DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA CZŁOWIEKA A NAUKA

 Większość naszej wiedzy zależy od wiary w to, co nam powiedziano

• Nauka oferuje nam szczególne podejście do odkrywania rzeczywistości poprzez osobiste

doświadczenie za pomocą działalności badawczej

• Badania są naturalną działalnością człowieka. Duża część zwykłej działalności badawczej ma na celu

wyjaśnianie i przewidywanie wydarzeń.

• Dwa istotne źródła naszej wiedzy „z drugiej ręki” - tradycja (korzyści i przeszkoda równocześnie) i

autorytet (korzystamy z dzieł i wiedzy innych ludzi - zależność od statusu)

• Błędy w badaniach:

• błędne obserwacje

• nieuprawnione uogólnianie; replikacja, czyli powtarzanie badań (sprawdzanie, czy każde

kolejne badanie da te same wyniki)

• wybiórcza obserwacja

• nielogiczne rozumowanie

• Trzy ujęcia natury rzeczywistości:

1. ujęcie PREMODERNISTYCZNE - przewodnik ludzkości w prawie całej jej historii; przodkowie - widzieli rzeczy takimi jakimi są one w rzeczywistości

2.  ujęcie MODERNISTYCZNE - filozoficzna wersja powiedzenia „co kraj, to obyczaj”; uznawanie różnorodności za uprawnioną; uznaje nieuchronność ludzkiej subiektywności

3. ujęcie POSTMODERNISTYCZNE - nie istnieje obiektywna rzeczywistość, niezależna od naszych subiektywnych doświadczeń

• Wnioski:

1. ustalone procedury naukowe pozwalają nam czasem skutecznie radzić sobie z poważnymi dylematami;

2. różne stanowiska filozoficzne dają liczne możliwości ustrukturyzowania naszych badań

• Dwa filary nauki to logika i obserwacja

• Trzy główne aspekty działalności nauk społecznych: teoria, gromadzenie danych i analiza

• Teoria społeczna próbuje rozwiązać i wyjaśnić to, co jest, a nie to, co powinno być. Teorii nie należy

mylić z filozofią czy wiarą

• Teoria naukowa - a także sama nauka - nie może rozstrzygać sporów o wartości

• Nauki społeczne mogą nam zatem pomóc dowiedzieć się jedynie, co istnieje i dlaczego

• Badacze społeczni interesują się zbiorowościami a nie jednostkami

• Teoria badań społecznych zmierza w dużej części do odkrywania prawidłowości w życiu społecznym

• Język zmiennych - formułowanie w nim teorii

• ZMIENNA - logicznie powiązane zestawy wartości (atrybutów), np. zmienna płeć składa się z wartości mężczyzna i kobieta

• ZMIENNA ZALEŻA - zmienna, co do której zakłada się, że jest powodowana przyczynowo lub uzależniona od innej zmiennej (zmiennej niezależnej)

• ZMIENNA NIEZALEŻNA - zmienna, której wartości w analizie traktuje się jako dane i nie próbuje się tłumaczyć. Zakłada się, że zmienne niezależne determinują wartości zmiennych zależnych lub wpływają na nie.

• Teorie opisują takie związki między zmiennymi, których z logicznego punktu widzenia można się

spodziewać

• Wyjaśnianie idiograficzne - w którym się dąży do wyczerpującego przedstawienia specyficznych

przyczyn konkretnego stanu lub zdarzenia

• Wyjaśnianie nomotetyczne - zmierza do ustalenia kilku czynników o charakterze przyczynowym,

które na ogół wpływają na pewną klasę zdarzeń lub stanów

• Teoria indukcyjna i dedukcyjna

• INDUKCJA - logiczny model rozumowania, w którym ogólne twierdzenia wywodzone są ze szczegółowych obserwacji (od szczegółu do ogółu)

• DEDUKCJA - model logicznego rozumowania, w którym oczekiwania i hipotezy wywodzone są z ogólnych twierdzeń (od ogółu do szczegółu)

• Rozróżnienie dedukcyjnego i indukcyjnego rozumowania niekoniecznie wiąże się z rozróżnieniem

nomotetycznego i idiograficznego trybu wyjaśniania

• Dane jakościowe i ilościowe (liczbowe)

• Badania podstawowe (czysta nauka; „wiedza dla niej samej”) i stosowane

• Etyka jest kluczową kwestią przy planowaniu badań społecznych. Uczestnictwo w badaniu powinno być dobrowolne, nie należy w żaden sposób krzywdzić badanych.

PARADYGMATY, TEORIA I BADANIA SPOŁECZNE

 Teoria i jej trojaka funkcja:

1. zapobiegają sytuacji, w której damy się nabrać szczęśliwym trafom

2. wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający także inne możliwości

3. kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując, jakich odkryć możn by dokonać w wyniku obserwacji empirycznych

• PARADYGMAT - to podstawowy model lub schemat, który organizuje nasz sposób patrzenia na

problem; pewien punkt widzenia; pozwala zobaczyć zjawisko szerzej; nie jest ani prawdziwy ani fałszywy

• Sensowność teorii naukowych zależy od tego, za jakim paradygmatem opowiadają się naukowcy

• Kuhn - na ogół paradygmaty naukowe obwarowują się, stawiając opór każdej znaczącej zmianie

• Przyrodoznawcy - zastępowanie jednego paradygmatu przez inny odzwierciedla postęp w

przechodzeniu od poglądów fałszywych ku prawdziwym

• Nauki społeczne - paradygmaty mogą zyskiwać lub tracić popularność, lecz rzadko zostają odrzucone

• MAKROTEORIA zajmuje się wielkimi, agregowanymi bytami społecznymi albo nawet całymi

społeczeństwami, teorie dotyczące złożonych cech społeczeństwa

• MIKROTEORIA zajmuje się problemami życia społecznego na poziomie jednostek i małych grup,

teorie dotyczące mniejszych jednostek czy cech społeczeństwa

• PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY zakłada, że możemy w sposób naukowy odkryć reguły rządzące

życiem społecznym

• PARADYGMAT DARWINIZMU widział w życiu społecznym postępującą ewolucję

• PARADYGMAT KONFLIKTU koncentruje się na dążeniu jednostek lub grup do zdominowania

innych jednostek lub grup i do uniknięcia ich dominacji; często koncentruje się na walce klasowej, etnicznej, walce płci; najwłaściwsze byłoby stosowanie go zawsze, gdy różne grupy mają przeciwstawne interesy

• PARADYGMAT SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU bada, jak uznawane znaczenia i wzorce

społeczne są rozwijane w toku społecznej interakcji; zrozumienie natury interakcji

• ETNOMETODOLOGIA koncentruje się na tym, jak ludzie usiłują zrozumieć życie społeczne w

procesie jego przeżywania, tak jak gdyby każdy był badaczem prowadzącym badania; metodologia ludowa

• PARADYGMAT FUNKCJONALIZMU STRUKTURALNEGO (albo systemów społecznych) ma za

zadanie odkryć funkcje, jakie liczne elementy społeczeństwa pełnią w całym systemie; byt społeczny, taki jak organizacja albo całe społeczeństwo, może być postrzegany jako organizm

• PARADYGMATY FEMINISTYCZNE, poza tym, że kierują uwagę na ucisk kobiet w większości

społeczeństw, uwidaczniają,  że dotychczasowe wyobrażenia rzeczywistości społecznej często wynikały z doświadczeń mężczyzn i dodatkowo je urozmaicały; często wskazują ograniczenia w badaniu i rozumienia innych aspektów życia społecznego; kwestionują istnienie „uogólnionego innego”

• Subiektywność w pewnych sytuacjach może być bardziej wskazana niż obiektywność (eksperyment

Ascha)

• Obiektywność - próba pojęciowego wykroczenia poza nasze indywidualne poglądy

• Nasza subiektywność jest indywidualna, natomiast nasze szukanie obiektywności jest społeczne

• Tradycyjny model nauki:

1. teoria - z niej wyprowadza się sprawdzalne hipotezy

2. operacjonalizacja oznacza operacje związane z pomiarem zmiennej; ogólne pojęcia przekłada się na szczegółowe wskaźniki i procedury

3. obserwacja - przyjrzenie się i pomiar tego, co widzimy; obalalność jest zasadniczą własnością każdej hipotezy. Jeżeli nie ma szans, że jakaś hipoteza zostanie obalona, to znaczy, że nie mówi ona nic sensownego

• Definicja operacyjna - konkretna i szczegółowa def. jakiegoś pojęcia, sformułowana w kategoriach

działań, pozwalających zaklasyfikowanie danej obserwacji

• Porównanie indukcyjnego i dedukcyjnego rozumowania: logicy rozróżniają rozumowanie indukcyjne

i dedukcyjne.

• W rozumowaniu indukcyjnym rozpatrujemy od zbierania obserwacji i dochodzimy do uogólnienia, które wyjaśnia współzależności pomiędzy dostrzeżonymi zjawiskami.

