1ROZDZIAŁ I - USA

USA ogólnie:

Liczba mieszkańców 301,5 mln. Powierzchnia 9 631 418 km2

USA są strukturą federacyjną i składają się z 50 stanów, które mają własną legislaturę, zarząd i ustawodawstwo.

Stolica: Waszyngton a reszta dużych miast to: Nowy Jork, Filadelfia, Chicago, San Francisco, Los Angeles.

Historyczny rozwój systemu medialnego kształtował się wraz z rozwojem społeczno - ekonomicznym: Niepodległość - XVIII wiek, wojna domowa w latach 1861-1865, przełom XIX i XX wieku oraz okres po II wojnie światowej.

USA są supermocarstwem informacyjnym.

Najważniejsze hasła dla USA: Associated Press (AP) - agencja informacyjna, Cable News Network (CNN) - telewizja, The New York Times, The Washington Post, The Wall Street Journal, Time, Newsweek - gazety. Bardzo dużą pozycję posiadają tam również media lokalne.

POCZĄTKI PRASY W USA:

BOSTON:

- Rok 1690 - pierwszy druk informacyjny był autorstwa Benjamina Harrisa i nosił tytuł „Publick Occurences Both Foreign and Domestick”.

- 24.04.1716 - John Campbell wydaje w Bostonie „The Boston News - Letter”. Był wydawany aż do roku 1776.

- 1719 pojawiła się dla Boston News - Letter konkurencja w postaci „Boston Gazette” wydawana przez Williama Brookera. W które jednak w roku 1741 połączyła się ze swoim innym rywalem „New England Weekly Journal”.

- 1721 wychodzi „The New England Courant” której wydawcą jest James Franklin. Pierwsza gazeta z informacjami nie tak szczegółowymi i oficjalnymi.

FILADELFIA:

1683 - Powstała pierwsza manufaktura drukarska.

22.12.1719 - Wychodzi „American Weekly Mercury”. Był inspiracją dla Benjamina Franklina który przejął w roku 1729 od Samuela Keimera władze nad „Pennsylvania Gazette”, która okazała się jedną z najpopularniejszych gazet w Ameryce.

(Z czasem prasa rozwija się w stanach Maryland-Annapolis i Wirginia-Williamsburg)

W latach 1690 - 1820 w USA wychodziło ok. 2120 tytułów różnych gazet. Ale prawie polowa z nich istniała tylko przez okres ok. 2 lat.

Kluczowe znaczenie dla rozwoju prasy na terenie Ameryki miała rewolucja amerykańska.

Wydawcy i dziennikarze przygotowali grunt pod niepodległość. Szczególnie takie osoby jak:

- William Bradford III - „Pennsylvania Journal”

- Isaiah Thomas - „Massachusetts Spy”

- Thomas Paine - „Common Sense”

04.07.1776 - Deklaracja Niepodległości (13 stanów)

Pierwsza poprawka do konstytucji z roku 1791 zagwarantowała żelazną gwarancję wolności wypowiedzi.

Pierwszy dziennik: rok 1783 - Benjamin Towne - „Pennsylvania Evening Post”. Trwało tylko 17 miesięcy ale dzięki niej wszystkie duże amerykańskie miasta pod koniec XVIII wieku miały swoje gazety codzienne. F-6, NY-5, B-3. A Boston ani jednej.

Do roku 1820 wychodził 512 gazet w tym 422 to tygodniki, 66 tytułów wychodziło co 2 tygodnie a tylko 24 to dzienniki.

ROZWÓJ PRASY - narodziny gazet popularnych i jakościowych

Nowe tytuły: „Pittsburgh Gazette, Kentucky Gazette, Indiana Gazette,

Gazety nieanglojęzyczne: „Moniteur de la Louisiane”, powstają również gazety dwujęzyczne najczęściej hiszpańsko - angielskie

National Intelligencer - założony przez Samuela H.Smitha - pismo szczególnie zaangażowane politycznie.

Nowe Urządzenia drukarskie:

- prasa drukarska - Friedrich Koenig udoskonalona w roku 1830 przez Napiera

- prasa drukarska - David Hoe zapewniała drukowanie obustronne.

Gazety 1-dno centówki:

“The New York Sun” - Benjamin W.Day od roku 1830

“New York Morning Herald” - James Kenneth rok 1835

Niska cena, sensacyjna tematyka, brukowiec, agresywny język publicystyki. Z czasem takie gazety zaczeły się pojawiać w całych Stanach lecz ich największe skupisko pozostało w Nowym Jorku, gdzie w latach 30 wychodziło 35 gazet 1-dno centówek.

Przeciwieństwem stały się gazety o ambitniejszych treściach

„New York Tribune” - Horace Greeley od roku 1841. Miała ona profil społeczno - polityczny lekko lewicujący. Ukazywała się raz w tygodniu. W niej pracował Henry Raymond który z czasem założył własną gazetę pod nazwą „The New York Times”. Na nich zaczęły wzorować się inne miasta i tak w roku 1877 powstał „The Washington Post”.

Rozwój telegrafu przyczynił się w ogromnym stopniu do powstania pierwszej amerykańskiej agencji informacyjnej „Associated Press” założonej nieformalnie w roku 1848 a powołana została oficjalnie 11.01.1849 roku.

Cały czas rozwijała się technika. Przede wszystkim druku. W połowie lat 50 XIX wieku maszyna R.Hoe'a drukowała z prędkością 20 tys. egzemplarzy na godzinę. Prasa rozwijała się w coraz dalszych rejonach. W roku 1847 powstała „Chicago Tribune”.

Zaczęły się pojawiać również czasopisma, magazyny ilustrowane. Dzięki ilustracjom zaczęła być zdobywana popularność. Przodował w tym „Frank Leslie's Illustrated Newspaper” działający od roku 1855 oraz Harper's Weekly działający od roku 1857. Rozwinęła się również fotografia szczególnie przodował w niej Mathew Brady. Dzięki wojnie secesyjnej rozwinął się także reportaż oraz syntetyzacja informacji prasowej.

Prasa dla ludzi wykształconych:

„Nation” 1865, Evening Post, Outlook 1893,

Prasa dla kobiet:

„Ladies Home Journal 1883, Collier's 1888, Cosmopolitian 1886,

Dominujący byli czytelnicy którzy szukali sensacji obyczajowej i sportu. To błyskawicznie odczytał Joseph Pulitzer i założył „New York Word” - pobił rekordy popularności i otworzył nowy rozdział w historii tworząc „nowe dziennikarstwo amerykańskie”. Pulitzer założył i wydawał 2 szczególnie liczące się gazety w USA - dorobił się na tym fortuny. Jemu również zawdzięcza się powstanie pierwszej akademii dziennikarskiej na uniwersytecie Columbia i do dziś najbardziej znacząca nagroda dziennikarska nosi jego imię - „Nagroda Pulitzera”. Źródłem jego edytorskich i finansowych sukcesów był „World” założony w roku 1860. Niedzielna wersja nazywała się „Sunday World” a wieczorowa „Evening World”.

Rewolucje w sferze wydawniczej:

- Ulepszenie techniki druku

- Udoskonalenie sposobu ilustracji tekstu przy pomocy fotografii prasowej

- ułożenie relacji między wszystkimi profesjami zaangażowanymi w proces produkcji prasy.

Pod koniec XIX wieku - szczególnie w roku 1893 miał miejsce kryzys gospodarczy, który przyblokował rozwój gazet. Nasiliła się dodatkowo konkurencja miedzy wydawnictwami. Walka o czytelnika polegała na uproszczonej, sensacyjnej formie, krzyczących tytułach oraz głównie wątkom kryminalnym - nazwane to zostało „dziennikarstwem żółtym”.

William Hearst doprowadził dziennikarstwo żółte do apogeum. W roku 1880 przejął zadłużony dziennik San Francisco Examiner a z czasem zaczął studia na Harvardzie. Sprzedał rodzinna fortunę i przejął w roku 1882 „Morcing Journal”. Chciał nade wszystko pobić Pulitzera. Zaczął publikować gazety w wersji tzw. „barwnej” oraz tworzyć komiksy których głównym bohaterem był „Yellow Kid” - stąd nazwa dziennikarstwa żółtego. Gazety Hearst'a cechował agresywny styl, który dał o sobie w szczególności znać podczas konfliktu amerykańsko - hiszpańskiego o Kubę. „Morcing Journal” otwarcie nawoływał do wojny.

NARODZINY NOWYCH FORM PRZEKAZU - agencje informacyjne i radiofonia.

Agencje informacyjne:

- Associated Press - 1848(1849)

- United Press Associations - 1907 (Edward W.Scripps)

- International News Sernice - 1909 (William Hearst)

Z czasem w okresie międzywojennym obok Reutersa i Havasa będą największymi graczami na rynku informacyjnym. UPA i INS połączyły się w roku 1958 w jedną agencję „United Press International” (UPI). Podczas I wojny światowej amerykanie mieli ok.500 korespondentów którzy informowali o tym co się dzieje na froncie.

Radio:

Początkowo uważano, że radio będzie służyć tylko rozrywce. Dwóch Amerykanów szczególnie zapisało się w historii rozwoju radia. Byli to Reginald A.Fessenden i Lee De Forest. Ten drugi zwany był rzeczywistym ojcem radia. Rozpoczął w roku 1916 emisję programów muzycznych droga radiową.

Za jego przykładem poszedł Frank Conrad. 17.10.1919 rozpoczął w swojej stacji w Pittsburgu emisję nadań fonograficznych. Z czasem rozpoczął regularną emisję w stacji KDKA. Ona w roku 1920 podała informację o wynikach rywalizacji wyborczej Cox'a i Harding'a o stanowisko prezydenta USA. Założycielami pierwszych stacji radiowych były gazety m. in. „Detroit News”, „”Kansas City Star”, „Chicago Tribune”.

Rynek telekomunikacyjny i elektryczny - firmy:

- AT&T American Telephone and Telegraph

- Westinghouse

- General Electric

One trzy podjęły decyzję w roku 1919 o utworzeniu RCA - Radio Corporation od America.

RCA szybko przejęło patent na urządzenia nadawcze. Już w 1922 podjęły ostrą walkę o przejęcie kontroli nad radiofonią w USA. Na początku prym wiodła AT&T. W latach 1922 - 1923 liczba stacji radiowych wzrosła z 30 do 556 a liczba odbiorników z 30 tys. do 600 tys.

Pierwsze sieci stacji radiowych pojawiają się w USA w roku 1924 a w 1926 powstaje NBC czyli National Broadcasting Company jako podmiot zależny od RCA. W styczniu 1927 roku korporacja ta ma już dwie sieci Red i Blue Network. Grupuje kilkadziesiąt stacji.

W roku 1927 (18 września) powstała Columbia Broadcasting System CBS. Na jej czele stanął William Paley. W roku 1934 sieć ma 94 podmioty afiliowane a dla porównania NBC ma 127.

One rządziły na rynku dopóki Amerykanie nie doszli do wniosku, że trzeba im dodać jeszcze jednego konkurenta. W roku 1945 powstało American Broadcasting Company - ABC.

W roku 1923 powołano w Stanach Narodowe Stowarzyszenie Nadawców (NAB). Mieli uporządkować relacje między stacjami radiowymi. Z czasem powstała organizacja która miała za zadanie kontrolę radiofonii. Federal Radio Commission składała się z 5 osób. Mieli oni prawnie regulować rynek radiofonii. Zmniejszyli liczbę działających podmiotów do 150.

Rok 1934 - Powołano Communications Act of 1934 ustanawiającą nowy organ regulacyjny 7-mio osobową Federal Communications Commission o szerszych kompetencjach niż FRC. Dzięki tym wszystkim zabiegom radio stało się coraz poważniejszym konkurentem dla prasy. W roku 1928 w USA było już ponad 8 milionów odbiorników radiowych. Poprzez radio pojawiło się nowe dziennikarstwo sensacyjne - „jazz journalism”. W ramach tego zmieniono format gazet na tabloidowy oraz pogłębiono wizualizację poprzez nasycenie fotografią. Pionierem w tym był Joseph Patterson, który założył „Daily News” w roku 1919. Pozostałymi przedstawicielami „jazz journalism” byli „Daliy Graphic” i „The Daily Mirror”. Pierwszy upadł już w roku 1932 a drugi w 1963.

Lata 1910-1914 bezpośrednio przed I wojną światową - ok. 14 000 gazet i czasopism. Procesy konsolidacyjne w USA a co za tym idzie słabsze korporacje były przejmowanie przez silniejsze. Jednak nie było kryzysu czytelnictwa. Szczególnie zapisały się w tym grupy Hearst'a i Scrippsa-Howarda, które aktywnie operowały na całym terytoriów Stanów. Łączyły bądź likwidowały nierentowne tytuły. Spowodowane było to wszystko kryzysem gospodarczym z przełomu lat 20 i 30.

W latach 20 i 30 narodziło się tzw. dziennikarstwo interpretacyjne. Było to odejście od czystej informacji, uprawianej dotychczas przez prasę amerykańską. W miejsce uniwersalnych dziennikarzy wchodzą wykwalifikowani reporterzy, felietoniści, komentatorzy. Przykładem takiej działalności był New York Times News Service założony w roku 1917. Aż trzech jego reprezentantów w latach 1932-1940 zdobyło nagrody Pulitzera.

W krótce prasa przestała współpracować definitywnie z radiem. Ożywiło to radio wbrew pozorom mimo iż dominowały tam ciągle 2 korporacje NBC i CBS. Skupiły one w roku 1934 aż 215 stacji afiliowanych. Na rynku w tym czasie działało ok. 600 podmiotów a spora ich część tworzyła sieci jak np. Colonial Network złożony z 13 stacji z Nowej Anglii.

NARODZINY TELEWIZJI jako czynnik intensyfikujący rozwój systemu medialnego:

Pierwszy pokaz na żywo był autorstwa Brytyjczyka Johna Bairda - 16.01.1926 roku, z kolei w USA o plame pierwszeństwa walczyli Vladimir Kosma Zworykin oraz Philo Taylor Farnsworth. Pierwszy z nich w roku 1926 wynalazł kineskop a z kolei drugi rok pozniej dokonał przekazu obrazu na odległość. Kluczowe okazało się poparcie dla Zworkyina udzielone przez RCA. W roku 1939 odbył się pierwszy pokaz telewizji elektronicznej w Nowym Jorku. Zademonstrowano przepływ z 441 linii a potem zmieniono na 525 linii.

1941 rok: Zaczęły nadawać 2 stacje: WNTB (należy do NBC) i WCBW (należy do CBS). Obie nadawały 15 godzin tygodniowo. Do roku 1945 oprócz tych dwóch zaczęły nadawać

tylko 4 stacje.

Czasopisma wyspecjalizowane narodziły się w latach 20 i 30.

1923 - Time - Luce i Hadden

1925 - New Yorker - Ross

1922 - Reader's Digest - Wallace

1930 - Fortune - Luce

1936 - Life - Luce

1954 - Sports Illustrated - Luce

1933 - Newsweek - Martyn

1929 - BusinessWeek - McGrow-Hill

Z Newsweekiem i Timesem rywalizowało „US News and World Report”. Powstało ono na bazie dwóch innych pism „United States Daily” oraz „World Report”. Fuzja nastąpiła w roku 1948. Pojawienie się tych wszystkich pism wzmocniło pozycję prasy drukowanej, która bronił się przed ekspansją mediów elektronicznych. Prasa odzyskała świetność po II wojnie światowej. Nowojorskie gazety codzienne miały nakład ponad 6 mln. Sama tylko „Daily News” aż 2,4 mln.

Lata 50 przyniosły jednak zdecydowaną dominacje telewizji. Od roku 1952 podczas kampanii Eisenhowera i Stevensona. Społeczeństwo zostało poddane działaniu środku nowego przekazu. W roku 1952 w ok. 34% gospodarstwach domowych był telewizor a pod koniec dekady już w 86%. Dwóch szczególnie słynnych dziennikarzy to Joseph McCarthy i Walter Cronkite. W roku 1958 pojawiła się na rynku UPI - United Press International. No i rozpoczęła się ich rywalizacja z AP.

W roku 1953 pojawiła się Agencja Informacyjna USA (USIA) - kontynuacja działającego wcześniej Urzędu Informacji Wojennej. Podlegały jej stacje radiowe takie jak: Wolna Europa 1951, Europa 1953 oraz Głos Ameryki. W roku 1985 powstało Radio Marty które miało za zadanie „rozmiękczenie Kuby”.

Nawet w roku 1995 Głos Ameryki nadawał 24 godzinny program w 45 językach dla blisko 130 mln ludzi. Do czasu rozpadu radzieckiego bloku w Europie Środkowej USIA dysponowała budżetem 700 mln dolarów z czego 172 szło na Głos Ameryki. Telewizja szczególnie sprawdzała się podczas kampanii wyborczych i debat np. między Nixonem a Kennedym.

Podczas trwania różnych niepokojów społecznych jak np. wojna w Wietnamie powstawała prasa podziemna stanowiąca odmiane prasy radykalnej. Jej głównymi inspiratorami stali się Ginsberg, Dylan i Mailer. Liczba czasopism dochodziła aż do 457. Najsłynniejsza to była „Village Voice” powstała w roku 1955 czy też „Berkeley Barb” z roku 1965. Z powstaniem tych gazet wiąże się dziennikarstwo alternatywne.

Praca podziemna tworzyła swe własne związki w rodzaju Liberation News Service. Najbardziej znany przykład to magazyn „Rolling Stone” Janna Wennera z nakładem 0,5 mln.

Nowe Dziennikarstwo powstało w latach 50 i 60. Chodzi tu o dziennikarstwo etyczne, misyjne i literackie.

