23.02.2011

Polityka - sztuka rządzenia państwem.

Polityka gospodarcza - sztuka rządzenia państwem pod względem gospodarczym. To nie tylko sytuacja w kraju, ale także relacje gospodarcze z zagranicą. Inaczej jest to polityka ekonomiczna. Jest to świadome oddziaływanie władz państwowych i instytucji międzynarodowych na gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Merkantylizm (za czasów S. A. Poniatowskiego) - pierwszy system ekonomiczny, który panował od połowy XVI do XVII wieku. Podstawa systemu panującego w Polsce.

02.03.2011

Polityka gospodarcza (ekonomiczna)- świadome oddziaływanie władz państwowych oraz organizacji międzynarodowych na gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

System ekonomiczny - zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego.

W Polsce mamy społeczną gospodarkę rynkową. Istnieje również gospodarka liberalna oraz skoordynowana.

System ekonomiczny określa:

- kto i jak decyduje o tym, które dobra powinny być wytwarzane i w jakich ilościach,
- w jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane i koordynowane pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społecznych,
- w jaki sposób ma być dokonany podział globalnego produktu społecznego między członków społeczeństwa.

Główne uwarunkowania polityki ekonomicznej:

- ustrojowo - systemowe:
> ustrój polityczno - społeczny
> struktury państwowo - administracyjne
> rozwiązania instytucjonalno - systemowe w gospodarce

- zewnętrzne:
> międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami
> przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych
> międzynarodowa sytuacja gospodarcza
> warunki wymiany

- wewnętrzne:
> stan i struktura zasobów (ludzkich, przyrodniczych, majątkowych)
> zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów
> wewnętrzna sytuacja polityczna
> stosunki narodowościowe
> stosunek społeczeństwa do władzy
> układ sił politycznych w kraju

09.03.2011

Cele polityki ekonomicznej:

Generalne:

- suwerenność narodowa
- sprawiedliwość
- postęp społeczny
- prawa człowieka

Ustrojowo - systemowe i polityczne:

- umacnianie istniejącego ustroju społeczno - gospodarczego, zapewnienie jego ewolucji

Ekonomiczne:

- pomnażanie bogactwa kraju

- powiększanie dobrobytu poprzez:

> efektywne wykorzystanie zasobów
> przemiany strukturalne
> wzrost przedsiębiorczości
> równowagę gospodarczą
> wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy

Społeczne:

- sprawiedliwy podział dochodu
- gwarancje zatrudnienia (pełne zatrudnienie)
- wyrównane szanse awansu
- dostęp do dóbr kultury i oświaty
- zapewnienie ochrony zdrowia
- zabezpieczenie społeczne

Ekologiczne:

- ochrona środowiska naturalnego
- rekultywacja

Obronno - militarne

Kto i jak długo rządził

1. Tadeusz Mazowiecki - wrzesień 1989 - styczeń 1981

2. Jan Krzysztof Bielecki - styczeń 1991 - grudzień 1991

3. Jan Olszewski - grudzień 1991 - lipiec 1992

Waldemar Pawlak

4. Hanna Suchocka - lipiec 1992 - październik 1993

5. Waldemar Pawlak - październik 1993 - marzec 1995

6. Józef Oleksy - marzec 1995 - styczeń 1996

7. Włodzimierz Cimoszewicz - luty 1996 - październik 1997

8. Jerzy Buzek - listopad 1997 - październik 2000

9. Leszek Miller - październik 2001 - maj 2004

10. Marek Belka - maj 2004 - listopad 2005

11. Kazimierz Marcinkiewicz - listopad 2005 - lipiec 2006

12. Jarosław Kaczyński - lipiec 2006 - listopad 2007

13. Donald Tusk - listopad 2007 - ….

Narodziny społecznej gospodarki rynkowej - cud gospodarczy w Niemczech.

• Niemcy - po II wojnie światowej

• Ludwig Erhard lata 50. - 60. XX w.

• Alfred Műller - Armack - 1956 r.

„Sens społecznej gospodarki rynkowej polega na połączeniu zasady wolności na rynku z zasadą równości społecznej”.

Liberalne szkoły myślenia ekonomicznego	Interpretacja pojęcia wolności	Podejście do rynku	Stawiane zadania	Rodzaj koncepcji
Szkoła neoklasyczna	Swoboda wyboru między alternatywami	Model konkurencji doskonałej	Osiągnięcie paretooptymalnej alokacji zasobów	Teoria ekonomiczna na wysokim szczeblu abstrakcji
Ordoliberalizm Euckena	Wolność jednostki gospodarującej	Ujęcie rynku w ramy ładu konkurencyjnego	Przezwyciężenie niedostatku dóbr, ochrona wolności jednostek	Ekonomia stosowana
Społeczna gospodarka rynkowa Erharda	„wolność dla czegoś jednostki gospodarującej”	Ujęcie rynku w ramy ładu konkurencyjnego i polityki społecznej gospodarki rynkowej	Umacnianie „wolności dla czegoś”, równość społeczna, przezwyciężenie niedostatku dóbr	Ekonomia stosowana wraz z innymi naukami społecznymi

Optimum Pareto - nazwane od nazwiska żyjącego na przełomie XIX i XX w. włoskiego ekonomisty Vilfredo Pareto. Jest kryterium pozwalającym ocenić efektywność danego rozwiązania. Rozwiązanie jest efektywne w sensie Pareto, jeżeli niemożliwa jest dalsza poprawa w sensie Pareto, czyli niemożliwe jest polepszenie położenia co najmniej jednej osoby, bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji innej osoby (innych osób). Czyli nie można zwiększyć niczyjej użyteczności bez pogarszania użyteczności innej osoby. Poprawa w sensie Pareto jest jednoznacznie korzystna, ale w nowoczesnych gospodarkach rynkowych osiągnięcie poprawy tak definiowanej jest prawie niemożliwe. Dlatego też w ekonomii często używa się mniej wymagającego kryterium - potencjalnej poprawy w sensie Pareto.