• W rozumowaniu dedukcyjnym rozpoczynamy od praw ogólnych i dostosowujemy je do poszczególnych przypadków

• Hipoteza zerowa - taka hipoteza przewiduje, że nie istnieje żaden związek (technicznie, a nie

statycznie istotny) między dwiema zmiennymi, i zawsze zakłada się to milcząco przy testowaniu hipotez

• W praktyce badań, badania naukowe zazwyczaj wymagają występowania na przemian dedukcji i

indukcji

• W fazie dedukcyjnej nasze rozumowanie idzie w kierunku obserwacji, w fazie indukcyjnej wychodzi

od obserwacji

• Budowa teorii dedukcyjnej

1. określ temat

2. określ zakres zjawisk, do których odnosi się twoja teoria

3. rozpoznaj i określ twoje główne pojęcia i zmienne

4. dowiedz się co już stwierdzono (albo jakie tezy postawiono) odnośnie do zależności między tymi zmiennymi

5. rozumując logicznie, przejdź od tych tez do konkretnego tematu, który badasz

• nauka ma dwa ważne składniki - spójność logiczną i wiarygodność empiryczną

• Budowa teorii indukcyjnej: wpierw obserwując pewne aspekty życia społecznego próba odkrycia

prawidłowości, które mogą wskazywać na pewne względnie uniwersalne zasady

• Badania terenowe - bezpośrednia obserwacja zachodzących zdarzeń

• Związek pomiędzy teorią a badaniami czasami teoretyczne zagadnienia są wprowadzane wyłącznie

jako tło dla analiz empirycznych kiedy indziej cytuje się wybrane dane empiryczne, aby podeprzeć argumenty teoretyczne (brak prawdziwej interakcji pomiędzy badaniami a teorią)

• Znaczenie teorii - korzystanie z teorii w celu zrozumienia funkcjonowania społeczeństwa ma

kluczowe znaczenie przy porównywaniu praktycznych rozwiązań problemów społecznych

• Wiliam White: „Teoria pomaga sformułować pytania, nadaje kształt naszym planom badawczym,

pomaga nam przewidzieć wyniki, pomaga zaplanować działania interwencyjne”

• Hipoteza jest podstawowym stwierdzeniem, który testuje się w badaniu; stwierdza związek między

dwiema zmiennymi; musi być sprawdzalna

• Teoria sprawiedliwości dystrybutywnej Guillerminy Jasso obrazuje, jak formalne rozumowanie może

prowadzić do rozmaitych teoretycznych przewidywań, które można przetestować za pomocą obserwacji

POJĘCIE PRZYCZYNOWOŚCI W BADANIACH SPOŁECZNYCH

• DETERMINIZM - występowanie zdarzeń jest zdeterminowane/powodowane; zdarzeniom „nie

wolno” przydarzać się w żaden inny sposób.

• CO NIE JEST CZĘŚCIĄ MODELU DETERMINISTYCZNEGO?

1. Badacze społeczni nie muszą wierzyć, że wszystkie ludzkie działania, myśli i uczucia są

determinowane; ani też nie żyją jak gdyby w to wierzyli. Jednak gdy próbują wyjaśnić zjawiska nadające się na przedmiot badań społecznych, muszą stosować pojęcia przyczyny i skutku.

2. Model deterministyczny nie zakłada, że wzory związków przyczynowych są proste. Nie zakłada

też, że wszyscy ulegamy wpływowi tych samych sił i czynników

3. Deterministyczny model leżący u podstaw wyjaśnienia w naukach społecznych nie sugeruje, że

znamy wszystkie odpowiedzi dotyczące przyczyn wszystkiego, ani że kiedykolwiek je poznamy

4. Nauki społeczne opierają się z reguły na modelu, który ma charakter probabilistyczny.

• Sposób rozumienia zjawisk, do którego dążą badacze społeczni, konstruując wyjaśnienia

przyczynowe, nieuchronnie jest związany z deterministycznym modelem ludzkiego zachowania. Model ten zakłada, że badane cechy i działania są determinowane przez siły i czynniki, które można rozpoznać w toku badań.

• IDIOGRAFICZNY MODEL WYJAŚNIANIA - jego celem jest wyjaśnianie za pomocą zestawienia

rozlicznych powodów, które stoją za konkretnym działaniem lub wydarzeniem. Dotyczy głównie badań jakościowych; ma na celu pełne zrozumienie konkretnego zjawiska przy wykorzystaniu wszystkich adekwatnych czynników przyczynowych; zasadnicze kryteria ustalania związku przyczynowego to: wiarygodność wyjaśnienia i wykazanie, że inne możliwe wyjaśnienia można odrzucić

• NOMOTETYCZNY MODEL WYJAŚNIANIA - ma na celu odkrycie okoliczności, które są

najważniejsze przy wyjaśnianiu ogólnych typów działań lub zdarzeń. Wymaga wyodrębnienia niewielu czynników, które dostarczą cząstkowego wyjaśnienia zachowań ludzi. Jest probabilistyczny - wskazuje na bardzo wysokie lub niskie prawdopodobieństwo, że dane działanie wystąpi, gdy tylko pojawi się ograniczona liczba określonych czynników. Jego celem jest odkrycie zmiennych, które miały największy wpływ na podjęte decyzje. Dotyczy głównie badań ilościowych; zasadnicze kryteria ustalania związku przyczynowego to zmienne muszą być empiryczne, zmienna będąca przyczyną musi występować wcześniej od zmiennej, na która jakby wpływa, obserwowany skutek nie może być wyjaśniony jako skutek działania innej zmiennej

• ANALIZA DYSKURSU - wymaga podania drobiazgowej analizie podstawowych znaczeń

znajdowanych w różnych formach komunikacji.
KRYTERIA PRZYCZYNOWOŚCI:

• JOSEPH MAXWELL dotyczy wyjaśnień idiograficznych - główne kryteria oceniania trafności wyjaśnienia:
  1. Wiarygodność

2. Czy wyjaśnienia alternatywne zostały poważnie rozważone i nie zdały egzaminu.

• PAUL LAZARSFELD dotyczy wyjaśnień nomotetycznych - szczegółowe kryteria przyczynowego związku między zmiennymi:

1. Przyczyna poprzedza skutek

2. Empiryczna korelacja między zmiennymi
   KORELACJA zachodzi między innymi wówczas, gdy zaobserwujemy, że są one powiązane, tzn. że gdy jedna zmienna pojawia się lub zmienia, to to samo dzieje się za drugą

• Skutek nie może być wyjaśniany w kategoriach trzeciej zmiennej

• Większość badaczy uważa, że między dwiema zmiennymi istnieje zależność przyczynowa, jeśli:

1. Przyczyna poprzedza skutek

2. Występuje między nimi korelacja empiryczna

3. Okazuje się, że zależność ta nie jest rezultatem działania trzeciej zmiennej

• PRZYCZYNA KONIECZNA - warunek, który musi być spełniony, aby nastąpił określony skutek

• PRZYCZYNA WYSTARCZAJĄCA - warunek, który jeżeli zostanie spełniony, gwarantuje oczekiwany

skutek

• BŁĘDY W ROZUMOWANIU NA TEMAT ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWYCH:

• prownincjonalizm - badacze interpretują ludzkie zachowanie tylko w taki sposób, jaki z ich

punktu widzenia jest sensowny; subiektywizm

• pochopne wnioski - czy dowody są na pewno wystarczająco ważne, by wyciągnięcie wniosku było

uzasadnione?

• wątpliwa przyczyna - często do danego zjawiska prowadzi szereg przyczyn

• przemilczane dowody - istnieje ryzyko odrzucenia cennych informacji przez badacza w procesie

ich selekcji

• fałszywy dylemat - wybór, do którego jesteśmy zmuszeni tylko na pozór, a nie naprawdę

PLAN BADAŃ

• Trzy cele badań:

1. EKSPLORACJA to próba wstępnego, ogólnego zrozumienia jakiegoś zjawiska;

• Cele:

- zaspokajanie ciekawości badacza i jego pragnienia lepszego zrozumienia przedmiotu

- zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań

- wypracowanie metod, które zostaną użyte w dalszych badaniach

• Główną wadą badań eksploracyjnych jest to, że zazwyczaj nie dają one satysfakcjonujących

odpowiedzi na pytania badawcze. Rzadko posiadają charakter ostateczny - wiąże się z reprezentatywnością.

• Dotyczące sytuacji, kiedy badacz wkracza w nową dla siebie dziedzinę, chce rozpoznać jakiś

problem. Ich wadą jest płytkość zdobywanych przezeń danych i ich niereprezentatywność.

• Typowe dla eksploracji jest sięganie do danych zastanych i wywiady z osobami związanymi z

jakimś zjawiskiem.

2. OPIS to dokładne sprawdzanie i pomiar cech badanej populacji. Opis był pierwotnym celem wielu

badań jednostkowych

• Celem jest trafny i dokładny opis jakiegoś zjawiska, problemu, zmiennych (np. spis ludności),

poszukiwaniem odpowiedzi na pytania „co? gdzie? kiedy? jak?”.

