Plan wykładu:

1. Wykład wprowadzający

2. Teoretyczne podstawy rozwoju regionalnego i lokalnego

3. Strategie i finansowanie rozwoju regionalnego i lokalnego

4. Metoda analizy GRiL oraz polityka regionalna

5. Polityka i planowanie przestrzenne

6. Przedsiębiorczość w GRiL

7. Ekologiczne uwarunkowania GRiL

Ad 2. Teoretyczne podstawy rozwoju regionalnego i lokalnego

TEORIE ROZWOJU REGIONALNEGO

TEORIE LOKALIZACJI

Teoria lokalizacji produkcji rolnej - J.H. Thünen

Izolowany samowystarczalny obszar, jednakowa urodzajność, jedno miasto, jeden rynek, miasto jest w centrum, wolna konkurencja, wymiana następuje na rynku miejskim

Teoria lokalizacji przemysłu - A. Weber

Lokalizacja surowców znana i stała, wolna konkurencja, koszty transportu funkcją masy i odległości, popyt nieelastyczny, siła robocza immobilna

Teoria miejsc centralnych - W. Christaller

Czynniki produkcji i zaludnienie równomierne, dochody i siła nabywcza nie wykazują różnic, każdy producent oferuje jeden produkt, poł. komunikacyjne jednakowe we wszystkich kierunkach, rynek - polipol, obszar heksagonalny z miejscem centralnym

Teoria sieci rynkowej - A. Lösch

Podobnie jak wyżej + każde dobro dysponuje obszarem rynkowym o danym zasięgu, rynki mają kształt sześciokąta, zasięg dobra tworzy sieć złożoną z oczek i te sieci nakładają się na siebie, rozrastając się wokół jednego punktu centralnego

Teorie przestrzeni gospodarczej

Biorą pod uwagę czynniki aglomeracyjne, koszty transportu i sposób wykorzystania ziemi (produkcja - rolnictwo, górnictwo lub konsumpcja - rekreacja, mieszkania); wprowadza międzyregionalny przepływ dóbr, proces urbanizacji i efekty aglomeracji:

> Wewnętrzne - np. wielkość zysków pozwala na zwiększenie nie wykorzystanych dot. zd. Produkcyjnych

> Zewnętrzne - lokalizacyjne (między zakładami tej samej branży), urbanizacyjne (między zakładami różnych branż)

TEORIE WZROSTU I ROZWOJU

ROZWÓJ OD GÓRY - UJĘCIA KLASYCZNE

Modele neoklasyczne

Neoklasyczny model podstawowy - A. Smith

Rynek dąży do równowagi, ceny zależą od sytuacji na rynku, doskonała konkurencja, mobilne czynniki produkcji, stałe zyski

Teoria korzyści komparatywnych - D. Ricardo

Dopuszcza tylko mobilność towarów, specjalizacja produkcji

Teoria proporcjonalności czynników produkcji - Heckscher, Ohlin

Kapitałochłonne vs o dużych nakładach pracy, produkcja nieuzależniona od war. naturalnych i surowców

Model keynesowski

Podstawowy

Może występować niepełne wykorzystanie czynników produkcji, szczególnie pracy, koncentracja na popytowej stronie gospodarki, efekty dochodowe, komplementarne i przystosowawcze

Teoria bazy ekonomicznej - North

Rozwój opiera się na działalności eksportowej, wzrost stymulowany przez zewnętrzny popyt na dobra i usługi, zagrożeniem jest dywersyfikacja bazy

Modele fazowe

Marksistowski - zdezaktualizowany

Rostowa

Cykle Kondratiewa

Teorie cyklów życiowych produktów

Strategie rozwoju zrównoważonego i niezrównoważonego

Rozwój zrównoważony - proces inwestycyjny lekarstwem na kryzys

Rozwój niezrównoważony - RZ to stan niemożliwy do osiągnięcia, brak zdolności regionu do podejmowania decyzji

ROZWÓJ OD GÓRY - TEORIE POLARYZACJI

Istniejące stany nierównowagi mogą prowadzić do powstania jeszcze większych zróżnicowań - polaryzacji sektorowej (Schumpeter), regionalnej (Myrdal). Tworzą się ośrodki wzrostu i regresu.

Koncepcja biegunów - dominacja biegunów, uzależnienie peryferii

Teoria rdzenia i peryferii Friedmana - centra dominują, ale też kształtują rozwój peryferii

Teoria sieci Custellsa - koncentracja potencjału, wynalazczości, pomiędzy ośrodkami tworzy się siatka przepływu

ROZWÓJ OD DOŁU

Okazuje się, że w regionach niegdyś peryferyjnych dokonuje się samodzielny i szybki rozwój. Czyli same mogą inicjować impulsy prorozwojowe.'

Teoria strategii potrzeb podstawowych

Orientacja proprodukcyjna, zaspokajanie potrzeb w regionach, orientacja na grupy celowe ma przyczyniać się do redukcji biedy i nierówności.

Teoria rozwoju autocentrycznego i selektywnej separacji

Regiony peryferyjne powinny na jakiś czas odseparować się od reszty i przeprowadzić wewnętrzną restrukturyzację i potem powrócić na arenę międzynarodową - wykorzystanie lokalnych zasobów w regionie.

Koncepcje niezależnego rozwoju regionalnego

Teorie rozwoju i wykorzystania potencjału endogenicznego - możliwe do ujawnienia dodatkowe możliwości regionu

Współczesne teorie wzrostu i rozwoju:

1. Polityk strukturalnych

• nieadekwatności rynków - potrzebne interwencje rządu na rynku, np. przy nowych gałęziach przemysłu

• cyklu wzrostu - nie tylko przy nowych gałęziach, np. zamówienia publiczne, ulgi restrukturyzacyjne

2. Uczącego się regionu - innowacyjność technologiczna, umiejętność adaptacji, stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi wiedzy

3. Lokalne systemy produkcyjne - integracja systemów wytwórczych, system wartości, społeczny podział pracy, wydajne zgrupowanie MSP, trwałe relacje, współpraca badawcza

Regiony - strefowe, węzłowe, kompleksowe

Ad 3a. Strategie rozwoju regionalnego i lokalnego

1. Jakie można wskazać główne cele planowania strategicznego (wieloletniego) w jednostce samorządu terytorialnego (jst)?

• identyfikacja najważniejszych problemów jst oraz określenie wspólnej wizji jej rozwoju w perspektywie 15-20 letniej

• przewidywanie i tworzenie dogodnych warunków do funkcjonowania niezależnych podmiotów gospodarczych

• usprawnianie zarządzania jst w celu podniesienia jakości i efektywności gospodarczej świadczenia usług publicznych

• lepsze wykorzystanie samorządowych zasobów finansowych i organizacyjnych

• wypracowanie porozumienia co do konieczności rozwiązania najistotniejszych problemów jst