Potencjalna poprawa w sensie Pareto - korzyści osoby, czy grupy osób osiągnięta w wyniku danego działania są większe niż straty poszkodowanych spowodowane tym działaniem. Oznacza to, że gdyby ci, których sytuacja poprawiła się w pełni skompensowali straty poszkodowanych, to nadal ich sytuacja byłaby lepsza niż poprzednio.

Istnieje wiele rozwiązań, które są (potencjalnie optymalne) w sensie Patero, gdyż efektywność nie ma nic wspólnego z równością. Rozwiązanie, które jednej osobie daje dużo więcej zasobów (korzyści) niż drugiej, może być równie efektywne co przy bardziej równym podziale.

Sytuację, kiedy rozwiązanie rynkowe jest nieefektywne w sensie Pareto, obrazuje „dylemat więźnia”. Dwie osoby (dwóch graczy) mają zdecydować, czy dostarczyć dobro publiczne, czyli takie, z którego nikogo nie można wyłączyć z konsumpcji, konsumpcja tego dobra przez jedną osobę w żaden sposób nie umniejsza konsumpcji innych (koszt krańcowy dostarczania dobra do kolejnej osoby jest równy zero).

Dobro to kosztuje 8 jednostek i każdej osobie przyniesie 6 jednostek korzyści, aby dostarczyć dobro, gracze mogą kooperować (K), bądź działać oddzielnie (N). gdy dobro jest już dostarczone, korzyści z niego czerpią obaj i nikogo nie można wyłączyć z konsumpcji, każdy gracz osiąga więc korzyść równą 6, niezależnie od tego, czy poniósł koszty na dostarczenie dobra, czy też nie.

Rozwiązaniem gry (strategią dominującą) jest brak kooperacji i wynik (0,0), a więc sytuacja, w której dobro nie jest dostarczane.

Gracz 2	Gracz 1
			K	N
		K	2/2	6/-2
		N	-2/6	0/0

16.03.2011

T: Systemy gospodarcze i funkcje polityki ekonomicznej.

Merkantylizm wyznacza następujące kierunki ingerencji państwa:

• Zapewnienie dopływu do kruszców szlachetnych i wykorzystywanie ich przez skarb państwa jako pieniądza i kapitału;

• Osiągnięcie i utrwalenie dodatniego bilansu handlowego i płatniczego przez popieranie eksportu;

• Selektywne kształtowanie wymiany towarowej z zagranicą:

- wspieranie eksportu wyrobów przemysłowych, zwłaszcza o wysokim stopniu przetworzenia, ograniczania eksportu surowców i ułatwienie ich importu - w celu poprawy zaopatrzenia przemysłu krajowego

• Popieranie uprzemysłowienia kraju m.in. przez zakładanie państwowych fabryk;

• Wprowadzenie różnych form nadzoru nad jakością produkcji przemysłowej w celu zapewnienia wyrobom krajowym dobrej opinii;

• Rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej wewnątrz kraju (budowa dróg i kanałów żeglugowych) oraz gospodarki morskiej (floty i portów).

Co to jest system ekonomiczny?

Kategorią szerszą, nadrzędną w stosunku do systemu ekonomicznego jest koncepcja systemu społecznego. Odniesieniem i szerszym tłem dla gospodarki musi być społeczeństwo. W historii społeczeństw takie elementy jak: kultura, religia, normy społeczne determinowały zachowania ludzkie w sferze ekonomii. Gospodarowanie jest przede wszystkim funkcją społeczną i jako takie jest społecznie zdeterminowane, chociaż w rozwoju kapitalizmu pojawił się silny proces wyobcowania gospodarowania ze społeczeństwa (disembedded market economy). Przedsiębiorstwa, czy inne jednostki gospodarcze są w różnym stopniu :aktorami” systemu społecznego, jak i ekonomicznego.

Klasyfikacja systemów ekonomicznych wg Wilkina:

1. Systemy gospodarki globalnej albo gospodarki światowej,

2. Megasystemy ekonomiczne (przykładami mogą być: gospodarka feudalna, kapitalistyczna, czy socjalistyczna),

3. Makrosystemy ekonomiczne (gospodarki narodowej),

4. Mezosystemy ekonomiczne (regiony gospodarcze, duże segmenty gospodarki narodowej, jak np. rolnictwo, sektor usług, system bankowy),

5. Minisystemy ekonomiczne (przedsiębiorstwa, gospodarstwa, czy też inne jednostki gospodarcze).

Ustroje społeczno - ekonomiczne i systemy regulacji procesu gospodarczego

W gospodarce wyróżniamy dwa rodzaje procesów:

- procesy realne - obejmujące produkcję, transport, magazynowanie, obrót,
- regulacyjne - obejmujące zbieranie i przetwarzanie informacji, przygotowanie i podejmowanie decyzji, kontrolowanie ich wykonania itp.

Polityka ekonomiczna w systemie „realnego socjalizmu” - bezpośrednie kierowanie gospodarką

Gospodarka w socjalizmie była traktowana jako:

- jedno wielkie przedsiębiorstwo,
- centralnie zarządzane,
- z arbitralną formą sprawowania władzy,
- posługującej się środkami przymusu i represji,
- polityka ekonomiczna nie oddziałuje na system gospodarczy.

- w gestii aparatu państwowego znajdują się wszelkie czynności regulacyjne, takie jak:

> organizowanie gospodarki, nadawanie i zmiana struktury organizacyjnej państwa,
> planowanie działań gospodarczych (ustalanie rozmiarów i kierunków produkcji) oraz inwestycji, a także planowanie zadań dla wszystkich jednostek gospodarki,
> zapewnienie realizacji wytyczonych planów,
> rozdzielnictwo czynników produkcji i wytworzonych produktów.