• Opis jednak nie daje odpowiedzi na pytanie „dlaczego jest tak jak to opisujemy?”

3. WYJAŚNIENIE jest odkrywaniem i opisywaniem związków między różnymi aspektami badanego

zjawiska. Badania opisowe odpowiadają na pytania „jak jest?”, badania wyjaśniające odpowiadają natomiast na pytanie „dlaczego?”

• Poszukiwanie brakującej w badaniach opisowych odpowiedzi na pytanie „dlaczego?”

Babbie zauważa, że badając jakiś problem możemy postawić sobie wszystkie trzy cele jednocześnie, ogarniając jakiś problem całościowo i pod różnym kątem.

• LOGIKA WYJAŚNIANIA NOMOTETYCZNEGO - zmierzający do ustalenia kilku czynników o

charakterze przyczynowym, które na ogół wpływają na pewną klasę zdarzeń lub stanów; ze względu na fakt, że jest to model probabilistyczny jest on bardziej niż model idiograficzny podatny na mylną interpretację oraz możliwe manipulacje

• KRYTERIA NOMOTETYCZNEJ PRZYCZYNOWOŚCI:

1. zmienne muszą być skorelowane

• KORELACJA - empiryczny związek, zaobserwowany między dwiema zmiennymi, polegający na

tym, że:

(a) zmiany wartości jednej zmiennej są powiązane ze zmianami drugiej

(b) przyjmowanie określonych wartości przez drugą.

• Korelacja sama w sobie nie przesądza o istnieniu związku przyczynowego między dwiema

zmiennymi, ale jest jednym z jego warunków

2. przyczyna następuję przed skutkiem

3. nie ma pozorności

• skutek nie może być wyjaśniany w kategoriach jakiejś trzeciej zmiennej.

• ZALEŻNOŚĆ POZORNA - przypadkowa korelacja pomiędzy dwiema zmiennymi, którą można

wyjaśnić, odwołując się do wpływu trzeciej zmiennej

• Błędne kryteria nomotetycznej przyczynowości

• PEŁNA PRZYCZYNOWOŚĆ - wyjaśnienie idiograficzne jest relatywnie całościowe, natomiast wyjaśnienie nomotetyczne, opierające się na prawdopodobieństwie, jest zazwyczaj niekompletne

• PRZYPADEK WYJĄTKOWY - zgodnie z logiką wyjaśnienie nomotetycznego wyjątki nie podważają prawdziwości związku

• WIĘKSZOŚĆ PRZYPADKÓW - związek przyczynowy może być prawdziwy, nawet jeśli nie odnosi się do większości przypadków

• PRZYCZYNA KONIECZNA - oznacza warunek, który musi być spełniony aby nastąpił określony

skutek

• PRZYCZYNA WYSTARCZAJĄCA - oznacza warunek, który, jeżeli zostanie spełniony, gwarantuje

oczekiwany skutek

• JEDNOSTKI ANALIZY - jest to coś lub ktoś kogo konkretnie badamy. Aby lepiej zrozumieć pojęcie

można powiedzieć, że jednostką analizy w naszym badaniu jest to, czego cechy są przedmiotem naszych zainteresowań. Swoistym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy jednostki obserwacji są inne od jednostek analizy, tj. obserwujemy jedno (np. postawy mężów i żony), ale analizujemy drugie (w tym przypadku małżeństwo jako całość). Często jednak jednostka obserwacji i analizy się pokrywają.

1. Jednostki indywidualne - pojedynczy ludzie.

2. Grupy - grupy społeczne, np. gangi, rodziny.

3. Organizacja - przedsiębiorstwa, uniwersytety, itp.

4. Wytwory społeczne - wszystkie wytwory istot społecznych lub ich zachowań, zatem np. książki, wszelkie dokumenty, samochody, ale także interakcje społeczne, np. małżeństwa, rozwody, sprawy sądowe, przyjaźnie, wypadki drogowe.

• Babbie wskazuje, że nie jest to jedyny słuszny podział jednostek analizy. Są inne, ale sednem tej kwestii jest fakt, że określenie jednostki analizy jest istotne pod kątem badawczym, ponieważ pozwala uniknąć błędów i skutecznie prowadzić zaplanowane badanie.

• kategoryzacja możliwych jednostek analizy może doprowadzić do tego, że pojęcie to wydaje się niepotrzebnie skomplikowanie

• Błędne wnioskowanie o jednostkach analizy

• BŁĄD EKOLOGICZNY - wyciąganie wniosków z analizy cech grup i odnoszenie ich do jednostek

• REDUKCJONIZM - błąd niektórych badaczy polegający na ścisłym ograniczeniu (redukcji) rodzajów pojęć uznawanych za adekwatne do danego zjawiska; redukcjonizm próbuje tłumaczyć zjawiska przy użyciu wąskiego zbioru pojęć niższego poziomu; wyjaśnianie zbyt ograniczone; redukcjonizm każdego rodzaju sugeruje zwykle, że pewne jednostki analizy lub zmienne są istotniejsze niż inne

• Wymiar czasowy badań: Badania mogą być przeprowadzone na dwa sposoby pod kątem aspektu

czasu, dając inne wyniki i służąc różnym celom.

1. Badania przekrojowe

Koncentrują się na sytuacji w momencie przeprowadzania badania, są „zdjęciem” danego momentu społecznego. Typowym badaniem przekrojowym jest spis powszechny.

2. Badania dynamiczne (longitudinal studies)

Badania ujmujące dynamikę zmian poszczególnych zmiennych, co wiąże się z obserwacją jakiegoś zjawiska przez okres czasu, wykazując zachodzące w tym okresie przemiany.

• Trzy typy badań dynamicznych:

1. Badanie trendów - nie zawęża kategorii badanych, liczy się jedynie kwestia dynamiki

zmiennych.

2. Badanie kohort demograficznych - badanie osób tej samej kategorii (kryteriów) w odstępach

czasowych. Kryterium może być wiek, ale także fakt uczestniczenia w II Wojnie Światowej. Badani nie muszą być tymi samymi ludźmi, którzy byli badani wcześniej, ale muszą spełniać te same kryteria.

3. Badanie panelowe - badanie przeprowadzone w odstępach czasowych na tej samej grupie ludzi.

• Badania dynamiczne nie zawsze są wykonywalnym czy praktycznym sposobem badania procesów

zachodzących w czasie

 czasem dane przekrojowe zakładają zachodzenie pewnych procesów w czasie na mocy prostej logiki

 badacze mogą również korzystać z logicznego wnioskowania za każdym razem, gdy jasny jest chronologiczny porządek zmiennych

 metody zbliżone do obserwacji

• Planowanie badań zaczyna się od początkowych zainteresowań badacza, idei lub oczekiwań teoretycznych i zmierza poprzez serię wzajemnych powiązanych etapów do zawężenia zakresu badań. Dzieje się tak poprzez ścisłe zdefiniowanie pojęć, metod oraz procedur badawczych

• Konceptualizacja - proces myślowy, na którym nieostre, nieścisłe pojęcia (koncepty) są precyzowane i ściśle definiowane

• wybór metody badawczej (sondaże, badania terenowe itp.)

• operacjonalizacja - krok dalej w stosunku do konceptualizacji - proces tworzenia definicji operacyjnych czy inaczej określenia dokładnych procedur pomiaru wartości zmiennej; podjęcie decyzji o sposobie zbierania potrzebnych danych

• populacja i dobór próby

• obserwacje - zbieranie danych empirycznych

• przetwarzanie danych

• analiza

• zastosowanie

• oferta badawcza zawiera uzasadnienie, dlaczego badania zostaną podjęte oraz skrócony opis

procedury badawczej. Badacze muszą często uzyskać pozwolenie albo dostęp do specyficznych materiałów, aby zrealizować projekt. Nawet gdy nie jest wymagane przedstawienie oferty, jest ona poręcznym narzędziem planowania badań

• elementy oferty badawczej

 problem lub cel

 przegląd literatury

 obiekt badań

 pomiar

 metody zbierania danych

 analiza

 harmonogram

 budżet

• KWANTYFIKACJA - ujęcie liczbowe czegoś, co zostało ujęte opisowo;

• TEORIA - systematyczne wyjaśnienie obserwacji wiążących się z jakimś konkretnym zjawiskiem

społecznym;

• AKSJOMAT - teza fundamentalna, przyjmowana w określonym systemie dedukcyjnym bez

przeprowadzania dowodu prawdziwości, którą wykorzystuje się przy udowadnianiu wszelkich twierdzeń jako gł. i ostateczną przesłankę;

KONCEPTUALIZACJA, OPERACJONALIZACJA I POMIAR

• Pomiar- staranna, przemyślana obserwacja świata rzeczywistego, której celem jest doskonalenie

opisu przedmiotów i zdarzeń w kategoriach wartości składających się na zmienną

• Proces powstania pojęcia uprzedzenie; używamy tego terminu, jako nazwy oznaczającej zbiór

powiązanych zjawisk, które każdy z nas obserwował w swoim życiuwymyślamy uprzedzenie