Kontrola mediów wobec władzy wykonawczej: sprawa tzw. papierów Pentagonu a potem afera Watergate - Bob Woodword, Carl Bernstein,

REWOLUCJA TECHNICZNO - TECHNOLOGICZNA W MEDIACH

Od lat 60 telewizja stawała się coraz bardziej skomercjalizowana. Dlatego telewizje promowały gwiazdy które miały utrzymać przy odbiornikach telewidza ambitnego. Największe postacie lat 50 i 60 - Dan Rather (CBS), Tom Brokaw (NBC), Peter Jennings, Barbara Walters (ABC)

10.07.1962 - USA zaczęły posługiwać się przekazem satelitarnym. Wprowadzono na orbitę Telstar należacy do AT&T i za jego pośrednictwem dokonano pierwszej transmisji między Ameryką a Europą. W tym czasie kongres USA powołał do życia Communications Satelite Corporation (Comsat) z zadaniem skoordynowania działań przekazu satelitarnego. Dzięki Comsat zaczął działać w 1965 roku „Earlybird” pierwszy satelita komercyjny o charakterze komunikacyjnym. Comsat został też posiadaczem 25% pakietu udziałów w międzynarodowym przedsięwzięciu pod nazwą International Telecommunications Satellite Consortium (Intelsat).

Pierwszy prywatny satelita Westar został wyniesiony na orbitę w roku 1974 przez firmę Western Union. Siedem następnych należało do RCA, Comsat i ponownie do Western Union.

Telewizja kablowa (CATV) narodziła się w latach 50. Impuls rozwojowy dało jej dopiero połączenie z przekazem satelitarnym, a także wynalezienie światłowodu. Pierwszą firmą taką firmą była Time Inc. która przetransmitowała 30.09.1975 walkę bokserską. Telewizyjnym realizatorem była Home Box Office (HBO) która należała do Time Inc. Powołana do życia w roku 1972 jako operator TV kablowej i producent filmów. Wprowadzili opłatę comiesięczną za swe usługi (pay TV). Pojawiły się za tym wyspecjalizowane kanały jak choćby MTV powstała w 1981 roku oraz CNN stworzona przez Teda Turnera na przełomie lat 70 i 80.

Np. fuzja Time Inc. I Warner Communications w roku 1989 roku było warte 14 mld dolarów.

W roku 1969 pojawił się ARPAnet na bazie 4 komputerów podłączonych linia telefoniczną. Był to prekursor internetu. Obecnie Internet łączy ok. 80% gospodarstw domowych w USA. Radia i TV można słuchac i oglądać przez Internet dzięki odmianie „demand” (na żadanie).

Wprowadzenie systemu VDT - Video Display Terminals całkowicie skomputeryzowało proces edycji gazet i czasopism co miało miejsce w latach 70 i 80. Ponadto tą formę druku wsparł przekaz satelitarny jak np. w przypadku „USA Today” założonego w roku 1982.

Telewizja była jednak wciąż dominująca za sprawą ABC, NBC i CBS. Z czasem dołączył do nich FOX w roku 1986 przez Ruperta Murdocha. Piątą ogólnokrajową sieć tworzył PBS - Public Broadcasting Service mająca odpowiednika w postaci National Public Radio (NPR) utworzone odpowiednio w roku 1969 i 1970. Inne sieci to United Paramount Network 1995, Warner Bros Television Network 1997 oraz Paxnet 1998 rok.

W roku 1996 uchwalono Telecommunications Act - była to przeróbka Communications Act z roku 1934. Ustawa ta łagodziła przepisy w sprawie fuzji i przejęć oraz uprzednie regulacje dotyczące działań o charakterze konsolidacyjnym i mieszanym.

Amerykanie wciąż chętnie czytają magazyny ilustrowane:

Opiniotwórcze tygodniki informacyjne: Time, Newsweek, People, Forbes, Fortune, oraz przewodniki telewizyjne jak np. TV Guide czy tez magazyny ilustrowane dla kobiet.

Liczne działania o charakterze samoregulującym:

- Utworzenie Rad prasowych - pierwsza w roku 1971 w Minnesocie. Na szczeblu krajowym powstała w roku 1973 National News Council.

- Powolanie instytucji ombudsmana (rok 1967 w gazecie Louisville Fourier - Journal)

ROZDZIAŁ II - WIELKA BRYTANIA:

Wielka Brytania ogólnie:

Powierzchnia - 245 tys. km.2

Ludność - 61 mln osób

Centrum wydawnicze i stolica - Londyn (8 milionów mieszkańców)

DRUKOWANE ŚRODKI PRZEKAZU (PRASA) - GENEZA I ROZWÓJ

Początki druku przypadają na czasy Henryka VII Tudora. Jednak pierwsza manufaktura zaczęła działać jeszcze za Edwarda IV 13.12.1476 roku kiedy to William Caxton opublikował pisamo „At the sign of the red Pale”. Potem Henryk VIII od roku 1529 podjął działania wymierzone w wolność druku, opublikował liste ksiąg zakazanych i ustanowił system licencjonowania wydawców. W roku 1534 zarządził konieczność zezwolenia (licencji) na sprzedaż druków. Kontrolowała to także Maria Tudor za pomocą dwóch urzędów: Stowarzyszenia na rzecz piśmiennictwa i Sądu Izby Gwiaździstej. Korzystniej było za Stuartów.

Latem 1621 roku zaczęły wychodzić „corantos” przodkowie gazet. Z kolei pierwsze broszury informacyjne w języku angielskim drukowano w Niderlandach. Sprzedawcą tych druków w Anglii był księgarz Natahaniel Butter przy współudziale Thomasa Archera. Do roku 1624 druki informacyjne które ukazywały się na Wyspach można było rozpoznac wyłącznie po nazwiskach osób je wydających. Pierwszy angielski biuletyn informacyjny, opatrzony tytułem nosił nazwę „The Continuation of Our Weekly News” (Burne & Butter).

Długi Parlament po roku 1640 wprowadził znowu ograniczenia i druki pojawiały się sporadycznie. Najbardziej znany z tego czasu egzemplarz pochodzi z roku 1641 jego autorem był John Thomas a wydawcą Samuel Pecke - „The Hades of Several Proceedings in This Prezent Parlament”. Największym ograniczeniem wolności prasy był system licencjonowania druku. Przeciwko temu wypowiedział się w 1644 poeta John Milton. Wydawane były tylko „newsletters” a ich autorzy gromadzili się na Fleet Street stąd tez centrum londyńskiej prasy.

1679 Parlament proklamował wolę zawieszenia ostatniego Aktu o Licencjowaniu druku z roku 1662 który ostatecznie skończył się w 1695 roku. Następstwa:

- wzrost liczby wydawanych tytułów i ich częstotliwość

- wyjazdy drukarzy poza Londyn, na prowincję.

Praktycznie od razu 11.03.1702 pojawiła się na rynku pierwsza gazeta codzienna „Daily Courant” i w 1706 roku „Evening Post”. Pierwszą prowincjonalna gazeta był wydawany od roku 1701 „Norwich Post”.

Powstawały również periodyki:

Tatler 1709-1711 Richard Steele i Joseph Addison

Spectator 1711-1712 Richard Steele i Joseph Addison

Pismo dla kobiet: „Ladies Merkury” 1693 , dla mężczyzn: „Gentelman's Journal” 1692

W 1712 roku gabinet Torysowski zadecydował o nałożeniu na gazety „podatków od wiedzy”.

Postanowienia tzw. ustaw stemplowych z roku 1712 i 1715 stanowiły dla prasy hamulec w sensie ilościowym i jakościowym. Gazety drukowane w Londynie przewyższały prasę lokalna objętością i bogactwem tematycznym.

Rok 1785 powstaje „Daily Universal Register” w roku 1785 zmieniony w 1788 na The Times.

Właściciele gazet jak np. John Walter II - Times, James Perry - Morning Chronicie odgrywali ważną rolę w życiu politycznym. W latach 30 XIX rozpoczęła się redukcja „podatków od wiedzy”. W 1936 roku zmniejszono o połowę podatek od papieru zaś podatek stemplowy aż 4 ktrotnie z 4 do 1 pensa. Dzięki tym wszystkim zmianom narodziła się tania prasa jak choćby Daily Telegraph w roku 1855

- Prasa masowa powstała w ostatnim ćwierćwieczu XIX wieku z narodzinami dziennika „Daily Mail oraz „Daily Express obie z 4.05.1896 roku.

- Prasa niedzielna formalnie pojawiła się w 1779 roku „E.Johnson's British Gazette and Sudany Monitor”.

Zaczęły powstawać pierwsze organizacje dziennikarskie:

- National Association of Journalism w roku 1886 zmienili nazwe na Institute of Journalism

- National Union of Journalists (NUJ) w roku 1907.

Jednak dziennikarstwo i media były silne upolitycznione.

1880 - w Izbie Gmin zasiadało sześciu właścicieli gazet potem już 14 i ta liczba rosła. W latach 1892-1910 od 20 do 30 osób. Do lat 20 XX wieku nie było już jednak w Izbie Gmin żadnych potentatów prasowych. Wielcy baronowie z Fleet Street: bracia Harmsworth, lord Beaverbrook czy Edward Huston mieli faktyczny wpływ na losy kraju.

Okres międzywojenny cechują 2 zjawiska:

- poszerzenie rozmiarów rynku prasowego (popyt i podaż)

- dalsza koncentracja własności medialnej, wzrost znaczenia wielkich imperiów prasowych.

Dochodziło jednak tez do wojen prasowych toczone głównie przez wielkie dzienniki popularne” Daily Mail, Daily Mirror, Daily Express, Daily Sketch

Wielkim bodźcem dla rozwoju prasy stały się narodziny elektronicznych środków przekazu.

II wojna światowa miała negatywny wpływ na rozwój prasy brytyjskiej. Prasa znalazła się pod presją władzy, nie spełniała oczekiwań czytelników, były małe przydziały papierowe np. 4000 ton papieru a nie 24000 jak w 1938. Wojna dodatkowo osłabiła wpływ prasy drukowanej na opinię publiczną.

Zmiany w prasie po II wojnie światowej:

- utworzenie nowego lub likwidacja dotychczas obecnego na rynku tytułu

- przekształcenie istniejącego pisma w nowe jak np. „Daily Herald” w „The Sun”

- zmiana dotychczasowego statutu gazety. „Manchester Guardian” od roku 1959 drukowany w Londynie.

Późne lata 50 i początek 60 - wiele tytułów prasowych zniknęło z rynku. Ten okres kończy przejęcie przez Ruperta Murdocha w 1969 roku dwóch największych tabloidówek: codziennej The Sun i niedzielnej „News of the World”. Szybko znalazły one naśladowców. Np. Daily Mirror zmienił dotychczasową formułę wydawniczą.

Druga faza 1978-1982. Szczególnie rok 1981 kiedy to Murdoch przejął z rąk lorda Thomsona dwa renomowane tytuły: „The Times” oraz jej niedzielny odpowiednik „The Sudany Times”.

Trzecia faza ożywienia - rewolucja Wapping w efekcie której dokonało się przejście w działalności wydawniczej na Wyspach na nowe techniki druku, oraz redukcje personelu. Wtedy pojawiły się nowe dzienniki: Independent - poważny, Today - bulwarówka. Obydwa zostały założone w roku 1986.

Czwarty okres ożywienia przypadł na lata 1993-1995. Wojna The Times z Daily Telegraph. Zmniejszenie cen to na plus ale spadła tez jakość gazet.

Zmieniono też z czasem format druku na tabloidowy. Independent - 2003, Times - 2004. Proces ten nazwano tabloidyzacją mediów.

Współczesny rynek prasy w Wielkiej Brytanii:

- rynkowa dominacja gazet krajowych nad lokalnymi

- bogaty i zróżnicowany segment dzienników oraz ich przedłużenie w postaci gazet niedzielnych

- stosunkowo stabilna pozycja prasy drukowanej

- silna konkurencja panująca na tym rynku

- minimalny poziom regulacji podejmowanej przez państwo w porównaniu z radiem czy TV

- wysoki poziom koncentracji kapitału medialnego.

Grupy gazet:

- Poważne: The Times, The Guardian, Daily Telegraph, Financial Times, Independent, Sudany Telegraph,

- Średnia półka: Daily Mail, Daily Express, Sudany Express,

- Popularne: The Sun, Daily Mirror, Daily Star, People,

Wszystkie wymienione przewyższają konkurencję regionalną. Nieliczni jak np. szkocki Daily Rekord czy Evening Standard nadążają za prasą ogólnokrajową.

Marginalizacja pism o profilu polityczno - informacyjnym których odpowiednikami są:

Time, Newsweek, Le Point, L'Express, Polityka, Wprost. Jedynym liczącym się pismem na Wyspach tego typu jest „The Economist. Z kolei najpowazniejszym niebezpieczeństwem dla prasy jest prasa bezpłatnie rozdawana coś w rodzaju „Metra” - „Thelondonpaper”.

AGENCJE INFORMACYJNE:

Agencja Reutersa - Założycielem był Paul Julius Reuters i rozpoczęła działalność 10.10.1851 roku. Pierwszymi klientami były firmy obecne na giełdzie londyńskiej, w roku 1853 dołączyły do nich gazety prowincjonalne, potem prasa londyńska i inne gazety z Europy. Zdecydowano po tych sukcesach zmienić 20.02.1865 roku zmienić ją w spółkę publiczną której kapitał podzielono na 10 000 tys. akcji a dyrektorem pozostał Reuters. Od roku 1868 firma zajmowała się praktycznie wyłącznie informacjami z zagranicy. Informacjami z Wielkiej Brytanii zajmowała się Press Association, którą założyły wiodące gazety prowincjonalne. Związki między nimi były dość ścisłe. Pozycję Reutersa stabilizowało porozumienie 3 gigantów: francuskiego Havasa, niemieckiego Wolffa i Reutersa z dnia 17.01.1870 roku w Paryżu. (Zmowa monopolowa).

Potem agencja pozostawała wielkim dostawca informacji, ale nie brakowało jej konkurentów. W pierwszych dekadach XX wieku zanotowano wiele niepowodzeń. Firma coraz bardziej podupadała i straciła drugiego właściciela Henrego Reutersa - syna Paula. Na główne stanowisko mianowano Rodericka Jonesa choć za jego rządów pozycja Reutersa na świecie wyraźnie osłabła. Doszło wtedy również do kolejnych zmian w strukturze własnościowej. Dnia 23.03.1926 roku Press Association kupiła wszystkie akcje Reutersa. Przeniesiono je obie do wspólnego budynku przy Fleet Street 85 w roku 1939. Jones odszedł w roku 1941. Z kolei podczas II wojny światowej zyskał na znaczeniu. Udziałowcami Reuters Trust stały się Australia Associated Press i New Zeland Press Association i Press Trust od India.

Porozumienie 3 agencji brytyjskich: Press Association - 1872 roku, Exchange Telegraph oraz Reutersa 14.02.1944 roku. Powstał w rezultacie swoisty pool informacyjny - Comtelburo na bazie którego w niedalekiej przyszłości utworzono dział usług komercyjnych. Obroty handlowe firmy wzrosły w latach 1973 - 1983 wzrosły aż 14sto krotnie.

01.05.1981 Nowe Placówki: Reuters Europe i Reuters Overseas obok istniejącej już wcześniej Reuters North America. W 1983 powstała Reuters Asia. 5 równorzędnych centrów ulokowane było w Londynie, Hongkongu, Nowym Jorku, Frankfurcie nad Menem i w Genewie.

W roku 1984 Agencja przekształciła się w Reuters Holdings. Oficjalnie zostali zarejestrowani 11.04.1984. Lata 80 i 90 to nowy-stary Reuters. Obsługiwał on przede wszystkim podmioty gospodarcze, banki, fundusze inwestycyjne. W roku 1989 obsługiwał łącznie ok.16 000 tys. klientów. W roku 2007 Reuters przeszedł w ręce Thomson'a i od roku 2008 działa jako Thomson Reuters i zatrudnia ok. 50 000 tys ludzi dziennikarzy, fotoreporterów itp. Obsługuje klientów ze 153 krajów w 24 językach.

Press Association - działa od roku 1868. Jest to główny dostawca informacji dla Zjednoczonego Królestwa. Stworzyli ją właściciele gazet Sheffield Telegraph, Manchester Guardian itp. Pierwszym szefem został John Edward Taylor Jr a dyrektorem generalnym John Lovell. W lutym 1870 doszło do nacjonalizacji PA. Działała zgodnie z Reutersem do roku 1995 gdy opuszczono budynek przy Fleet Street 85. Obecnie jej największymi udziałowcami są: Trinity Mirror, United News and Media oraz Daily Mail. Jej wielkim atutem jest biblioteka założona w roku 1926, 15 mln. Wycinków prasowych oraz 6 mln. Fotografii. Od roku 1978 ma własną siedzibę zagraniczną w Brukseli i od 2001 w Nowym Jorku. Jej najpowazniejszymi konkurentami są Exchange Telegraph założona w roku 1872 - obecnie jako AFX News należy do Francuzów, British United Press oraz Central News.

ELEKTRONICZNE ŚRODKI PRZEKAZU RADIOFONIA I TELEWIZJA:

1922 - Regularne nadawanie radiowe - stacja 2LO (własność Marconi Company)

14.11.1922 rok - Podjęto przedsięwzięcie British Broadcasting Company Ltd (BBC)

Pierwszym dyrektorem był Szkot John Reich. On sam był bardziej nastawiony na działalność publiczną niż czystko komercyjną. Słabością BBC był na początku brak programów informacyjnych. Fleet Street wymogli by wydały zakaz publikowania przez stację info przed godziną 19:00. Początkowo BBC korzystało z Reutersa i PA.

Problemy BBC:

- relacja z władzami państwowymi

- podatność medium na różnego rodzaju naciski

- korzystania bądź nie z reklamy i sponsoringu jako źródła finansowania działalności nadawczej.

W roku 1923 Ministerstwo Poczty wydało 80 tys. zezwoleń dla odbiorców programu BBC,

a już rok później ich liczba wzrosła do 1 mln. a w 1927 roku do 3 mln. Do roku 1939 w Zjednoczonym Królestwie zarejestrowano aż 9 mln odbiorników.

Komisje oceny radiofonii: 1923 - Komitet Sykesa, 1925 - Komitet Crawforda. W całej historii BBC powołano aż 10 specjalnych gremiów (komitetów).

Dokładnie 01.01.1927 narodziła się British Broadcasting Corporation . Karta Królewska powoływała do życia Radę Gubernatorów BBC oraz formalnie jej podległego dyrektora generalnego - John Reith. Karta miała decydujący wpływ tylko na sam kształt organizacyjno prawny korporacji, o kierunkach jej aktywności decydowała licencja przyznawana na 10 lat.