System socjalistyczny częściowo zreformowany (hybrydowy)

- częściowa odbudowa rynku i ograniczenie administracyjnej regulacji centralnej,
- poza rolnictwem nadal dominacja własności państwowej,
- możliwość przekształcenia przedsiębiorstwa w spółki z o.o. i akcyjne,
- powstają przedsiębiorstwa z kapitałem mieszanym (także zagranicznym),
- rozszerza się sektor przedsiębiorstw prywatnych,
- procesem gospodarczym steruje parlament i rząd,
- rozdzielnictwo materiałowe ('88 r.) obejmuje ok. 50% zaopatrzenia,
- system przestaje być nakazowym, ale nadal jest rozdzielczym,
-reglamentacja hamowana jest mechanizmami rynkowymi,
- na podział dochodu mają też wpływ różne grupy nacisku i silniejsze środowiska (np. podwyżki płac, ulgi w świadczeniach, dotacje, korzystniejsze kredyty),
- ceny na środki produkcji i częściowo konsumpcji ustala się administracyjnie,
- podstawą kalkulacji cen jest formuła kosztowa,
- wielkości cenopodobne (stopa procentowa, kursy walut) ustalane są administracyjnie,
- zmiany w systemie politycznym są nadal ograniczone,
- rozwija się jednak proces tworzenia nowych ugrupowań politycznych,
- kwestionuje się monocentryczny system kierowania państwem i gospodarką.

System regulacji i funkcje polityki ekonomicznej w kapitalistycznej gospodarce mieszanej

W klasycznej gospodarce rynkowej decyzje ekonomiczne są podejmowane przez przedsiębiorców, właścicieli banków i innych firm prywatnych, a tok procesu gospodarczego regulują mechanizmy rynkowe oparte na kategorii zysku pobudzającej uczestników procesu gospodarczego do:

- maksymalnej wydajności,
- wprowadzenia innowacji,
- dokonywania inwestycji.

Podstawowa funkcja państwa wobec gospodarki polega na zapewnieniu przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno - gospodarczego, w tym głównie:

- zasady wolności gospodarczej,
- poszanowania własności prywatnej,
- swobody przedsiębiorstw.

Oprócz określenia i ochrony praw własności do zadań państwa należy:

- zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego (obrona narodowa),
- zapewnianie bezpieczeństwa wewnętrznego (policja),
- utrzymanie wymiaru sprawiedliwości (sądownictwo),
- utrzymanie szkolnictwa,
- kształtowanie systemu pieniężnego.

Ważniejsze kierunki oddziaływań polityki ekonomicznej w kapitalistycznej mieszanej gospodarce rynkowej

• Oddziałuje na gospodarkę pod katem zapewnienia przez nią stałego dopływu do dyspozycji państwa środków niezbędnych do wykonywania jego funkcji wewnętrznych i zewnętrznych. Siła państwa i podejmowane zadania zależą od potencjału gospodarki narodowej, oddziaływanie takie jest więc nastawione na stymulowanie i wspieranie jej rozwoju.

• Wspiera funkcjonowanie i rozwój sektorów gospodarki nie objętych dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorców lub wyłączonych w wyniku nacjonalizacji.

• Zapewnia osłonę działalności gospodarczej obywateli własnego kraju przed zagraniczną konkurencją.

• Chroni konkurencję przed poczynaniami organizacji monopolistycznych.

• Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego przez przeciwdziałanie czynnikom kryzysowym i stagnacyjnym. Można tego dokonać poprzez pobudzanie koniunktury i kształtowanie warunków sprzyjających procesowi wzrostu.

• Podejmowanie złożonych problemów ochrony środowiska naturalnego oraz zapewnienia przestrzennego ładu w zagospodarowywaniu terytorium kraju.

• Utrzymywanie w państwie ładu społecznego poprzez oddziaływanie na procesy dystrybucji zapewniając osłonę warstw gospodarczo słabszych, a także regulując zasady dotyczące warunków pracy i płacy oraz zabezpieczenia społecznego.

Ile rynku, a ile państwa? Podstawowy dylemat wyboru systemu ekonomicznego.

Różnice między współczesnymi gospodarkami kapitalistycznymi o charakterze systemowym:

- rola państwa (w strukturze, podziale dochodu narodowego, zaspakajaniu potrzeb ludności, administrowaniu procesami produkcji itp.),
- struktura własności (własność prywatna, a w niej własność indywidualna, grupowa, korporacyjna, własność publiczna w je różnych formach),
- mechanizmy regulujące stopień zróżnicowania dochodów i zamożności społeczeństwa,
- stopień scentralizowania władzy państwowej, rola samorządów lokalnych i zakres partycypacji społeczeństwa w decyzjach sfery publicznej,
- zakres stabilności przebiegu podstawowych procesów gospodarczych (wahania wzrostu gospodarczego, rozmiary bezrobocia),
- stopień bezpieczeństwa socjalnego obywateli,
- stopień otwartości gospodarki na międzynarodowe przepływy towarów i czynników produkcji,
- rodzaj celów formułowanych na szczeblu makroekonomicznym,
- specyfika układu motywacyjnego,
- stopień mobilności społecznej i zawodowej i inne.

23.03.2011

T: Polityka wzrostu i rozwoju gospodarczego w warunkach globalizacji.

Proces globalizacji kształtowany jest przez szereg różnych czynników, które można zakwalifikować do trzech podstawowych grup:

1. Postęp naukowo-techniczny

2. Konkurencja międzynarodowa

3. Polityka ekonomiczna państwa

Globalizacja w sferze ekonomicznej jest procesem rozszerzenia i intensyfikacji więzi

• Produkcyjnych

• Handlowych

• Finansowych

• Informacyjnych

pomiędzy podmiotami gospodarczymi w skali światowej.

