą dalej od wybrzeża i mają walory krajoznawcze ze względu na zespoły zabytków (Słupsk, Sławno, Koszalin, Białogard, Lębork). Nad morzem leżą tylko cztery miasta, poza Kołobrzegiem. Pełnią one funkcję kąpielisk, ośrodków czasowych i małych portów. 
Kołobrzeg - największe uzdrowisko (baza uzdrowiskowa) w Polsce, co zapewnia mu całoroczny ruch turystyczny. Zagospodarowanie i ruch turystyczny wykazuje charakterystyczne skupienia, związane z większymi ośrodkami. Pierwszym skupieniem jest Kołobrzeg oraz położone w jego pobliżu Sianożęty i Ustronie Morskie. Dalsze: Ustronie, Mielno (Łaby), Darłowo, (kąpielisko), Ustka (uzdrowisko, kąpielisko morskie), Łeba (zachód: Słowiński Park Narodowy). Miejscowości - mniejsze dawne ośrodki rybackie. 
MIELNO - najbardziej turystyczno-wczasowa gmina w Polsce, sąsiaduje z Koszalinem, ale dla którego głównym obszarem wypoczynku świątecznego (połączenie autobusem miejskim).
Jezioro JAMNO jest częściowo zanieczyszczeniami ściekami z Koszalina, a Jeziorem Bakowo służy w większym stopniu rekreacji.
DARŁOWO - miasto o cennych zabytkach, most zwodzony, wyrzutnie z II WŚ
USTKA - większa miejscowość turystyczna, zarazem turystyczna, zarazem uzdrowisko i mały port, głównie rybacki
SŁUPSK - miejscowość krajoznawcza (zabytki sakralne),
ROWY - położona na mierzei oddzielającej jezioro Gardno od morza. Rezerwat leśno-wydmowy - turystyka piesza. Rezerwat wchodzi w skład Słowińskiego Parku Narodowego
KOSZALIN - najmniej zabytkowy (rzeźba Władysława Kasiora „Orły”)
ŁEBA - na wschód, miasteczko rybackie. Łeba jest pomiędzy jeziorami Łebsko i Sarbsko, występuje ruch wypoczynkowy: sobotnio-niedzielny, świąteczny.

Pobrzeże GDAŃSKIE
Rozciąga się wokół Zatoki Gdańskiej, od Rozewia
Odrębne podrejony: Mierzeja Helska, Władysławowo.
Leży nad morzem otwartym, gdzie znajduje się czysta woda
Typy krajobrazów:
1. wybrzeże KLIFOWE (okolice Przylądka Rozewie, Kępa Redłowska),
2. wybrzeże nizinne z wałem wydmowym (na zachód od Rozewia i na Żuławach),
3. piaszczyste mierzeje (Helska, Wiślana),
4. wybrzeże zarastające w Zatoce Perskiej.