• Koncepcji- termin techniczny określający te obrazy mentalne, „karty w mentalnych szufladkach”

każdego człowieka

• Konceptualizacja- w badaniach społecznych, proces dochodzenia do porozumienia co do znaczenia

terminów

• Wynikiem konceptualizacji jest pojęcie

• Języki komunikacja są skutecznym narzędziem tylko gdy min. dwie osoby mają w znacznym stopniu

zbieżne rodzaje danych na odpowiednich mentalnych fiszkach

• Ponieważ jednak każdy z nas ma rożne doświadczenia i dokonujemy różnych obserwacji, dwie różne

osoby nigdy nie dochodzą do identycznego zbioru danychdlatego zawsze należy definiować jak jest pojęcie przez daną osobę rozumiane

POJĘCIA JAKO KONSTRUKTY

• Abraham Kaplan- wprowadził rozróżnienie trzech klas rzeczy, które mierzą uczeni

pierwsza klasa to przedmioty bezpośrednio obserwowalne, np. kolor jabłka

druga klasa to przedmioty obserwowalne pośrednio, wymagają one bardziej złożonych pośrednich obserwacji

trzecią klasę przedmiotów obserwowalnych tworzą konstrukty- twory teoretyczne oparte na obserwacji, lecz nieobserwowalne ani bezpośrednio ani pośrednio, np. IQ

• Dla Kaplana pojęcie jest „rodziną koncepcji”; pojęcie jest więc konstruktem, czymś, co tworzymy

• Podsumowując; pojęcia są konstruktami wywiedzionymi z procesu wzajemnego uzgadniania

obrazów mentalnych (koncepcji).

• Koncepcje są podsumowaniem nagromadzonych obserwacji i doświadczeń, które sprawiają wrażenie

wzajemnie powiązanych.

• Obserwacje i doświadczenia są realne, lecz koncepcje i wywiedzione z nich pojęcia są jedynie tworami

mentalnymi.

• Terminy powiązane z koncepcjami są narzędziami stworzonymi dla celów systematyzacji i

komunikacji.

• Reifikacja- postrzeganie pojęć jako przedmiotów rzeczywistych

• Pojęcia nie posiadają własnych, subiektywnych znaczeń, lecz tylko takie, jakie im w danej sytuacji i

kontekście nadajemy

KONCEPTUALIZACJA

• Konceptualizacja- proces, w toku którego określamy co mamy na myśli, używając danego terminu

badaniach

• Pierwsze ustalenia, nazywamy „roboczymi”, gdyż pozwalają pracować nad zagadnieniem

• W toku konceptualizacji powstaje szczególne, uzgodnione dla celów badawczych pojęcie; proces ten

wymaga opisu wskaźników, których używamy do pomiaru pojęcia oraz rozmaitych jego aspektów- wymiarów

WSKAŹNIKI I WYMIARY

• Wskaźnik to znak obecności bądź nieobecności badanego pojęcia

• Badacze koncentrują się na znaczeniach nadawanych słowom i działaniom przez badanych - to często

pomaga tłumaczyć obserwowalne zachowanie

• Wymiar - techniczny termin na kreślenie typu grupowania; możliwy jest do wyszczególnienia aspektu

pojęcia

• Pełna konceptualizacja wymaga określenia wymiarów jak i wskaźników różnych wskaźników dla

każdego z nich

• Często używamy danego słowa na określenie pojęć o różnych znaczeniach,

• Wzajemna wymienialność wskaźników oznacza, ze jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w

określonym stopniu to samo pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak, jak zachowywałoby się owo pojęcie, gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowalne

• Istnieje kilka sposobów zapewnienia zacznie pojęć takich cech, jak standardowość, spójność i

powszechność

DEFINICJE REALNE, NOMINALNE, OPERACYJNE

• Mamy trzy rodzaje definicji; realne, nominalne i operacyjne

• REALNE; stanowi wyraz reifikacji pojęcia; próba określenia realnego znaczenia pojęcia wiedze ludzi

na manowce- bierze się konstrukty za byt rzeczywisty

• Określanie pojęć w badaniach naukowych opiera się na definicjach nominalnych i operacyjnych

• Definicja NOMINALNA zostaje przypisana do danego terminu bez żadnych roszczeń co do tego, że

jest ona odbiciem realnego bytu; definicje nominalne są arbitralne mogą być mniej lub bardziej użyteczne

• Definicja OPERACYJNE precyzuje sposób pomiaru danego pojęcia- czyli działania jakie mamy

zamiar wykonać; definicja ta jest bardziej nominalna niż realna, daje za to maksimum pewności co do znaczenia pojęcia

TWORZENIE ŁADU POJĘCIOWEGO

• Wyjaśnianie pojęć jest procesem nieskończonym

• W niektórych typach badań jakościowych wyjaśnianie pojęć jest kluczowym elementem w procesie

zbierania danych

• Krąg hermeneutyczny - cykliczny proces pogłębiania rozumienia

• W badaniach sondażowych wynikiem operacjonalizacji jest ustalenie konkretnego zestawu pytań

kwestionariusza, które będą odpowiadać badanym pojęciom

• Mimo że określenie definicji nominalnych ukierunkowuje strategie obserwacyjne, nie pozwala na

obserwację musimy określić co zamierzamy obserwować, jak będziemy to robić oraz jakie interpretacje zamierzamy nadać różnym obserwacjom to wszystko składa się na definicję operacyjną pojęcia

Konceptualizacja

|

Definicja nominalna

|

Definicja operacyjna

|

pomiary w świecie rzeczywistym

• Jednym ze źródeł ładu jest fakt, że badacze przejmują na ogół jakąś konceptualizację i

operacjonalizację danego pojęcia, co prowadzi do standaryzacji definicji pojęć

DEFINICJE W BADANIACH OPISUJĄCYCH I WYJAŚNIAJĄCYCH

• Opis i wyjaśnianie to dwa zasadnicze cele badań

• Wyniki badań opisowych zależą od tego, jak rozwiązujemy każdy z problemów definicyjnych

• W życiu społecznym istnieją spójne wzorce zależności, które owocują spójnością wyników badań, spójność ta nie zawsze wychodzi jednak w kontekście opisu

• Skutkiem zmieniających się definicji są niema zawsze odmienne wnioski opisowe

WYBORY DOKONYWANE W PROCESIE OPERACJONALIZACJI

• Podsumowując konceptualizacja polega na uściśleniu i udoskonaleniu abstrakcyjnych pojęć,

operacjonalizacja zaś na stworzeniu konkretnych procedur badawczych, które zezwolą na doskonalenie empirycznych obserwacji odpowiadających tym pojęciom w świecie rzeczywistym

• ZAKRES ZMIENNOŚCI - do jakiego stopnia skłonni jesteśmy łączyć wartości w ogólniejsze kategorie

W badaniach postaw i poglądów kwestia zakresu zmienności istotna jest również, gdyż można skończyć mierząc zaledwie połowę możliwych postaw

• ZMIENNOŚĆ MIĘDZY SKRAJNOŚCIAMI - problem badawczy- stopień precyzji; z jakim stopniem

dokładności określić możemy różnice między wieloma możliwymi wartościami, składającymi się na daną zmienną

DEFINIOWANIE ZMIENNYCH I WARTOŚCI

• Wartość zmiennej jest cechą „czegoś”

• Zmienne to logiczne zbiory wartości

• Procesy konceptualizacji i operacjonalizacji można określić jako określenie zmiennych i tworzących

je wartości

• Każda zmienna musi mieć dwie cechy:

1. składające się na nią wartości musza być wyczerpujące,

2. wartości zmiennej muszą być wzajemnie rozłączne, każda obserwacja musi dać się zaklasyfikować w kategoriach jednej i tyko jednej wartości

POZIOMY POMIARU

• POZIOM NOMINALNY - zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące

Mierniki nominalne są zbiorem nazw lub określeń cech

• POMIAR PORZĄDKOWY- zmienne o wartościach, które możemy logicznie uporządkować

Różne wartości zmienne porządkowej odpowiadają niższemu lub wyższemu poziomowi zmiennejnp. klasa społeczna, poziom intelektualny. Można nie tylko określić czy dwie osoby są takie same, ale tez czy jedna z nich jest „bardziej” niż druga

• POMIAR INTERWAŁOWY; faktyczne odległości między wartościami niektórych zmiennych

Niemal jedynymi miernikami interwałowymi są te konstruowane sztucznie, mniej lub bardziej standaryzowane testy na inteligencję. Porównując dwie osoby w kategoriach zmiennej interwałowej, możemy stwierdzić że są od siebie różne możemy określić że jest w czymś „bardziej” i o ile.