W trakcie tego procesu następuje nie tylko zagęszczenie sieci kontaktów, relacji i przepływów, ale także wzmocnienie siły wzajemnego oddziaływania podmiotów gospodarczych w układzie światowym.

Gospodarowanie - zarówno od strony zasilania w czynniki produkcji, jak i od strony efektów (efektywności), jest silnie zdeterminowane globalnie. Rynkiem czynników produkcji, a także rynkiem zbytu produktów dla coraz większej liczby przedsiębiorstw staje się nie rynek lokalny, czy nawet krajowy, a rynek światowy.

 

Tabela współczesnego modelu rozwoju:

Globalizacja:

• Korporacje transnarodowe

• Komputerowy kapitał

• Deregulacja światowego rynku

• Możliwa dzięki innowacjom (sieci informatyczne)

Konkurencja:

• Zaostrza się

• Staje się globalna (nowi aktorzy)

• Objęte regiony miasta

• Wygrywają producenci innowacji

• Utrwala segmentację

Innowacja:

• Tworzy dla siebie popyt

• Służy do powstania nowych innowacji

• Umożliwia globalizację (sieci informatyczne)

• Jest płaszczyzną konkurencji

Tabela współczesnego modelu rozwoju:

 

Zasób, a kapitał (w badaniach socjologicznych):

• Zasobem określa się wszystko to, co znajduje się w dyspozycji jednostki lub grupy

• Kapitałem natomiast - ten zasób, który może być wykorzystany w taki sposób, że przyniesie zysk w postaci zwiększenia szans, osiągnięcia celu czy korzyści.

Kapitał ludzki jako najważniejszy czynnik wzrostu gospodarczego w dobie gospodarki informacyjnej:

Inwestycje w kapitał ludzki są inwestycjami długofalowymi. Stanowią one jeden z głównych czynników pobudzających rozwój społeczno- gospodarczy i kształtujących poziom międzynarodowej konkurencji gospodarki.

Inwestycje w człowieka, realizowane są poprzez:

• System badań naukowych

• Kształcenie oraz wychowanie w rodzinie i szkole

Mają wymiar:

• Ekonomiczny

• Społeczny

• kulturowy

Wymiar ekonomiczny obejmuje podnoszenie jakości najważniejszego czynnika wytwórczego, jakim jest PRACA LUDZKA.

„świat zmienia się tak szybko, że nie można nauczyć się go na całe życie…”

Dawniej:

Nauka ok. 20 lat -> wykształcenie zdobytej wiedzy w pracy zawodowej ok. 40 lat -> emerytura

Krytyka WELFARE STATE:

Zanegowanie wartości pełnego zatrudnienia.

Wysoka dynamika postępu technologicznego, technicznego i organizacyjnego.

Konieczność zmiany:

• sposobu wykonywania dotychczasowego zawodu

• zmiana zawodu:

• średnio dwu -, trzykrotnie

• co 5 - 10 lat

• nauka przez całe życie

• przerwy w pracy na zdobycie nowych kwalifikacji (studia w trakcie pracy)

Ograniczenia:

• mentalnościowe (wynikające z dotychczasowej polityki pełnego zatrudnienia)

• strach przed zmianą

• dramaty osobiste wynikające z braku pracy (patologie społeczne)

Wzrost gospodarczy - jest procesem tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów produktu społecznego, procesowi temu towarzyszą zmiany struktury produktu narodowego i całej gospodarki.

Wzrost gospodarczy oraz towarzyszące mu zmiany strukturalne - rozwój gospodarczy.

Pojęcie rozwoju gospodarczego ma szerszy zakres. Obejmuje, oprócz zmian strukturalnych produktu społecznego również towarzyszące im zmiany instytucji ekonomicznych i stosunków ekonomicznych.

Proces rozwoju jest związany z realizacją aspiracji rozwojowych społeczeństwa, te zaś nie są łatwo wymienne.

Wzrost i rozwój gospodarczy w gospodarce rynkowej są procesami nie przebiegającymi równomiernie.

Towarzyszą im zmiany układające się w cyklicznie następujące po sobie fazy wzrostu i spadku aktywności gospodarczej.

Typy zmian:

1. Dynamiczne zmiany poziomu aktywności gospodarczej, znajdujące wyraz w ogólnej tendencji rozwojowej (trend).

2. Wahania występujące wokół podstawowego kierunku (zmiany sezonowe - powtarzające się w ciągu roku, cykliczne wahania koniunkturalne, wahania nieregularne, mające na ogół charakter przypadkowy).

Podstawowe czynniki długookresowego wzrostu produktu narodowego:

• Praca (L) - ludzie zdolni do podjęcia pracy

• Kapitał (K) - rozmiary rzeczowe zdolności produkcyjnych wraz z infrastrukturą

• Postęp techniczny (t) - zwiększający wydajność pracy i produktywność kapitału

Modele wzrostu:

Najprostsze modele wzrostu ukazują związek, jaki zachodzi między zmianami produkcji i zmianami zasobu kapitału.

30.03.2011

Związek ten jest wyrażony za pośrednictwem inwestycji. W modelach tych zasób kapitału K oraz produkcji Y są wielkościami agregatowymi, składającymi się z niejednorodnych elementów, często jednak przyjmuje się założenie, że obie wielkości to dobra jednorodne, które mogą być użyte w procesie konsumpcji oraz jako kapitał w produkcji.

Kapitał - ilość nie skonsumowanego dobra

Inwestycje - proces przeznaczania wytworzonej produkcji na powiększenie zasobu kapitału.