Walory krajoznawcze - Przylądek Rozewie (latarnia morska)
Spiętrzenie ruchu turystycznego - urlopowy krajoznawczy, świąteczny. Dobra dostępność komunikacyjna. 
Zagospodarowanie turystyczne i wypoczynek koncentrują się:
1. na Mierzei Helskiej: leżącym w jej przedłużeniu odcinku wybrzeża Władysławowo-Karwia,
2. w granicach Trójmiasta,
3. na Mierzei Wiślanej i jej przesłużenia na zachód od Wisły,
WŁADYSŁAWOWO - miejscowość wypoczynkowa (aleja gwiazd, sportowcy, trenerzy),
Miejscowości wypoczynkowe; Chałupy, Jastarnia, Jurata, Jel,
W weekend ruch się zwiększa, dobrze skompresowany
…….. - pozostałości kilku chat rybackich (XVIII w.) oraz tokarnie.
JURATA - siedziba prezydenta RP oraz ośrodek Bryza (właściciel Niemczycki)
Całą Mierzeja Helska jest przeciążona ruchem turystycznym, która bazuje przeważnie kwaterach prywatnych, polach biwakowych. Do jej ochrony utworzono Nadmorski Park Narodowy.
TRÓJMIAST
Duże ośrodki wczasowe, mimo gęstej zabudowy miejskiej, portów i przemysłu. Pełni wielorakie f-cje oraz istniejące plaże.
………. - powstała w 1921 roku, jest miastem nadrzecznym. Walory krajoznawcze: port handlowy, Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie oraz historyczne statki (niszczyciel „Burza”, żaglowiec „Dar Pomorza”).
SOPOT - miejscowość wypoczynkowa, uzdrowisko i kąpielisko. Atrakcje: najdłuższe na Bałtyku molo (512 m), Opera Leśna (walor krajoznawczy), festiwale piosenki i wyścigi konne.
GDAŃSK - wielkie centrum krajoznawcze. Atrakcje: muzea (Narodowe, Morskie), imprezy kulturalne, Jarmark Dominikański, port handlowy, miejsce walk o Westerplatte i Pocztę Gdańską (Westerplatte z pomnikiem), Starówka, Fontanna Neptuna, Złota Brama, Twierdza Wiesłoujście (żuraw - dźwig drewniany), dzielenia Oliwa z katedrą pocysterską?? (festiwale muzyki organowej).
…… - miejsce martyrologii (był obóz hitlerowski koncentracyjny STUTTHOF (obecnie muzeum). Walory krajoznawcze.
KRYNICA MORSKA - ośrodek wypoczynkowy, połączona liniami żeglugi pasażerskiej z Elblągiem, Tolkmickiem i Fromborkiem.
Mniejszym ośrodkiem są Przebrno i leżące najdalej na Wschód Piaski (inna nazwa Nowa Karczma - 1989 zaczęła się rozwijać).
MALBORK - ośrodek turystyki krajoznawczej. Dawny zamek krzyżacki oraz bogate muzeum (zbiór bursztynów).
ELBLĄG - miejscowość zabytkowa. Ponadto Wzgórza Elbląskie. Na południe od Elbląga - jezioro Druzn. 
FROMBORK - wzgórze zabytkowe, działał Mikołaj Kopernik. Stosunkowo dużym ośrodkiem czasowym jest Suchacz.
Parki krajobrazowe: Miejski, Wzgórz Elbląskich.
Obszary chronione.

Pojezierze POMORSKIE
Na południe od pasa wybrzeża.
Główne walory: jeziora, lasy, w nieco mniejszym stopniu rzeki i rzeźba terenu. Mniej jest walorów antropogenicznych: zabytków, historycznych miast, muzeum, folkloru. Wody czyste. Gęstość zaludnienia jest mała. Dzięki czystym wodą możliwe jest uprawianie sportów wodnych i wędkarstwa. Największe jeziora: Drawskie, Wielnie.
Duże kompleksy leśne zwane puszczami. Krajobraz został ukształtowany przez lodowiec (rzeźba, typy genetyczne jezior, kształt jezior). II WŚ - walor krajoznawczy - umocnienia wału pomorskiego.
Zagospodarowanie i ruch turystyczny rozkładają się bardzo nierówno. Obszar pojezierza zróżnicowany.
Trzy mniejsze rejony turystyczne: Pojezierze Drawskie, Pojezierze Kaszubskie, Bory Tucholskie.
POJEZIERZE DRAWASKIE 
Duże skupisko, wśród których występują: jezioro Drawsko (19,6 km2) i Wielimie (18,7 km2). Rozwinięcie linii brzegowej. 
Walorami pojezierza Drawskiego: czyste rzeki stanowiące szlaki kajakowe (Drawa, Gwda, Piława), lasy oraz duże urozmaicenie terenu. 
Obszar chroniony: Drawski Park Krajobrazowy (414 km2)
Główne ośrodki turystyczne: Szczecinek, Czaplinek, Połczyn Zdrój (Statutowe) - uzdrowisko znane od XVII w., występują tu szczawy żelaziste, solanki termalne i złoża borowiny.
Występuje: Dolina 5 jezior, o 130 zakrętach.
Ma ono duże możliwości powiększenia swojego udziału w turystyce krajowej. Rozwija turystyka: wypoczynkowa i specjalistyczna.
Pojezierze KAZUBSKIEJ 
Najliczniej odwiedzany rejon, jest bardzo atrakcyjny.
Wyróżnia się pagórkowatą rzeźbą - polodowcowe wzgórza morenowe. Między wzgórzami ciągną się długie i wąskie jeziora (Raduńskie i Ostrzyckie) oraz głębokie doliny rzek (jar Radumi). 
Walory - urozmaicona rzeźba terenu.
SZWAJCARIA KASZUBSKA - jeziora + rzeźba terenu.
Wierzyca - 329 m
Rozwija się turystyka wypoczynkowa i specjalistyczna związana z wodą. Ponadto wypoczynek świąteczny. Narciarstwo zajazdowe może być uprawiane.
Południowa część - jezioro Wdzydze (15 km2 powierzchni) wokół ośrodki wczasowe.
Parki Krajobrazowe: Wdzydzki (178 km2) i Kaszubski (332km2).
Ośrodki wczasowe: wieś Wdzydze Kiszewskie, gdzie Skansen Kaszubski-żywy.
Stolicą regionu kaszubskiego są Kartuzy z ciekawym Muzeum Kszubskim. Ponadto mieszczą się zabytki sakralne.
Ośrodkiem folklory jest kaszubskiego jest także wieś Wiele, obok której są rozrzucone są kaplice Kawalerii Gielewskiej.
Chmielno - znane z warsztatu ceramicznego
Łapawice - pałac o 13 wieżach, nie skończony.