Na mocy tego dokumentu BBC ma prowadzić działalność informacyjną, edukacyjną i rozrywkową (relacja z obrad parlamentu, nadawanie komunikatów władz państwowych oraz stosowanie obiektywizmu wydarzeń społecznych, politycznych, gospodarczych). W roku 1996 pojawił się inny ważny dokument - Oświadczenie w sprawie zobowiązań wobec widzów i słuchaczy.

BBC nie stawało się wolne od politycznego wpływu. Licencja nadawcza podlegała procedurze odnowienia jako przyznawana na czas określony, wysokość abonamentu płaconego przez odbiorców ustalały władze państwowe, skład jej najwyższych organów był efektem decyzji rządowej.

W roku 1932 BBC przeniosło się na Portland Place i obok istniejącego już pasma istniało drugie - Regional Programme i zainaugurowany został Empire Service zastąpiony jednak wkrótce przez Overseas and European Services. Po II wojnie zmieniał on nazwe dwukrotnie na BBC External Service w 1948 oraz BBC World Service w roku 1965. Wpierw prezentowali dość konserwatywny materiał - odejście od tego nastąpiło dopiero w latach czterdziestych.

Radiofonia podczas II wojny światowej zyskała sobie wielką popularność i pozycję poprzez elastycznośc w modyfikowaniu programu, jego różnorodność czy wreszcie możliwość odbioru w warunkach domowych. Wojna odmieniła BBC demokratyzując zawartość jej programu w tym poszczególne audycje a nawet język spikerów. W latach 50 dostali za rywala telewizję.

John Logie Baird pracował nad formuła emisji obrazu na odległość, potem pojawiła się firma EMI. W roku 1934 powołano Komitet Selsdona który miał za zadanie rozważyć przyszłość TV w Królestwie. 02.11.1936 roku oficjalnie rozpoczął działalność BBC Television Service. Emitowano ją z centrum Alexandra Palace z północnego Londynu. Na początek było to 2 godziny programu dziennie bez niedziel. W lutym 1937 roku pożegnano się z systemem Bairda i przypisano na to miejsce EMI (program o rozdzielczości 405 linii).

W latach 1939 - 1945 TV zawieszono. W 1946 miała tylko 15 tys. odbiorców. W roku 1949 w promieniu sygnału znalazła się środkowo-zachodnia Anglia a w roku 1951 Manchester i jego okolice. TV bojkotowali producenci filmowi, właściciele kin, teatrów itp.

W roku 1954 powstała Television Act - dokument sankcjonujący narodziny drugiego segmentu brytyjskich mediów audiowizualnych.

22.09.1955 rok - Oficjalne Narodziny Independent Television. Organem regulującym i nadzorującym jej działalność stała się Rada ds. Telewizji Niezależnej (ITA), ciało zbliżone

w swoich kompetencjach do Rady Gubernatorów BBC. Na jej czele stanął Kenneth Clark a pierwszym dyrektorem został sir Robert Fraser. Istota działania nowej telewizji polegała na rozproszeniu terytorialnym.

ITA żądała od firm które otrzymały prawo emisji programu prowadzenia działalności wszechstronnej i zróżnicowanej. Nie tylko rozrywka ale i informacja i edukacja.

Nowa telewizja - podział na 3 pasma programowe: londyńskie, środkowe i północne. Od roku 1962 istniał jednak cały system ITV na który składało się 16 odrębnych nadawców. Telewizja stawała się coraz bardziej popularna kosztem BBC. W 1957 80% osób deklarowało że woli tv

BBC unowocześniła bazę techniczną - nowoczesne urządzenia zwane Amper. Poza tym uruchomiono 20.04.1964 roku drugie pasmo BBC2 a w 3 lata potniej emitowano na Wyspach program kolorowy. Rezultatem podziału między dwiema stacjami był „duopol komfortowy”.

Niestety mimo to radio stawało się medium „towarzyszącym”. Brytyjska Radiofonia nie została w tyle dzięki nowym falom UHF i nowym przenośnym odbiornikom.

RADIOFONIA BBC A KOMERCYJNA KONKURENCJA:

Radio Caroline - 29.03.1964 rok. Założycielem był Ronan O'Rahilly. Była to stacja piracka, a za nią powstawały kolejne. Pojawiły się problemy ekonomiczne i prawne. Szybko je zlikwidowano ale ludzie zaczęli domagać się stacji radiowych o podobnej działalności.

Radiofonia lokalna zaczęła się rozwijać pod skrzydłami BBC dodatkowo zaczęły pojawiać się stacje komercyjne. W roku 1972 opublikowany został Sound Broadcasting Act który tworzył system niezależnych lokalnych stacji radiowych (Independent Local Radio - ILR) istniejącą ITA zastępowała IBA czyli Rada ds. Niezależnej Radiofonii i Telewizji. Pierwsze dwie stacje komercyjne uruchomiono w Londynie: Capital Radio i LCB w roku 1973.

ZMIERZCH KOMFORTOWEGO DUOPOLU

Uruchomiono w roku 1982 Channel 4. Instytucja o cechach publiczno - komercyjnych. Emitował audycje z zewnątrz nie będąc ich autorem. Na utrzymanie czwórki poszły fundusze z wpłat wnoszonych przez regionalnych nadawców ITV.

Kolejny punkt to budowa nowych form przekazu kablowego i satelitarnego. W latach 80 stworzono konsorcjum British Satelite Broadcasting (BSB). Również swoje ambicje zgłosiły Grupa Pearsona oraz News International (kontrolowana przez Murdocha).

Murdoch stworzył w roku 1982 telewizje Sky Chanel nadającą z Luksemburga. Wszedł w końcu do konsorcjum BSB w roku 1989 i przejął nad nim kontrolę za zgodą M.Thatcher. Telewizja satelitarna British Sky Broadcasting (BSkyB) odmieniła w latach 90 ten rynek. Na utrzymanie składają się wpływy z reklamy oraz opłaty pobierane od odbiorców jej programów. Ta TV jest w 100% podmiotem komercyjnym. Stała się bardzo popularna i jej udział w rynku stale rośnie. Dodatkowo jej atrakcyjność podniosło od 01.10.1998 roku nadawanie w technice cyfrowej z ofertą 140 kanałów tematycznych. Wtedy też 15.11.1998 roku zaczęła nadawać OnDigital - platforma cyfrowa ale zbankrutowała w roku 2003.

2 ważne postanowienia ustawodawcze:

Pierwsze dopuszczało do działalności prywatnych nadawców radiowych przydzielając mu 3 pasma (Independent National Radio które powstawały w latach 1992 Classic FM 1993 Virgin 1215 i 1995 Talk Radio UK). Już wcześniej złamano monopol nadawcy publicznego za sprawą Atlantic 252 które nadawało z Irlandii.

Ustawa z roku 1990 podzieliła IBA na dwa organy wyspecjalizowane: Radio Authority - radiofonia komercyjna oraz Independent Television Commision - za komercyjny przekaz TV.

W roku 1997 powstało nowe naziemne pasmo Chanel 5 który stworzyło Grupa Pearsona, United News and Media oraz grupy CLT-Ufa. Programy o charakterze rozrywkowym, banalne.

W roku 2004 doszło do utworzenia spółki ITV której właścicielami stali się najwięksi gracze regionalni Carlton i Granada.

Szczególnie ważny dla rozwoju brytyjskich mediów elektronicznych jest rozwój przekazu cyfrowego. Założenia brytyjskie szacują na przejście do końca 2010 roku na przekaz cyfrowy szybciej niż cała Unia Europejska. Dodatkowym czynnikiem rozwoju jest Internet. Jego rozwój na Wyspach nastąpił lawinowo. W początkach obecnej dekady 28% Brytyjczyków miało dostęp do sieci a w 6 lat później już 70%. Gazety, radio i tv zaczęły również podpinać się pod internet. Communications Act 2003 silnie wspiera daleko idące przeobrażenia sfery komunikacji społecznej.

KONCENTRACJA KAPITAŁOWA:

Przełom wieku XIX i XX - fale przejęć i fuzji i dzięki temu powstały pierwsze miniimperia prasowe. Jednym z pierwszych magnatów był Edward Hulton (1838-1904). Jego syn poszerzył potem imperium o Evening Standard oraz o Evening Chronicie i Daily Dispatch. Potem na arenę weszli Max Aitken czyli poźniejszy lord Beaverbrook, bracia Berry - William i Gomer - lordowie Kemsley i Camrose. Pod koniec lat 20 - 5 największych brytyjskich grup wydawniczych kontrolowało 45% dzienników i gazet.

Pierwsza Royal Commision on The Press w 1949 wysunęła propozycje stworzenia Monopolies Commision która miała monitorować zmiany zachodzące na rynku. To samo zadecydowała druga Royal Com. Powołując do życia Press Amalgamatem - sądu nadzorującego procesy koncentracji kapitałowej w mediach drukowanych. W roku 1948 rynek powojennej prasy brytyjskiej zdominowały trzy grupy:

- Beaverbrook Newspaper 16%

- Associated Newspaper 14%

- Kemsley Newspaper 13%

Ta sytuacja utrzymywała się aż do roku 1974.

Nowa fuzja nastąpiła na przełomie lat 70 i 80 News International sukcesywnie przejmowała 4 wielkie pisma: Sun, News of The World, Times, Sunday Times.

W roku 1955 grupa Thompson wykupiła 55% udziałów w Scottish TV a Associated Newspaper 37,6% w Southem Television.

Obecnie aż 86% tytułów prasy codziennej jest kontrolowany przez 4 wydawców: News International, Daily Mail, General Trust, Trinity Mirror.

PRAWNE PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI MEDIÓW:

Termin „środki masowej informacji” kojarzy się Brytyjczykom z ich niezależnością i tzw. „czwartą władzą”. Specjalnością krajów anglosaskich w sferze komunikacji społecznej jest sektor audiowizualny. Wolność słowa w Zjednoczonym Królestwie ograniczają w istocie jedynie przepisy prawne broniące w przypadku bezpieczeństwa i państwa. Do działalności mediów masowych odnoszą się też: Official Secrets of Act z 1989, Defamation Act z roku 1996, Data Protecting Act z 1998 i Freedom Information Act z roku 2000.

U podstaw brytyjskiego narodowego systemu prawnej regulacji działalności legły 2 zasady:

- media drukowane: dobrze rozbudowana samoregulacja

- media elektroniczne: dobrze rozwinięte ustawodawstwo w postaci aktów prawnych - inaczej zwanych ustaw nadawczych.

Formalna polityka brytyjskiego państwa wobec mediów drukowanych przybrała formułę:

- powoływania specjalnych komitetów - Royal Commission on The Press

- tworzenia rozwiązań prawnych dotyczących ustawodawstwa antymonopolowego.

Komisje prasowe powoływano 3 krotnie w latach 1947-49 1961-62 1974-77.

W roku 1953 narodziła się General Council of the Press która 10 lat później zmieniła nazwę na Press Council a jako wyjątkowo nieudolny organ została zastapiona w roku 1991 przez Press Complaints Commission (PCC) - 10 osób. PCC feruje wyroki opierając się na własnym kodeksie postępowania. Sama nie ma możliwości wdrażania śledztwa w sprawie naruszenia prawa przez autora danej publikacji. Opinie na temat PCC nie są jednak najlepsze. Własnymi regulacjami w sprawach etycznych rozporządzają nie tylko instytucje ze sfery drukowanych środków przekazu. Jedną z nich jest sama Brytyjska BBC a drugą Narodowa Unia Dziennikarzy (NUJ) - organizacja środowiskowa, która jako pierwsza stworzyła własny kodeks etyki dziennikarskiej.

Obecnie działalność całej sfery przekazu elektronicznego reguluje całościowo Communications Act 2003.

Regulatorem rynku jest Office of Communications. Ma on dbać zarówno o przestrzeganie standartów jakościowych w sprawach programowych jak i wysokiego poziomu technicznego w procesie nadawczym. Wraz z wejściem Communications Act 2003 uległy złagodzeniu dotychczasowe regulacje odnoszące się do sfery koncentracji własności medialnej. Dziś głównym narzędziem polityki państwa na rzecz ochrony zróżnicowania politycznego w mediach pozostaje tzw. test interesu publicznego co oznacza szczegółową analizę każdego przypadku planowanej fuzji. Decyzję o przeprowadzeniu takiego testu podejmuje sekretarz stanu nadzorujący pracę Ministerstwa Kultury, Mediów i Sportu. Wykonawcą tego zadania jest właśnie Ofcom.

ROZDZIAŁ III - NIEMCY:

Oficjalna nazwa państwa - Republika Federalna Niemiec.

Liczba ludności to ok.82 mln. Stolica - Berlin, Niemcy składają się 16 krajów związkowych - landów które mają własne parlamenty i rządy i reprezentowane są w Bundesracie (Radzie związkowej). Niemiecki system polityczny to system kanclerski. Co 4 lata odbywają się wybory do parlamentu - Bundestagu.

W latach 1945-1949 przed powstaniem 2 państw niemieckich społeczeństwo poddano procesowi denazyfikacji.

KLASYFIKACJA NIEMIECKIEGO SYSTEMU MEDIALNEGO:

Niemiecki system medialny to pluralistyczny system dualny. Decyduje o tym współistnienie mediów publicznych i tendencja do utrzymania pluralizmu zewnętrznego w systemie mediów oraz próby zachowania pluralizmu wewnętrznego w środkach przekazu. Na klasyfikację systemu medialnego wpływa paralelizm polityczny, widoczny m.in. w zróżnicowaniu politycznym prasy i jej ideologicznych powiązaniach z partiami politycznymi. Kompetencje w kwestiach regulacji rynku mediów należą w Niemczech do krajów związkowych.

Dla Niemiec typowy jest system nadawania i odbioru przekazów w porozumieniu zaproponowanym przez Osmo Wiio. W praktyce nadawanie i odbiór ograniczane są przez warunki techniczne jak i przez warunki rozwoju rynku mediów.

Przez Hallina i Manciniego system medialny Niemiec został zakwalifikowany jako północnoeuropejski lub inaczej demokratyczny czy korporatywistyczny. Opierają to na 4 ptk.

1. stopniu rozwoju rynków medialnych ze szczególnym uwzględnieniem poziomu rozwoju masowej prasy

2. naturze powiązań między partiami politycznymi a systemem medialnym(paralelizm polityczny)

3. rozwoju profesjonalizmu dziennikarskiego

4. stopniu i naturze interwencji państwa w systemie medialnym.

Obaj przywiązują dużą wagę do rozwoju prasy oraz do zachowań odbiorczych czytelników.

Media publiczne zgodnie z zastosowanym podziałem mogą mieć charakter parlamentarny lub rządowy. W wypadku Niemiec jest to system parlamentarny i m. in. dzięki temu możemy nazwać go pluralistycznym. Oprócz tego wyróżniający korporatywizm był czynnikiem który skłonił Hallina i Marciniego do zastosowania tych określeń wobec Niemiec.

Konkluzja Hallina i Marciniego sprowadza się do wskazania trendu, zgodnie z którym systemy medialne autonomizują się i przez proces dyferencjacji wyodrębniają z systemu politycznego, natomiast dzięki komercjalizacji coraz bardziej uzależniają się od systemu ekonomicznego. Według nich pojęcie dyferencjacji jest kluczowe dla zrozumienia relacji między systemem medialnym a politycznym. Obaj uznali również że we wszystkich systemach medialnych następuje stopniowe odejście od dziennikarstwa zaangażowanego politycznie na rzecz infotaiment lub prasy typu catch all. W grupie pozostałych państw modelu demokratycznego Niemcy wyróżnia późna demokratyzacja i okresy totalitaryzmu.

PODSTAWY PRAWNE DZIAŁANIA MEDIÓW W NIEMCZECH:

Ustawa zasadnicza RFN z roku 1949, precyzuje w art. 5 podstawowe prawa w dziedzinie wolności prasy.

Zgodnie z nią federacja ma prawo tylko do ustawodawstwa prasowego ale do dziś nie ma w RFN żadnej federalnej ustawy prasowej. Są one uchwalane przez poszczególne kraje związkowe (16 - Landespressegesetz). Zastąpiły one akt prawny zwany „ustawą stulecia” ponieważ obowiązywał on od roku 1874 przez niemal 100 lat. Poza tym landy uchwalają ustawy radiowo-tv i ustawy medialne.

Obecnie obowiązujące ustawy prasowe regulują warunki wydawania prasy, także prawa i obowiązki dziennikarzy. Ustawa prasowa Brandenburgii z roku 1993 jako pierwsza regulowała także zasady współpracy między wydawcą a redakcją.

Od roku 1987 kraje związkowe zawierają między sobą układy radiowo - telewizyjne.

I - z roku 1987 ze względu na konieczność wprowadzenia regulacji dla prywatnych nadawców i ujednolicenia procesu koncesyjnego.

II - z roku 1991 sankcjonował zmiany które nastąpiły na skutek zjednoczenia Niemiec. Porozumienie o ARD i ZDF.

III - z roku 1997 wprowadzono rozwiązania przeciwdziałające koncentracji mediów oraz postępującą integrację mediów.

IV - Układy z lat 2000,2001,2002 uchwalane były ze względu na potrzebę dostosowania niemieckiego prawa do regulacji europejskich zarówno w treściach jaki i nadawania programów.

Kraje związkowe zawierają tez porozumienia co do łączenia publicznych stacji radiowych i telewizyjnych. Również reguluje się usługi multimedialne. Zgodnie z przyjętymi regulacjami dana federacja odpowiada za teleusługi dla odbiorców indywidualnych, kraje związkowe zaś za usługi powszechne dostarczane droga elektroniczną. Obydwa te dokumenty regulacyjne zostały zatwierdzone w roku 1997.