W modelach bardziej skomplikowanych pomija się zasób kapitału (Y zależy od funkcji inwestycji) lub też przyjmuje się, że jest on wartością agregatową (np. maszyny i urządzenia wyprodukowane w różnych latach i w różnym stopniu zamortyzowane).

W wytwarzaniu produktu współdziałają trzy czynniki wzrostu. Sposób w jaki to czynią, opisuje funkcja produkcji, która pokazuje wielkość produkcji wytworzonej przy:

• Danej ilości pracy

• Kapitału

• Danym poziomie technologii

Y = F (L, K, t)

Model wzrostu Solowa

Długookresowy wzrost gospodarczy zdeterminowany jest przez czynniki leżące po podażowej stronie gospodarki:

Y = AK ^α L ^β

Gdzie:

A - stały współczynnik

Y - wielkość produktu

K - ilość kapitału

L - ilość pracy

α, β - współczynniki elastyczności produkcji w stosunku do nakładów kapitału i pracy, przy czym: α + β = 1

Ścieżka długookresowego wzrostu jest wyznaczana dla gospodarki przez wzrost podaży czynników produkcji oraz zmiany efektywności ich wykorzystania.

Model Harroda - Domara

Y = K * 1/k

Gdzie:

Y - produkt krajowy brutto

K - kapitałochłonność

1/k - efektywność kapitału

Wysoka kapitałochłonność, np. = 10, to mała efektywność równa 1/10.

Niska kapitałochłonność, to wysoka efektywność tego kapitału (jeśli np. k = 4 tzn., że wartość kapitału czterokrotnie przewyższa produkcję roczną uzyskaną dzięki niemu).

Polityka pro wzrostowa (prorozwojowa) w gospodarce rynkowej polega głównie na stymulowaniu wzrostu środkami polityki monetarnej i fiskalnej oraz na podejmowaniu bezpośrednich działań przez rządy w postaci specjalnych programów czy też inwestycji rządowych.

Regulowanie długookresowej stopy wzrostu gospodarczego wiąże się z regulowaniem zdolności akumulacyjnych gospodarki oraz wpływaniem na kierunki alokacji zasobów.

Czynnikiem, który osłabia tempo spadku produkcji oraz przyspiesza ożywienie gospodarcze, otwierając perspektywy nowych inwestycji jest POSTĘP TECHNICZNY.

Oddziaływanie państwa na wzrost gospodarczy powinno obejmować:

• Zachęcanie do oszczędzania i do przekształcania oszczędności w inwestycje kapitałowe.

• Ułatwienie inwestowania w najbardziej wydajnych dziedzinach gospodarki i w najbardziej efektywne przedsięwzięcia.

• Sprzyjanie innowacjom, pobudzanie i ułatwianie modernizacji aparatu wytwórczego.

Typy strategii rozwoju:

1. Liberalna, której celem jest:

• Stabilizacja gospodarki i dobre funkcjonowanie rynków

• Poprawa alokacji zasobów i wskutek tego podniesienie poziomu produkcji i dochodów oraz poprawa poziomu życia

• Sprzyjanie wysokiemu poziomowi oszczędności w celu zwiększenia stopy wzrostu

• Zapewnienie efektywniejszego, wykorzystania kapitału.

2. Strategia gospodarki otwartej:

• Rynkowa alokacja zasobów

• Wyznaczenie sektorowi prywatnemu głównej roli w rozwoju

• Handel zagraniczny motorycznym sektorem wzrostu

• Wzrost stopy oszczędności

• Aktywna rola państwa w rozwoju:

• Prowadzenie przez władze publiczne polityki stymulacji podaży (ułatwianie udzielania pożyczek lub stosowanie różnego rodzaju zachęt fiskalnych, finansowanie programów kształcenia, uczestniczenie w badaniach rynku, tworzenie infrastruktury technicznej)

• Stosowanie przez państwo polityki liberalizacji handlu (redukcja ceł i stopniowe ograniczanie innych barier ograniczających handel, eliminowanie przeszkód utrudniających zagraniczne inwestycje, wprowadzenie neutralnego kursu walutowego, tzn. takiego, który nie dyskryminuje ani eksportu, ani produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego).

3. Strategia industrializacji (poprzez ekspansję sektora przetwórczego)

Cel: podwyższenie stopy wzrostu gospodarczego poprzez:

• Rozwój produkcji dóbr przetwórczych na potrzeby rynku wewnętrznego przy stosowaniu ochrony celnej

• Przez rozwijanie przemysłu dóbr kapitałowych, najczęściej w ramach sektora publicznego

• Przez proeksportową orientację sektora przetwórczego

4. Strategia rozwoju rolniczego („zielonej rewolucji”) - dążenie do zwiększenia podaży żywności

5. Strategia redystrybucyjna - cel: poprawa podziału dochodu i bogactwa (likwidacja ubóstwa).

Wskaźniki makroekonomiczne:

• Bezrobocie 12% PKB

• Dług publiczny

• Inflacja 3,8% PKB

• Deficyt budżetowy 7,8% PKB

• Potrzeby pożyczkowe 11% PKB

• PKB 4,4%

13.04.2011

T: Wielofunkcyjność rolnictwa jako podstawa przewartościowań w europejskiej polityce rolnej.

25 maja 2011 - zerówka (test + 1 pytanie otwarte)

Wielofunkcyjność rolnictwa - działalność rolnicza prowadząca do produkcji wielu dóbr, zarówno rynkowych, jak i nierynkowych.

Rolnictwo jako złożony system

Czynniki przyrodnicze

Czynniki ekonomiczne

Czynniki społeczne

Czynniki kulturowe

Czynniki polityczne

Konteksty pojęcia wielofunkcyjnego rolnictwa (Wilkin 2010)

Rola rolnictwa w funkcjonowaniu państw wysoko rozwiniętych.