• współpraca różnych środowisk, które prowadzą swoje sprawy w odosobnieniu lub zajmują przeciwne stanowiska

2. Jakie wyróżnia się etapy procesu tworzenia strategii rozwoju regionalnego?

• gromadzenie informacji o danej gminie i formułowanie Raportu o stanie gminy - diagnoza poziomu rozwoju

• wstępna analiza uwarunkowań rozwojowych (SWOT, której celem jest stworzenie podstaw do określenia wizji rozwoju gminy oraz kluczowych obszarów problemowych w kontekście możliwości osiągnięcia lokalnego rozwoju zrównoważonego)

• formułowanie deklaracji wizji rozwoju (określającej obraz pożądanego stanu gminy w perspektywie kilkunastu lat, główne założenia rozwoju oraz zespół uznawanych wartości etycznych, które powinny stać się fundamentem wszystkich procesów lokalnego rozwoju)

• identyfikacja celów strategicznych, będąca konkretyzacją misji rozwoju i wskazująca zasadnicze kierunki zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej

• powtórna analiza uwarunkowań rozwojowych (SWOT) w obszarach wcześniej zdefiniowanych celów strategicznych

• opracowanie strategicznych programów gospodarczych (celów pośrednich), których sukcesywne wdrażanie ma przyczyniać się do usunięcia głównych ograniczeń możliwości rozwoju gminy oraz wykorzystania najważniejszych potencjalnych szans jej rozwoju

• analiza ważności i wykonalności programów działania oraz ustalenie listy zadań priorytetowych, opracowanie testu strategii rozwoju gminy oraz podjęcie odpowiedniej uchwały rady gminy

3. Jakie można wskazać cechy prawidłowo sformułowanej strategii rozwoju jednostki samorządu terytorialnego?

• jasność (sposobu sformułowania koniecznych zmian, celów służących wywołaniu tych zmian i zadań poprzez które te zmiany zostaną osiągnięte)

• podtrzymywanie inicjatywy ( pobudza inicjatywy „aktorów rozwoju”, nie ogranicza ich swobody ani nie zastępuje)

• koncentracja (skupienie uwagi/środków na wyselekcjonowanych polach rozwoju)

• elastyczność (przewidywanie możliwości zmian przyjętych założeń rozwojowych w wyniku częstej weryfikacji w okresie realizacji strategii)

• koordynacja i powierzenie przywództwa ( określenie nie tylko celów, ale i wykonawców - odpowiedzialność za realizację zadań)

• bezpieczeństwo/pewność realizacji ( określenie zasobów niezbędnych do realizacji strategii oraz sposobów ich pozyskania)

• zaskoczenie / twórcza zmiana ( nastawienie aktywne a nie zachowawcze i pasywne, postawa antycypująca a nie powielająca istniejący stan i procesy)

4. Co określa jakie i jakie elementy zawiera krajowa strategia rozwoju regionalnego?

Krajowa strategia rozwoju określa :

• uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju regionalnego

• politykę państwa wobec regionów, ich grup lub obszarów problemowych

• zasady oraz mechanizmy współpracy oraz koordynacji działań podejmowanych przez Radę Ministrów na poziomie krajowym, z działaniami podejmowanymi przez samorząd terytorialny na poziomie regionu

Krajowa strategia rozwoju zawiera:

• diagnozę sytuacji społecznej, gospodarczej, regionalnej i przestrzennej kraju z uwzględnieniem stanu środowiska

• prognozę trendów rozwojowych w okresie objętym strategią

• informację o sposobie uwzględniania rekomendacji wynikających z raportu ewaluacyjnego (zawierającego szacunkową ocenę skutków strategii, sporządzonego przed rozpoczęciem jej realizacji)

• określenie celów strategicznych w okresie realizacji strategii w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym

• wskaźniki realizacji

• określenie kierunków polityki państwa służących osiąganiu celów strategicznych polityki rozwoju

• określenie kierunków interwencji podmiotów takich jak: Rada Ministrów, samorząd województwa, samorząd powiatowy i gminny, służącej osiąganiu celów strategicznych polityki rozwoju

• wyznaczenie obszarów problemowych o znaczeniu krajowym i ponadregionalnym wymagających interwencji państwa

• założenia systemu realizacji oraz ram finansowych

• uwzględnia zawarte w średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz innych strategiach rozwoju

5. Jakie cele powinna uwzględniać strategia rozwoju województwa?

• pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej

• pobudzanie aktywności gospodarczej

• podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa

• zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń

• kształtowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego

Strategia rozwoju województwa uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, krajowej strategii rozwoju regionalnego, a także odpowiednich strategii ponadregionalnych oraz jest spójna z planem zagospodarowania przestrzennego województwa

Ad 3b. Finansowanie rozwoju regionalnego i lokalnego

1. Wymienić i krótko opisać instrumenty polityki spójności społeczno - gospodarczej UE

Polityka spójności na lata 2007-2013 ma na celu zwiększenie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia we wszystkich regionach i miastach Unii Europejskiej. Realizowana jest przede wszystkim dzięki dwóm funduszom strukturalnym, tj.: Europejskiemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (EFS) oraz Funduszowi Spójności (FS).

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego to największy fundusz. Jego celem jest wspieranie regionów, a dokładniej wyrównywanie różnic w stosunku do regionów bogatszych, lepiej rozwiniętych. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom Dzięki inwestycjom w wyżej wymienionych dziedzinach finansowanych z EFRR, Unia Europejska wspiera rozwój i tworzenie nowych miejsc pracy, a także wpływa pozytywnie na rozwój gospodarki.

Europejski Fundusz Społeczny najczęściej kojarzy się z możliwością finansowania szkoleń, warsztatów, wspieraniem zatrudnienia itp. W istocie EFS został stworzony po to, aby poprawić jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. EFS zajmuje się następującymi dziedzinami.

Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Co ciekawe, od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej w 2004 roku Polska otrzymała najwięcej środków z tego funduszu wśród wszystkich członków Unii! Z Funduszu Spójności można otrzymać dofinansowanie na duże projekty inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska. Głównymi odbiorcami pomocy w ramach Funduszu Spójności są jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójności otrzymują kraje, a nie regiony, tak jak to jest w przypadku EFS i EFRR. Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej w państwach Unii Europejskiej.

Zupełnie innym rodzajem funduszy są Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejski Fundusz Rybacki. Pomoc finansowa, którą możesz uzyskać z tych źródeł, związana jest z prowadzeniem Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, nie zaś polityki regionalnej.

