SYSTEMY MEDIALNE

3 modele:
- model liberalny (północnoatlantycki); Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Irlandia
- model demokratycznego korporacjonizmu (model północno i środkowo europejski); Szwecja, Norwegia, Finlandia, Niemcy, Austria, Szwajcaria, Holandia
- model spolaryzowanego pluralizmu (model śródziemnomorski); Hiszpania, Portugalia, Włochy, Grecja, Francja

Model liberalny:
- Ograniczona rola państwa w gospodarce, gospodarka wolno rynkowa
Polityka:
- umiarkowany pluralizm (zróżnicowanie polityczne niewielkie)
- rządzy większościowe
Cechy rynku prasowego:
- silnie ekonomicznie rynek prasowy
- przeciętne czytelnictwo dzienników; ponadprzeciętne czytelnictwo czasopism
- prasa ma charakter komercyjny (finansujący się z reklam)
Paralelizm polityczny:
- profesjonalizm dziennikarski
- dominuje dziennikarstwo obiektywne (CNN, BBC)
- wysoki poziom etyki zawodowej
Rola państwa: najsłabsza rola państwa

Korporacjonizm
Idea, polegająca na tym, że najlepszym rozwiązaniem będzie stworzenie wielkiej korporacji.
Solidaryzm społeczny (popierany przez kościół katolicki) = korporacjonizm
Cechy:
- długie tradycje demokratyczne
- wysoki poziom opieki socjalnej
- wysoki poziom praw i swobód obywatelskich
- większy pluralizm polityczny (jest kilka partii w walce o władze)
- większe różnice ideologiczne
Rynek prasowy:
- najwyższe na świecie czytelnictwo dzienników
- bogaty rynek czasopism
- istnienie prasy politycznie zaangażowanej
Paralelizm polityczny (na średnim poziomie):
- występują dotację dla prasy
- profesjonalizm na wysokim poziomie; wysoki poziom etyczny, ale obok dziennikarstwa informacyjnego występuje dziennikarstwo interpretacyjne

Interwencja państwa (na wysokim poziomie):
- pomaganie słabym, ze względu na interes społeczny
- walka z koncentracją medialną; to proces gospodarczy, który ma wymiar gospodarczy (wielcy chcą być jeszcze więksi / eliminacja słabszych) i polityczny
Monopol – nie ma konkurencji; gospodarka się nie rozwija.
Walka z koncentracją medialną:
- stały monitoring rynku medialnego
- na monitoring trzeba mieć przepisy prawne
- ustalanie limitów

Sporalizowany
Głęboki podział. Pluralizm – wiele różnych partii politycznych;
- media politycznie zaangażowane
Rynek prasowy:
- niskie czytelnictwo dzienników
- prasa ma charakter elitarny
- słaba pozycja tabloidów
- duże znaczenie prasy gratisowej
Paralelizm polityczny:
- najwyższy paralelizm polityczny z wszystkich modeli
- instrumentalne wykorzystywanie mediów przez partię
Profesjonalizm dziennikarski na najniższym poziomie; najmniejszy przejaw etyki
Rola państwa:
- najwyższa, najsilniejsza rola państwa ze wszystkich modeli
- państwo jest właścicielem mediów
- państwo jest regulatorem (przyznaje licencje; koncesje)
- podmiot finansujący

Globalny system medialny
a) Postęp technologiczny – przekaz satelitarny + Internet
b) Wzrost aktywności wielkich koncernów medialnych:
- fuzje
- multimedialność – Prasa + Radio + TV + Internet + Telekomunikacja
- uniwersalna oferta medialna (globalny odbiór)
- nowe połączenie kapitałowe – nowe koncerny, np. Vivendi Universal 2000r., Seagram (Kanada); [1989r. – Warner Comunication + Time Incorporeted = Time Warner]
c) Powstanie globalnego rynku reklamy medialnej – holdingi agencji reklamowych (połączenie firm z zachowaniem autonomii). Cztery holdingi w 2001r. kontrolowały 70% wydatków na reklamach w skali świata.
d) Rozszerzenie oferty światowych agencji informacyjnych
- Rentes – Finansial TV – 1551 – TV kodowana
- Infografika – AFP

Największe koncerny medialne świata w 2012 roku (wielkość obrotów w euro):

1. Comsat – Stany Zjednoczone (Filadelfia) – 40 mld Euro
Trzy główne obszary aktywności:
- telewizja kablowa, największy na świecie operator na świecie
- usługi on-line
- stacje telewizji tematycznej (Golf Channel)

2. Walt Disney Company – USA – 29 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- produkcja filmów
- sieci stacji telewizyjnych (ABC)
- parki rozrywki + sprzedaż gadżetów filmowych

3. Google Inc. – USA – 27 mld Euro
- 96% obrotów to reklamy
- najszybsza wyszukiwarka świata

4. News Corporation – USA – Nowy Jork – 24 mld Euro – Rapert Merdock
Główne obszary aktywności:
- prasa „Wall Street Journal”; najbardziej prestiżowy dziennik ekonomiczny świata; „The Sun” – jeden z największych tabloidów świata w Wielkiej Brytanii
- sieci stacji telewizyjnych (FOX CHANNEL)
- Internet (portal „MySpace”)