Przeciwstawianie wielofunkcyjnego rolnictwa intensywnemu, komercyjnemu i zagrażającemu środowisku przyrodniczemu i kulturowemu.

Wspieranie rolnictwa przez wydatki publiczne i protekcjonizm handlowy wymaga legitymizacji odwołującej się do wartości i pozytywnych efektów zewnętrznych działalności rolniczej.

Płaszczyzny rozpatrywania współczesnego znaczenia rolnictwa (Adamowicz 2009):

• Bezpieczeństwo żywnościowe,

• Wzrost gospodarczy i rozwój społeczny,

• Zrównoważenie i trwałość systemów społeczno - gospodarczych i przyrodniczych.

Funkcje rolnictwa (Czudec i in. 2008):

„Stare”:

• Produkcja żywności,

• Produkcja surowców dla przemysłu spożywczego,

• Produkcja surowców nieżywnościowych,

• Akumulacyjny wkład rolnictwa w rozwój nierolniczych sektorów gospodarki,

• Zasilanie nierolniczych dziedzin gospodarki w czynnik pracy.

„Nowe”:

• Produkcja biomasy do wytwarzania energii odnawialnej,

• Dbałość o ochronę środowiska przyrodniczego i bioróżnorodność,

• Wzbogacanie walorów krajobrazowych.

Pozaekonomiczne funkcje rolnictwa

• Są na ogół powiązane z jego funkcjami produkcyjnymi,

• Są nierozdzielne z funkcjami produkcyjnymi.

Pozakomercyjne funkcje rolnictwa

Funkcje zielone:

• Zarządzanie zasobami ziemi w celu utrzymania jej wartościowych właściwości,

• Stwarzanie warunków dla dziko żyjących zwierząt i roślin,

• Ochrona dobrostanu zwierząt,

• Utrzymanie bioróżnorodności i poprawa obiegu substancji chemicznych w systemach produkcji rolnej.

Funkcje błękitne:

• Zarządzanie zasobami wodnymi,

• Poprawa jakości wód,

• Zapobieganie powodziom,

• Wytwarzanie energii wodnej i wiatrowej.

Funkcje żółte:

• Utrzymanie spójności i żywotności obszarów wiejskich,

• Podtrzymywanie i wzbogacanie tradycji kulturalnej oraz tożsamości wsi i regionów,

• Rozwój agroturystyki i myślistwa.

Funkcje białe:

• Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowej żywności (food security and food safety).

Polityka paliwowa:

• Zwiększenie popytu na biopaliwa

Systemy produkcji rolniczej „przyjazne dla środowiska” (Majewski 2005):

• System produkcji integrowanej,

• Rolnictwo precyzyjne,

• Rolnictwo ekologiczne.

20.04.2011

Źródła systemu integrowanej produkcji:

Areał żywieniowy w Polsce od 1950 do 2009 ciągle spada.

Powierzchnia upraw roślin genetycznie modyfikowanych na całym świecie stale rośnie.

Najwięcej roślin genetycznie modyfikowanych na świecie: soja, kukurydza, bawełna, rzepak.

Największe powierzchnie upraw roślin genetycznie modyfikowanych na świecie: USA (62,5), Argentyna (21,0)

Wielofunkcyjność ziemi:

• Czynnik produkcji

• Dobro przyrodnicze

• Ważny element kształtowania struktury społecznej

• Dobro o wartości kulturowej i symbolicznej

Wielofunkcyjność rolnictwa na przykładzie wykorzystania ziemi:

Presja rynku	Argument wielofunkcyjności
Intensyfikacja wykorzystania ziemi i jej koncentracji Wyłączanie mniej urodzajnej ziemi z użytkowania rolniczego Wzrost wykorzystania ziemi na cele nie rolnicze Ekspansja obszarów wiejskich pozbawionych rolnictwa	Ochrona i konserwacja ziemi jako wielofunkcyjnego, nieodnawialnego i niemobilnego zasobu Dążenie do harmonizacji komercyjnych i niekomercyjnych celów wykorzystania ziemi rolnej Ochrona gruntów rolnych, jako element długookresowego bezpieczeństwa żywnościowego

Podsumowanie:

Rolnictwo - stare i nowe funkcje, nowe znaczenie, wyzwania i oczekiwania.

Rolnictwo nie przestanie być pierwotnym źródłem żywności i odtwarzalnej energii.

Wzrośnie znaczenie rolnictwa:

• Jako ważnego powiernika dużej części zasobów przyrodniczych kraju

• W zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego (na nowo zdefiniowanego) i energetycznego kraju

O przyszłości europejskiego rolnictwa będzie decydować zbiór powiązanych ze sobą instytucji (system instytucjonalny), na który składają się:

• Rynki (europejski i globalny)

• Działania zbiorowo podejmowane na różnych szczeblach organizacji społecznej

• Normy prawne

• Bieżąca polityka

04.05.2011

T: Czy ekonomia może być piękna?

Zagadnienia na zerówkę:

1. Definiowanie dziedzin i metod polityki gospodarczej
2. Polityka gospodarcza w różnych systemach
3. System ekonomiczny - cele, uwarunkowania
4. Aktualne wskaźniki makroekonomiczne
5. Aktualne wydarzenia gospodarcze z maja
6. Transformacja
7. Wzrost i rozwój gospodarczy
8. Wielofunkcyjność rolnictwa
9. Bezpieczeństwo żywnościowe
10. Problematyka rynku pracy i polityką społeczną

11.05.2011

T: Polityka społeczna.

• Polityka społeczna - działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

• Celem polityki społecznej jest postęp społeczny, a w przypadku regresu - likwidowanie lub łagodzenie ostrości istniejących lub powstających kwestii społecznych.