BORY TUCHOLSKIE
Region ten obejmuje wiele jezior, rzek oraz duże skupisko lasów. Ponadto rzeka Brda, szlaki kajakowe o znaczeniu międzynarodowym.
Rozległy teren Borów Tucholskich charakteryzuje się nierówną atrakcyjnością turystycznie jest wykorzystywany w różnym stopniu. Wyróżnia się 3 pod rejony wypoczynkowe:
1. Jeziora Charzykowskiego,
2. rejon Menia ??
3. Jeziora Koronowskiego.

Dla dłuższych pobytów wypoczynkowych największe znaczenie ma rejon jeziora Charzykowskiego koło Chojnic. Jezioro Charzykowskie jest kolebką polskiego żeglarstwa i sportu bojerowego. Tereny wokół jezior wchodzą w skład Zaborskiego Parku Krajobrazowego i Parku Narodowego Borów Tucholskich.

Najważniejsze szlaki kajakowe:
Brda - najpopularniejszy szlak kajakowy, jej dolina jest atrakcyjna turystycznie aż do ujścia w Bydgoszczy,
Wda - Czarna Woda?? Leży nad nią duży ośrodek wypoczynkowy Tleń i kilka mniejszych/
Atrakcyjnym /walorem krajoznawczym/ nad Wdą jest rezerwat archeologiczny i przyrodniczy „Kręgi Kamienne” w Odrach koło Czerska.
Rozwija się głównie turystyka wypoczynkowa i wypoczynek świąteczny.
Koronowo - miejscowość krajoznawcza (szlak Cystersów).


Wykład 12
REGION POJEZIERZE MAZURSKIE

Najważniejszy region pojezierny Polski. Największe w kraju skupisko jezior. Bliskości dużych miast powoduje że staje się także terenem wypoczynku świątecznego. Głównym walorem pojezierza mazurskiego sa jeziora, wśród nich największe w Polsce (Śniardwy i Mamry). Innym walorem sa rzeki o czystej wodzie, tworzące atrakcyjne szlaki kajakowe i pobudowane kanały żeglowne. Innymi walorami sa lasy i wzgórza. Występują największe kompleksy leśne; puszcza Piska I Augustowska. Urozmaicona rzeźba terenu stwarza najlepsze - poza górskimi możliwości uprawiania narciarstwa. Znajduje się tu Węgierski park narodowy. Z walorów antropogenicznych można wymieni dość liczne zabytki: okazałe zamki, muzea, skansen w Olsztynku, oraz pamiątki ostatniej wojny.

Występują tu rejony:
- pojezierze Brodnickie
- pojezierze Iławskie
- pojezierze Olsztyńskie
- pojezierze Mrągowskie
- Kraina Wielkich jezior
- pojezierze Ełckie
- pojezierze Suwalskie

Pojezierze Brodnickie
Atrakcją turystyczna jest kilkadziesiąt jezior układających się w długie łańcuchy wśród lasów. Najwięcej ogrodów turystycznych usytuowane nad jeziorami. Rzeka Drwęca jest jednym z ciekawszych szlaków kajakowych - objęta ochroną jako środowisko pstrąga, łososia.
Toruń - liczne zabytki: gotycki ratusz, gotycki kościół, dom Mikołaja Kopernika.

Pojezierze Iławskie:
To obszar o znacznym skupieniu jezior. Występuje tu najdłuższe w Polsce jezioro Jeziorak. Jeziora połączone systemem kanałów co umożliwia żeglugę pasażerską i wędrówki kajakowe.
Walorem krajoznawczym o randze światowej jest kanał Elbląsko-Ostródzki. Jest to jedyny w europie pokonujący prawie 100 metrowa różnice wysokości za pomocą pięciu pochylni gdzie statki są przewożone na szynach.