Istotne znaczenie dla wykładni wolności prasy oraz dla rozwoju prywatnego radia i tv w Niemczech ma orzecznictwo Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (FTK). W latach 1961-1994 wydał 8 orzeczeń w sprawach mediów elektronicznych. Pierwsze z roku 1961 położyło kres próbie powołania nowej podległej rządowi stacji telewizyjnej (Adenauer). Trybunał wtedy potwierdził zasadę pluralizmu i określił jego 3 podstawowe znaczenia: kontroli, organizacji i zawartości programów. Trzecie orzeczenie z roku 1981 trybunał zaakceptował ideę stacji prywatnych nadawczych. W 4 orzeczeniu 1986 trybunał podkreślił że zadanie podstawowego zaspokojenia potrzeb w dziedzinie radia i telewizji należy do nadawców publicznych. W 6 orzeczeniu z roku 1991 zgodne z prawem zostało zawieranie porozumień między nadawcami publicznymi i prywatnymi. W 8 orzeczeniu z roku 1994 roku uznano system ustalania opłat abonamentowych za wadliwy a zwłaszcza narażony na naciski polityczne.

Prawo niemieckie nie wprowadza żadnych ograniczeń w dostępie do zawodu dziennikarza. Jest to regulowane zgodnie z art. 5 konstytucji. Dzięki niej również dziennikarze mają prawo do uzyskiwania informacji od władz i urzędów i do tego by nie ujawniano źródeł informacji.

Skargi na dziennikarzy składane są do Niemieckiej Rady Prasowej pozarządowej organizacji prasowej powstałej w roku 1956. W regulowaniu relacji między dziennikarzem a wydawcą specyfikiem niemieckim są statuty redakcyjne (porozumienia). Pojawiły się one na przełomie lat 60 i 70 po zmianach politycznych w roku 1968.

PRZECIWDZIAŁANIE KONCENTRACJI:

Zasady działania przeciwko koncentracji zostały zapisane w układach radiowo - telewizyjnych. W 1991 roku przyjęto rozwiązanie nawiązujące do USA. (jeden koncern może rozpowszechniać najwyżej dwa ogólnokrajowe programy radiowe lub telewizyjne w tym tylko jeden program specjalistyczny o charakterze informacyjnym.

O uzyskaniu koncesji decyduje w Niemczech Urząd do spraw Mediów. Obecnie koncern który posiada 100% udziałów w stacji radiowej lub telewizyjnej może uzyskać następne koncesje na nadawanie programu tv jeśli program nie uzyskał jeszcze 30% oglądalności.

Obok krajowych urzędów do spraw mediów koncentracji mediów przeciwdziała wspólna dla całej federacji Komisja do Badania Koncentracji w dziedzinie Mediów(KEK). Decyzja KEK może być odwołana ¾ głosami Konf.Dyrektorów Krajowych Urzędów ds.Mediów.

WOLNOŚĆ PRASY W SYSTEMIE NIEMIECKIM:

Niemcy dość późno przyjęli zasadę wolności prasy: 1949 RFN i 1989 NRD. Zasady przyjęte w ustawie z roku 1874 i konstytucji Republiki Weimarskiej z 1919 były wielokrotnie łamane.

Ustawy o wolności prasy z 1848 i 1874 roku dały impuls do rozwoju lokalnych gazet niemieckich. W roku 1871 pojawiły się tzw. tanie gazety Generalanzeiger. Stały się one bardzo atrakcyjne dla czytelnika.

Radio w Niemczech okresu Republiki Weimarskiej znajdowało się pod ochroną państwa. Zaczęło na terenie Niemiec nadawanie w roku 1923. W roku 1926 parlament niemiecki uchwalił pierwsze zasady funkcjonowania radia. Z 467 odbiorników w roku 1923 zrobiło się pół miliona w przeciągu roku.

W roku 1932 było w Niemczech 4703 gazet codziennych i tygodniowych włączając w to Kopssblatter które od wydań głównych różniły się częścią lokalna i ogłoszeniową. Prasa małomiasteczkowa była charakterystycznym zjawiskiem na niemieckim rynku wydawniczym. W roku 1928 81% niemieckich gazet znajdowało się w posiadaniu rodzin.

Z czasem zaczęto nadawać licencję po II wojnie światowej które miały wyeliminować wydawców współpracujących z faszystami.

Wprowadzono nowy rodzaj gazety codziennej tzw. prasą nowego typu wzorowaną na prasie radzieckiej. Działo się to w latach 1950-1952. W NRD powstały w latach 1945-1949 gazety związane z partiami politycznymi. W roku 1947 zniesiono w radzieckiej strefie okupacyjnej cenzurę prewencyjną.

Swobodę wydawania prasy ograniczały cenzura, koncesje, procedury rejestracyjne, przydziału papieru i wymagania wobec dziennikarzy. Prasa w Niemczech pełniła funkcję integrowania społeczności lokalnej. Od początku istnienia media publiczne były traktowane jako dobro publiczne i dopiero deregulacja z lat 80 stworzyła szansę na ich dalszy rozwój.

POLITYKA MEDIALNA I MEDIATYZACJA POLITYKI

W Niemczech polityka medialna zależy od krajów związkowych. Ścieranie się 3 tendencji

- demokratyczne dążenia do otwarcia mediów i publicznej kontroli nad nimi

- podporządkowanie mediów zwycięskiej koalicji

- podporządkowanie ich jednej zasadzie: popytu i podaży

Telewizja wywołała zjawisko mediatyzacji polityki. Telewizja ustala porządek dnia co powoduje że partie polityczne rozbudowują służby informacyjne i public relations aby przez dobre kontakty z mediami w pośredni sposób wpływać na ich przekazy. W Niemczech system medialny przed deregulacją wykazywał małą autonomię i dużą podatność na interesy polityczne i gospodarcze.

Pierwsze projekty kablowe w latach 70 były wstrzymywane przez rządzącą koalicję SPD/FDP która sprzeciwiała się prywatyzacji radia i telewizji. Ważnym elementem polityki medialnej Niemiec stało się w związku z tym zbudowanie systemu kontroli nad mediami, który miał nie dopuścić do zbytniej koncentracji rynku. Zasady różnorodności i pluralizmu w mediach nie są kwestionowane przez główne siły polityczne w Niemczech.

W roku 1976 Elisabeth Noelle-Naumann sformułowała hipotezę spirali milczenia - media są w stanie w okresie wyborczym kształtować klimat opinii, co nie oznacza wpływu na wynik w.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SYSTEM MEDIALNY W NIEMCZECH:

Niemcy pozostają w tyle np. za Wielka Brytanią czy Holandią w procesie cyfryzacji radia i tv.

Oglądalność, zasięg programu przekłada się bowiem na cenę, jaką można uzyskać za reklamę.

Tendencje w zachowaniach publiczności:

- publiczność coraz rzadziej korzysta z oferty informacyjnej mediów

- w nowych landach publiczność była nastawiona na rozrywkę.

- za ofertą informacyjną bardziej byli zainteresowani mieszkańcy landów zachodnich

- radio traciło zainteresowanie jako medium informacyjne

- telewizja traciła zainteresowanie ze względu na małe zaufanie widzów do wiarygodności przekazywanych informacji.

Od roku 1980 czas poświęcany na korzystanie z mediów wydłużył się z 346 do 600 minut. Odbiorcy poświęcają mniej czasu tylko gazetom. Na wschodzie dłużej ogląda się telewizję i preferuje się nadawców prywatnych (RTL) i trzeci regionalny program (ARD).

NOWY KRAJOBRAZ MEDIALNY NIEMIEC PO 1990 ROKU:

Zmiany po roku 1990 oznaczały przede wszystkim otwarcie systemu medialnego NRD, demokratyzację mediów i nadrobienie zaległości w rozwoju infrastruktury we wschodniej części Niemiec. Państwowa telewizja NRD została przekształcona w medium publiczne, a funkcjonujące w krajach związkowych stacje telewizyjne i radiowe stały się częścią ARD. Proces ten nazwano „kolonizacją mediów”.

Telewizja: Dominujący środek informacji i komunikacji społecznej:

Nadawcy publiczni w Niemczech to stacje radiowe i telewizyjne zrzeszone w ARD oraz stacja telewizyjna ZDF. Zostały one powołane decyzją landów. Instytucje w krajach związkowych powołały ARD - Wspólnotę Publicznych Instytucji Radiowo Telewizyjnych

w roku 1950. W rozumieniu ustawodawstwa niemieckiego nadawca publiczny to instytucja prawa publicznego mająca osobowość prawną. Struktura i zadania ARD wzorowano na BBC.

Zgodnie z 9 układem radiowo-tv publiczne radio i telewizja nadają programy „służące informowaniu, kształceniu, doradztwu i rozrywce”. Narzucono ponadto nadawcą publicznym ograniczenia w emisji reklamy. W pierwszym programie ARD i w programie drugim ZDF nie wolno nadawać reklam po 20 oraz w niedziele i święta.

Kierowanie mediami publicznymi w Niemczech i kontrola nad nimi realizowana jest przez trzy organy:

1. Radę radiowo - telewizyjną. Ma ona reprezentować interesy publiczności. Są wybierane przez parlamenty krajowe lub bezpośrednio przez partie polityczne. Ich kompetencje określono w krajowych ustawach radiowo - telewizyjnych.

2. Zarząd. Kontroluje wykonanie linii programowej, zatwierdza projekt budżetu i nadzoruje kierowanie instytucją.

3. Intendent. Kieruje stacja zgodnie z uchwałami rady radiowo-telewizyjnej i jest odpowiedzialny za program.

W Niemczech można spotkać się z określeniem czarne lub czerwone stacje radiowo - telewizyjne zdominowane przez CDU lub SDP. Działające w landach stacje radiowo - telewizyjne funkcjonują samodzielnie lub jako związki dwóch, trzech landów. Łączeniu tych instytucji sprzyja konkurencja mediów prywatnych.

W roku 1997 SWF i SDR łączą się w SWR - Sudwestrundfunk. Z starych landach RFN funkcjonuje obok SWR siedem innych stacji radiowo - telewizyjnych. BR, HR, NDR, SR, WDR, RB. W nowych landach w roku 1991 powstały 2 stacje MDR i ORB. W roku 2003 Sender Freies Berlin (SFB) połączył się z ORB i powstało RBB.

ARD nadaje pierwszy program publicznej telewizji niemieckiej - wspólny dla wszystkich stacji krajowych wchodzących w skład ARD. Trzeci program telewizyjny ma szczególne znaczenie dla pluralizmu politycznego - reprezentuje regiony, uwzględnia potrzeby mniejszości uzupełniając bardziej ogólne ARD(program pierwszy) i ZDF(program drugi).

Koniec dominacji mediów publicznych w Niemczech nastąpił wraz z uchwaleniem układu radiowo - telewizyjnego z 04.1987 roku. Został on znowelizowany w roku 1991. Nałożył na media obowiązek podstawowego zaspokojenia potrzeb w dziedzinie radia i telewizji. Media publiczne miały być nadal centrum niemieckiego systemu przekazu i to one miały reprezentować różne opcje polityczne.

ZDF (Zweites Deutches Fernsehen) to w przeciwieństwie do ARD centralistycznie zarządzany drugi program telewizji niemieckiej. Jego organy zarządzające to Rada Telewizyjna - 77 osób i Rada Administracyjna - Zarząd. ZDF powstało dzięki inicjatywie premierów landów którzy 06.06.1961 roku podpisali układ w Moguncji. Od roku 1984 ZDF uczestniczy w przygotowaniu wspólnego programu telewizji publicznych i nie nadaje programów radiowych. ARD i ZDF współpracują z francuską telewizją publiczną nadając wspólnie dwujęzyczny program ARTE.

Od roku 1997 telewizje publiczne Niemiec nadają wspólnie 2 programy specjalistyczne:

Dla dzieci - Kinderkanal i Informacyjny - Phoenix..

Podczas współpracy ARD i ZDF powstał program Deutschlandradio nadający 2 programy radiowe o charakterze informacyjnym i kulturalnym bez reklam.

Audycje skierowane za granicę nadaje Deutsche Welle powstała w roku 1960. Jest ona ponadto od roku 1963 członkiem ARD i zatrudnia ponad 400 redaktorów reprezentujących 70 narodowości. Radio i telewizja DW jest zarządzana centralnie. DW nadaje program w 30 językach.

Niemcy to modelowy przykład dualizmu który należy rozumieć jako podział mediów ze względu na formę własności i sposób zarządzania prywatną prasą radiem i telewizją. W nowej formie system dualny oznacza że obok publicznego radia i telewizji występuje już nie tylko prywatna prasa ale i prywatne stacje radiowe i telewizyjne.

NADAWCY PRYWATNI:

Rząd socjalno-liberalny w roku 1974 powołał Komisję do spraw Rozbudowy Technicznego Systemu Komunikowania, której celem było stworzenie nowego sprawnego systemu komunikowania masowego. Komisja w rok później zaproponowała wprowadzenie kablówki.

W 3 orzeczeniu uznano że prywatny status radia i telewizji nie jest sprzeczny z ustawą zasadniczą RFN.

Istotną cezurą było przejęcie władzy w RFN przez CDU/CSU w roku 1982. Oni umożliwili rozpowszechnienie kablówki. Ostatecznie w roku 1986 FTK wydał czwarte orzeczenie uznając dualistyczny system radiowo - telewizyjny w RFN. W połowie lat 80 parlamenty krajowe uchwaliły nowe ustawy o mediach. Koncesje przyznają Urzędy ds. Mediów. Organami urzędów mających status instytucji publicznych są rada medialna, zarząd i przewodniczący. Nie wszędzie jednak przyjęto to rozwiązanie (Berlin i Brandenburgia).

Urzedy ds. Mediów powinny brać pod uwage przy nadawaniu koncesji zarówno zachowanie pluralizmu mediów jak i uwarunkowania gospodarcze.

Najdłużej na niemieckim rynku nadaje prywatna stacja SAT1 od 01.01.1984 roku. Zaczęła nadawać dzień przed RTL. Wtedy jej właściciekami były koncerny Leo Kirch, Axel Springer. W roku 2003 została przejęta przez Halma Sabana podobnie jak ProSieben. SAT1, ProSieben i RTL to kanały które mają największa widownie zaraz po ARD i ZDF.

RTL należy w 89% do koncernu CLT/UFA związanego z grupą RTL. Prywatni nadawcy niemieccy oferują także programy wyspecjalizowane np. informacyjne N-TV czy N24. Znaczenie prywatnych nadawców rosło coraz bardziej np. RTL w roku 2002 razem z nadawcami publicznymi transmitowało pierwsze w Niemczech debaty telewizyjne kandydatów na kanclerza. ARD utrzymuje ciągle 1 miejsce lecz w porównaniu z rokiem 1989 utraciła ponad połowę widzów.

Po 20 latach od uruchomienia SAT1 należy stwierdzić że z ekonomicznego punktu widzenia telewizja prywatna rzadko spełnia oczekiwania inwestorów. Lepsze przychody osiągają ogólnokrajowe stacje radiowe.

CYFRYZACJA RADIA I TELEWIZJI:

Nadawcy prywatni i publiczni rozwijają się również dzięki technologii cyfrowej. Sygnał cyfrowy przesyłany jest drogą naziemną, satelitarną i kablową. Jednak cały czas większość gospodarstw domowych odbiera sygnał telewizyjny drogą satelitarną lub kablową. Strategia wprowadzania cyfrowej telewizji i radia w Niemczech została przygotowana w roku 1998 przez Inicjatywę Cyfrowego Radia i Telewizji (IDR). W Niemczech system analogowy jest wyłączany stopniowo na wybranych obszarach Niemiec. Przewidywane jest zakończenie nadawania w systemie analogowym telewizji w 2010 roku a radia w roku 2015. Berlin przeszedł na system cyfrowy dzięki porozumieniu podpisanemu w roku 2002 przez ARD, ORB, SFB, ZDF, ProSieben, SAT1 i RTL. Cyfryzacja odbywa się przy dużym zaangażowaniu państwa w porozumieniu landów i federacji.

Pakiet ARD zawiera obecnie 18 programów cyfrowych i 22 radiowe.

ROLA PRASY:

W Niemczech prasa rozwijała się bardzo szybko. Pierwsze egzemplarze pojawiły się już w roku 1609 a pierwsze dzienniki w 1650. W XVII wieku wychodziło w Niemczech więcej gazet niż we wszystkich innych państwach. Od 1949 kierunki prasy RFN i NRD rozeszły się. Rozwój prasy w RFN przypadł na rok 1954. Wychodziło wtedy 225 gazet i czasopism w 1500 wydawnictwach redakcyjnych. Potem liczba wydawnictw malała żeby wzrosnąć po zjednoczeniu Niemiec. Ten proces związany jest z „koncentracją prasy”. W NRD prasa była pod kontrolą partii komunistycznej SED. Jej główny organ prasowy „Neues Deutschland” rozchodził się w nakładzie 1 mln. egzemplarzy. Po roku 1989 większość wydawnictw wykupiły koncerny zachodnioniemieckie a gazety założone na przełomie roku 89/90 nie utrzymały się na rynku.

Charakterystyczny dla Niemiec stał się po wojnie podział prasy na gazety lokalne, regionalne, ogólnoniemieckie. Oprócz tego była niewielka ilość gazet partyjnych. W latach 2001-2003 rynek prasy dotknął kryzys. Znaczny spadek wpływów gazet, malejąca sprzedaż. Po roku 2005 udało się to ustabilizować. Niemcy zgodnie z modelem północnoeuropejskim należą do grupy krajów o dużym czytelnictwie prasy. Prasa w Niemczech jest tradycyjnie prywatna a prasa lokalna i regionalna ma dość silną pozycję. Nie ma w Niemczech ogólnokrajowych dzienników poza brukowcami.

Ponadregionalne gazety to wg. Hermana Meyn'a: Die Welt, Frankfurter Rundschau, czy też Suddeutsche Zeitung.

Tendencje polityczne gazet:

Prawica: Frankfurter Alegmanie (FAZ), Die Welt,

Centrum: Frankfurter Rundschau, Suddeutsche Zeitung,

Lewica: Tageszeitung,

Suddeutsche Zeitung to gazeta o charakterze liberalno - lewicowym założona w 1945 roku w Bawarii, słynie z krytyki rządu CDU. Z kolei FAZ jest identyfikowana jako gazeta bliska CDU/CSU o charakterze liberalno - konserwatywnym. Znana jest także z bliskich kontaktów z czytelnikami.