• Kwestia społeczna - problem o najwyższym stopniu dotkliwości dla szerokich rzesz społecznych (co najmniej kilkuset osób), który generuje sytuacje krytyczne w życiu jednostek i zbiorowości, powodując zarazem trwałe zakłócenia w funkcjonowaniu państwa; kwestii społecznych nie da się usunąć bez aktywności państwa.

• Kwestie społeczne mogą mieć zakres:

• Przedmiotowy - powstają w wyniku niezaspokojenia jakiejś potrzeby,

• Podmiotowy - powstają , gdy występuje stan niezaspokojenia różnych potrzeb w stosunku do jakiejś grupy społecznej, np. kwestie ludzi starszych, ludności miejskiej, niepełnosprawnych, rodzin, mniejszości narodowych czy religijnych.

• Szczegółowymi celami polityki społecznej jako działalności UE jest:

• Wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności w różnym wieku (równy dostęp do rynku pracy, wyżywienia, zdrowia, mieszkania, edukacji oraz pomoc materialna w przypadku zdarzeń losowych i niezdolności do pracy),

• Tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw,

• Usuwanie nierówności społecznych,

• Kształtowanie stosunków społecznych,

• Asekurowanie przed ryzykami życiowymi.

• Głównym podmiotem polityki społecznej jest władza publiczna, w tym głównie państwo.

• Typy podmiotów polityki społecznej ze względu na obszar działania:

• Globalne - organizacje międzynarodowe w swoim zasięgu działania mają określone kwestie socjalne, występujące w skali globalnej,

• Regionalne - obejmują swoim działaniem obszar kontynentu,

• Krajowe (narodowe),

• Lokalne - działające na obszarze określonego terytorium, wsi, gminy, powiatu (np. samorząd terytorialny).

• Adresatami polityki społecznej są: grupy społeczne i indywidualne osoby nie mogące z różnych względów zaspokoić we własnym zakresie swoich niezbędnych dla normalnego życia potrzeb.

• Polityka społeczna (wg Rychlińskiego):

• To naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek jak usuwać czy łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynące dla jednostki i społeczeństwa z ustroju pracy najemnej oraz jak przeciwdziałać dalszemu narastaniu tych niesprawiedliwości i powstawaniu nowych szkód.

• Zbiór wskazówek w praktyce obejmuje:

• Posgnozę,

• Diagnozę,

• Prognozę,

• Programowanie,

• Ewakuację.

• Podstawowe dziedziny polityki społecznej:

• Polityka ludnościowa,

• Polityka rodzinna,

• Zadania polityki społecznej:

• Wyrównywanie warunków życia i pracy

• Zakres przedmiotowy polityki społecznej:

• Potrzeby związane ze sferą bytu,

• Potrzeby sfery pozamaterialnej,

• Potrzeby o charakterze psychospołecznym.

• Główne potrzeby wg Maslowa:

• Fizjologiczne,

• Bezpieczeństwa,

• Przynależności i miłości,

• Uznania,

• Samorealizacji.

• Do prac socjalnych UE zalicza się m.in.:

• Swobodę poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania,

• Zatrudnienie i wynagrodzenie za pracę,

• Poprawę warunków życia i pracy,

• Ochronę socjalną,

• Swobodę zrzeszania się,

• Negocjowanie umów zbiorowych,

• Kształcenie zawodowe,

• Równe traktowanie kobiet i mężczyzn,

• Informowanie, uwzględnianie opinii pracobiorców, współdziałanie,

• Ochronę zdrowia i bezpieczeństwo w miejscu pracy,

• Ochronę dzieci i młodzieży, ludzi starych, niepełnosprawnych.

• Europejski Fundusz Społeczny

• Modele polityki społecznej:

• Model liberalny - potrzeby społeczne realizowane są w ramach rynku prywatnego i w rodzinie; polityka społeczna to działania selektywne; świadczenia z reguły są selektywne,

• Model redystrybucyjny - odpowiedzialność za bezpieczeństwo socjalne jednostki ponosi społeczeństwo; polityka społeczna dokonuje redystrybucji dochodów; świadczenia są z reguły powszechne,

• Model motywacyjny - programy socjalne nie powinny zakłócać procesów gospodarki rynkowej; polityka społeczna wykorzystuje m.in. lokalny potencjał społeczny; świadczenia z reguły zależą od statusu jednostki na rynku pracy.

• Zasady polityki społecznej:

• Zasada przezorności - bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale powinno wynikać z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny,

• Zasada samopomocy - przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych zazwyczaj w ramach małych grup nieformalnych,

• Zasada solidarności społecznej - przenoszenie konsekwencji, niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesant poszczególnych klas lub warstw,

• Zasada pomocniczości - przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostki wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić potrzeb: w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej, a na końcu od państwa,

• Zasada partycypacji - taka organizacja życia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zająć równoprawne z innymi miejsca w społeczeństwie,

• Zasada samorządności - istnienie samorządu jest podstawą dobrego funkcjonowania państwa demokratycznego. Samorząd i jego organy zapewniają obywatelom udział w rządach oraz realny wpływ na nie. Organy władzy samorządowej uczestniczą w sprawowaniu władzy,

• Zasada dobra wspólnego - działania władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne,

• Zasada wielosektorowości - równoczesne funkcjonowanie publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społecznych.

18.05.2011

T: Polityka zatrudnienia.

Stosunek ludzi do pracy:

Teoria X - praca jest karą za grzechy, człowiek jest istotą leniwą.

Teoria Y - człowiek jest stworzony do pracy, ale trzeba stworzyć odpowiednie warunki.

Rynek pracy - miejsce, na którym odbywa się szczególny rodzaj transakcji kupna - sprzedaży, dotyczący towaru o szczególnych cechach i znaczeniu. Tym towarem jest siła robocza, a jej odmienność polega na podmiotowym charakterze.