2. Co to są programy operacyjne?

Programy operacyjne zostały stworzone, aby było możliwe wykorzystanie środków z EFRR, EFS oraz FS. Opisują kto i na co może otrzymać dotację. Programy Operacyjne (PO) tworzone są na podstawie SWW i NSRO. Obecnie wszystkie cele zawarte w NSS będą realizowane przez określone programy finansujące, a są to (lata 2007-2013):

oraz w ramach polityki rolnej, rybactwa i rybołówstwa:

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”

Przedmiot finansowania:

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

środowisko - 4,8 mld euro

transport - 19,4 mld euro

energetyka - 1,7 mld euro

kultura - 490,0 mln euro

zdrowie - 350,0 mln euro

szkolnictwo wyższe - 500,0 mln euro

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013

• Zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw

• Wzrost konkurencyjności polskiej nauki

• Zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym

• Zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym

• Tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy

• Wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013

• Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo

• Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego

• Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce

• Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy

• Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa

• Wzrost spójności terytorialnej.

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

• Stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy.

• Zwiększenie dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej.

• Rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich.

• Poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej.

• Zwiększenie roli zrównoważonej turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu.

• Optymalizacja procesu wdrażania PO Rozwój Polski Wschodniej.

Program Operacyjny Pomoc Techniczna

• Zapewnienie sprawnej realizacji NSRO oraz wsparcie przygotowania przyszłych interwencji funduszy strukturalnych

• Skuteczne rozpowszechnianie informacji i promocja NSRO oraz zapewnienie odpowiedniego przepływu i wymiany informacji pomiędzy uczestnikami procesu realizacji NSRO

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej na lata 2007-2013

• programy współpracy transgranicznej zastąpią INTERREG III A,

• programy współpracy transnarodowej zastąpią INTERREG III B,

• programy współpracy międzyregionalnej (INTERREG IV C) zastąpią INTERREG III C.

Regionalne Programy Operacyjne 2007-2013

Regionalne Programy Operacyjne dla poszczególnych województw

Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”

W ramach tego programu dotacje przeznaczone są dla rybaków zakładów przetwórstwa rybnego, podmiotów prowadzących chów i hodowle ryb oraz terenów, które są zależne od rybactwa i rybołówstwa.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) zapisane są pieniądze przeznaczone dla polskich rolników, przetwórców rolnych oraz gmin wiejskie i małych miast. Podobnie jak w innych programach, środki finansowe, o które mogą starać się rolnicy - chociaż pochodzą z innych źródeł - przekazywane są w formie dotacji. Nie są jednak przeznaczone wyłącznie dla najbiedniejszych regionów (tak jak większość środków polityki regionalnej), ale dla rolników w całej Unii Europejskiej.

Oprócz rolników z tego programu wspierani są także przetwórcy rolni, którzy produkują np. produkty mleczne, soki z owoców, przetwarzają warzywa, pieczarki, produkują mięsa czy wędliny, itp. Oni mogą otrzymać duże środki na wybudowanie i wyposażenie swoich zakładów przetwórczych.

Aby poprawić jakość życia mieszkańców wsi i małych miast, środki z PROW trafiają także do władz gmin wiejskich oraz instytucji, które dzięki dotacji mogą poprawić warunki życia i pracy na wsi. Mogą one wyremontować centrum wsi, wybudować boiska, świetlice czy też place zabaw. Dotację można także przeznaczyć na wybudowanie wodociągu czy kanalizacji, a także na scalenie gruntów oraz na ich meliorację.

Programy na lata 2004-2006

• Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego

• Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich

• Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL

• Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw

• Sektorowy Program Operacyjny Transport

• Sektorowy Program Operacyjny Pomoc Techniczna

• Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG

• Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich

• Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb

3. Wymienić i krótko opisać cele polityki strukturalnej UE.

2000-2006

cel 1 - wsparcie regionów zapóźnionych w rozwoju

Programy pomocowe realizowane w ramach Celu 1 koncentrują się na trzech rodzajach zadań, które są w stanie uruchomić proces trwałego rozwoju regionów:

• infrastruktura, z czego około połowy na infrastrukturę transportu;

• zasoby ludzkie, przy czym priorytetowe znaczenie mają tu polityki na rzecz zatrudnienia oraz rozwoju systemów edukacji i szkolenia;

• interwencje podejmowane na rzecz sektora produkcji.

cel 2 - odbudowa terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki

cel 3 - modernizacja rynku pracy.

• promocja aktywnych polityk w sferze rynku pracy, mających na celu walkę z bezrobociem;

• promocja dostępności rynku pracy ze szczególnym uwzględnieniem osób zagrożonych wykluczeniem społecznym;

• wzmacnianie możliwości zatrudnienia poprzez systemy edukacji oraz kształcenia ustawicznego;

• promocja działań antycypujących i ułatwiających dostosowywanie się do zmian ekonomiczno-społecznych;

• promocja równości szans mężczyzn i kobiet.

2007-2013

cel 1 - konwergencja

Propagowanie warunków sprzyjających wzrostowi oraz czynników prowadzących do rzeczywistego zniwelowania zapóźnień w najsłabiej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach. W Unii Europejskiej liczącej 27 państw, cel ten - na terytorium17 państw członkowskich - obejmuje 84 regiony o ludności liczącej 154 milionów, w których poziom PKB przypadający na głowę jest niższy od 75 % przeciętnej europejskiej, a także 16 regionów o populacji 16,4 milionów, gdzie poziom PKB nieznacznie tylko przewyższa ów próg, objętych wygasającą pomocą przejściową w związku z efektem statystycznym rozszerzenia UE. Fundusze dostępne w ramach celu „konwergencja” wynoszą 282,8 miliardów EUR, co stanowi 81,5 % ogółu środków; podział tych funduszy przedstawia się następująco: 199,3 miliardów EUR dla regionów konwergencji, przy zastrzeżeniu 14 miliardów EUR rezerwy dla regionów objętych wygasającą pomocą przejściową oraz 69,5 miliardów EUR na Fundusz Spójności obejmujący 15 spośród państw członkowskich.

cel 2 - konkurencyjność regionalna i zatrudnienie

Zmierza do umocnienia konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również do zwiększenia zatrudnienia. Czyni to w dwojaki sposób: po pierwsze, programy rozwoju, pomagające regionom w przewidywaniu i propagowaniu przemian gospodarczych poprzez innowacje i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczości i ochrony środowiska, a także poprawę dostępności tych regionów. Po drugie, wsparcie posłuży zwiększeniu liczby i poprawie jakości miejsc pracy dzięki przystosowaniu pracowników do zmian i inwestycjom w kapitał ludzki. W UE liczącej 27 państw do objęcia pomocą zakwalifikuje się łącznie 168 regionów o ludności liczącej ogółem 314 milionów mieszkańców. Wśród nich, trzynaście regionów zamieszkałych przez 19 milionów ludności stanowi obszary stopniowo dochodzące do pełnych płatności, które otrzymują specjalne przydziały finansowe w związku z ich dotychczasowym statusem regionów objętych Celem 1. Kwota 55 miliardów EUR, - z czego 11,4 miliardów przeznaczono na regiony stopniowo dochodzące do pełnych płatności - stanowi zaledwie 16 % ogółu wyasygnowanych nakładów. Celem tym objęte są regiony położone w 19 z państw członkowskich.