Die Welt ukazuje się od roku 1946 ma charakter prawicowo - konserwatywny. Załozona została przez Brytyjczyków. Od maja 2004 istnieje popularna jej wersja Welt Kompakt o zmniejszonym formacie. Ma ona przyciągac przede wszystkim młodszych czytelników znaczy osoby przed 49 rokiem życia.

Frankfurter Rundschau powstał w roku 1945. Gazetę wydaje holding partii politycznej SPD. W roku 2006 większość udziałów została sprzedana wydawnictwu DuMont Schauberg.

Obecnie dominującą pozycję na rynku ma prasa abonamentowa. Wyjątkiem jest „Bild” rozprowadzana w sprzedaży ulicznej. Typowy brukowiec. Typowe również dla rynku niemieckiego są gazety tygodniowe: Die Zeit, Sonntagsblatt, Rheinischer Merkur. Również popularne są typowe tygodniki opinii takie jak: Der Spiegel, Stern, Focus.

Der Spiegel ukazuje się od roku 1947. W roku 1995 jego nakład wynosił 1,1 mln egzemplarzy. Pismo wyraźnie nawiązuje do amerykańskiego „Time”. Identyfikuje się go jako dziennik lewicowy. Uznawany jest za wiarygodne źródło informacji. Trochę podupadło razem ze „Stern'em” gdy na runku pojawił się „Focus” który posiada przystępniejszą formę dla czytelnika. Ma krótsze artykuły, liczne zdjęcia czy wykresy.

ZNACZENIE WIELKICH KONCERNÓW MEDIALNYCH:

W Niemczech nie ma już koncernów które wydawałyby samą prasę.

Największy: Koncern Axel Springer Verlag. W roku 1946 powstał pierwszy tygodnik tego wydawnictwa. Największy sukces temu koncernowi przyniósł „Bild”. W roku 1953 nabyli dziennik „Die Welt”. Dzięki jego przejęciu Springer przedstawił swoje 3 idee:

- wspieranie idei integracji i wolnych Niemiec

- pojednanie między Żydami i Niemcami

- wspieranie więzi transatlantyckich

- odrzucenie wszelkich form totalitaryzmu.

Największym koncernem medialnym w Europie i jednym z największych na świecie jest Bertelsmann. Zainwestował w radio Hamburg oraz RTL i RTL2. Nabył również luksemburską firmę CLT. 2/3 obrotów firmy pochodzi z inwestycji poza niemieckich. Na sukces tego koncernu pracuje w dużej mierze wydawnictwo Gruner+Jar. Najbardziej znanym produktem firmy jest „Stern” oraz czasopismo kobiece „Brigitte”.

Jednym z pierwszych koncernów niemieckich, który pojawił się na rynku polskim był Burda założony w roku 1927. Firma był utożsamiana przede wszystkim z poradnikami i czasopismami o modzie. W roku 1993 podjęto próbę rozszerzenia oferty i powstał „Focus”. Burda ma również udziały w 11 stacjach radiowych i telewizyjnych. Do roku 2004 współpracowali z włoskim koncernem „Rizzoli” w inwestycjach zagranicznych.

Wydawnictwem rodzinnym jest również Bauer. Wydaje głównie pisam rozrywkowe. Nie udało im się mimo prób przejęcie Pro Siebie, SAT1 i Berliner Verlag. Inwestują zagranicą głównie w Europie Środkowej i Wschodniej. Najbardziej aktywny jest w Polsce.

Duże znaczenie posiada również Holtzbrick Verlag oraz koncern prasowy WAZ. Wydaje w Austrii i Europie Wschodniej i na Bałkanach. WAZ interesuje się tytułami które odgrywają lub mogą odegrać istotne role na rynku.

Duże znaczenie miał upadek Leo Kircha. Miał bowiem pakiet kontrolny SAT1, oraz większościowe udziały w kanale sportowym DSF. Niewypłacalność ogłosili w roku 2002 a rok później zostali przejęci przez Halma Sabana. Firma obecnie funkcjonuje pod nazwą Pro Siebie SAT1 Media AG i nadaje SAT1 i Pro Sieben, kabel eis i N24.

Koncerny niemieckie można określić mianem koncernów transnarodowych.

ROZDZIAŁ IV - FRANCJA:

- Liczba mieszkańców - ok.60 milionów. 87% to Francuzi, Arabowie 6-10%, Niemcy 2%

Bretończycy -1%. Grupy etniczne mają swoje tytuły prasowe wydawane w językach mniejszościowych.

- Francja jest w szóstce najlepiej rozwiniętych państw świata i przynależy do G8.

- Kraj jest podzielony na 22 regiony wraz z Korsyką. Na terenie kraju są różnice językowe, rejony są zróżnicowane historycznie i kulturowo. Obecny podział administracyjny wprowadzono w 1972.

- Jest to kraj silnie scentralizowany. W latach 80 oddano część uprawnień władzom regionalnym.

- Ustrój polityczny Francji opiera się na konstytucji z roku 1958. (Francja jest republiką)

- Na czele stoi prezydent wybierany na 5 lat. Desygnuje kandydata na premiera, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, ma prawo rozwiązać zgromadzenie narodowe.

- Po nim jest premier, który powołuje ministrów, władze ustawodawczą sprawuje parlament a władzę sądowniczą sądy powszechne i administracyjne. Media są określane jako 4 władza.

- Pod względem gospodarczym dominuje sektor prywatny - ingeruje w niego państwo.

MEDIA DRUKOWANE:

Rozwój prasy we Francji rozpoczął się w wieku XVII.

Tygodnik „La Gazette” wydawany od maja 1631 był pierwszą gazetą drukowaną regularnie. Był to tygodnik założony przez Theophraste'a Renaudota. Wcześniej wychodził „Les Nouvelles Ordinaires de Divers Endroits” Jean'a Eptiena ale szybko został wchłonięty przez „La Gazette”. W roku 1762 postanowiono zmienić nazwę na „La Gazette de France”.

Przed rewolucją zaczął się ukazywać regularnie dziennik „Le Journal de Paris” od 01.01.1777 który założył Pierre Antonie de La Place.

Rewolucja francuska miał duży wpływ na powstawanie gazet szczególnie artykuł 11 z Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (24.08.1789). Już pod koniec tego roku pojawiło się aż 218 nowych tytułów a w roku 1790 aż 387. Potem powrót monarchii przywrócił jednak cenzurę i ograniczył wolność wypowiedzi. Mimo wszystko czasopiśmiennictwo się rozwijało i powstał nowy typ dziennika o lżejszym charakterze:

„Le Petite Journal” od roku 1863 miał nowy format, mniejszy o połowę od dotychczasowych gazet. Za tym czasopismem przemawiała także niska cena.

Akt prawny z roku 1881 mówił o pluralizmie prasy, był on możliwy dzięki likwidacji cenzury. Pozwoliło to na rozwój gazet zajmujących się polityką, religią oraz filozofią. Duże zmiany przyniosły obie wojny. I wojna światowa przywróciła instytucję cenzury, II wojna światowa spowodowała brak zaufania do gazet z powodu kolaboracji. Na rynku były tylko te tytuły które współpracowały z Niemcami.

Rozporządzenie z roku 1944:

- Zabraniało publikacji wszystkim dziennikom które kolaborowały z Niemcami.

- Powołano do życia poszczególne grupy tytułów:

a.)dzienniki, które oparły się okupantowi - Le Figaro, Le Republican Lorrain

b.)dzienniki, które wydawane były nielegalnie - Combat, Liberation

c.)dzienniki utworzone przez Ruch Oporu - L'Union de Reims

d.)dzienniki założone z prywatnej inicjatywy przez członków Ruchu Oporu - Sud Ouest

e.)dzienniki założone przez osoby nieskompromitowane kolaboracją - Le Monde

Zezwolenie na nowe tytuły sygnowane przez ministra informacji, choć praktycznie przyznawała je komisja złożona z osób desygnowanych przez min.informacji i przedstawicieli Narodowej Federacji Prasy. Dużo wydawnictw miało problemy finansowe dlatego też SNEP pomagał wielu redakcjom. System prasy francuskiej stworzony w latach powojennych w znacznej mierze działa do dnia dzisiejszego.

SYTUACJA WSPÓŁCZESNEJ PRASY CODZIENNEJ:

Brak gazet dla masowego czytelnika. Są tytuły które spełniają takie funkcje - „France - Soir” czy też „Le Parisien”. Francuskie tytuły rzadziej opisują życie sławnych ludzi, więcej miejsca zajmuje w nich sport i rozrywka. Z początkiem lat 80 mówiono o kryzysie na rynku. Wtedy gazetami o zasięgu ogólnokrajowym były Le Figaro oraz Les Echos. Zbankrutowały wtedy np. Le Paris Jour a później L'Aurore. Wymienia się kilka przyczyn takiej sytuacji:

- konkurencja z mediami audiowizualnymi. W gazetach pojawiał się coraz cześciej obraz i kolor i tytuły drukowane w internecie. Do najatrakcyjniejszych gatunkowo należą pisma polityczno-społeczne np. L'Express oraz magazyny ilustrowane np. Paris Match. Największe zagrożenie dla gazet to mniejsze dochody z reklam.

- wysoka cena gazet. Jeden egzemplarz kosztuje więcej niż w innych krajach UE czy USA. Chociaż niektóre gazety jak np. Le Monde odnotowały niewielki ale rosnący wzrost sprzedaży. Na wzrost ceny wpływa wysoki koszt papieru oraz koszty związane z ich dystrybucją.

- pojawienie się na masowa skalę internetu.

- pojawienie się prasy gratisowej. Rekompensuje Francuzom brak prasy popularnej bo ich zawartość dość często przypomina tabloid. Od momentu pojawienia się dwóch pierwszych dzienników gratisowych w roku 2002 - Metro i 20 Minutes dochody z reklam w płatnych gazetach zaczęły systematycznie maleć na korzyść tych 2 tytułów. Metro wydaje Metro International(Szwecja) a 20 Minutes wydaje Schibsted(Norwegia).

DZIENNIKI OGÓLNOKRAJOWE:

W roku 2006 wydawano 11 tytułów o zasięgu ogólnokrajowym oraz 70 gazet ukazujących się w różnych regionach i departamentach.

La Croix - Należy do grupy najstarszych gazet paryskich. Ukazał się po raz pierwszy w 1883 roku. Obejmuje zasięgiem całą Francję, w 95% rozchodzi się w prenumeracie. Gazeta jest czytana głównie przez ludzi starszych, katolików. Założony został przez kongregację Wniebowzięcia NMP. La Croix od roku 1999 ukazuje się jako dziennik poranny, dzięki czemu pismo mogło zdobyć nowych czytelników. Również wydawca dziennika grupa Bayard Presse wprowadził format tabloidalny. Chciano w ten sposób dotrzeć do osób poniżej 60 lat.

Le Figaro - Najstarszy istniejące dziennik paryski utworzony w roku 1854. Nie ukazywał się w latach 1942-1944. Po wojnie miał poszczególnych właścicieli: Pierre Brisson potem Jean Prouvost potem Robert Hersant. Za czasów tego ostatniego powstał „Le Figaro Magazine” w roku 1978. Także wtedy wykupiono bankrutującego L'Aurore przez co przejęto część czytelników. Potem od roku 1996 przejęciem Le Figaro interesował się Serrge Dassault i ostatecznie udało mu się to w roku 2004. W roku 2005 Le Figaro przeszedł na format tabloidalny.

Le Monde - Czyta się go na całym świecie. Dziennik został założony w roku 1944 przez grupę publicystów na czele z Hubertem Beuve-Mery. Gazeta uznawana jest za głos francuskich intelektualistów. Ma charakter centrolewicowy. Nakład pisma spada regularnie od roku 2002. Do roku 2005 wykupione zostało 45,9% udziałów przez grupy zewnętrzne. Szefem pisma był przez wiele lat Jean-Marie Colombani. Od 2007 szefuje mu Pierre Jeantet. Jego najbardziej znany dodatek to „Le Monde Diplomatique” wydawany co miesiąc. Pismo to już od roku 1978 ma osobna redakcję i z dziennikiem łączy go tylko nazwa. Miesięcznik ten ukazuje się w 30 krajach i w wielu językach.

Liberation - Dziennik stołeczny o zasięgu ogólnokrajowym. Założony został 18.04.1973 przez lewicowych dziennikarzy: Serge July, Phillipe Gavi, Bernard Lallement, Jean - Claude Vernier. Miało się to pismo ukazywać bez reklam ale od maja 1981 przyjęło nową formułę. Ma on duży wpływ na opinię publiczną we Francji mimo niestabilnej sytuacji finansowej. Wsparł go Eduard de Rothschild - bankier i ustabilizował go ekonomicznie. W roku 2006 odszedł z gazety July bo nie zgadzał się z Rothschild'em.

Aujourd'hui en France - Założony w roku 1994. W latach 2000-2004 jego nakład wzrósł o ponad 18%. Sukces zawdzięcza temu że połączono w nim cechy prasy opiniotwórczej oraz dziennika bulwarowego skierowanego do odbiorcy masowego. Pismo jest wydaniem ogólnokrajowym dziennika „Le Parisien”. Zarzuca się AenF że to tez bulwarówka ale w porównaniu do Bild'a czy Sun'a ma o wiele wyższy poziom. Charakter dziennika przez lata kształtowali właściciele - rodzina Amury. Specjalizują się oni w wydawaniu periodyków sportowych.

France Soir - Konkurencja dla Aujourd'hui en France założony w roku 1944. Gazeta ma lżejszy charakter. W latach 1990-2000 jej nakład spadł o 74%. Nieustannie szukają nowych inwestorów. Od roku 2006 pismo należy do firmy VME Patrimonie. Czytelników temu pismu częściowo odbiera prasa gratisowa.

Les Echos - Założony został w roku 1908 przez potentatów prasowych rodzinę Servan-Schreiber. Początkowo był miesięcznikiem. W okresie międzywojennym stał się gazetą codzienną. Potem przejęli go rodzina Beytout a potem brytyjska grupa Pearson Group. Jest tytułem dość stabilnym pod względem wysokości nakładów chociaż od roku 2002 liczba egzemplarzy nieznacznie spada. Jest to gazeta typowo ekonomiczna.

L'Equipe - Założony został w roku 1946. Jest to dziennik sportowy. Obok Le Parisien stanowi flagowy tytuł grupy Amury. W dzienniku dominują narodowe sporty francuskie piłka nożna i kolarstwo ale pojawiają się też egzotyczne jak rugby czy golf. Gazeta ma nakład prawie 365 000 egzemplarzy. Sport jest popularną rozrywką we Francji dlatego prasa sportowa cieszy się dość dużym zainteresowaniem.

DZIENNIKI REGIONALNE:

Prasa lokalna i regionalna jest częściej czytana ze względu na preferencje odbiorców. Czytelnik szuka info o najbliższym otoczeniu bo dotyczą go one bezpośrednio. Telewizja o zasięgu lokalnym i regionalnym jest słabo rozwinięta we Francji. Prasa lokalna i regionalna często działa w warunkach monopolu. Chętniej się je kupuje bo gra tu rolę cena. Dziennik ogólnokrajowy kosztuje 1 euro a gazeta regionalna średnio 0,80 centów. Pierwsze miejsce pod względem wysokości zajmuje „Ouest-France”. Ma 14 edycji lokalnych. W tej redakcji pracuje blisko 550 dziennikarzy z czego połowę stanowią korespondenci lokalni. Poszczególne redakcje SA wykupywane przez duże koncerny prasowe.

CZASOPISMA:

Rynek czasopism jest dość ustabilizowany, magazyny są szczególnie lubianym gatunkiem prasy we Francji. Każdego miesiąca 92% francuskiej populacji powyżej 15 roku życia czyta przynajmniej 1 magazyn. Ogromnym zainteresowaniem cieszą się zwłaszcza tygodniki społeczno-polityczne. Odgrywają one ogromną rolę opiniotwórczą. Najważniejsze czasopisma to „L'Express”, „Le Nouvel Observateur”, „Le Point”. Wszystkie są związane ze sobą historycznie - wywodzą się od jednej redakcji tygodnika - L'Express.

L'Express - Powstał w 1953 roku. Założycielem był Jean-Jaques Servan-Schreiber. Początkowo L'Express był tylko dodatkiem do Les Echos a potem zaczął się ukazywać samodzielnie. W roku 1964 przeszedł zmiany. Upodobniono go do amerykańskiego „Time'a”. Jean Jaques postanowił zostać na początku lat 80 politykiem i to spowodowało kryzys w gazecie. Odeszło z redakcji kilka osób na czele z Claudem Imbertem który założył nowe pismo „Le Monde”. Potem postanowiono sprzedać tygodnik Jimmiemu Goldsmithowi. Potem kolejno właścicielami zostawali: Alcatel-Alshtom, CEP Havas, Socpresse. Obecnie zajmuje pierwsze miejsce pod względem tygodników opinii.

Le Nouvel Observateur - Niby powstał drugi w kolejności ale istniał już od roku 1950.

19.11.1964 roku wydano oficjalnie jego pierwszy numer. Pismo ma centro lewicowy charakter oraz wysoki poziom dziennikarstwa. Jest to tygodnik który czytają elity intelektualne - również światowe.

Le Point - Pierwszy numer pisma ukazał się 25.09.1972 roku. Założycielem był Claude Imbert oraz Olivier Chervillion. Był tworzony na styl Time'a i Newsweeka. Kolejnymi właścicielami był Daumont, Generale Occidentale, Artemis. Dwie istotne przemiany:

Rok 1994 - logo pisma, format, cena. Rok 2001 - zwiększono format a także liczbę stron

oraz rubryk.

Pojawienie się na masową skalę telewizji i internetu zaczęło mieć negatywny wpływ na media drukowane. Z czasem olbrzymia popularność zaczęły zdobywać magazyny telewizyjne. Np. czołowy magazyn społeczno - polityczny Le Nouvel Observateur stworzył w roku 1996 stworzył dodatek telewizyjny TeleObs. Wpłynęło to znacząco na wzrost nakładu.