Najbardziej zabytkowym miastem jest Kwidzyn, pole bitwy Grunwald. Występuje rezerwat przyrody - jezioro Dróżno - siedlisko ptactwa.

Pojezierze Olsztyńskie:
Występują jeziora: Łańskie plusze, Omulew. Rozciągają się największe lasy, rezerwaty przyrodnicze i tereny łowieckie.. Zlokalizowane sa tu ośrodki wczasowe rządowe. W 
Olsztynku mieści się jeden z większych skansenów folkloru mazurskiego, warmińskiego i litewskiego.
Stolica regionu to Olsztyn - w granicach miasta znajduje się kilka jezior. Obiekty krajoznawcze to zamek kapituły fromborskiej związany z działalnością Mikołaja Kopernika, ponadto katedra. W miejscowości Lidzbark Warmiński - zamek biskupów warmińskich, Lorneta z gotyckim kościołem.
Pojezierze Mrągowskie 
Nie występują duże jeziora, największe to jezioro mokre. Przez to jezioro przepływa Krutynia - najładniejszy szlak kajakowy mazur - turystyka specjalistyczna - szlak o znaczeniu międzynarodowym.
Ośrodki turystyki krajoznawczej to: miasta Kętrzyn i Reszel (bogate zabytki), Święta lipka (świątynia barokowa - cel wielu pielgrzymek), Gierłosz (kwatera Hitlera z II wijny światowej- tzw szaniec Wilka)
Mrągowo - różne festiwale .

Kraina Wielkich Jezior:
Najliczniej odwiedzana część Pojezierza mazurskiego. Występuje tu największe skupisko jezior i największe Śniardwy i Mamry. Jeziora sa połączone kanałami co umożliwia żeglugę
I kajakarstwo a także żeglarstwu. Innym walorem jest zalesienie i puszcza piska - największy kompleks leśny Mazur. Występują liczne rezerwaty przyrody. Walory antropologiczne to: zamki krzyżackie.
Głównym centrum ruchu turystycznego sa Giżycko, Mikołajki (dawne miasteczko rybackie) - bazy żeglarskie (porty żeglarskie)

Pojezierze Ełckie:
Rzadziej odwiedzane i słabiej zagospodarowane. Wznoszą się tu wysokie Szeskie Wzgórza - możliwość uprawiania narciarstwa zjazdowego. Liczne jeziora, kręte rzeki - szlaki kajakowe. W zachodniej części znajduje się Puszcza Borecka a północnej Puszcza Romnicka. Rezerwaty przyrodnicze to Cisowy jar - największe skupisko cisów w Polsce. Pojezierze to zahacza o Park Narodowy - Bagna Biebrzańskie.

Pojezierze Suwalskie:
Rejon ten dzieli się na dwie mniejsze jednostki o różnym krajobrazie:
- pojezierze Suwalskie - północna część - silnie pagórkowata, słabo zalesiona, występuje wiele małych jezior.(największe to Wigry). Obszar wokół jeziora tworzy Węgierski Park narodowy.
- Równina Augustowska - południowa - pokrywa się prawie z Puszczą Augustowską. Puszczę przecinają rzeki Czarna Hańcza (o znaczeniu międzynarodowym)wykorzystywane jako szlaki kajakowe a także kanał Augustowski. na jeziorach i kanale funkcjonuje lokalna żegluga
Walory krajoznawcze to: Suwalski park krajoznawczy (z punktem widokowym na Dolinę Pięciu Jezior), głębokie doliny rzeczne i rynny jeziorne z najgłębszym jeziorem Hańcza. 
REGION POJEZIERZE WIELKOPOLSKI
Zagospodarowanie turystyczne koncentruje się tylko w niektórych regionach. Największe jezioro to jezioro Gopło. Większe kompleksy leśne to puszcze Notecka i Rzepińska. Atrakcyjne sa niektóre rzeki tworzące z jeziorami szlaki turystyki wodnej: Obra, droga wodna Gopło-Warta.
W granicach regionu znajduje się Wielkopolski Park Narodowy, Ujście Warty(ostatnio utworzony)

Pojezierze to wyróżnia się walorami kulturowymi. Tutaj zachowały się zabytki mówiące o najdawniejszych dziejach. Są to wykopaliska archeologiczne: Biskupin, Ostrów Legnicki. Poznań i Gniezno to najciekawsze historycznie miasta. Pojezierze Wielkopolskie służy głownie turystyce świątecznej. Obiekty wypoczynkowe zlokalizowane sa głownie nad jeziorami.