cel 3 - europejska współpraca terytorialna

Cel Europejska współpraca terytorialna ma w zamierzeniu umocnienie współpracy transgranicznej w drodze wspólnych inicjatyw na szczeblu lokalnym i regionalnym, współpracy międzynarodowej służącej zintegrowanemu rozwojowi przestrzennemu oraz międzyregionalnej współpracy i wymiany doświadczeń. Ludność żyjąca w strefach nadgranicznych liczy 181,7 milionów ludzi (37,5 % ogółu populacji UE), podczas gdy wszystkie regiony i wszyscy obywatele Unii objęci są jednym z 13 istniejących obszarów współpracy międzynarodowej. 8,7 miliardów EUR (2,5 % ogółu) nakładów przeznaczonych na ten cel zostanie podzielone następująco: 6,44 miliardów EUR na działania transgraniczne, 1,83 miliardów EUR na międzynarodowe, i 445 milionów EUR na współpracę międzyregionalną.

4. Zasady polityki strukturalnej

Polityka strukturalna - jeden z kierunków polityki gospodarczej, obejmujący wszystkie przedsięwzięcia, które instancje państwowe podejmują w celu oddziaływania na strukturę gospodarki. Umiejętnie realizowana polityka strukturalna, służąca promowaniu długookresowych zmian w rozmieszczeniu, wykorzystaniu i efektywności czynników produkcji odgrywa ważną rolę szczególnie w przypadku tych gospodarek, które chcą sprostać wymogom konkurencyjności.

Cele:

• Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki przez szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do dziedzin wysoko rentownych

• Zwiększanie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych przez kształtowanie nowoczesnej struktury gospodarczej oraz jej proeksportową orientację

• Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczania wpływu barier rozwojowych (barier surowcowych, energetycznych, ekologicznych, demograficznych itd.)

• Unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie dziedzin charakteryzujących się wyższym postępem technicznym, technologicznym i organizacyjnym

• Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.

Strategie:

• Polityka zapobiegawcza

• Polityka interwencyjna

• Polityka defensywna

• Polityka ofensywna lub antycypacyjna

Obszary:

• Rozwój infrastruktury (transportowej, technicznej i społecznej)

• Sektor przedsiębiorstw - modernizacja i restrukturyzacja

• Zasoby pracy - przystosowanie do wymagań rynku pracy

5. Co to Narodowy Plan Rozwoju?

Narodowy Plan Rozwoju (NPR) jest niezbędny, aby Polska mogła właściwie zagospodarować swoje członkostwo w Unii Europejskiej i  dobrze rozdysponować środki oferowane przez Unię. NPR na lata 2007-2013, czyli na kolejny okres budżetowy UE, spaja wszystkie przedsięwzięcia i działania o  charakterze rozwojowym podejmowane w kraju. To kompleksowy program rozwoju społeczno-gospodarczego, finansowany przy współudziale środków unijnych oraz ze środków krajowych.

1. Co to Narodowy Strategiczne Ramy Odniesienia / Narodowa Strategia Spójności?

Narodowa Strategia Spójności (NSS) (nazwa urzędowa: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, NSRO) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13.

Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

2. Określić szacunkowe rozmiary środków przeznaczonych dla Polski w ramach polityki strukturalnej UE w okresie 2004-2006oraz 2007-2013

2007-2013 - ok. 100 mld zł

2004-2006 - 7, 635 EURmd

3. Co jest przedmiotem GIS czyli Systemów Informacji Gospodarczej

Jest to system informacyjny służący do gromadzenia, przetwarzania, analizowania oraz wizualizacji danych geograficznych. GIS znajduje praktyczne zastosowanie w: ochronie środowiska, geodezji, planowaniu przestrzennym, energetyce, komunikacji i wielu innych dziedzinach.

4. Z jakich dwóch podstawowych modułów składa się oprogramowanie GIS? (nie jestem pewien)

Moduł odpowiedzialny za pozyskiwanie, gromadzenie i zarządzanie danymi.

Moduł odpowiedzialny za analizę, przetwarzanie, przesyłanie oraz udostępnianie danych.

5. Rola systemów i oprogramowania GIS w analizach zjawisk społeczno - gospodarczych w ujęciu regionalnym i lokalnym

- ewidencja gruntów, budynków, a ogólnie rzecz biorąc: wszelkiego rodzaju zasobów. Szczegółowe informacje tego typu wykorzystują urbaniści, geodeci, konstruktorzy. Komputerowa ewidencja własności gruntów z powodzeniem może zastąpić tradycyjną, prowadzoną za pomocą rejestrów i map geodezyjnych (katastralnych).

- lokalizacja wszelkiego rodzaju zjawisk, zwłaszcza tych cechujących się znaczną zmiennością w czasie. GIS są bardzo wygodnym zjawiskiem w rejestracji poziomów emisji wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń. Dla potrzeb monitoringu środowiska naturalnego akwizycja danych dla GIS może być prowadzona z wykorzystaniem zdalnych czujników i urządzeń pomiarowych sterowanych komputerowo.

- wygodne narzędziem do przetwarzania danych o infrastrukturze technicznej terenu, tj. o sieciach wodociągowych, gazowniczych, energetycznych, liniach komunikacyjnych. Dane tego typu wymagają częstych modyfikacji, dużej dokładności i aktualności.

11. Rola metod statystycznych w analizach zjawisk społeczno-gospodarczych w ujęciu regionalnym i lokalnym.

Metody statystyczne pozwalają określić pozycję konkurencyjną regionów na tle pozostałych oraz wewnętrzną spójność społeczną - gospodarczą.

• Konstrukcja zagregowanych wskaźników, ich dezagregacja przestrzenna

• Prognozowanie na podstawie modeli wzrostu

• Analiza zróżnicowań

• Ilościowe porównania regionów

• Miary potencjału społeczno-gospodarczego i ludnościowego regionów

• Wspieranie teorii ekonomicznych danymi empirycznymi

• Przedstawianie zjawisk społeczno-gospodarczych w dezagregacjach przestrzennych

• Wskaźniki demograficzne itp.

Ad 4. Metoda analizy GRiL oraz polityka regionalna (z wiki)

Polityka regionalna

Polityka regionalna - w aktualnym ujęciu rozumiana jest jako całokształt działań władz publicznych (zarówno centralnych jak i terytorialnych), podmiotów prywatnych, różnych instytucji oraz organizacji w regionach mających na celu zwiększenie konkurencyjności gospodarek regionalnych, zdynamizowanie rozwoju w regionach oraz redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju.