Oprócz prasy telewizyjnej inną grupą tytułów jest prasa sportowa i prasa dla dzieci. Na szczególna uwagę zasługują komiksy np. Asterix i Obelix czy Smerfy. Również dość mocną pozycję mają magazyny kobiece: Marie Claire czy Elle jednak przebijają je czasopisma „poradnikowe” takie jak np. Femme Actuellle. Największym ekskluzywnym tygodnikiem dla kobiet jest Madame Figaro. Jest sprzedawany osobno ale przyczynił się do popularyzacji słynnego Le Figaro. Stanowi obok Le Figaro Magazine jeden z najbardziej dochodowych tytułów w koncernie Socpresse.

MEDIA ELEKTORNICZNE:

Radio:

Pierwsza próba z sygnałem radiowym - rok 1898 (Eugene Ducretet).

24.12.1921 roku miała miejsce pierwsza emisja programu radiowego. W roku 1922 utworzono stowarzyszenie SFR które stworzyło pierwszą prywatną radiostację „Radiola”.

W czasie wojny nadawały tylko radia kolaborujące: Radio Tuluza czy Radio Lyon. Przeciwnicy państwa Vichy zmuszeni byli do nadawania z zagranicy np. Radio Londyn.

23.03.1945 - Rozporządzenie na monopol państwa na nadawanie programów radiowych:

11.1945 utworzono państwową instytucję radiowo-telewizyjną (RTF), przemianowano ją w roku 1964 na ORTF. Dzięki temu uzyskała ona więcej autonomii w podejmowaniu decyzji. W połowie lat 70 pojawiło się szczególnie dużo pirackich stacji np. Radio Campus w Lille czy Radio Live w Paryżu. Radio France w odpowiedzi utworzyło 7 nowych placówek. Pirackie stacje dostały możliwość nadawania legalnego w roku 1981 lecz bez reklam w promieniu 30 kilometrów. Dopiero ustawa z 29.07.1982 roku zniosła monopol państwa na nadawanie w sferze radiowej i telewizyjnej. Powołano też komisję Saute Autorite de la Communication Audiovisuelle która stała na straży niezawisłości mediów. W roku 1986 zmieniono jej nazwę na Comminion Nationale de la Communication et des Libertes a w roku 1989 powołano na jej miejsce Conseil Superieur de l'Audiovisuel (CSA). Działa do dziś.

Nowa ustawa zmieniła komunikację powstało wiele stacji prywatnych o charakterze komercyjnym.

Aż 87% Francuzów słucha codziennie radia. Radio we Francji podzielone jest między nadawców publicznych oraz prywatnych. CSA przyznaje prawo do nadawania programów dzieląc radiofonię prywatną na kilka kategorii:

Kategoria A: radiostacje gminne i wspólnotowe

Kategoria B: radiostacje lokalne lub regionalne, nieafiliowane przy żadnej z sieci ogólnokraj.

Kategoria C: radiostacje regionalne lub lokalne afiliowane przy sieciach ogólnokrajowych

Kategoria D: radiostacje nadające programy sieci tematycznych ogólnokrajowych bez podziału na regiony, mają zasięg ogólnokrajowy, ponadregionalny

Kategoria E: radiostacje o zasięgu ogólnokrajowym: Europe1, RTL, RMCInfo,

Radiofonia publiczna we Francji jako spadkobierca ORTF jest podzielona na Radio France (na terenie Francji) i RFI dla odbiorców zagranicznych.

Radio France - 4000 pracowników w tym 600 dziennikarzy. Z zasady nie emituje reklam. Tę zasadę wprowadziła szefowa radia w latach 1975 - 1981 Jaqueline Baudrier. Jego głównym źródłem utrzymania są dotacje państwowe. Jest podzielone na następujące stacje:

1. France Inter - Założona w roku 1963, ogólnoinformacyjna. Jest spadkobierca Paris Inter. Pierwsza stacja która zachęcała do telefonowania i komentowania wydarzeń przez odbiorców. Ma pierwsze miejsce pod względem stacji publicznych co do słuchalności. Program radia ma swoje lokalne edycje zrzeszone w małą sieć radiostacji publicznych FIP. (10,5%)

2. France Info - Kanał informacyjny założony 01.06.1987 roku. Nadaje 24h na dobę. Była to pierwsza rozgłośnia informacyjna we Francji. Była pierwszą rozgłośnią w Europie która założyła w roku 1995 własną stronę internetową. (12,7%)

3. France Bleu - Sieć radiostacji regionalnych i lokalnych. Za rok założenia uznaje się 1980. Nazwę France Bleu nadano w roku 2000. W roku 2007 sieć zrzeszała 41 radiostacji. (6,8%)

4. France Culture - Utworzona w roku 1946 jako publiczna stacja Radio France istnieje od 1975. Zajmuje się tematyka kulturalną, sztuką, teatrem (2,4%)

5. France Musique - Istnieje od 1963 roku. Nadaje muzykę klasyczną, utwory jazzowe. Ma aspiracje dydaktyczne i przykłada dużą wagę do edukowania słuchaczy. Jest radiem niszowym. Ma duży zasięg - Francja, Luksemburg i część Szwajcarii (1,8%)

6. Le Mouv' - Najmłodsza stacja radia publicznego, działa od 1997 roku. Ma siedzibę w Tuluzie nie w Paryżu. Skierowana do ludzi młodych ma profil muzyczny. (1,2%)

7. France Vivace - stacja internetowa, wyspecjalizowana w muzyce klasycznej. Istnieje od roku 2005.

RFI (Radio France International) - Założone zostało w roku 1975 i jest jedną z trzech najczęściej słuchanych stacji na świecie po BBC i Voice of America. Nadaje po francusku i

W 17 innych językach przez 24h na dobę. Historia na dobre rozpoczęła się już w 1931 kiedy to funkcjonowało pod nazwą Poste Colonial ale dopiero w latach 80 nadano mu obecny kształt. Od roku 1987 jest jednostką autonomiczną, choć prezes mianowany jest przez CSA.

Ma 3 pasma:

RFI I - informacyjny serwis światowy emitowany w języku francuskim

RFI II - jako serwis światowy nadaje w 17 innych językach

RFI III - W całości ma profil muzyczny.

Głównymi odbiorcami RFI są kraje afrykańskie, także na terytorium Francji głównymi odbiorcami są mniejszości narodowe z Afryki.

RADIOSTACJE PRYWATNE:

Sektor prywatny skupia kilka grup:

RTL - stworzona została wokół Radia Luxemburg. Pod nazwą RTL istnieje od roku 2000. kiedy to dotychczasowy właściciel połączył się z niemieckim holdingiem Bertelsmann. Do niej należą 3 stacje:

RTL - stacja która w latach 1931-1966 działała jako Radio Luxemburg. Funkcjonuje pod postacią radia rozrywkowego, łączącego informację, muzykę (14,8%)

RTL 2 - Radio założone w roku 1989 pod nazwą Maxximum. Pod obecną nazwą jest od roku 1995. Nadaje głównie pop i rock (4%)

FUN RADIO - Założone w roku 198, ma profil muzyczny (4,8%)

EUROPE1 - Powstała w roku 1955. Zbankrutowała i dopiero z pomocą Sofirad-u odrodziła się w roku 1969 początkowo jako pojedyncza radiostacja. Sprzedana została w roku 1986 grupie Hachette na czele z właścicielem Jean'em-Luc'iem Lagardere'm. Do niej należą stacje:

EUROPE1 - stacja najstarsza założona w roku 1969. Od roku 1996 jest radiostacją typ news and talk chociaż nadaje też muzykę. Pracowali tam Charles Villeneuve czy Catherine Nay 0 słynni francuscy dziennikarze radiowi. (9,7%)

EUROPE2 - Utworzona w roku 1986. W roku 2007 miano zmienić nazwę stacji na Virgin Radio. (3,4%)

RFM - Utworzona w roku 1981, do grupy Europe1 dołączyła w roku 1994. Radio nadaje muzykę z lat 80 90 i współczesnych. (4,6%)

NRJ - Najbardziej różnorodna grupa. Jej właścicielem grupy jest w 72% Jean Paul Baudecroux(założyciel NRJ). Dzięki dobrze prosperującemu systemowi rozpoczęto inwestycje zagraniczne. W skład grupy wchodzą:

NRJ - Utworzona w roku 1981 roku. Skierowana głównie do ludzi młodych przez co krytykowana jest przez CSA (7,9%)

CHERIE FM - Utworzona w roku 1987. Przeznaczona przede wszystkim dla kobiet. Nadaje w zasięgu lokalnym, układ programowy jest jednak identyczny dla wszystkich miast. (4,9%)

RIRE ET CHANSONS - Rozgłośnia utworzona w 1989 roku. Antena jest zdominowana przez skecze z domieszką muzyki rockowej (2,7%)

NOSTALGIE - Utworzono w Lyonie w roku 1983. Przeznaczona jest dla słuchaczy w wieku 40-50 lat. Z założenia ma emitować tylko muzykę francuską. (5,7%)

Ostatnia grupa to NEXTRADIO założone w roku 2000 przez Alaina Weilla który także jest jego głównym udziałowcem. Koncern ma dwie radiostacje:

RMC - utworzona w roku 1943 przez Niemców jako Radio Monte Carlo. Po wojnie przy pomocy Sofirad'u przeszła na własność państwa francuskiego. Radiostacja była własnością grupy NRJ ale została odsprzedana Weillowi. Jest to radio ogólnotematyczne chociaż większość czasu antenowego poświęcona była wydarzeniom sportowym. (6,8%)

BFM - Radiostacja ekonomiczna została utworzona w roku 1993. Od roku 2002 jest częścią grupy Nextradio. Rozgłośnia istnieje też na rynku belgijskim. BFM z założenia miała być niszowym medium. (1%)

Oprócz tego istnieje jeszcze SKYROCK. (9,6%) pierwsze miejsce o zasięgu ogólnokrajowym. Nie należy do żadnej grupy medialnej. Właścicielem jest założyciel Pierre Bellanger który ma 20% udziałów i grupa AXA. Głównie jest tam nadawany rap. Często popada w konflikt z CSA. Pracuje tam znany francuski dziennikarz muzyczny David Massard

TELEWIZJA:

Pierwsza transmisja telewizyjna miała miejsce w roku 1931 (Rene Barthelemy). II wojna zahamowała wszelkie procesy z rozwojem tv. Po wojnie 09.02.1949 roku RDF została przemianowana na RTF. 29.06.1949 przedstawiono po raz pierwszy wiadomości, które obejrzało 3 tysiące ludzi. 18.04.1964 uruchomiono drugie pasmo tv czarno-białe. 3 lata później ruszyła emisja programu w kolorze.

Prawo o komunikacji audio - wizualnej 29.07.1982 rok - wprowadziło sporo zmian zawiera aż 110 artykułów:

- komunikacja audiowizualna jest wolna

- misja radia i telewizji polega na służeniu interesowi ogółu

- każda osoba fizyczna lub instytucja ma prawo do odpowiedzi w przypadku gdy jest naruszany jej honor lub reputacja

- monopol programowania zostaje zniesiony, państwo zezwala na używanie fal radiowo - elektrycznych na terytorium kraju.

Dokument ten jest podstawą prawną działania CSA. Kolejna nowelizacja z roku 1989 stworzyła możliwość działania Conseil Superieur de l'Audiovisuel (CSA) - żandarm mediów audiowizualnych. Polska KRRiT była wzorowana na CSA. W jej skład wchodzi 9 osób poniżej 65 lat. Powoływani są na 6 letnią kadencje za pomocą dekretów:

- 3 z nich mianuje prezydent

- 3 następne powołuje prezydent senatu

- ostatnie 3 powołuje prezydent zgromadzenia narodowego.

1/3 składu CSA jest odnawiana co 2 lata więc zachowuje ciągłość działania.

Główne zadania CSA:

- Ustalanie częstotliwości zarezerwowanych dla radia i tv

- Udzielenie zezwoleń prywatnym stacjom radiowym i tv

- Dbałość o realizację przez radio i tv przyjętych przez nie zobowiązań prawnych

- Ochrona dzieci i młodzieży

- Zapewnienie respektowania zasad pluralizmu i uczciwości informacji

- Kontrola zleceń reklamowych

- Nakładanie sankcji karnych na nadawców

- Nadawanie nominacji członkom rad administracyjnych oraz prezydentom

- Wyrażanie opinii na temat prawnych regulacji RTV

Kolejna nowelizacja z 01.02.1994 przyznaje CSA 4 rodzaje sankcji:

- Zawieszenie emisji części programu

- Skrócenie czasu trwania koncesji

- Kara pieniężna w wysokości 3% obrotów

- Zabranie prawa do nadawania czasowe lub definitywne

CSA ma duży wpływ na publiczne instytucje medialne, przez możliwość nominowania ich gremiów zarządzających. Rynek telewizyjny zaczął się zmieniać pod wpływem ustawy z roku 1982 i 1986.

We Francji odbiera się TV za pomocą przekazu:

- antena naziemna

- kabel

- antena satelitarna

- telefon stacjonarny

- telefon komórkowy

31.03.2005 została uruchomiona naziemna telewizja cyfrowa, która w momencie powstania mogła być odbierana przez 35% Francuzów. Umożliwiło to korzystanie z większej liczby programów telewizyjnych.

TELEWIZJA PUBLICZNA:

We Francji sektor publiczny tworzą trzy kanały France Television oraz kanał Arte.

France Television jako holding został oficjalnie powołany w roku 2000. W skład holdingu France 2, France 3, France 5, oraz na specjalnych prawach RFO. Instytucja abonamentu została wprowadzona w roku 1949. Od roku 2005 opłata abonamentowa jest doliczana automatycznie do kosztów zamieszkania. We Francji abonament wynosi 116,5 euro za rok.

France 2 -największy kanał francuskiej tv publicznej pod względem oglądalności. Założony w 1963 roku a zaczął nadawać rok poźniej. Od roku 1971 kanał emituje reklamy. W latach 1974-1992 miał zmienioną nazwę na Antenne 2. Największą konkurencja dla niego jest kanał TF1. Kanał zatrudnia ponad 1600 pracowników w tym 330 dziennikarzy. (20,6%)

France 3 - Założony w roku 1973 a rok później zmieniono nazwę na FR3. W 1992 wrócono do pierwotnej nazwy. Specjalizuje się w tematyce lokalnej i regionalnej. Zatrudnia ok.4400 osób w tym 1500 dziennikarzy. Oglądalność - (14%). Przedstawia też sprawy dotyczące kraju i zagranicy.

France 5 - Znany także jako La Cinquieme. Założony w roku 1994. Dzieli częstotliwość z Arte. Pokazuje programy dokumentalne, edukacyjne i kulturalne. Stacja utrzymuje się z abonamentu oraz z reklam. Zatrudnia ok. 220 pracowników a jej oglądalność wynosi (5,6%)

Bezpośrednio do France Television nie należy EuroNews oraz France 24 ale są z nimi powiązane ze względu na strukturę własności. Emitują swoje programy po francusku i angielsku. TV5 i CFI stworzone zostały po to by promować kulturę i język francuski, są chętnie oglądane w krajach afrykańskich.

Arte - Kanał francusko - niemiecki. Jest od 2003 roku telewizją niezależną od France Television. Oglądalność wynosi ok. 3,7%. Jego źródłem utrzymania są opłaty abonamentowe i zyski z produkcji własnych sprzedawanym innym kanałom publicznym np. TVP. Najważniejszą rolą stacji jest promowanie kultury europejskiej. Programy z tego kanału mają ogromny walor edukacyjny.

TELEWIZJA PRYWATNA:

Telewizja prywatna podzielona jest między trzy stacje w tym jeden kanał płatny.

Cechą tego rynku jest całkowita zależność od reklam a Francja jako członek UE wprowadziła wiele ograniczeń związanych z emisją reklam.

TF1 - stacja prywatna ma zasięg ogólnokrajowy. Ma I miejsce pod względem oglądalności - (30,2%). Kanał ten w 41,5% należy do grupy Bouygues. TF1 zatrudnia 3900 pracowników

W tym 560 dziennikarzy. Telewizja jest znana z licznych reality show jak choćby Star Academy (nasz Idol). Na 100 programów o największej oglądalności w 2004 roku aż 89 było emitowanych przez TF1. Kanał musi zamieszczać napisy dla osób głuchych. Do roku 1987 TF1 był stacją publiczną. Kanał komercyjny inwestuje również w dziennik „Metro”.

Canal + - Przez długi czas była jedynym tego typu pasmem w Europie. Została ona założona w roku 1984 przez Andre Rousselta. Wzorcem dla Canal + była HBO. Ramówka C+ składa się głównie z filmów. W 1994 roku pakiet kontrolny przejęła grupa CGE potem kontrole nad nią przejął Vivendi by w roku 2000 połączyć się z Holdingiem. C+ jest jednym z największych producentów i dystrybutorów filmowych we Francji i Europie.

M6 - Jest nastawiony na młodego odbiorcę, w szczególności na kobiety. Oglądalność stacji wynosi (11,2%). Zaczął nadawac w roku 1986 jako kanał TV6 a rok później zmieniono nazwę stacji na M6. W roku 2004 przeszła w posiadanie grupy Bertelsmanna. Stacja emituje programy o tematyce społecznej m. in. popularny Zone Interdite. Od lutego 2005 M6 umożliwiło widzom odbiór swojej oferty za pomocą telefonów komórkowych.

KONCENTRACJA GRUP MEDIALNYCH:

Na rynku francuskim istnieje wiele grup medialnych zarówno francuskich jak i zagranicznych. O stopniu koncentracji (jest dość wysoki)decydują następujące czynniki:

- spadek liczby tytułów

- istnienie dominujących w znaczącym stopniu organów medialnych w danym sektorze

- istnienie związków i organizacji, które kontrolują znaczną część przedsiębiorstw.

Prawo francuskie znacznie ogranicza możliwości przejmowania kontroli nad poszczególnymi tytułami, dlatego też największe grupy od początku lat 90 ubiegłego wieku rozpoczęły inwestowanie na rynkach zagranicznych. Internacjonalizacja francuskich koncernów jest widoczna także w Polsce. Obcy kapitał jest też bezpośrednio obecny na rynku przez „przeszczepianie” na francuski grunt tytułów obecnych na rynkach zagranicznych.

PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI MEDIÓW:

Jedna z podstawowych zasad demokracji to Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela(1789)

Ustawa o prawie prasowym pochodzi z 29.07.1881 roku i obowiązuje do dziś. Zabrania ona wszelkich form cenzurowania prasy a priori a także nakazuje dbałość o przejrzystości publikacji. Informacje takie jak imię i nazwisko właściciela, nazwa właściciela, nazwa przedsiębiorstwa, firmy, siedziby a także nazwisko wydawcy muszą być umieszczone w każdym wydawanym egzemplarzu. Odpowiedzialność mediów w dużej mierze wyznaczana jest przez zasady zawarte w kodeksie prawnym i cywilnym.

Zasady antykoncentracyjne ewoluowały w prawodawstwie francuskim już od 26.08.1946 roku. - wtedy też ogłoszono że wydawca nie może kierować więcej niż jednym tytułem, ani być właścicielem więcej niż jednego tytułu, ani nie może łączyć funkcji dyrektora agencji informacyjnej czy reklamowej. Prawo z 30.09.1986 roku zmienione 01.02.1994 roku, w którym ustalono iż maksymalny udział wniesiony przez jedną osobę do przedsiębiorstwa radiowego lub telewizyjnego wynosi 49%.

Francja również przyjęła Europejską Konwencji Praw Człowieka z 04.11.1950 roku. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jest ostatecznością i przed udaniem się do Sztrasburga trzeba wykorzystać wszystkie procesowe środki prawne dostępne w kraju.

Cechą francuskiego prawa jest ochrona osób fizycznych. Do tego należy ochrona życia prywatnego. Francja należy do krajów szczególnie dbających o ochronę dzieci i młodzieży. Wiele zapisów z roku 1949 czy 1967 dotyczą ochrony tych grup wiekowych przez demoralizacją przemocą itp. Przepisy te dotyczą produkcji francuskich i zagranicznych. Do najważniejszych dokumentów należy również ochrona źródła informacji z 04.01.1993 roku.

We Francji status zawodu dziennikarzy jest prawnie określony w dok. z lat 1935 i 1982.

AGENCE FRANCE PRESSE

Została założona w roku 1835 przez Charlesa Louisa Havasa. Ona była pierwszą tego typu instytucją na świecie była wzorcem dla Wolffa i Reutersa. Agencja Havasa została zlikwidowana za współpracę z Niemcami. Odrodziła się w 1944 roku jako AFP. Ponad 13

lat trwały prace nad statutem tej agencji i zakończyły się 10.01.1957 roku. Najważniejsze decyzje w agencji podejmuje Rada Administracyjna założona z 15 osób z których osiem reprezentuje prasę a dwie media audiowizualne. Reszta to przedstawiciele władz publicznych korzystających z usług AFP, oraz personel samej agencji.

Finanse AFP muszą zawsze pozostawać w równowadze, agencja nie może także zaciągać pożyczek ani korzystać z reklam. Agencja jest zobowiązana do stosowania jednakowego cennika w stosunku do swoich wszystkich klientów, zróżnicowanego tylko wielkością nakładów gazet i czasopism.

AFP jest jedną z trzech największych agencji światowych. Jest instytucją, która z dużym opóźnieniem oraz w mniejszym stopniu rozszerza swoją działalność, co pozostawia ją w tyle za konkurentami. AFP jest obecna w 165 krajach zatrudniając 2200 pracowników, w tym 1300 dziennikarzy. W większości to korespondenci przygotowujący serwisy dla mediów narodowych i dla 2000 instytucji zagranicznych. Jest ona cały czas zależna od państwa, choć statut z roku 1957 podkreśla jej niezależność.

ROZDZIAŁ V - HISZPANIA

Hiszpania: Monarchia dziedziczna - obecnie Juan Carlom de Burbon - wstąpił na tron w 1975 roku po rządach Franco, 45 milionów mieszkańców, dużo historycznych mniejszości: Baskowie, Katalończycy, Galicyjczycy - korzystają z szerokiej autonomii nadanej im przez konstytucję z roku 1978. Suwerenność narodowa spoczywa w ludzie hiszpańskim reprezentowanym przez 2 kortezy generalne. Realna władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Po roku 1975 powstało 17 wspólnot autonomicznych o dużym stopniu niezależności. W ostatnich latach Kraj Basków,Katalonia i Galicja zainicjowały proces reformy konstytucyjnej.

GEZENZA I ROZWÓJ HISZPAŃSKIEJ PRASY DRUKOWANEJ:

Pierwsze biuletyny informacyjne - XVII wiek. Zawierały informacje polityczne. Pierwszy dziennik ukazywał się od roku 1758 - „Diaro noticioso curioso-euriditio y comercial publico y economico”. (powodzenia z zapamiętaniem :P)

XX wiek mimo kryzysu ekonomicznego to złoty wiek dla dziennikarstwa hiszpańskiego. Od roku 1881 pojawia się La Vanguardia, 1905 - ABC, 1910 - El Debate, 1917 - El Sol

Spółka wydawnicza Hiszpanii - grupuje 3 najważniejsze dzienniki liberalne: El Imparcial, El Liberal, Heraldo de Madrid,

Prasa Hiszpańska wydaje od 1909 roku - ABC,

Wydawnictwo Katolickie - El Debate od 1912 roku

I wojna światowa przyniosła ograniczenie wypowiedzi ale też spowodował poszerzenie horyzontów i otwarcie się na świat prasy. Porobiły się podziały ideologiczne aliadofilos - zwolennicy aliantów i germanofilos - zwolennicy centrum. Wojna domowa w latach 1936-1939. Typowym działaniem wtedy była konfiskata i przemiana wrogich pism na terenach zajętych przez walczące strony(spotkało to m. in. ABC, El Sol). W kwietniu 1939 Franco wygrał i taki stan rzeczy utrzymał się przez prawi 40 lat. Już 22.04.1938(ale chyba powinno byc39) uchwalono nową ustawę prasową. Szczególne problemy miały pisma uważane za nieprawomyślne: Ya, ABC, La Vanguardia. Na przychylnośc mogły liczyć periodyki należące do reżimowej grupy Prasa i Radio Ruchu. Tytuły pism falangistowskich: Yugo, Alerta, Patria, Arriba,

WSPÓLCZESNA PRASA HISZPAŃSKA:

Prisa - do niej należy dziennik El Pais, As (sportowy) , Cinco Dias (ekonomiczny)

Recoletes - właściciel: Expansion (ekonomia), Diaro Medici (medycyna), Marca (sport)

Vocento - właściciel: ABC, oraz pisma regionalne takie jak: El Diario Vasco (San Sebastian), El Correo (Bilbao), La Voz de Cadiz (Kadyks), Sur (Malaga), Hoy (Badajoz)

ZETA - Katalończycy - Interviu, Tiempo, El Periodico de Catalunya, Sport, Primera Linea,

Godo - holding kataloński - La Vanguardia, Mundo Deportivo (sport), Arui

Planeta - też Katalończycy - La Razon

Prensa Iberia - wydaje dzienniki regionalne w Kataloni, Walencji, Murcji i na Karaibach.

W prase codzienną zainwestowali tacy potentaci jak Hersant, Murdoch, Axel Springer. Przedsiębiorcy lokalni wolą lokować udziały w stabilnych tytułach prasowych czego przykładem jest El Mundo kontrolowany w 89% przez włoski Rizzoli-RCS.

CZOŁOWE HISZPAŃSKIE DZIENNIKI INFORMACYJNE:

Na poziomie krajowym o czytelnika walczą: El Pais, El Mundo, ABC, La Razon. Ważnymi gazetami są również Katalońskie La Vanguardia i El Periodicio de Catalunya.

El Pais - najbardziej opiniotwórczy- lider sprzedaży od roku 1978. Jego sukces polega na wypełnieniu luki którą zostawiły konserwatywny „ABC” i socjaldemokratyczny „Ya”. Ojcem sukcesu był dyrektor pisma - Juan Luis Cebrian (obecnie dyrektor generalny PRISA). Linia programowa El Pais zakładała poparcie dla socjalistów, wartości demokratycznych itp. Zmieniono formułę na dziennik analityczny. Postanowiono rozbudować serwis zagraniczny. Jednak nadal El Pais popiera lewicowe wartości.

El Mundo - Założony w roku 1989. Jego styl od początku był naznaczony silną osobowością dyrektora pisma. Bywa ono określane jako pismo cetrum lub bliskie prawicy. Ma krytyczną postawę wobec PSOE. Wzrasta również internetowa wersja pisma. Deklasuje pod tym względem konkuretna - El Pais Digital.

ABC - najstarszy dziennik o zasięgu krajowym. 2002/2003 - miał jubileusz 100 lecia. Podkreślano w nim przywiązanie do tradycji monarchistycznych oraz liberalno - konserwatywną orientację polityczną popierającaą Partido Popular. L.M.Anson wyprowadził gazetę z kryzysu - przyjął nowe metody wydawnicze. Siłą ABC jest współpraca ze słynnymi dziennikarzami: Campmanym, Alvarezem, Contrerasem czy pisarzem C.J.Celą. We wrzesniu 1999 roku dyrektorem został J.A.Zarzalejos. Kontynuował reformy: zmienił format pisma, wymienił część redakcji.

La Razon - Pojawił się na rynku w roku 1998. Prezentuje prawicową linie polityczną sprzyjającą bardziej odłamowi konserwatywnemu Partido Popular. Zajmuje się w sposób szczególny sprawami religii. Poziom jego sprzedaży wynosi ok. 140 000 egzemplarzy. Największą konkurencje stanowi dla ABC.

REGIONALNE DZIENNIKI INFORMACYJNE

W Hiszpanii jest wydawanych dużo periodyków informacyjnym ale raczej na poziomie lokalnym i prowincjonalnym.

Katalonia:

- La Vanguardia - ufundowana w 1881 roku przez braci Godo. Najstarsze liczące się pismo na rynku. Symbioza ze społecznością katalońską - rozchodzi się tam jej 95% nakładu. Zwrócono w niej uwagę na treści nacjonalistyczne aby zatrzymać odpływ czytelników do

konkurencji. Śmielej zaczęto traktować tematy polityczne i obyczajowe. Skierowano się ku tradycyjnym wartościom społeczności katalońskiej reprezentowanym przez CiU.

- El Periodico de Catalunya - powstał w roku 1978. Porusza tematykę bliską przeciętnemu obywatelowi podejmując problemy dnia codziennego. Skierowany jest do mniej wymagającego czytelnika(ale z tym ostrożnie). Korzysta z usług szerokiej sieci korespondentów grupy Zeta.

- Avui - dziennik barceloński. Pojawił się pierwszy raz w roku 1976 jako pierwsza publikacja periodyczna po katalońsku. Ma charakter silnie nacjonalistyczny, wrogi prawicowej wizji silnej i jednorodnej Hiszpanii. Ideologicznie ciąży ku lewicy chociaż prowadzi znakomitą sekcję międzynarodową i popiera Unię Europejską(na forum unii łatwiej walczyć o niezależność regionu).

Kraj Basków:

- El Correo Espanol-El Puebla Vasco - należy do grupy Vocento wydawany od roku 1919. Sprzedaż na poziomie 130 000 egzemplarzy. Jest liderem nie tylko na rynku baskijskim ale wśród wszystkich lekarzy regionalnych(oprócz Katalonii).

- El Diario Vasco - Powstał w roku 1934 ma nakład 90 000 egzemplarzy. Jest organem prasowym karlistów baskijskich. Ulegał on wielokrotnie przeobrażeniom zwłaszcza w roku 1977 gdy przyjęto formę tabloidu.

- Deia - Powstała w roku 1977. Skierowana jest do umiarkowanych sektorów nacjonalizmu baskijskiego. Pismo redagowane jest głównie w języku kastylijskim, ale niektóre artykuły dostępne są też w języku baskijskim.

- Egin - Powstał w roku 1977. Związany jest z radykalną partią nacjonalistów Herri Batasuna. 1998 roku nakazano zamknięcie pisma za domniemane związki z ETA. Po 3 latach postępowania zarzuty zostały oddalone. Byli pracownicy stworzyli wtedy pismo „Gara” które jednak nie osiągnęło sukcesu. To samo miało miejsce w przypadku „Euskaldunon Egunkarri” który zamknięto w 2003 i powołano na jego miejsce „Berrię”,

Galicja:

- La Voz de Galicia - Wskaźnik sprzedaży wynosi ok. 100 000 egzemplarzy. Pierwsza kolumna zawsze jest wydawana w języku galicyjskim. Od początku lat 80 coraz większa wagę przywiązuje się do publikacji tekstów z sekcji krajowej. W 2001 podjeto modernizację dziennika wzorując się na El Mundo.

CZASOPISMA:

W latach 1964-1982 przestały ukazywać się takie pisma jak: Triunfo, Destino, SP, Mundo,

Interviu - lider pism sensacyjnych. Powstało w roku 1976. Z założenia chodziło o 3 „s” sexo, sensacio i sangre (krew). Od razu miał prawie 300 000 nakładu. Teraz nakład Interviu systematycznie maleje i wynosi ok. 100 000 tys. Jednak i tak to dużo w porównaniu z konkurencją: Tiempo de Hoy należącego do grupy Zeta, Epoca oraz niegdysiejszego lidera - Cambio16. To ostanie pismo zaczęło tracić czytelników w latach 80-tych. Aby zmienić sytuację dodano 3 stałe sekcje: Sieje Dias - wydarzenia tygodnia, Especial - na stronach wewnętrznych oraz Personal - obejmujące tematy takie jak mogą, uroda, dekoracja wnętrz itp. Ale to nie przyniosło skutków bo Camio16 nigdy nie wróciło na pozycję lidera. Tiempo de Hoy jest wydawane przez Zeta. W 2006 roku miało ok. 48 500 nakładu. Jeszcze słabszy wynik osiąga Epoca która pojawiła się w roku 1985. Pismo przyjęło konserwatywną linię ideologiczną, zbliżoną do monarchistycznych wartości wyznawanych przez ABC. Kryzys magazynów informacyjnych wypieranych przez dzienniki i cotygodniowe suplementy takie jak: El Semanal, El Pais Semanal, Semanal de El Mundo, ominął grupy tematyczne takie jak pisma kobiece, telewizyjne, komputerowe czy muzyczne.

Według badań Studio General de los Mediom najczęściej czytane tygodniki to:

Pronto, Hola, Diez Munitos, Semana, Lecturas, Que me dices, Interviu,

Według badań EGM najczęściej czytane miesięczniki to:

Cosas de Casa, Muy Interesante, Cosmopolitian, El Meble, Quo, National Geographic, Saber Vivir

Najbardziej rentowny w Hiszpanii jest sektor czasopism kobiecych: Pronto, Hola, czy Diez Munitos i one zostawiają w tyle światowe marki takie jak Cosmopolitian czy Elle.

POCZĄTKI I ROZWÓJ RADIA HISZPAŃSKIEGO:

1916 - pierwsze połączenie radiowe między Madrytem a Parto (Antonio Castella). W rok później stworzył te same odbiorniki radiowe. Emisje radiowe w roku 1924 - państwo udzielał koncesji radiowych. Pierwszą koncesję otrzymało Radio Espana które rozpoczęło emisję

10.11.1924 roku. 14.11.1924 roku rozpoczęło działalność Radio Barcelona.

W roku 1937 powołano Radio Nacional de Salamanca będące pierwszym krokiem do ustanowienia państwowej sieci radiofonicznej Radio National de Espana. W czasach Franco istniały również prywatne stacje radiowe:

SER - współczesna stacja powstała z fuzji Radio Barcelona i Radio Madryt tworząc Union Radio - późniejszą SER.

Cenzura była sprawowana przez organy podległe utworzonemu w 1951 roku Ministerstwa Informacji i Turystyki. Potem od roku 1977 zliberalizowano informację radiową umożliwiającą oddanie głosu dyskryminowanych grupom społecznym. Rozwiązano w tym samym roku frankistowską monopartię Ruch (Movimento) a media które do niej należały przekształcono na Państwowe Środki Społecznego Przekazu. Hiszpanie głównie przez info z próby zamachu stanu z 23.02.1981 roku zaczęli traktować radio jako obrońcę demokracji.

Lata 80 to okres rozwoju radia we wspólnotach autonomicznych. W roku 1983 powstało Catalunya Radio, rok później Radio Asociacio de Catalunya - obie podległe rządowi autonomicznemu. W dalszej kolejności zaczęły nadawać Catalunya Musica i Catalunya Information. W tym samym czasie w Kraju Basków powołano EITB czyli Euskadi Irratia Telebista. W 1985 roku w Galicji powstało Radio Galega nadające w każdej prowincji w języku wspólnoty. W następnym roku powołano autonomiczne Onda Madrid a w roku 1989 ukonstytuowano popularne Canal Sur w Andaluzji. W tym samym roku dokonano unowocześnienia radia. Państwo przyznało 1800 koncesji radiowych (FM) z czego 1481 otrzymały przedsiębiorstwa publiczne, 179 wspólnoty autonomiczne a prywatne 341.

WSPÓŁCZESNY RYNEK RADIOWY:

Ustawa o Regulacji Telekomunikacji z roku 1987 uporządkowała hiszpański system radiowy. Funkcjonuje on w systemie dualnym, co oznacza, że radio publiczne skupione jest w państwowym holdingu RTVE. Wśród rozgłośni radiowych wyróżnia się generalitas (ogólne, muzyczne , informacyjne) oraz tematyczne (np. muzyczne i informacyjne).

W latach 90 nastąpiła konsolidacja najpopularniejszych obecnie sieci radiowych tzn RNE - Radio Nacional de Espana, SER - Sociedad Espanola de Radiofusion, Onda Cero oraz COPE - Cadena de Ondas Popularem de Espana.

RNE: 6 rozgłośni

Radio 1 - zróżnicowany program, informacja, kultura, sport, rozrywka.