Rejony pojezierza:
- pojezierze Lubuskie (Lubniewice, Łagów, Międzyrzecze)
- pojezierze Sierakowskie
- pojezierze Leszczyńskie
- pojezierze Gnieźnieńskie
- pojezierze Włocławsko-Gostyńskie
- Poznań i okolice

Pojezierze Lubuskie:
To najbardziej zachodnia część pojezierza Wielkopolskiego. Występuje znaczne zalesienie, brak wielkich miast. Na uwagę zasługują zespoły zabytków w Międzyrzeczu, Łagowie, i Paradyż. Zagospodarowanie turystyczne ogranicza się do nielicznych jezior.
Występują podrejony:
- Lubniewice - otoczone jeziorami
- Łagów - położony między długimi i krętymi jeziorami, posiada zamek zabytkowy
- Międzyrzecze - Pszczewski park krajobrazowy.
Przepływająca przez wiele jezior Obra należy do bardziej atrakcyjnych szlaków kajakowych w Polsce.

Pojezierze Sierakowskie:
Odznacza się znacznym skupieniem jezior. Jego wschodnia część stanowi Sierakowski Park Krajobrazowy. Atrakcyjność jezior wynika z ich śródleśnego położenia. Występuje wielka Puszcza Notecka. Na jeziorze występują czaple wyspy z miejscem lęgowym czapli siwej.
Cieszy się zainteresowaniem jako teren wypoczynku świątecznego i urlopowego. (głownie mieszkańców Poznania).

Pojezierze Leszczyńskie:
Największe jezioro to jezioro Sławskie. koło Sławy. Przeważa turystyka wypoczynkowa, Jako największy ośrodek wypoczynkowy rozwinęło się Boszkowo nad jeziorem Boszkowskim
Miejscowości z ciekawymi zabytkami to: Lubiń - kościół, Kościan, Sieczna - kościół.- przebiega tędy szlak cysterski. W miasteczku Rydzyna występuje zamek Sułkowskich. Ciekawe jest również Leszno.

Poznań i okolice:
Wielkie centrum krajoznawcze. Skupienie cennych zabytków (najstarsza w kraju katedra z grobami pierwszych władców polski, ratusz renesansowy), muzeów (Narodowe, Archeologiczne), imprezy kulturalne i handlowe (targi i wystawy - targi turystyczne). W granicach miasta występują dwa sztuczne jeziora (Rusałka i Maltańskie)

W okolicach występuje Wielkopolski park narodowy. Miejscowości ze znanymi muzeami to : Kórnik - pałac w stylu angielskim. Największe w Polsce skupienie dębów - pomników przyrody (Dęby Rogalińskie)

Pojezierze Gnieźnieńskie:
Występują tu największe jeziora pojezierza Wielkopolskiego, szlaki turystyki wodnej(Noteć, Kanał Ślesiński). Jest ono słabo zagospodarowane turystycznie. Występują dwa duże jeziora Powidzkie - bezleśne i Skorzedzińskie. Powstał kompleks wypoczynkowy w Gminie jeziora Wielkie nad jeziorem Ostrowskiego 
Pojezierze to jest bogate w rejony krajoznawcze: Biskupin z rezerwatem archeologicznym (najstarsza odkryta osada), Ostrów legnicki z grodem pierwszych książąt, Gniezno z katedra Strzelno - sztuka romańska(rzeźby i rotunda), kruszwica z kolegiatą i legendarną Mysia Wieżą. Te zabytki wyznaczają krajoznawczy szlak Piastowski (pierwszy oznakowany szlak).

Pojezierze Włocławsko - Gostynińskie:
Występuje Gostynińsko-Włocławski park krajobrazowy. Tu koncentruje się wypoczynek świąteczny. 
Zagospodarowanie turystyczne skupia się w gminie Łąck nad jeziorem Łąckim
Płocki I Włocławek należą do ważniejszych ośrodków turystyki krajoznawczej. W Płocku znajduje się zespół katedralny. Wisła - spiętrzona zaporą we Włocławku - tworzy zbiornik - jezioro Włocławskie, mało wykorzystywane ze względu na zanieczyszczenie wody.