• POMIAR ILORAZÓW; wartości składające się na zmienną mają wszystkie własności strukturalne, jak

minimum kryteriów pomiaru interwałowego i pomiaru ilorazowego. Wartości są tu oparte na prawdziwym punkcie zerowymskala temperatury Kelvina. Przykładem miernika ilorazowego może być też dochód

• Porównanie dwóch osób w kategoriach zmiennej ilorazowej pozywa na stwierdzenie

1.rożnią się lub są takie same

2.jednak jest bardziej

3.Na ile się różnią

4.jaki jest stosunek ilościowy jednej do drugiej

• IMPLIKACJA POZIOMÓW POMIARU przejawia się w analizie danych, trzeba ją jednak przewidywać

już na etapie tworzenia struktury projektu badawczego

• MIERNIKI ILORAZOWE to poziom najwyższy, z którego schodzimy poprzez mierniki interwałowe i

porządkowe, aż mi aż do najniższego poziomu pomiaru, czyli mierników nominalnych

• Poszukiwany poziom pomiaru należy od planowanych sposobów analitycznego wykorzystania danej

zmiennej,, z uwzględnieniem faktu, że pewne zmienne są nierozerwalnie związane z pewnymi poziomami pomiaru

• Można zredukować pomiar ilorazowy do poziomu porządkowego, ale nie można przekształcić

pomiaru porządkowego na ilorazowy

WSKAŹNIKI PROSTE I ZŁOŻONE

• Wiele zmiennych w naukach społecznych ma w miarę proste, oczywiste wskaźniki, np. bycie kobieta

jasno wskazuje płeć

KRYTERIA JAKOŚCI POMIARU

• Socjologia może mierzyć wszystko co istnieje, mierzone przedmioty w większości nie istnieją, można

je jednak mierzyć

• Pomiarów można dokonywać z różnym stopniem precyzjidotyczy ona subtelności rozróżnień

odrębnych wartości zmienne

• Przy operacjonalizacji pojęć należy kierować się wiedzą o wymaganym poziomie precyzji

• Precyzja i poprawność są istotnymi cechami pomiaru badawczego

• Badacze społeczni tworząc i oceniając pomiary zwracają szczególną uwagę na dwa aspekty

techniczne- rzetelność i trafność

• RZETELNOŚĆ

• Polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik

• Rzetelność nie zapewnia jednak podobnie jak precyzja, poprawności wyniku

• Kilku obserwatorów będących oceniającymi jakieś zachowanie, może dojść do różnych wniosków

• Rzetelność jest problemem kiedy mamy jednego obserwatora, gdyż nie ma zabezpieczenia przed subiektywizmem obserwatora

• Jak tworzyć rzetelne mierniki? należy zadawać pytania, na które respondent prawdopodobnie zna odpowiedź

1. Metoda testu powtórnego

• Przeprowadzamy ten Sam pomiar więcej niż raz

• Jeśli odpowiedzi są różne, metoda może być nierzetelna

2. Metoda połówkowa

• Losowo dzielmy grupę na dwa zbiory; każdy zbiór powinien być dobrym miernikiem cechy a oba zbiory prowadzić do tej samej klasyfikacji respondenta

3. Stosowanie ustalonych mierników

• Stosowanie mierników, których rzetelność została udowodniona w poprzednich badaniach

4. Rzetelność osób zatrudnionych przy realizacji

• Pomiar może być nierzetelny przez ankieterów, koderów i innych członków ekipy

• Można na kilka sposobów sprawdzić ich rzetelność; powszechnie stosuje się metodę, że zatrudnia się ankietera telefonicznego który weryfikuje niektóre informacje o respondencie

• Rzetelność pomiaru to kwestia fundamentalna dla każdych badań społecznych

• Brak rzetelności oznacza losowy rozrzut trafień wokół celu

TRAFNOŚĆ

• Odnosi się do zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie

danego pojęcia

• Istnieje kilka kryteriów danego pomiaru odpowiadającego uzgodniony znaczeniom pojęć;

1. TRAFNOŚĆ FASADOWA - konkretny miernik może się zgadzać lub nie z naszymi obrazami

mentalnymi,

2. inne formalnie ustalone konwencje co do znaczenia pojęć,

3. TRAFNOŚĆ KRYTERIALNA opiera się na kryterium zewnętrznym

4. TRAFNOŚĆ TEORETYCZNA opiera się na logicznym powiązaniu między zmiennymi

5. TRAFNOŚĆ TREŚCIOWA oznacza zakres, w jaki miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w

pojęciu

INDEKSY, SKALE, TYPOLOGIE 

• Indeksy i skale służą do mierzenia złożonych zmiennych, dla których nie ma jasnych pojedynczych

wskaźników. Są one także wydajnymi narzędziami analizy danych.

• Indeksy a skale:

• Są porządkowymi miernikami zmiennych

• porządkują jednostki analizy w kategoriach konkretnych zmiennych

• Indeks tworzymy przez proste zsumowanie wyników przypisanych poszczególnym wartościom

• Skalę tworzymy przypisując określony wynik punktowy pewnym układom odpowiedzi przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o relatywnie niższym, inne zaś o wyższym poziomie danej zmiennej; skala wykorzystuje różnice intensywności wartości tej samej zmiennej, by odnaleźć różne wzorce odpowiedzi.

• Skale mają tę wyższość nad indeksami, że uwzględniają intensywność obrazowania danej zmiennej przez różne pytania.

• Błędy w wyobrażeniu na temat skal: 1) to czy kombinacja kilku pytań okaże się skalą, niemal zawsze zależy od konkretnej próby; 2) użycie konkretnych technik skalowania nie daje gwarancji stworzenia skali.

BUDOWA INDEKSU 

• Dobór pytań składających się na złożony indeks, który tworzymy w celu pomiaru jakiejś zmiennej:

• pierwszym kryterium wyboru pytań jest trafność fasadowa (lub logiczna)

• indeksy muszą być jednowymiarowe - złożony miernik  powinien odzwierciedlać tylko jeden wymiar danego pojęcia

• charakter dobranych pytań zadecyduje o tym, jak ogólnie czy szczegółowo dana zmienna będzie mierzona

• zwróć uwagę na obejmowany zakres zmienności.

 BADANIE ZALEŻNOŚCI EMPIRYCZNYCH MIĘDZY PYTANIAMI WCHODZĄCYMI POTENCJALNIE W JEGO SKŁAD:

• ZALEŻNOŚĆ EMPIRYCZNA polega na tym, że odpowiedzi respondenta na jedno pytanie pozwala nam przewidzieć jego odpowiedź na inne pytania; jeśli dwa pytania są ze sobą związane, możemy zakładać, że wskazują one te samą zmienną i możemy włączyć obie do jednego indeksu.

a) ZALEŻNOŚCI DWUZMIENNOWE: powinieneś zbadać wszystkie możliwe zależności dwuzmiennowe między pytaniami mającymi ewentualnie wchodzić w skład indeksu - pozwala to określić względną siłę związków między poszczególnymi parami pytań;

b) ZALEŻNOŚCI WIELOZMIENNOWE MIĘDZY PYTANIAMI między pytaniami: badanie zależności wielozmiennowych pozwala na wyeliminowanie bezwartościowych danych; pozwala określić całkowitą moc pomiaru poszukiwanej zmiennej przez dany zbiór pytań, wykrycie jednoczesnych wzajemnych oddziaływań miedzy pytaniami, aby określić, które z nich powinny się znaleźć w jednym indeksie.

• PUNKTACJA INDEKSU: Jeśli wybrałeś już pytania, powinieneś teraz przypisać poszczególnym

odpowiedziom wartości punktowe, tworząc w ten sposób jeden złożony miernik z kilku pytań: musisz określić pożądany zakres punktacji indeksu, określić punkty skrajne; musisz przypisać wartości punktowe poszczególnym odpowiedziom, zdecydować, czy przyznajesz poszczególnym odpowiedziom taką samą wagę.

• BRAKI DANYCH:

• jeśli występują w niewielu przypadkach, można wyłączyć je z budowy indeksu i z analizy;

• można potraktować braki danych jako jedną z dostępnych kategorii odpowiedzi;

• uważna analiza braków danych może pozwolić na interpretację ich znaczenia.

• WALIDACJA INDEKSU/OCENA TRAFNOŚCI/ SPOSOBY:

a) ANALIZA PYTAŃ badamy, w jakim zakresie indeks jest powiązany z poszczególnymi pytaniami w nim zawartymi lub w jakim zakresie pozwala przewidywać odpowiedzi na nie udzielone.

b) WALIDACJA ZEWNĘTRZNA: osoby ocenione wg jednych pytań np. jako konserwatywne, powinny wg innych pytań zostać ocenione tak samo.

BUDOWA SKALI

• Skala zapewnia większy stopień pewności uszeregowania dzięki uwzględnieniu intensywności pytań.

• Skala dystansu społecznego Bogardusa:

Skala ta służy do pomiaru skłonności ludzi do uczestniczenia w - zróżnicowanym co do stopnia bliskości - stosunkach społecznych z innymi grupami ludzi. Ukazuje oszczędność skalowania jako narzędzia redukcji danych, wiemy, iż np. jeśli ktoś zaakceptuje Albańczyka jako sąsiada, zaakceptuje go też jako mieszkańca swojego kraju. Od ogółu do szczegółu.