W tradycyjnym ujęciu polityka regionalna rozumiana była jako działalność państwa mająca na celu wspieranie rozwoju - w tych regionach problemowych i wyrównywanie poziomu rozwoju w przekroju międzyregionalnym.
Z tej definicji wynikają dwie istotne sprawy (cechy polityki regionalnej):

1. Tym podmiotem polityki regionalnej było państwo (władza centralna)

2. Podstawowym celem wyrównanie poziomu rozwoju w przekroju regionalnym.

W związku ze zwiększeniem się liczby podmiotów polityki regionalnej dzieli się ją na:

• interregionalną - dotyczy wszystkich regionów, będzie ona w skali kraju w gestii rządu, a w skali UE w gestii Komisji Europejskiej.

(Podmiotem polityki interregionalnej są centralne władze państwowe. Jest ona prowadzona w imię ogólnonarodowej solidarności. Jej rola jest szczególnie istotna w krajach o dużym zróżnicowaniu poziomu ekonomicznego, co związane jest z marginalizacją części obszaru kraju.)

• intraregionalna (wewnętrzna) - będzie ona domeną władz terytorialnych i podmiotów zorganizowanych w danym regionie.

(Podmiotem polityki intraregionalnej są władze regionalne. Programują one i prowadzą daną politykę w regionach. Wzrost znaczenia polityki intraregionalnej związany jest z opinią, iż każdy region powinien przede wszystkim troszczyć się o swoje sprawy, a później występować o niezbędne wsparcie organów rządowych.

Polityka ta powinna uwzględniać założenia polityki interregionalnej. Głównym celem jest budowanie działalności endogenicznych regionu na przestrzeni gospodarki, kultury, społeczeństwa.)

W stosunku do tradycyjnej polityki regionalnej w latach 80. XX wieku nastąpiły zmiany takie jak:

• doszło do zwiększenia liczby podmiotów polityki regionalnej:

• państwo przekształciło się z monopolisty do roli koordynatora,

• do rangi podmiotów polityki regionalnej urósł sektor prywatny - stało się to w wyniku lansowania zasady "3P" - partnerstwo publiczno-prywatne.

Cele polityki regionalnej

• zwiększenie konkurencyjności regionów (gospodarek regionalnych) - jest to naczelny cel polityki regionalnej w UE.

• zdynamizowanie rozwoju (zaktywizowanie rozwoju gospodarki w regionach)

• redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju (zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju między regionami)

Kierunki działania polityki regionalnej

1. Rozwój i rozbudowa infrastruktury lekkiej (rozwój nowych technik innowacyjno-komunikacyjnych) rozumiana jako GOW - gospodarka oparta na wiedzy.
   Na obecnym etapie rozwoju podstawowym czynnikiem wytwórczym staje się wiedza, która bezpośrednio łączy się z informacją. Ale wiedza to nie to samo, co informacja. Wiedza jest to przetworzona informacja. Szczególnego znaczenia nabiera wszelkiego rodzaju edukacja przez całą długość życia.

2. Stymulacja innowacyjności i postępu technologicznego (jedną z form są parki technologiczne).

3. Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej.

4. Oddziaływanie na tworzenie otoczenia sprzyjającego powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw.

5. Tworzenie specyficznych form i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, np. business angels, venture capital.

6. Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości - udostępnianie mającym powstać przedsiębiorstwom pomieszczeń po cenach niższych niż rynkowe.

Obecnie w polityce regionalnej nie oddziałuje się bezpośrednio na przedsiębiorstwo, lecz na jego otoczenie.

W polityce regionalnej promuje się waloryzacje zasobów endogenicznych i mobilizacji potencjału endogenicznego w regionach, czyli nadawanie wartości i wykorzystanie tych zasobów.

Ad 5. Polityka i planowanie przestrzenne

1. Jakie jest znaczenie terminu „przestrzeń” w polityce przestrzennej oraz jakie są różnice pomiędzy pojęciami „środowiska geograficzne” a „środowiska człowieka”?

Przestrzeń jest istotną składową GRiL. Jej rola podlega ewolucji, gdyż wpływ czynników przestrzennych na procesy rozwoju zmieniają się - odległość ma coraz mniejsze znaczenie. Wzrasta natomiast rola regionalnych i lokalnych czynników rozwoju związanych ze specyficznymi cechami danego obszaru. Przestrzeń jest dobrem niepomnażalnym, tzn. że możliwości jej powiększenia są ograniczone.

Przestrzeń składa się częściowo ze składników przyrodniczych, a częściowo będących wytworem człowieka. W skład środowiska geograficznego wchodzą zasoby materialne, nadające przestrzeni kształt:

• elementy fizyczne, związane z kształtem i składem skorupy Ziemi;

• elementy biotyczne, związane z istnienie organizmów żywych w przyrodzie;

• elementy antropogeniczne, będące wynikiem działalności ludzkiej.

Natomiast środowisko człowieka tworzy:

• środowisko geograficzne;

• elementy społeczno-ekonomiczne;

• elementy kulturowe

2. Z czego wynikają zasadnicze konflikty występujące w procesie wykorzystywania przestrzeni?

Każdy człowiek z zasobów przestrzeni i na ogół w pewien sposób je zmieniają. Każdy stara się dla swej działalności znaleźć w niej właściwe miejsce i przystosować je do własnych celów. Jednocześnie jednak, czyniąc to, wpływa na warunki, w których żyją i pracują inni. Z drugiej strony każdy znajduje się pod wpływem oddziaływania innych. Przy mnogości podmiotów i ograniczoności przestrzeni oddziaływania te sumują się, tworząc tło dla ich życiowej aktywności. Czasami wynik tego sumowania jest korzystny, czasami niekorzystny. W interesie każdej jednostki leży, aby mogła ona funkcjonować w otoczeniu możliwie najkorzystniejszym.

3. Z czego wynika potrzeba świadomego gospodarowania przestrzenią?

Cechą przestrzeni jest jej ograniczoność. Przy wzrastającej gęstości zaludnienia na określonej przestrzeni, sposoby jej zagospodarowania intensyfikują się. Mniej intensywne sposoby użytkowania zastępowane są przez bardziej intensywne. Poszczególne jej fragmenty zmieniają z biegiem czasu rolę i funkcje. Przestrzeń w coraz większym stopniu staje się dobrem deficytowym, którym należy przezornie gospodarować.

4. Jakie cechy przestrzeni mają podstawowe znaczenie w polityce przetrzeni?

• Ograniczoność (patrz powyżej)

• Opór, jakie przestrzeń stawia działalności ludzkiej. Im dalej jakieś miejsce jest położone, tym więcej czasu i energii trzeba, by do niego dotrzeć. Z ekonomicznego punktu widzenia oznacza, to że intensywność wykorzystania przestrzeni jest zależna od jej dostępności komunikacyjnej. Im bardziej w jakimś obszarze rozbudowane są sieci szlaków komunikacyjnych, tym dogodniejsze warunki powstają w nim dla przetwórstwa i obsługi, a w konsekwencji dla rozwoju skupisk miejskich. Jednocześnie skupiska te wymagają rozbudowy coraz szybszych i sprawniejszych systemów komunikacji. Mamy więc sprzężenie zwrotne, które w określonym obszarze prowadzi do gwałtownego rozwoju gospodarczego i przestrzennego.