Wykład 13
*Wyżyna Małopolska
Oprócz wybrzeża, pojezierzy i gór znaczenie turystyczne ma także pas wyżyn. Ruch turystyczny koncentruje się w górach świętokrzyskich oraz w paśmie jury krakowsko-częstochowskiej. Wyżyna małopolska jest najsłabiej zagospodarowana, przypada na nią zaledwie 1,7%. Wskazuje to na niską ocenę walorów przy wyborze lokalizacji ośrodków wczasowych. Brak jest zalesienia terenu, a las skupiaj się tam gdzie brak innych walorów. 
Gł.walory:
-urozmaicona rzeźba terenu
-formy skalne
-jaskinie
-lasy i rezerwaty przyrodnicze
-liczne zabytki(również z dziedziny historii techniki)
Są to walory sprzyjające turystyce krajoznawczej i świątecznej a nie urlopowej. Duży udział turystyki świątecznej wynika z sąsiedztwa Krakowa, aglomeracji, górnośląskiej, Częstochowy, Radomia i miast w dolinie kamiennej. Turystyce krajoznawczej sprzyja przebieg gł. szlaków komunikacyjnych. Brak obszarów wypoczynkowych.
Wyróżnić można 3 rejony turystyczne: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Świętokrzyskie i Zagłębie Staropolskie. Poza nimi :Niecka Nidziańska i nadwiślański pas Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Miasta: Kielce, Radom.
Miejscowości historyczne o walorach zabytkowych:
1) Niecka Nidziańska- Jędrzejów- dawne opactwo cystersów i muzeum Przypkowskich (zegary słoneczne); Pińczów- zabytki sakralne; Wiślica- gotycka kolegiata i fragmęty budowli romańskich; uzdrowiska Busko Zdrój i Solec Zdrój ze źródłami siarczano- słonymi, rezerwaty roślinności stepowej i okresu gipsowego( Skorocice)
Miejscowości na wschód:
-Szydłów- obwarowania miejskie, Ujazd -ruiny zamku Krzyżiotopór. Ośrodek wypoczynkowy Golejów nad Czarną.
-Sandomierz- najbogatsze zabytki, odnowiony i zabezpieczony przed zalewanie(pod miastem podziemia)
-Wozy lessowe iGóry Pieprzowe
Na północy liczba historycznych miejscowości jest mniejsza
-Iłża z ruinami zamku
-Opoczno- centrum regionu etnograficznego z zachowanym do dzisiaj folklorem

*Jura Krakowsko-Częstochowska
Walor duże powierzchnie leśne.
Częstochowa osrodekturystyczny w Polsce, również t. zagraniczna. Klasztor paulinów na Jasnej Górze z obrazem Matki Boskiej. Tu zaczyna się Szlak Orlich Gniazd- trasa wedrówek z ruinami zamków(Olsztyn, Mirkó, Smoleń)
Południe- Dolina Prądzika z Ojcowskim Parkiem Narodowym. W parku znajduje się monumentalny zamek Pieskowa Skała, Maczuga Herkulesa i szereg parków krajobrazowych.

*Góry Swiętokrzyskie
Miasta: Kielce i Chęcin. Cel wycieczek szczyt łysej Góry(612mnp)- zabytkowy klasztor, Święty Krzyż na Łyścu oraz dawne więzienie
Na wschodzie- Nowa Słupia- Dymarki Świętokrzyskie( wytapianie żelaza)
Znaczenie ogólnokrajowe- Jaskinia Raj

*Sudety
Największy obok Karpat region turystyczny.
Walory: zróżnicowań rzeźba terenu, bogactwo form skalnych, urwisk, przełomów rzecznych, wodospadów, wysoki stopień zalesienia,. Walory antropogeniczne: zabytkowe miasta, zamki lub ich ruiny, kościoły, estetyczna zabudowa wsi i miast. Dobre zagospodarownie turystyczne (nierównomiernie rozłożone). Całoroczny okres użytkowania.
Ruch turystyczny koncentruje się na dwóch regionach:
1) Kotlina Jeleniogórska i otaczające ją góry(Karkonosze, Góry Izerskie, Rudawy Janowickie, Góry Kaczawskie)
2)Kotlina Kłodzka i góry( Góry Stołowe, Bystrzyckie, Orlickie, Masyw Śnieżnika, G.Bialskie, Złote) Turystyka w Sudetach rozwinęła się w XVI. Uzdrowiska, turystyka letnia i zimowa.
Czerniawa- G.Izerskie, Świeradów Zdrój, Szklarska Poręba- Zakręt Śmierci.
Najwyższy w Sudetach masyw Karkonoszy ze szczytem Śnieżka(1605).
Kotły polodowcowe( Śnieżne Kotły, Wielki i Mały Staw)
*Karkonosze- obszar bilateralny czyli objęty ochroną, dobrze zagospodarowane. Karpacz i Szklarska Poręba- koleiki, wyciągi narciarskie.
Szklarska Poręba- wodospady Kamieńczyka i Szklarski. Kilka muzeów np. malarza i Jakuszyce- międzynarodowy bieg piasta.
Karpacz- Kościół/ światynia Waug, Muzeum zabawy
Mniejsze miejscowości: Pieckowice, Sobierzów, Jagniątków, Zachełmie, Podgórzyn, Borowice i Sosnówka. Zapora/ tama na jeziorze Pilchowice(62m). Rudawy Janowieckie- wspinaczka ściankowa.