Zatrudnienie - aktywność zawodowa wyrażająca się w ekwiwalentnym zaangażowaniu sił i umiejętności ludzkich w procesie pracy, w wyniku której powstają dobra i usługi zaspokajające potrzeby społeczeństwa.

Polityka zatrudnienia - działalność organów państwowych i społecznych, polegająca na wytyczaniu i realizacji programu rozwoju odpowiedniej do potrzeb społeczeństwa liczby miejsc pracy, zapewniających możliwie pełne zastosowanie ludzkiej zdolności do pracy w procesie wytwarzania dóbr i usług.

Zadania polityki zatrudnienia:

• Redukcja bezrobocia,

• Likwidacja ubóstwa,

• Wypełnianie luki zatrudnieniowej,

• Oddziaływanie na decyzje w spawie wyboru między bezrobociem a inflacją,

• Reorientowanie instytucji rynku pracy.

Podaż pracy (zasoby pracy, zasoby siły roboczej, ludność aktywna - czynna zawodowo) - obejmuje osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w typowych warunkach istniejących w gospodarce (zarejestrowani w odpowiednich urzędach pracy).

S = E + U

gdzie:

S - podaż pracy

E - liczba pracujących

U - liczba bezrobotnych

Mobilność zasobów pracy (ruchliwość pracownicza) - zmiana lub skłonność jednostki lub grupy do zmiany miejsca w strukturze społeczno - zawodowej, przestrzennej czy organizacyjnej związanej z aktywnością zawodową. Mobilność oznacza rzeczywiste lub potencjalne możliwości dostosowania podaży siły roboczej do wymagań rynku pracy. Może ona dotyczyć możliwości:

• Przechodzenia ze stanu bezrobocia do zatrudnienia i odwrotnie,

• Zmiany zawodu,

• Zmiany miejsca pracy,

• Przemieszczania się pracowników w przestrzeni geograficznej.

Przyczyny podejmowania dodatkowej pracy:

• Motyw finansowy,

• Zajęcie czasu wolnego,

• Zainteresowania,

• Rozwój osobowy.

Popyt na pracę - zapotrzebowanie (chłonność) gospodarki na potencjał ludzi zdolnych do pracy. W praktyce jest on równy liczbie oferowanych miejsc pracy (zajętych i wolnych) w gospodarce.

D = E + V

gdzie:

D - popyt na pracę,

E - pracujący,

V - wolne miejsca pracy.

Trendy na rynku pracy w XXI wieku:

• Globalizacja działalności gospodarczej,

• Rozwój i upowszechnianie technologii teleinformatycznych,

• Wzrost znaczenia sektora usług,

• Zmieniający się system wartości,

• Zwracanie większej uwagi na ochronę zdrowia i środowiska naturalnego,

• Wzrost poziomu wykształcenia i podnoszenie kwalifikacji,

• Częste zmiany miejsca pracy,

• Obniżanie się wieku rozpoczęcia pracy,

• Wzrost samozatrudnienia.

Branże z zawodami przyszłości:

• Ochrona zdrowia i opieka społeczna,

• Ochrona środowiska,

• Branża informatyczna,

• Edukacja,

• Biotechnologia,

• Nowoczesne operacje finansowe.

Współczynnik aktywności zawodowej - relacja między podażą a liczbą ludności w wieku produkcyjnym.

Wskaźnik zatrudnienia - procentowy udział ludności pracującej w wieku 15 - 64 lata w ogólnej liczbie ludności w tym wieku.

Ludność bierna zawodowo - osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały sklasyfikowane jako pracujące.

Główne przyczyny bierności zawodowej Polaków:

• Nauka i uzupełnianie kwalifikacji,

• Choroba lub niepełnosprawność itp.

Źródła informacji o rynku pracy:

1. Dane statystyczne.

2. Wyniki BAEL. Do pracujących zalicza się wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia wykonywały jakąkolwiek pracę.
   Wg BAEL za bezrobotnych uważa się osoby spełniające równocześnie 3 warunki:

• W okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,

• Aktywnie poszukiwały pracy,

• Były gotowe (zdolne) podjąć pracę w ciągu 2 tygodni po tygodniu badanym.

Rodzaje bezrobocia:

• Krótkookresowe (d o 3 miesięcy),

• Średniookresowe (3 - 6 miesięcy),

• Długookresowe (6 - 12 miesięcy),

• Długotrwałe (chroniczne) - powyżej 12 miesięcy.

Wybrane rodzaje bezrobocia:

• Frykcyjne,

• Technologiczne,

• Koniekturalne,

• Strukturalne,

• Dobrowolne,

• Sezonowe,

• Nieuniknione - normalne,

• Przymusowe,

• Chroniczne,

• Naturalne, (frykcyjne + strukturalne),

• Nieefektywnego popytu,

• Płacowe (klasyczne),

• Importowane.

Filary Europejskiej Strategii Zatrudnienia:

• Zatrudnialność (poprawa zdolności do zatrudnienia), zapewniająca indywidualną zdolność i lepszy dostęp do pracy dla bezrobotnych lub zagrożonych długookresowym bezrobociem (indywidualną zdolność do bycia zatrudnianym wyznaczają przede wszystkim kwalifikacje zawodowe, postawy wobec pracy, cechy osobowe i demograficzne),

• Rozwój przedsiębiorczości przez likwidację barier i wspieranie działań wspomagających ten rozwój,

• Poprawa zdolności adaptacyjnych firm i ich pracowników do zmieniających się warunków na rynku poprzez permanentną edukację i zmiany organizacyjne,

• Równość szans - konieczność zaniechania praktyk dyskryminacyjnych na rynku pracy w szczególności wobec kobiet i mniejszości narodowych.

---