• Skala Thurstone'a:

Stanowi próbę opracowania formatu grupowania wskaźników zmiennej, które powiązane są przynajmniej w strukturę empiryczną; grupa sędziów otrzymuje np.. setki pytań, które uznawane są za wskaźniki danej zmiennej, każdy sędzia na następnie ocenić, jak mocnym wskaźnikiem zmiennej jest każde pytanie, przypisując im wartość punktową; potem badacz analizuje oceny przyznane pytaniom, by ustalić, co do których pytań byli oni najbardziej zgodni i te pytania zostają przyjęte przez badacza.

Staranie opracowana w ten sposób skala odpowiada pod względem oszczędności i efektywności skali Bogardusa.

Każdemu respondentowi można przypisać pojedynczy wynik ( moc najtrudniejszego stwierdzenia, z którym zgodził się respondent), który w sposób adekwatny odzwierciedlałby odpowiedzi na kilka pytań kwestionariusza.

• Skala Likerta:

Zawiera kategorie w rodzaju: „zdecydowanie się nie zgadzam”, „nie zgadzam się”, „zgadzam się”, „zdecydowanie się zgadzam”.

Szczególna przydatność tego formatu zasadza się na jednoznacznym uporządkowaniu kategorii odpowiedzi.

Metoda ta jednak pozwala na określenie względnej intensywności pytań: chcemy zmierzyć uprzedzenia wobec kobiet → tworzymy zestaw 20 stwierdzeń, np. „kobiety są gorszymi kierowcami niż mężczyźni”, czy „kobiety nie powinny mieć praw wyborczych” - technika skalowania Likerta ukazałaby różnice intensywności między tymi pytaniami, a zarazem ustaliłaby intensywność pozostałych 18 twierdzeń → przyznanie każdemu ze wskaźników uprzedzeń względem kobiet jednego punktu dałoby nam indeks z zakresem wyników od 0 do 20.

Skala Likerta ponadto odlicza przeciętne wyniki uzyskane za pomocą indeksu dla osób zgadzających się z poszczególnymi zdaniami…

Obecnie skala nie jest zbyt często wykorzystywana, natomiast format pytań jest jednym z najpowszechniej używanych w kwestionariuszach.

• Dyferencjał semantyczny:

Prosimy respondentów, aby wybrali miedzy dwiema przeciwnymi postawami, stosując przy tym wyrażenia określające stopień intensywności postawy między przeciwieństwami. /np. „podoba mi się”, „nie podoba mi się”/

• Skala Guttmana:

Budowa tej skali zaczyna się od tych samych kroków co budowa indeksu;

Skala ta opiera się na założeniu, że kto wskazuje wysoki poziom danej zmiennej, wskaże też poziom niski /np. kto popiera prawo niezamężnych kobiet do aborcji, popierałby także aborcję w przypadku ciąży powstałej w wyniku gwałtu lub zagrażającej życiu matki/.

To w jakim stopniu zbiór danych empirycznych układa się w skalę Guttmana, zależy od stopnia poprawności, z jaką pierwotne odpowiedzi dają się odtworzyć na podstawie wyników uzyskanych w skali.

• TYPOLOGIE:

- zbiór kategorii lub typów

- to nominalny miernik złożony stosowany często w badaniach społ.;

- mogą być skutecznie stosowane jako zmienne niezależne, lecz wykorzystywanie ich jako zmiennych zależnych powoduje trudności interpretacyjne.

LOGIKA DOBORU PRÓBY

• DOBÓR PRÓBY - proces wyboru obserwacji; procedura wyboru jednostek obserwacji.

• DOBÓR NIEPROBABILISTYCZNY - ma zastosowanie głównie w badaniach jakościowych.

1. DOBÓR PRÓBY OPARTY NA DOSTĘPNOŚCI BADANYCH:

• np. zatrzymywanie ludzi na ulicy

• brak kontroli nad reprezentatywnością próby

• może być stosowany jedynie, gdy np. badacz chce zbadać cechy osób przez dane miejsce o określonych porach

• należy zachować ostrożność przy uogólnianiu i uczulić odbiorców wyników na ryzyko związane z tą metodą

• przydatna np. w pilotażu kwestionariusza

2. DOBÓR CELOWY/ARBITRALNY

• dobór na podstawie własnej wiedzy o badanej populacji oraz celach badania

• przydatny do pilotażu ( dobrać jak najróżniejszych respondentów, by sprawdzić szerokie zastosowanie pytań)

• do badania przypadków odbiegających od normy

3. METODA KULI ŚNIEŻNEJ

• gdy trudno jest odszukać członków jakiejś specyficznej populacji, np. bezdomni, nielegalni imigranci

• badacz zbiera dane o kilku członkach danej populacji, których da się odszukać, a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej populacji, których akurat znają

• reprezentatywność jest wątpliwa, więc wykorzystuje się ja do celów eksploracyjnych

• DOBÓR PROBABILISTYCZNY

1. DOBÓR KWOTOWY

• uwzględnia kwestię reprezentatywności

• wychodzi się od macierzy lub tabeli opisującej istotne dla badania cechy populacji /rozkład płci, wieku, dochodu…/

• dla pobrania ogólnokrajowej próby kwotowej badaczowi może być potrzebna wiedza o tym, jaki procent ludności kraju stanowią ludzie o określonych cechach;

• dla każdej komórki macierzy należy określić odpowiednie przedziały procentowe, następnie zebrać dane od osób mających wszystkie cechy określone w danej komórce tabeli; potem wszystkim osobom w danej komórce przypisuje się wagę odpowiednią do ich udziału w danej populacji; gdy zostaną w ten sposób przeważone wszystkie elementy próby, całość danych powinna dać sensowną reprezentację całej populacji

PROBLEMY:

• Operat losowania (udziały procentowe reprezentowane przez poszczególne komórki tabeli) musi być dokładny i aktualny

• Odchylenia od reprezentatywności mogą wynikać z doboru elementów próby w ramach danej komórki tabeli-nawet jeśli udział procentowy w całej populacji został poprawnie oszacowany (!)

• Dobór tak naprawdę jest przypadkowy, odbywa się w trakcie badania, gdy ankieter szuka osób o żądanych cechach

• Załamana zostaje zasada reprezentatywności; nie każda osoba ma równe szanse dostania się do próby, np. znajomi ankietera mają większe szanse.

• Należy ostrożnie traktować próbę kwotową gdy celem badania jest opis statystyczny

2. WYBÓR INFORMATORÓW

• jest to współpraca z niektórymi członkami grupy

• informator jest członkiem grupy, który może się wypowiadać bezpośrednio o grupie

• np. badania nieformalnych układów grupowych

• zazwyczaj dobiera się informatorów typowych dla badanych grup, w przeciwnym razie opinie i obserwacje informatorów mogłyby wprowadzać w błąd

• marginalna ( zarówno b. niska jak i b. wysoka) pozycja informatorów nie tylko może zafałszować obraz rzeczywistości, ale także ograniczać dostęp do różnych sektorów społeczności

• TEORIA I LOGIKA DOBORU LOSOWEGO - Aby próba jednostek z danej populacji mogła być

podstawą dobrego opisu całej populacji musi ona mieć zasadniczo taką samą zmienność jak populacja.

• „OBCIĄŻENIE PRÓBY” oznacza stan, gdy wybrane osoby nie są typowe czy reprezentatywne dla

szerszej populacji, z której zostały dobrane. Może być świadome lub nie, może powstać na skutek skłonności badacza, który dobiera respondentów wg własnych preferencji; na szczęście istnieją techniki, które pozwalają uniknąć obciążeń próby.

• Uznajemy próbę za reprezentatywną dla populacji, z której została dobrana, jeśli zagregowane

cechy tej próby ściśle odzwierciedlają te same zagregowane cechy populacji. Reprezentatywność ogranicza się do tych cech, które są związane z głównymi celami badania.

• PODSTAWOWA ZASADA DOBORU LOSOWEGO: próba jest reprezentatywna dla populacji, z

której jest losowana, jeśli wszyscy członkowie tej populacji mają takie same szanse, ze zostaną wybrani do próby.

• Dobór losowy ma dwie podstawowe zalety:

1) choć nigdy nie są doskonale reprezentatywne, są z reguły b. reprezentatywne niż inne rodzaje prób, gdyż są wolne od obciążeń;

2) rachunek prawdopodobieństwa pozwala nam oszacować reprezentatywność próby losowej.

• ELEMENT jest tą jednostką, o której zbiera się informacje i która dostarcza podstaw do analiz /ludzie

lub pewne typy ludzi, rodziny, kluby, stowarzyszenia/;

• POPULACJA to określony teoretycznie zbór elementów badania;

• BADANA POPULACJA to ten zbiór elementów, z którego próba jest faktycznie dobierana.