• Zróżnicowanie pod względem zarówno cech naturalnych, jak i tych tworzonych przez człowieka. Zróżnicowanie to predysponuje poszczególne obszary do określonego użytkowania, na co nakłada się różnorodność form ich zagospodarowania. Proporcje występowania i rozmieszczenie tych zasobów wcale nie muszą odpowiadać bieżącym potrzebom społecznym.

5. Na czym polega „opór przestrzeni”? (patrz pkt. 4)

6. Z czego wynika konflikt w gospodarowaniu przestrzenią? (patrz pkt. 2)

1. Jakie są składowe systemu regulującego rozwój przestrzenny?

• polityka przestrzenna, poprzez którą władze publiczne ustalają cele i środki

kształtowania zagospodarowania przestrzeni w określonych, zmiennych w czasie warunkach zewnętrznych (społecznych, ekonomicznych, technicznych, politycznych);

• mechanizm podejmowania decyzji przestrzennych wraz z instrumentami

ich realizacji; decyzje przestrzenne powinny być zgodne z polityką przestrzenną, co stanowi o jej skuteczności;

• planowanie przestrzenne, które poprzez analizowanie uwarunkowań oraz tworzenie różnego typu i skali planów zagospodarowania przestrzennego wspiera ustalanie koncepcji polityki przestrzennej i reguluje podejmowanie odpowiednich decyzji.

2. Kto jest podmiotem polityki przestrzennej jako sfery działania?

Podmiotami polityki przestrzennej jako sfery działania są z reguły podmioty władzy

publicznej. Ustalają one środki i cele kształtowania, zagospodarowania i użytkowania

przestrzeni. Mimo, że na jej stan wpływają decyzje podmiotów prywatnych, to pojęcie

polityki przestrzennej ogranicza się zwykle do sfery działania podmiotów publicznych,

ponieważ to one korygują działania podmiotów prywatnych, zgodnie ze społecznymi celami nadrzędnymi.

3. Jakie funkcje w polityce przestrzennej pełni planowanie przestrzenne?

(tutaj będzie trzeba pościemniać)

4. Na czym polega sprzężenie zwrotne między polityką przestrzenną, a planowaniem przestrzennym?

(Nie wiem czy to jest dobrze, bo w tekście (chyba) nie było wprost napisane, więc zmyślam)

Sprzężenie zwrotne to sytuacja w której polityka przestrzenna wpływa na planowanie

przestrzenne, które z kolei wpływa na politykę przestrzenną. Polityka przestrzenna poprzez ustalanie celów i środków zagospodarowania przestrzeni wpływa na planowanie przestrzenne (plany zagospodarowania przestrzennego). Polityka przestrzenna jest kształtowana pod wpływem warunków zewnętrznych, jednak planowanie przestrzenne jest oparte o lokalne uwarunkowania przez co wpływa korygując założenia polityki przestrzennej.

5. Jakie są (mogą być) instrumenty realizacji założeń polityki przestrzennej?

• otoczenie prawne i struktury administracyjne - tworzące podstawę systemowego funkcjonowania polityki przestrzennej; instrument ten jest dostępny głównie dla władz wyższego szczebla np. rządu;

• regulacje nakazowo-zakazowe - spełniające funkcję regulacyjną zagospodarowania przestrzeni; w Polsce głównym elementem są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego;

• bezpośrednie inwestycje publiczne - realizujące potrzeby społeczne, ale też wpływające w istotny sposób na zachowania inwestycyjne podmiotów prywatnych;

• środki ekonomiczne - stymulujące lub wspierające realizację pożądanych społecznie zachowań z zakresu zagospodarowania przestrzeni;

• uspołecznienie podejmowania decyzji - jako narzędzie rzeczywistej kontroli i partycypacji społecznej; jest ona tym bardziej skuteczna im większa jest świadomość zagadnień przestrzennych w społeczeństwie;

• środki informacyjne - ich zasadniczą podstawą jest monitoring zagospodarowania przestrzennego; szeroka dostępność informacji skutecznie wpływa też na decyzje przestrzenne indywidualnych użytkowników przestrzeni.

6. Jakie są główne zadania systemu regulującego rozwój przestrzenny?

• utrzymanie prawidłowej struktury użytkowania terenów, zarówno w skali lokalnej, regionalnej, jak również w skali kraju czy kontynentu;

• zapewnienie warunków do efektywnego działania podmiotów gospodarujących, głównie poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i społecznej;

• alokacja funkcji społeczno-gospodarczych i poszczególnych inwestycji

z uwzględnieniem z jednej strony interesów podmiotu gospodarczego (inwestora),a z drugiej - nadrzędnych interesów społecznych;

• kontrola wykorzystania każdego elementu przestrzeni pod kątem jej efektywności, przy przestrzeganiu warunków racjonalnej eksploatacji zasobów naturalnych i antropogenicznych oraz zachowania walorów środowiska naturalnego;

• ogólny nadzór nad konserwacją istniejącego majątku trwałego i stanem, w jakim utrzymywane są tereny, budynki i urządzenia zagospodarowania przestrzennego.

7. Jak wygląda w polskim systemie władz publicznych podział kompetencji w zakresie polityki przestrzennej?

• w odniesieniu do pojedynczych nieruchomości zastosowanie mają przepisy prawa lokalnego, ustalanego przez władze gminy. Najważniejszym dokumentem przezeń uchwalanym jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo decyzja władz gminy o warunkach zabudowy lub lokalizacja inwestycji celu publicznego.

• na szczeblu krajowym jest opracowywana koncepcja przestrzennego

zagospodarowania kraju, raporty okresowe oraz programy rządowe;

• na szczeblu województwa są sporządzane i uchwalane przez sejmik samorządowy województwa plany zagospodarowania przestrzennego województwa. Powinny one być spójne z koncepcją zagospodarowania przestrzennego kraju oraz planami sąsiednich województw. Plany zagospodarowania przestrzennego województwa nie są aktami prawa miejscowego i nie naruszają uprawnień gmin. Ustawa o planowaniu przestrzennym przewiduje ponadto uchwalanie planów zagospodarowania

przestrzennego obszarów metropolitalnych, jako części planów zagospodarowania przestrzennego województw;

• na szczeblu powiatu organy powiatowe mogą prowadzić różne analizy i studia z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnoszące się do obszaru powiatu i zagadnień jego rozwoju, jednak prace te nie mają bezpośredniego znaczenia wykonawczego, służąc głównie potrzebom koordynacji polityk poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu;

• na szczeblu gminy opracowywane są dwa dokumenty:

1) obligatoryjne studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, obejmujące jej cały obszar

2) fakultatywny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (dla całej gminy lub jej części); do planu załącza się prognozę skutków wpływu ustaleń planu na

środowisko przyrodnicze.