Góry wałbrzyskie 
Różnią się od Kamiennych rzeźbą terenu, zagospodarowniem. Wałbrzych nie jest atrakcyjny pod względem turystycznym. Okolice Wałbrzycha- zamek Książ, Jezioro Bystrzyckie, Zamek Grodno(ranga ogólnopolska), schronisko Andrzejówka. Wyst. Turystyka narciarska. Chełmsko śląskie - małe miasteczko zabytkowe(domy tkaczy z pocz. XVIIIw.)

Góry Sowie
Turystyka wędrówkowa letnia oraz wypoczynek swiąteczny.Ponadto turystyka narciarska.Miejścowości: Rzeczka i Sokolec. Podziemne miasto: Osówka, fabryki _Walim, Włodarz(zbud. Przez hitlerowców 1943-45, twierdza Srebrna Góra.

Ziemia Kłodzka
Wiele miejscowości uzdrowiskowych. Walory: Góry Stołowe. Uzdrowisko Duszniki Zdrój(Chopin,muzeum papiernictwa-dawny młyn), Wambierzyce- szopka, Bystrzyca Kłodzka- miejscowość zabytkowa. Turystyka zimowa: Zieleniec, Masyw śnieżnika- ośrodek Czarna Góra, Jaskinia Nieźwiedzia.

Góry Opawskie
Woj.opolskie, wypoczynek swiąteczny. Ośrodki wczasowe: Pokrzywna Jarmołtówek.

Karpaty
Krajobraz wysokogórski. Duża frekwencja ze względu na całoroczne możliwości uprawiania wędrówek górskich, a w sezonie zimowym narciartwo. Krajobraz zróżnicowany. Szczyty- Tatry i Pieniny(szczyt Pieniny - 3 korony). Obiekt krajoznawczy- Przełom dunajca przez Pieniny. Mniej zabytkowych miast, zamków i budowli średniowiecznych.
6 parków narodowych: Baniogórski, Tatrzański, Gorczański, Pieniński, Bieszczadzki. Zagospodarowanie zróżnicowane- Beskid Ślaski, zaś Beskid Niski- słabo zagospodarowany.
Turystyka letnia, wypoczynkowa, wczasowa, narciarska
Beskid Śląski(region)
Turystyka wypoczynkowa, budownictwo zakładowe. Miejscowości:
1) Wisła- turystyka wczasowa, wypoczynkowa; Jaszowice
2) Szczyrk
3) Koniaków- stringi z koronek; turystyka wypoczynkowa; zima turys. Narciarska. Walory widokowe trasy zjazdowe.

Beskid Żywiecki Mały i Makowski
Ośrodki wczasowe, turystyka żeglarska,letnia i zimowa- narciarstwo, walory przyrodnicze- szczyt Babia Góra.

Podhale, Orawa, Spiż i Pieniny
Gł.walor bliskość gór wysokich(Tatry) i ich panorama. Folklor górski( drewniane budownictwo, rzeźba, stroje, obrzędy, mowa reękodzieło)Sezon letni i zimowy
1)wioska chochołów
2)Zubrzyca Górna- skansen
4) Niedzica- okazały zamek, przełom Dunajca
5) Turystyka zimowa- Białka Tatrzańska, Bukowina Tatrzańska


Wykład 14 26.01.2006

Tatry- najczęściej odwiedzana, walorem tatr jest rzeźba alpejska, objęte są ochroną Tatrzański PN, są to góry bilateralne.

XIX rozpoczęcie T w Sudetach

Początki T w Sudetach
Walory: doliny tatrzańskie, jeziora, folklor i budownictwo ludowe, utrzymanie stylu zakopiańskiego w budownictwie, jaskinie.