• LOSOWANIE: ostatecznym celem doboru próby jest wybranie z populacji takiego zestawu

elementów, aby opis tych elementów trafnie oddawał obraz całej populacji, z której zostały one pobrane. Kluczem do tego procesu jest losowanie. W losowaniu każdy element może zostać wybrany z takim samym prawdopodobieństwem, niezależnie od innych zdarzeń w procesie selekcji. Badacze społeczni posługują się tabelami liczb losowych lub programami komputerowymi, które zapewniają losowy dobór jednostek do próby. Jednostka losowania to ten element lub zbiór elementów, który jest brany do wylosowania na jakimś etapie procesu doboru próby.

• Rachunek prawdopodobieństwa, rozkład z próby i szacowanie błędu z próby:

• Rachunek prawdopodobieństwa dostarcza podstaw do szacowania parametrów w populacji.

• Parametr to syntetyczny opis jakiejś zmiennej w populacji, np. średni dochód wszystkich rodzin w

mieście, rozkład wieku ludności miasta. Rachunek prawdopodobieństwa pozwala na szacowanie parametrów w populacji oraz na osąd, z jakim prawd. te szacunki będą dokładnie odwzorowywać faktyczne parametry w populacji. Dzieję się to dzięki rozkładowi prób. Pojedyncza próba wylosowana z populacji może dać estymator parametru w populacji, rach. prawd. mówi o rozkładach estymatorów uzyskanych z wielkiej liczby takich prób, a każdy przyrost wielkości próby poprawia rozkład szacunków średniej.

• Rach. prawd. dostarcza nam pewnych ważnych reguł dotyczących rozkładu z prób:

1. jeśli z jakiejś populacji pobierze się wiele niezależnych prób, statystyki z tych prób będą

rozproszone wokół rzeczywistego parametru populacji w pewien znany sposób;

2. rach. prawd. dostarcza nam wzoru dla oszacowania, na ile blisko statystyki /czyli syntetyczne opisy

zmiennych w próbie/ z prób są skupione wokół prawdziwej wartości → czyli pozwala oszacować błąd z próby (losowy) - poziom błędu oczekiwany dla danego rodzaju próby:

s=√[(P•Q)/n];

gdzie P i Q to parametry populacji w rozkładzie dwuwartościowym;

Q=1-P; P=1-Q;

n to liczba przypadków w każdej próbie,

s to błąd standardowy. ( często jest to odchylenie standardowe rozkładu z prób →około 34% estymatorów mieści się w odległości 1 bł. st. od parametru populacji w górę a kolejne 34% w dół.)

• BŁĄD STANDARDOWY jest wartością informacyjną, określa, na ile blisko estymatory z prób będą

rozrzucone wokół parametru populacji. Błąd standardowy jest odwrotną funkcją wielkości próby- gdy wielkość próby rośnie, błąd standardowy maleje, co więcej, bł. st. zmniejsza się o połowę, gdy wielkość próby rośnie czterokrotnie /pierwiastek kwadratowy/.

• W rzeczywistości nie znamy wartości parametru, ani nie dobieramy wielu prób, lecz tylko jedną; ale

właśnie rach. prawd. daje podstawę do konkluzji na temat typowych sytuacji w badaniach społ.

• POZIOMY I PRZEDZIAŁY UFNOŚCI: Rach. prawd. określa, że 68% wyimaginowanej wielkości prób

dałoby estymatory lezące w granicach jednego błędu st. Zatem dowolna próba losowa ma 68% szansę znalezienia się w granicach tego przedziału. Dokładność naszych statystyk z prób wyrażamy w kategoriach poziomu ufności co do tego, że statystyki te mieszczą się w określonym przedziale od parametru. Wszelkie twierdzenia dotyczące trafności wyników muszą informować zarówno o poziomie ufności jak i o przedziale ufności.

POPULACJE I OPERATY LOSOWANIA

• OPERAT LOSOWANIA to lista lub quasi-lista elementów, z której losuje się próbę; musi być zbieżny

z populacją, którą chcemy badać. Wyniki badań na próbie można uznać za reprezentatywne tylko w odniesieniu do zbioru elementów tworzących operat losowania. Operaty losowania nie zawsze zawierają naprawdę wszystkie elementy, należy określić zakres braków i wyrównanie ich.

• Schematy losowania:

1. PROSTY DOBÓR LOSOWY:

Badacz numeruje wszystkie elementy listy, następnie korzystając z tablic liczb losowych wybiera elementy do próby.

Rzadko stosuję się tę metodę w praktyce.

2. DOBÓR SYSTEMATYCZNY:

Konieczna jest lista elementów.

Do próby losowany jest co n-ty element z listy, przy czym pierwszy element jest wylosowany → tak powstaje próba systematyczna z losowym punktem startowym.

Interwał losowania to standardowa odległość między elementami dobieranymi do próby; proporcja losowania to stosunek liczby elementów wylosowany do liczebności całej populacji.

Istnieje ryzyko obciążeń próby, jeśli układ elementów jest ułożona tak, że jakiś cykliczny wzór się powtarza zgodnie z interwałem losowania.

3. DOBÓR WARSTWOWY

Jest metodą pozwalającą na zwiększenie reprezentatywności poprzez obniżenie możliwego błędu z próby.

Najpierw należy uporządkować populację wg ważnych dla nas cech w homogeniczne podzbiory, które między sobą są heterogeniczne (warstwowanie), a potem wylosować odpowiednią liczbę elementów każdego z nich.

DWIE METODY TEGO DOBORU:

1) sortuje się elementy populacji na grupy wyodrębnione ze względu na zastosowane zmienne stratyfikacyjne; na podstawie udziału procentowego danej grupy w populacji stosuje się dobór losowy-prosty lub syst.- takiej ilości elementów z tej grupy, jaka odpowiada takiemu samemu jej udziałowi procentowemu w pożądanej przez nas wielkości próby.

2) pogrupowanie populacji jak poprzednio, a następnie połączenie tych grup w jedną listę i zastosowanie np. doboru syst.

• W pewnych sytuacjach dobór systematyczny, jest trafniejszy, niż prosty; ma to miejsce wtedy, gdy

występuje ukryty układ warstwowy listy, np. lista studentów ułożona wg roku studiów.

4. DOBÓR PRÓBY WIEOLOSTOPNIOWY GRUPOWY

Próba grupowa może być stosowana gdy sporządzenie wyczerpującej listy elementów wchodzącej w skład populacji jest niemożliwe lub b. trudne. Elementy populacji są już często pogrupowane w subpopulacje, listy subpopulacji albo istnieją albo można je łatwo stworzyć. /Np. wierni wszystkich kościołów USA./

→ Sporządza się listę pierwotnych jednostek losowania i niekiedy dzieli się je na warstwy przed losowaniem. Potem losuje się próbę tych jednostek. Następnie robi się spis elementów tych wybranych pierwotnie jednostek losowania i dzieli się je na warstwy. Potem losuje się z owych list wtórne jednostki losowania.

Jednak taki dobór cechuje się podwójnym błędem z próby;

1) początkowa próba grup reprezentuje populację tych grup z uwzględnieniem zakresu błędu z próby;

2) próba elementów pobranych w ramach danej grupy reprezentuje wszystkie elementy w tej grupie tylko w tym zakresie, jaki jest możliwy po uwzględnieniu błędu z próby. → straty w dokładności próby.

RODZAJE TEGO DOBORU:

1. WARSTWOWANIE W WIELOSTOPNIOWEJ PRÓBIE GRUPOWEJ: należy pogrupować pierwotne jednostki losowania wg odpowiednich zmiennych stratyfikacyjnych, potem zastosować losowanie proste lub systematyczne. Błąd z próby będzie zredukowany w takim zakresie, w jakim grupy są podzielone na homogeniczne warstwy.

2. DOBÓR PROPORCJONALNY: zawsze gdy losowane grupy znacznie różnią się wielkością, właściwe jest zastosowanie proporcjonalnego doboru-każda grupa ma szansę znalezienia się w próbie proporcjonalna do swej wielkości.

3. DOBÓR NIEPROPORCJONALNY I WAŻENIE :Jeśli próba jest proporcjonalna, tzn. że każdy element ma taką samą szanse na znalezienie się w próbie, tzn. ze mają one wszystkie taką samą wagę=1→próba samoważąca się. Jednak czasem właściwe jest nadanie niektórym przypadkom większych wag niż innym - ważenie, np. gdy szczególnie interesuje nas jakaś subpopulacja ( badanie nad molestowaniem seksualnym w pracy wśród czytelników pisma, których większość stanowią mężczyźni-wtedy większą wagę nadajemy kobietom, bo one są częściej molestowane).

• Ogólnie, dobór probalistyczny pozwala na uniknięcie obciążeń próby oraz oszacowanie błędu.

EKSPERYMENT

• Eksperymenty doskonale sprawdzają się w kontrolowanych badaniach procesów przyczynowych

• ESKPERYMENT KLASYCZNY mierzy wpływ bodźca eksperymentalnego (zmiennej niezależnej) na

zmienną zależną poprzez pretest (badania natężenia cechy przed wprowadzeniem bodźca) i posttest (badania natężenia cechy po wprowadzeniu bodźca).