Ad 6. Przedsiębiorczość w GRiL

1. Jak zdefiniować przedsiębiorczość?

(jako system, proces, efekt lub po prostu definicja)

Definicja. Przedsiębiorczość, to świadome działanie, w ramach obowiązującego prawa, obarczone ryzykiem niepewności założonych efektów podjęte w celu osiągnięcia korzyści.

Współcześnie przedsiębiorczość traktowana jest jako jeden z podstawowych elementów wpływających na konkurencyjność gospodarek.

O przedsiębiorczości można mówić w dwóch wymiarach:

1. proces: Przedsiębiorczość to zorganizowany proces działań ukierunkowany w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu w celu generowania korzyści na rynku. W procesie budowania podkreśla się:

• kreatywność i innowacja

• umiejętność wykorzystania pomysłów, okazji

• ryzyko (niepewność)

zespół cech: opisujących szczególny sposób postępowania człowieka. Przedsiębiorczość wyróżnia się:

• dynamizmem, aktywnością

• skłonnością do podejmowania ryzyka

• umiejętnością przystosowywania się do zmieniających się warunków

• postrzeganiem szans i ich wykorzystywaniem

• innowacyjnością i motoryką

Cechy charakterystyczne przedsiębiorczości to przede wszystkim:

• ekspansywność - chęć dorównania najlepszym i najsilniejszym, stawianie sobie ambitnych celów by osiągnąć większe korzyści;

• innowacyjność - wprowadzanie i ciągłe poszukiwanie twórczych ulepszeń

Na przestrzeni lat, teorie przedsiębiorczości ulegały zmianie. Tak naprawdę każdy uczony miał inną, swoją własną teorię:

- W teorii ekonomii klasycznej przedsiębiorczość jest kolejnym (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnikiem produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka.

- Wg Schumpetera - przedsiębiorczość jest ściśle powiązana z innowacyjnościa, a przedsiębiorcami są jednostki, które „wykorzystały istniejące środki produkcji w sposób odmienny, bardziej odpowiedni, bardziej korzystny”

- Kirzner definiuje pojęcie tzw. „czystego przedsiębiorcy”. Na podstawie posiadanych przez siebie informacji oraz umiejętności dostrzeżenia okazji kupuje on surowce taniej, przetwarza w produkt, a następnie znajduje takich konsumentów, którzy są skłonni zapłacić za niego najwięcej.

Efektem współdziałania przedsiębiorcy, organizacji, otoczenia i procesu jest przedsiębiorczość. Innymi słowy, w wyniku oddziaływania na siebie osobowości przedsiębiorcy (inicjatywa, ryzyko, wytrwałość itd.), idei (wizja, koncepcja, zainteresowanie) i zasobów powstają następujące efekty: produkt, usługa, doświadczenie, ale także pieniądze i zespół zdolny do produkcji i wypełniania obietnic. Jednym z ważniejszych efektów jest również stała przewaga konkurencyjna przedsiębiorstwa.

Proces przedsiębiorczości odbywa się w kontekście: politycznym, społecznym, ekonomicznym i kulturowym. Oznacza ona specyficzny sposób dostrzegania, myślenia i działania uczestników kreujących i wykorzystujących szanse rozwojowe w celu zapewnienia długowieczności organizacji. Ekonomiczna logika przedsiębiorczości to poszukiwanie ponadprzeciętnej efektywności.

Przedsiębiorczość jest procesem organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej i związanego z nią ryzyka”. Tak rozumiana przedsiębiorczość to szereg następujących po sobie faz, który rozpoczyna się od identyfikacji problemu, przez zastosowanie innowacji, następnie motywacji, po realizację i ocenę efektów działania.

Przedsiębiorczość współcześnie postrzega się jako proces:

tworzenia bogactwa;

tworzenia przedsiębiorstwa;

kreowania innowacji;

wprowadzania zmian;

kreowania nowych miejsc pracy;

kreowania nowych wartości;

wzrostu przedsiębiorstwa;

wzrostu gospodarczego;

wykorzystywania nadarzających się okazji.

Ad 7. Ekologiczne uwarunkowania GRiL

1. Definicje rozwoju zrównoważonego.

"…rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następujeproces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniemrównowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, abyzagwarantować możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli tak współczesnego, jak i przyszłych pokoleń."

"Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi"

Początek słynnego zdania z raportu WCED z 1987 r. - "Nasza Wspólna Przyszłość": "Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie."

"Zrównoważony rozwój to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Opiera się na dwóch podstawowych pojęciach:

• pojęciu "potrzeb", w szczególności podstawowych potrzeb najbiedniejszych na świecie, którym należy nadać najwyższy priorytet;

• pojęciu ograniczeń, narzuconych zdolności środowiska do zaspokojenia potrzeb obecnych i przyszłych przez stan techniki i organizacji społecznej."

2. Co obejmują ekologiczne czynniki rozwoju?

• występowanie zasobów naturalnych

• postęp w zakresie ochrony środowiska

• racjonalizację gospodarowania zasobami przyrodniczymi

• postęp w edukacji ekologicznej (w tym świadomości ekologicznej)

• skuteczne stosowanie instrumentów ochrony środowiska.

3. Słabe i mocne strony polskiej przestrzeni przyrodniczej

Polską przestrzeń przyrodniczą cechuje wysoka bioróżnorodność i stosunkowo wysoka jakość środowiska przyrodniczego.

Mocne strony:

• Urozmaicona rzeźba terenu

• Rosnąca lesistość

• Duża różnorodność biologiczna (ekosystemów leśnych, łąkowych i polnych)

• Duża różnorodność typologiczna pokrywy glebowej

• Wysoki stopień czystości gleb (szczególnie pod względem zawartości metali ciężkich)

• Duża liczba ekosystemów wodnych i błotnych

• Piaszczyste i długie wybrzeże morskie

• Różnorodność krajobrazowa ( w tym obiekty kulturowe)

• Korzystne tendencje w stanie jakościowym środowiska

• Różnorodność typów ochrony prawnej środowiska przyrodniczego

Słabe strony:

• Zły stan sanitarny wód powierzchniowych

• Mała retencja, małe zasoby wód powierzchniowych i wgłębnych

• Silna eksploatacja surowców nieodnawialnych , szczególnie energetycznych, małe potencjalne możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł

• Zły stan lasów, mała spójność kompleksów leśnych

• Duże potencjalne zagrożenia erozją, szczególnie eoliczną i wodną gleb

• Zagrożenia wynikające z nieprawidłowego zagospodarowania odpadów

4. Natura 2000 - co to jest? Ograniczenia i możliwości dla rozwoju.

Europejska sieć ekologiczna, której celem jest zachowanie rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ważnych dla Wspólnoty.