Radio Classica (2) - muzyka poważna

Radio 3 - Skierowane do młodszego sektora odbiorców

Radio 4 - Skierowane do publiczności katalońskiej (emitowane całkowicie po Katalońsku)

Radio 5 - Poświęcone informacji

Radio 6 - Exterior de Espana - do osób hiszpańskojęzycznych za granicą.

One jako jedyne w kraju nie emitują reklam.

Onda Cero - Powstała w roku 1989 (Manuel Duran - dyrektor ONCE), potem kontrolowana była przez Telefonice. Od roku 2003 jest współwłasnością Planeta i DeAgostini. Stacja stała się popularna dzięki związaniu się ze słynnymi dziennikarzami: Luis del Olmo z programem „Protagonista”(Bohaterowie), Carlos Herrera z programem „Herrera en la Onda” (Herrera na fali), Carlos Alsina - „La Brujula” (program informacyjno - rozrywkowy), Lujan Arguelles - z programem „A ver Si te atreves”.

COPE - Sieć katolicka powstała w roku 1982 i jest kontrolowana przez Hiszpańską Konferencje Episkopatu. Też postawili na znane nazwiska - pracowali tam Luis del Olmo, Encarna Sanchez oraz Antonio Herrero. Obecnie słynnymi prezenterami są Jose Maria Garcia (program sportowy „Supergarcia”) oraz Federico Jimenez Losantos (poranny program informacyjny La Manana).

SER - Największy gigant na rynku radiowym. W roku 1984 Jesus de Polanco wcielił SER do swojej grupy medialnej. Sukces zapewniły im profesjonalne serwisy informacyjne od momentu pojawienia się w roku 1972 programu Hora 25. Gwiazdy stacji: Inaka Gabilondo (Hoy por Hoy), Gemma Nierga (La Ventana), Paco Gonzalez (Carrusel Deportivo).

Budowa SER to nieustanna walka o słuchacza. Dopiero w roku 1992 Antena 3 Radio prześcignęła lidera (50 000 odbirców). Wtedy grupie PRISA udało się przejąć duży pakiet akcji. Antena 3 Radio przestała istnieć błyskawicznie bo już w roku 1994. Od tego momentu SER ciągle jest liderem na rynku krajowym. Państwowa RNE R1 jest dopiero na 4-tej pozycji z poziomem słuchalności 8,5%. Popularne są również stacje regionalne takie jak np. Catalunya Radio.

Hiszpańskie stacje konwencjonalne mogą liczyć na ponad 10 milionów słuchaczy ustępując miejsca stacjom tematycznym skupiającym 11 milionów odbiorców. Domunuje na tym rynku grupa PRISA. Należą do niej takie stacje jak: C40, Dial, M80, Radio Ole, Maxima. Publiczne RNE R3 i Radio Clasica notują niewielką słuchalność. Dominują rozgłośnie muzyczne dominując sportowe (Radio Marca), ekonomiczne (Intereconomia) i informacyjne (Catalunya Information). Można też osiągnąć sukces bez dużego zaplecza finansowego. Przykładem jest Kiss FM założonej w roku 2002. Rok później miała już ok. 800 000 słuchaczy a teraz to ponad milion odbiorców.

GENEZA I RAMY FUNKCJONOWANIA TELEWIZJI HISZPAŃSKIEJ

Telewizja w Hiszpanii pojawiła się w roku 1956 roku. 29.10.1956 inauguracja - w tym samym dniu przypadała rocznica Falangi Hiszpańskiej i Święto Chrystusa Króla co uczczono Mszą Św. która właśnie transmitowano. W roku 1965 powstał drugi program telewizji państwowej - La2.

Za rządów Franco telewizja była poddana surowej kontroli. Nadal trwało to po śmierci dyktatora szczególnie zarządów socjalistów od roku 1982. Przeprowadzano czystki wśród dziennikarzy TVE podejrzewanych o sprzyjanie poprzedniemu rządowi. Prywatni nadawcy musieli czekać na odpowiednie uregulowania prawne do końca lat 80tych. Lepiej miały telewizje które zaczęły nadawać w regionach autonomicznych. Już w roku 1982 rozpoczeła emisję pierwsza telewizja autonomiczna Euscal Telebista - z Kraju Basków. Rok później dołączyła do niej nadawana w Katalonii TV3. Do roku 1995 powstało osiem niezależnych kanałów autonomicznych nadawanych w sześciu regionach obok dwóch państwowych TVE - Jedynka i La2 - Dwójka. W roku 1988 uchwalono Ustawę o Telewizji Prywatnej na podstawie której przyznano 3 kanały nadawcom prywatnym. Licencje otrzymały stacje: Antena 3, Tele 5 i Canal Plus. Obowiązywały w uchwale 3 główne zasady:

- Przedsiębiorca nie mógł uzyskać więcej niż 1 z 3 przyznawanych koncesji

- 1 udziałowiec nie mógł posiadać więcej niż 25% akcji w spółkach będących właścicielami nowych telewizji.

- Jednocześnie łączny udział kapitału zagranicznego w spółce telewizyjnej nie mógł przekraczać 25%.

Po 10 latach wprowadzono reformę w tej ustawie. Partycypacja kapitału zagranicznego oparta została na zasadzie wzajemności. Również to zostało zniesione w roku 2002. Od roku 2003 operatorzy o zasięgu ogólnokrajowym mogą również działać na rynkach lokalnych. Liberalizacja nastąpiła też w sektorze telewizji satelitarnej w roku 1995. Od tego czasu by nadawać przez satelitę należało ubiegać się tylko o administracyjną autoryzację udzielana przez Ministerstwo Robót Publicznych Transportu i Środowiska.

WSPÓŁCZESNY RYNEK TELEWIZYJNY:

Hiszpańskie Media audiowizualne funkcjonują w tzw. systemie dualnym. Oznacza to współistnienie mediów prywatnych i publicznych. Do tych drugich zalicza się holding Radio Television Espanola (RTVE) kontrolowany i dofinansowywany przez państwo oraz telewizje regionalne wspólnot autonomicznych.

Cele i podstawy działania RTVE (określone w statucie z roku 1983)

- obiektywizm, prawdziwość i bezstronność informacji

- oddzielenie informacji od opinii i oznaczenie kto jest ich autorem

- wolność wyrażania opinii

- poszanowanie: pluralizmu politycznego, religijnego itp.

- poszanowanie: godności, dobrego mienia, życia osobistego itp.

- ochrona dzieci i młodzieży.

Składy grup:

RTVE: Television Espanola, Television Espanola Internacional, Television Espanola Tematica, Radio Nacional de Espana, Państwowy Instytut Radia i Telewizji oraz Chór i Orkiestra Symfoniczna.

TVE Tematica: Docu TVE, Canal 24 Horas, Teledeporte, Clan TVE oraz Canal Clasico

Jednak media prywatne zyskują większą widownię niż nadawcy publiczni. Obecnie Tele 5 jest w większości kontrolowane przez Silvio Berlusconiego. Reszta należy do grupy Vocento

Antena 3 należy do Grupy Planeta De Agostini, RTL Group Comunications oraz wielu drobniejszych udziałowców.

W 2005 roku na rynku telewizji prywatnych pojawili się nowi gracze np. La sexta należąca do Mediapro oraz meksykańskiej Televisa. Rozpoczęła nadawanie zaraz na początku roku 2006. Karierę zrobiła dzięki wykupieniu praw do transmitowania meczów Primera Division. Oprócz transmisji rozgrywek poświęcili ok. 25 godzin tygodniowo na programy o lidze hiszpańskiej.

Liderem jest Antena 3 wyprzedzająca nieznacznie Tele 5 i publiczną Jedynkę. Odpowiednio 23,20,18% oglądalności. Wspólną cechą programów telewizji komercyjnej jest postepująca homogenizacja treści co wynika z dążeń poszczególnych stacji do zwiększenia poziomu

oglądalności. Gigantyczną oglądalność w Hiszpanii mają teleodpady takie jak Big Rother, Idol, Salsa rosa, itp. Popularne są także serialne rodzimej produkcji ale i również zagraniczne. Ogromnie popularna jest także piłka nożna i dochodzi nawet do wojen futbolowych. Pierwsza taka rozgorzała w roku 1997 między Canal Satelite Digital a Via Digital. Doszło w końcu do fuzji i powstała Digital +. Ale przez to z Digital + wycofała się La sexta i przez to oferta uległa pogorszeniu. Telewizja hiszpańska ma taką opinię: konkurencja i walka o reklamy prowadzi do walki o masową widownię a w konsekwencji do mizerii programowej.

AGENCJE INFORMACYJNE

Najbardziej znana hiszpańska agencja to EFE. Powstała w roku 1939 na bazie dwóch poprzednich Fabra i Febus. Została błyskawicznie upolityczniona na wszystkich obszarach działania: EFE Internacional (międzynarodowa), Cifra (informacje krajowe) oraz Alfil (informacje sportowe). Nie udało się wyeliminować innych agencji w postaci Mencheta oraz Logos ale ich rola została zmarginalizowana. W roku 1946 z Reutersem powstał serwis informacyjny Comtelsa co ułatwiło konsolidację EFE. W roku 1954 otwarto placówkę w Buenos Aires. Rok później EFE miała już placówkę we wszystkich krajach kontynentu. Stała się najpotężniejszą agencją w świecie hiszpańskojęzycznym. Do roku 1978 korzystali z monopolu na informację zagraniczną. Zmiany w ustawodawstwie zniosły monopol EFE, ale jej pierwsza pozycja pozostała niezagrożona. Współpracuje ona z ponad 3 tysiącami dziennikarzy ze 110 państw. Rozpowszechnia serwisy po hiszpańsku, portugalsku, angielski, katalońsku i arabsku. Odkąd pojawiła się na szeroką skalę telewizja EFE zmodyfikowała ofertę. Rozbudowali biura w kraju i zagranicą i zainwestowali w nowe technologie:

A la Carta, Agenda Mundial Digital, Canal EFE. W ten sposób EFE odeszła od tradycyjnej obsługi prasy drukowanej.

Europa Press - Powstała w roku 1957 jednak jej ekspansja zaczęła się od roku 1964 od kontaktów z Associated Press. Miała stanowić alternatywę dla EFE. Przekazywała informacje których EFE nie podawała (za dyktatury Franco). Obecnie wciąż podkreśla swój niezależny charakter. Serwisy Europa Press są dostępne we wszystkich językach oficjalnych Hiszpanii. Wydaje ona również dziennik internetowy „El diario social digital de Europa Press” poświęcony sprawom społecznym i kulturalnym.

Colpisa - alternatywa dla EFE. Większość udziałów w niej ma grupa Vocento. Powstała w roku 1972 z inicjatywy dzienników regionalnych: Tele-eXpress, El Correo Espanol - El Pueblo Vasco, Madrid. Zachowała do dziś swoją specyfikę kierując ofertę przede wszystkim do prasy drukowanej. Wśród jej klientów najwięcej jest dzienników regionalnych choć nie brakuje tu też instytucji publicznych i przedsiębiorców prywatnych. Ma 3 podstawowe serwisy: Colpisa Ultima Hora - ciągłe przesyłanie danych droga internetową, Colpisa - pogłębiona analiza bieżących wydarzeń i Colpisa Ekonomia - serwis informacji ekonomicznej. Zdobyła ona dzięki temu uznanie na rynku krajowym. Te 2 agencje nie mogą oczywiście konkurować z EFE ale nie mogą również być uznane za niszowe.

PRAWNE PODSTAWY DIZAŁALNOŚCI INFORMACYJNEJ

Konstytucja Hiszpanii z roku 1978 poddała ochronie wolność wypowiedzi i prawo do informacji. (art.20). Ma to na celu tworzenie wolnej opinii publicznej. Nie można utożsamiać wolności z art.20 Konstytucji z wolnością prasy. W artykule 20 nie ma mowy o specyficznym prawie dziennikarzy do prowadzenia działalności informacyjnej, w każdym razie nie wprost.

Klauzula Sumienia ma na celu zagwarantowanie niezależności w wykonywaniu zawodu dziennikarza. Ustawa z czerwca 1997 roku o klauzuli sumienia konstytuuje instytucję sprzeciwu jako elementu integralnego umowy o pracę dziennikarza. Skutki jej przywołania są dwojakiego rodzaju:

- klauzula rozwiązująca - dziennikarz może rozwiązać stosunek pracy wobec znaczącej zmiany warunków o charakterze ideologicznym czy zawodowym.

- klauzula oporu - umożliwia odmowę opracowywania informacji sprzecznych z zasadami etycznymi, zakazująca stosowania sankcji i dyskryminacji z tego powodu.

W przeciwieństwie do klauzuli sumienia tajemnica zawodowa nie została rozwinięta ustawowo pomimo wyraźnego wskazania w art.20 ustawy zasadniczej. Przedmiot tajemnicy zawodowej najprościej określić jako ochronę źródeł informacji, czyli tożsamości osób udzielających dziennikarzom poufnych wiadomości. Natura tajemnicy zawodowej ujmowana jest w podwójnym znaczeniu jako prawo i obowiązek. Nawet w obliczu grożących dziennikarzowi konsekwencji ma obowiązek do milczenia.

Wolność wypowiedzi i ograniczenia dotyczy wszystkich dziennikarzy. Nie zawiera ona jednak prawa do tworzenia środków społecznego przekazu, co w konsekwencji oznacza odmienny reżim prawny prasy, radia i telewizji. Tworzenie środka przekazu nie może uniemożliwiać kreacji innych takich samych lub podobnych. W praktyce środkiem przekazu którego tworzenie nie podlega jakimkolwiek ograniczeniom jest prasa drukowana. Tworzenie stacji radiowych czy telewizyjnych jest koncesjonowane. Konstytucja przyznaje państwu wyłączną kompetencję organizowania i regulowania podstawowych służb publicznych za jakie są uznawane radiofonia i telewizja.

Również należy podkreślić że limity kapitałowe w spółkach akcyjnych zostały zniesione w roku 1988. Rządowa kontrola nad połączeniami grup medialnych jest w praktyce iluzoryczna. Starając się temu zapobiec stosuje się zasadę ochrony konkurencji. W tej sprawie często udziela się Trybunał Ochrony Konkurencji oraz Komisja Rynku Telekomunikacji. W efekcie hiszpański rynek medialny kurczy się dzielony między strefy wpływów wielkich grup, nie pozostawiając wiele miejsca niezależnym inicjatywom. Zjawiska te zachodzą na poziomie krajowym oraz regionalnym.

POLITYKA MEDIALNA PAŃSTWA PO ROKU 1975

Funkcja regulacyjna państwa na rynku mediów jest realizowana przez politykę medialną rozumianą jako całokształt inicjatyw legislacyjnych, aktów administracyjnych realizowanych przez kolejne rządy. W Hiszpanii postępuje żmudny proces liberalizacji sektora medialnego.

Pierwsze rządy demokratyczne zaczęły demontować autorytarne ustawodawstwo medialne. Jednak przyjęte metody spotkały się z krytyką przedstawicieli doktryny i dziennikarzy. Rządowi UCD zarzucano chwiejność polityki medialnej. W roku 1979 FAPE - Hiszpańska Federacja Stowarzyszeń Dziennikarzy przedstawiła swój projekt zmian. Chcieli tym samym wpłynąć w jak największym stopniu na projekt opracowywany przez rząd jednak już 2 lata później porzucono pomysł regulacji prawa prasowego. Pomoc państwa w tym zakresie sięgała 1000 milionów pesos ujętych w ustawach budżetowych na lata 1980,1981,1982. Beneficjentami były przede wszystkim największe przedsiębiorstwa prasowe. Wydawało się że dojście do władzy PSOE zmieni politykę informacyjną bo podkreślili oni prawo do czci, prywatności, własnego wizerunku. Obiecali też uregulować prawo do sprostowań. W roku 1984 państwo ostatecznie przestało być właścicielem prasy codziennej. Uchwalono to ustawą 11/82 która jednak była krytykowana. Jednak w praktyce pomoc państwa ułatwiła funkcjonowanie wielu tytułom prasowym. W roku 1985 aż 90 przedsiębiorstw uzyskało fundusze i pomoc - najwięcej PRISA i Tisa. Środki na rekonwersję technologiczną rozdzielono pomiędzy 39 wydawców przy czym PRISA i Tisa znalazły się znów na czele.

W roku 1990 ostatecznie zakończono program pomocy dla prasy drukowanej z wyjątkiem publikacji o charakterze kulturalnym.

Kontrowersyjnym pomysłem był również rozdział reklamy instytucjonalnej. Stworzono w ten sposób grunt dla wielu nadużyć np. dyskryminowano pismo El Alcazar które było skrajnie prawicowe. W 1994 roku Trybunał Najwyższy uznał że rząd naruszył w tym przypadku zasadę równości i gazeta dostała 3000 milionów peset odszkodowania.

Za rządów PSOE nie uznawano jakiejkolwiek krytyki oraz utrudniano prasie dostępu do informacji przez centralizację kanałów informacyjnych i nadmierną rozbudowę gabinetów prasowych. Rząd podjął próbę kontroli nad mediami za pośrednictwem zmian w prawie karnym. Do projektu reformy kodeksu z 1992 próbowano włączyć przestępstwo zniesławienia. Uniemożliwiałoby to pisanie o aferach korupcyjnych i innych nieprawidłowościach władzy. Ostatecznie się z tego wycofano. Również za ich rządów nastąpiła liberalizacja sektora telewizyjnego.

Dojście do władzy w roku 1996 Partido Popular spowodowało zmianę polityki informacyjnej. W roku 1997 uchwalono ustawę o sprzeciwie ze względów sumienia co zaniedbywały poprzednie rządy. Rząd próbował też kształtować rynek metodami pozaprawnymi. Rząd zainicjował stworzenie platformy Via Digital za pośrednictwem Telefonici. W zamyśle miało to doprowadzić do fuzji obu platform. Ostatecznie podjęto przez duże straty decyzje o fuzji obu platform co dało początek Digital +. Kontrolę nad spółką zachowała jednak PRISA.

Wybory parlamentarne z roku 2004 przyniosły zwycięstwo PSOE. Obiecali m. in. uwzględnienie poszanowania godności wypowiedzi i pluralizmu mediów. Nie wiem co w praktyce się stało bo w tym miejscu jest koniec rozdziału :p .

36

---