• Ważne jest, aby grupa eksperymentalna i kontrolna były podobne do siebie, niż żeby grupa

eksperymentalna była reprezentatywna dla jakiejś większej populacji.

• EKSPERYMENT PODWÓJNIE ŚLEPY zabezpiecza przed wpływem eksperymentatora, ponieważ ani

eksperymentator ani uczestnicy nie wiedzą, które osoby są w grupie eksperymentalnej, a które w kontrolnej.

• DOBÓR LOSOWY, RANDOMIZACJA, DOPASOWYWANIE są metodami uzyskiwania

porównywalności grup eksperymentalnej i kontrolnej; preferowaną metodą jest na ogół randomizacja, którą w niektórych schematach można połączyć z dopasowywaniem.

• NIETRAFNOŚĆ WEWNĘTRZNA - odnosi się do możliwości, że wnioski wyciągnięte z wyników

eksperymentu mogą nie być dokładnym odbiciem tego, co działo się w samym eksperymencie. Zagrożenie nietrafnością wewnętrzną zachodzi zawsze, gdy cokolwiek innego niż bodziec mogło wpłynąć na zmienną zależną.

• Źródła nietrafności wewnętrznej (str.255)

- historia

- dojrzewanie

- pomiar

- narzędzia

- regresja statystyczna

- obciążenie doboru

- wymieranie grup

- przyczynowy porządek czasowy

- rozpowszechnienie lub naśladowanie

- rekompensata

- rywalizacja o rekompensatę

- zniechęcenie

• NIETRAFNOŚĆ ZEWNĘTRZNA - odnosi się do możliwości uogólniania wyników eksperymentu na

rzeczywistość pozaeksperymentalną

BADANIA SONDAŻOWE

• BADANIA SONDAŻOWE - popularna metoda badań społecznych, polegają na wypełnieniu

kwestionariuszy przez próbę respondentów dobraną z pewnej populacji. Nadają się zwłaszcza do opisowych badań dużych populacji, mogą zostać wykorzystane także w celach wyjaśnienia jakiegoś zjawiska.

• KWESTIONARIUSZE są narzędziem zbierania danych poprzez:

• Zadawanie ludziom pytań -> pytania mogą być otwarte lub zamknięte,

• Przedstawienie im stwierdzeń reprezentujących różne stanowiska wraz z prośbą o określenie, czy się z nimi zgadzają czy nie.

• Przy uwzględnianiu pytań kwestionariusza należy uwzględnić pewne wskazówki:

• Pytania muszą być jasna i precyzyjne,

• Powinny dotyczyć tylko jednej sprawy (należy unikać pytań podwójnych),

• Respondenci muszą być w stanie udzielić odpowiedzi,

• Respondenci muszą chcieć udzielić odpowiedzi,

• Pytania powinny dotyczyć respondentów,

• Zasadniczo pytania powinny być krótkie,

• Należy unikać negatywnych określeń, by nie sprawiać kłopotów respondentom,

• Sformułowanie pytań powinno być takie, by nie prowadziło do obciążonych odpowiedzi (pytania sugerowane)

• Format kwestionariusza może mieć wpływ na jakość uzyskanych odpowiedzi.

• Niezbędny jest przejrzysty format PYTAŃ WARUNKOWYCH, tak by zapewnić, że respondenci

odpowiadają na wszystkie przeznaczone dla nich pytania. Pierwsze pytanie w serii takich pytań jest określane mianem PYTANIA FILTRUJĄCEGO.

• PYTANIA TABELARYCZNE są efektywną formą przedstawienia wielu pytań mających wspólne

kategorie odpowiedzi.

• Kolejność pytań w kwestionariuszu może mieć wpływ na udzielanie odpowiedzi.

• Jasne instrukcje mają istotne znaczenia dla uzyskania właściwych odpowiedzi.

• Kwestionariusze powinny być przetestowane w badaniach próbnych (PILOTAŻU), zanim zostaną

rozdane respondentom wchodzącym w skład próby.

• Kwestionariusze muszą być wypełniane na trzy sposoby:

• Samodzielnie wypełniane przez respondentów,

• Wypełniane przez ankietera w wywiadach bezpośrednich,

• Sondaż telefoniczny.

• W przypadku ankiet pocztowych godne polecenia jest zaplanowanie przesyłki przypominającej,

związane z ponownym wysłaniem kwestionariuszy do respondentów, którzy nie odpowiedzieli na pierwszą próbę. Właściwie monitorowane zwroty kwestionariuszy są dobrą wskazówką co do wykonania ponownej wysyłki.

• Podstawową cechą ankieterów powinna być neutralność - nie można dopuścić do tego, by ich

obecność w procesie zbierania danych miała jakikolwiek wpływ na odpowiedzi udzielane na pytania kwestionariusza.

• Należy starannie przeszkolić ankieterów, zapoznając ich z kwestionariuszem, tak aby trzymali się

ściśle brzmienia i kolejności pytań i dokładnie zapisywali odpowiedzi respondentów.

• Ankieterzy mogą stosować DOPYTYWANIE w celu uzyskania dokładniejszych wyjaśnień w

przypadku niekompletnych lub wieloznacznych odpowiedzi. Dopytywanie powinno być neutralne. W idealnej sytuacji wszyscy ankieterzy powinni używać tych samych sformułowań dopytujących.

• SONDAŻE TELEFONICZNE mogą być tańsze i bardziej efektywne niż wywiady bezpośrednie i

mogą zapewnić większą kontrolę nad procesem zbierania danych. Obiecujący jest rozwój technik wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo (CATI).

• Sondaże przeprowadzane przy zastosowaniu kwestionariusza wypełnianego

samodzielnie przez respondentów mają przewagę nad wywiadami pod względem oszczędności kosztów, szybkości, braku wpływu ankietera oraz pod względem możliwości zapewnienia anonimowości i dyskrecji w celu zachęcenia respondentów do wypowiedzi na drażliwe kwestie.

• Sondaże przeprowadzane za pomocą wywiadów mają przewagę nad sondażami

realizowanymi z zastosowaniem kwestionariusza wypełnianego samodzielnie przez respondentów pod względem mniejszej liczby niekompletnych kwestionariuszy i mniejszej liczby źle zrozumianych pytań, ogólnie większego odsetka udzielanych odpowiedzi oraz pod względem większej elastyczności w kwestiach doboru próby i dodatkowych obserwacji.

• Główne zalety sondaży telefonicznych w porównaniu z wywiadami bezpośrednimi to

oszczędność kosztów i czasu. Ankieterzy w badaniach telefonicznych są bezpieczniejsi niż w wywiadach osobistych i mogą mieć mniejszy wpływ na sam wywiad.

• Sondaże przez Internet mają wiele wspólnych wad i zalet z ankietami pocztowymi. Są tańsze, ale

trudno zagwarantować, że respondenci stanowią jakąś szerszą populacje.

• Ogółem zalety badań sondażowych wiążą się z oszczędnością kosztów, dużą ilością danych,

które można zebrać, i możliwością dobierania prób z dużych populacji. Inną zaletą jest standaryzacja zbieranych danych.

• Słabością badań sondażowych jest ich pewna sztuczność, potencjalna powierzchowność i dość

mała elastyczność. Trudno jest stosować sondaże dla zrozumienia pełnego znaczenia procesów społecznych w ich naturalnej oprawie. Słabą stroną sondaży jest trafność, mocną - rzetelność.

• Analiza wtórna to dla badaczy społecznych opcja taniego i łatwego „zbierania” danych, ale może się

to odbywać kosztem trafności.

• SONDAŻOWE PRZEPYCHANIE - jedna z technik telemarketingu, w której rozmowy

telefoniczne są wykorzystywane do zdobywania wyborców poprzez dostarczanie fałszywych informacji. Prawdziwą intencją badania nie jest zbadanie opinii publicznej, ale manipulowanie nią.

• CAPI - wywiad osobisty wspomagany komputerowo, podobny do CATI, ale stosowany w wywiadach

bezpośrednich, a nie telefonicznych

• CASI - ankieta samodzielnie wypełniana przez respondenta, wspomagana komputerowo: pracownik

badawczy przychodzi do domu respondenta z komputerem, respondent zaś odczytuje pytania na ekranie komputera i wprowadza swoje odpowiedzi.

• CASQ - skomputeryzowany kwestionariusz do samodzielnego wypełniania przez respondenta:

respondent otrzymuje kwestionariusz na dyskietce, elektronicznej tablicy ogłoszeń lub w inny sposób i uruchamia program, który zadaje pytania i przyjmuje odpowiedzi. Następnie respondent zwraca plik z danymi.

• TDE - wprowadzenie danych za pomocą wybierania tonowego: respondent inicjuje proces, dzwoniąc

do organizacji badawczej. Zadaje mu ona serię skomputeryzowanych pytań, na które respondent odpowiada wciskając klawisze na klawiaturze telefonu.

• VR - rozpoznawanie głosu: zamiast prosić respondenta o używanie klawiatury telefonu, jak ma to

miejsce w TDE, system akceptuje odpowiedzi mówione.

---