Obejmuje:

• obszary specjalnej ochrony ptaków

• specjalne obszary ochrony siedlisk

• obszary mająceznaczenie dla Wspólnoty

Możliwości:

• obszary stają bardziej atrakcyjne turystycznie i zyskują nowe możliwości rozwoju gospodarczego

• szansa na promocję gminyiregionu oraz rozwój agroturystyki

• gdy ochrona określonego siedliska lub gatunku, wymaga ograniczeń w dotychczasowej działalności gospodarczej, istnieje możliwość wypłaty rekompensat lub wykorzystania płatności rolnośrodowiskowych pokrywających tę stratę

• realizujący zadania z zakresu ochrony przyrody będą mieli większe możliwości uzyskania na nie dotacji

• wzrost dochodów ze zrównoważonej turystyki

• ogólnoeuropejska reklama regionu

EXTRA 1) Opracowanie rozdziału 8. Podręcznika

PROJEKTY ROZWOJOWE WG STANDARDÓW UE W GRIL - APLIKACJA

Środki funduszy publicznych UE nie są przeznaczone na projekty przynoszące zysk, ale na te, które tworzą podstawy rozwoju (infrastruktura techniczna, społeczna, transportowa, zasoby ludzkie, innowacyjność, itp.) => konieczność programowania i kontroli

Ogólny system realizacji polityki strukturalnej UE w Polsce

1. Cele: rozwój infrastruktury, modernizacja i restrukturyzacja sektora przedsiębiorstw, przystosowanie zasobów pracy.

2. Narodowe programy wydatkowania środków unijnych: Narodowy Plan Rozwoju (2004-06), Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia/Narodowa Strategia Spójności (2007-13) - określenie priorytetów

3. Programy operacyjne - dokumenty szczegółowo opisujące poszczególne kierunki wydatkowania środków.

1. 2004-2006:

1. SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw,

2. SPO Rozwój zasobów ludzkich,

3. SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich,

4. SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb,

5. SPO Transport,

6. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR)

7. PO Pomoc Techniczna

8. Strategia wykorzystania Funduszu Spójności

9. Inicjatywa Wspólnotowa Equal

10. Inicjatywa Wspólnotowa Interreg

2. 2007-2013:

1. PO Rozwój Polski Wschodniej

2. PO Europejska Współpraca Terytorialna

3. PO Infrastruktura i Środowisko

4. PO Innowacyjna Gospodarka

5. PO Kapitał Ludzki

6. PO Pomoc techniczna

7. 16 regionalnych programów operacyjnych

8. PO Rozwój Obszarów wiejskich

9. PO Zrównoważony rozwoj sektorów rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich

4. Dokument Podstawy Wsparcia Wspólnoty powstały w wyniku negocjacji RP - KE - wspólne stanowisko Komisji Europejskiej i Rządu RP w sprawie wydatkowania środków z budżetu UE w latach 2004-06

5. Dodatkowe dokumenty do programów operacyjnych:

1. 2004-06 - „Uzupełnienie”

1. „priorytety” programu, podział na wyszczególnione „działania”, Ew. „poddziałania”

2. możliwi beneficjenci

3. rzeczowe rodzaje zadań, których mogą dotyczyć projekty

4. rodzaje kosztów kwalifikowanych do refundacji

5. forma wniosku o dofinansowanie wraz z załącznikami

6. procedury przyjmowania, oceny formalnej i merytorycznej; procedury zawierania ostatecznych umów o dofinansowanie; procedury sprawozdawczości; procedury kontroli efektów ex post

2. 2007-13 - „Uszczegółowienie”

1. „priorytety” podzielone na „działania” i „poddziałania”

2. informacje dot. programu operacyjnego: skrócony opis, źródła finansowania, kryteria kwalifikowalności wydatków, opis systemu wyboru projektów:

1. tryb wyboru projektów

2. procedura oceny formalnej i merytorycznej

3. instytucja odpowiedzialna za wydanie ostatecznej decyzji

4. procedura odwoławcza

3. informacje dot. priorytetów działań PO: skrócony opis wraz z opisem działań,

4. wykaz dokumentów służących do wdrażania PO/RPO, niezbędnych dla beneficjenta do prawidłowego wypełnienia wniosku o dofinansowanie oraz wskazówki, gdzie szukać odniesień (podręczniki, wytyczne, wnioski)

W latach 2007-2013 system mniej scentralizowany (regionalne programy operacyjne). Instytucja Zarządzająca: 2004-06 Ministerstwo Gospodarki i Pracy, 2007-13 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; Instytucja Finansująca - Ministerstwo Finansów.

Skuteczne wdrażanie programów - zarządzanie cyklem projektu (Project Cycle Management):

1. Prorgamowanie - strategie działania

2. Identyfikacja - sporządzenie Wstępnego Studium Wykonalności Projektu

3. Formułowanie - sporządzenie Studium Wykonalności Projektu, Oceny Oddziaływania na Środowisko

4. Finansowanie - decyzja o sposobach sfinansowania projektu

5. Wdrażanie

6. Ocena

Potencjany beneficjent PO powinien:

1. Rozpoznać własne potrzeby w kontekście szerokiej strategii UE

2. Zbudować strategię rozwoju lub biznesplan

3. Podzielić zidentyfikowany problem na konkretne zadania projektowe

4. Wybrać te, do których konieczne jest dofinansowanie

5. Zapoznać się z opisami programów operacyjnych

6. Wybrać potencjalne źródło finansowania (konkretny priorytet i działanie określone w uszczegółowieniu PO)

7. Sprawdzić na pdst. uszczegółowienia, czy projekt beneficjenta jest przewidywany do dofinansowania w ramach konkretnego priorytetu i czy beneficjent jest uprawniony do ubiegania się o dofinansowanie

8. Zidentyfikować instytucję przyjmującą/wdrażającą wnioski i sprawdzić, w jakich terminach i w jakim trybie odbywają się nabory

9. Zapoznać się z formularzem wniosku o dofinansowanie i wytycznymi dot. pozostałych dokumentów

10. Przygotować dokumenty.

Podstawowe dokumenty przedstawiające projekt beneficjenta ubiegającego się o dofinansowanie ze środków UE

• wniosek o dofinansowanie -opis projektu i dane umożliwiające ocenę wiarygodności podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie, czas i koszty realizacji projektu

• studium wykonalności projektu - analiza zapotrzebowania na bezpośrednie, pośrednie i długookresowe wyniki projektu oraz aspekty instytucjonalne, techniczne, finansowe, ekonomiczne, środowiskowe

• ocena wpływu na środowisko - zapewnienie, że projekt nie stanowi dlań zagrożenia.

Do prawidłowego przygotowania wniosku konieczna jest wiedza n/t celów, zasad i procedur finansowania polityki strukturalnej UE. Wszystkie podstawowe informacje niezbędne do sporządzenia koniecznych dokumentów dostępne są z mocy prawa na zasadach równości dla beneficjentów.

---