Ruch w zimie i lecie, dyktowany walorami i modą. 
T.wypoczynkowa, piesza(dużo szlaków) narciarska(największy ośrodek w Polsce)
Powstały tutaj pierwsze schroniska

Gorce- mniejszy ruch, t.wędrówka, schronisko(Turbacz), piękne widoki, mało domów wczasowych, Rabka (uzdrowisko)

Beskid Sądecki- obszar występowania uzdrowisk, Krynica, Szczawnica itp. T.uzdrowiskowa, narciarska. Stary Sącz- klasztor, gród Św.Kingi, walorem są tez cerkiewki prawosławne w okolicach krynicy

Beskid Niski- Biecz, Romanów, Krosno, Dukla, przełęcz dukielska(miejsce bitew podczas I i II wojny św., cmentarze wojenne, Bóbrka-skansen naftowy, pierwsze wydobycie ropy naftowej

Bieszczady- trudno dostępne, bo leżą peryferyjnie, mało zagospodarowane, duże zainteresowanie. Cechą charakt.. są hale (połoniny) na szczytach. T.letnia, wędrówki, narciarska (ustrzycki Dolne) jest ograniczona, Bieszczadzki PN). Krajobraz i jez. Solińskie to atrakcje, nad jeziorem leżą Polańczyk i Solina(uzdrowiska), żeglarstwo nad jeziorem, rozwój agroturystyki
Sanok-skansen, muzeum ikon.

Miasta
Wrocław- obszar masywu Ślęży. Wzgórza trzebnickie. Obszar stawów milickich.są to cele wypadów weekendowych, lasy obornickie

Warszawa-puszcza Kampinoska. Zalew Zegrzyński, Kazimierz Dolny nad Wisłą (krajobrazy, zabytki)

METODY BADANIA RUCHU TURYSTYCZNEGO

Info uzyskuje się w miejscach zakwaterowania turystycznego i za pomocą badań na przejściach granicznych.

Pomiar turystów międzynarodowych

TF-turyści na granicach bez odwiedzających 1-dniowych

UF- turyści na granicach łącznie z odwiedzającymi 1-dniowymi

TCE-turystów zagranicz.nocujących w kwaterach

GUS- zajmuje się publikacją tych rejestracji i liczba turystów + ich kraj pochodzenia

Badanie na granicy : ankiety przez Instytut Turystyki
Nieważna jest wielkość przyjazdów, a struktura ruchu (motywy, cele, formy przyjazdu, wydatki), Bada się turystów i odwiedzających !. Badanie przeprowadza się w 6-m-cach. Miejsce w każdej turze obejmuje się 12-13 przejściach granicznych(lotniczych, kolejowych…) Badanie, tylko przy wyjeździe.

Te same metody dot.turystów krajowych.
Grupa- 15-20 lat, ankieta wysyłana pocztą, bada się wyjazdy krótkookresowe (do 3 nocy) i długookresowe (4 noce i więcej), określana jest struktura wyjazdów

2000-2004r:
Najwyższy wskaźnikuczestnictwa Polaków w T. 1 noc)
Teraz spadek- 2004 poziom uczestnictwa w T. 48%(wyjazdy), spadek wyjazdów zagranicznych 2003-2004r

Wyjazdy długoterminowe (kraj i zagranica)
2004-33% uczestniczyło i nieuczestniczyło 67%, 

* Brak dochodów, 
* Względy ekonomiczne-52%
* Nie mogą zostawić domu bez opieki 8%
* Nie ma potrzeby ani ochoty 7%

Wyjazdy długoterminowe -kraj
29% Polaków uczestniczyło w 2004 r, wyjeżdżali prawie 2 x w ciągu roku na 10 noclegów, dotyczy to mieszkańców miast

Cele wyjazdów

* 60%- turystyczno-wypoczynkowo
* 33% odwiedziny u krewnych i znajomych

Formy wyjazdów: organizacja samodzielna, noclegi (najwięcej u znajomych)

Termin: lato i morze

Osoby towarzyszące: rodzina +dzieci, osoby samotne
Głównie samochodem, w przyszłości samolot, kolej
Spędzanie czasu: wypoczynek bierny 67%
Kondycja fiz 27%
t.kwalifikowana 9%
Narciarska 2%,
Cel poznawczy 15%

Wyjazdy krótkoterminowe kraj:
27% uczestniczyło Polaków, 2 noclegi na 1 podróż, na 1 os., trzy wyjazdy w roku, uczniowie, studenci, wolne zawody, spadek mieszkańców wsi.

Cel:
Odwiedzenie krewnych i znajomych, 

---