5. Viacom – USA – Nowy Jork – 21 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- kanały tematyczne telewizji (MTV)
- prasa (kolorowe czasopisma)
- wytwórnia filmów „Paramount”
- sieć stacji amerykańskich telewizji (CBS)

6. Time Warner – USA – Nowy Jork – 20 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- prasa (magazyn społeczno – polityczny „Time”)
- wytwórnie filmowe (Warner Bros)
- kanały tematyczne telewizji (HBO 1972r.)
- usługi online – Internet

7. Sony Entertainment – Japonia – Tokio – 17 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- producent urządzeń elektronicznych
- nagrania muzyczne „Sony Music”
- wytwórnie filmowe „Columbia”
- współpraca z niemieckim koncernem „Betelsman”; firma muzyczna „Sony BMG”
- usługi ubezpieczeniowe

8. Betelsman – Niemcy – 15 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- wydawca książek (Kluby Książki)
- stacje telewizyjne (RTL)
- wydawnictwo prasowe (G+J)

9. Vivendi – Francja – Paryż – 12 mld Euro
Główne obszary aktywności:
- koncern medialny; telefonia komórkowa
- telewizja kodowana (CANAL PLUS)
- nagrania muzyczne
- produkcja gier komputerowych

19. ARD – Niemcy – radio i telewizja publiczna.
20. BBC – radio i telewizja publiczna.

Główne tendencje rozwojowe globalnego systemu medialnego:
1. Konwergencja – upodobnianie się różnych obszarów aktywności (prasa, radio telewizja, telewizja tradycyjna + Informatyka (Apple) + Telekomunikacja)
2. Unifikacja kulturowa (macdonaldyzacja kultury)
3. Specjalizacja
4. Wzrost dysproporcji w skali świata

Ważniejsza jest wysokość nakładu sprzedanego, a niewydrukowanego. Każdy dziennikarz musi weryfikować zdobyte informacje, aby uwierzytelnić swoją pracę.

System medialny – to nie tylko media, ale także instytucje kontrolne. Celem systemu medialnego i kształtowanie opinii na temat ważnych i aktualnych wydarzeń publicznych.

Elementy składowe każdego systemu:
- Cel
- Części składowe
- Wzajemne relacje między częściami systemu

Ważne daty:
- 1951r. w USA ruszają pierwsze kolorowe programy telewizyjne
- 1952r. w Polsce i części Europy wchodzą czarno – białe programy
- 1953r. „TV Guide” przewodnik
- Lata 50. i 60. XX wieku okres formatowania radia

FCC – Federalna Komisja Komunikacyjna w USA.

Agencje informacyjne można podzielić na (najważniejsza jest wiarygodność, a największą skazą dla agencji jest związek z rządem):

1. Światowa
- AP (Associated Press) – USA – 300 biur na całym świecie; w ciągu doby od 16 do 17 mln słów
- Agence France Presse – Francja – AFP – 5,6 mln słów
- Reuters – Wielka Brytania – agencje specjalistyczne (finanse i ekonomia); 3 – 4 mln słów

2. Krajowe
- PAP – Polska Agencja Krajowa (Spółka Skarbu Państwa)

3. Regionalne
- DPA – jest agencją niemieckojęzyczną Europy.

Instytucje kontrolne, np. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dotyczy prasy).

System medialny danego kraju tworzą wszystkie legalnie działające media masowe (centrum oraz wszystkie agencje, zbiorowości, instytucje i stowarzyszenie i firmy nastawione na interakcje z mediami masowymi).
Dla funkcjonowania mediów w każdym kraju najważniejsze są relacje między systemem medialnym, a systemem politycznym.

1956 – Fieder Siebert, Theodore Petersen, Wilbur Shramm.

Koncepcja czterech modeli systemów medialnych:

1. Model autorytarny (XVII w. Anglia, Francja, Niemcy)
Cechy:
- dominuje interes państwa nad interesem jednostki i dominacja elity politycznej
- przedsiębiorstwa medialne są prywatne, ale kontrolowane przez państwo
- podstawowym instrumentem kontroli jest cenzura prewencyjna
Prewencyjna: zapobieganie (przed publikacja; niedopuszczanie do obiegu)
Represyjna: można opublikować, ale spotka mnie kara.

2. Model komunistyczny
1917r.
- dominacja interesów państwa, czyli dominacja interesów elity partii komunistycznej
- dominacja mediów państwowych (bezpośrednio kontrolowane przez rząd)
- głównym narzędziem kontroli jest TOTALNA cenzura prewencyjna – autocenzura – narzędzie skuteczności (dziennikarz sam się cenzuruje)
- media traktowane instrumentalnie jako narzędzie propagandy
- polityka kadrowa (stanowiska kierownicze musieli zajmować ludzie pochodzący z partii; dobór ludzi, którzy będą nam posłuszni)
- narzędziem nacisku na media były działania o charakterze ekonomiczno – technicznym (limity papieru gazetowego)
- brak regulacji prawnych, dotyczących mediów (brak prawa medialnego)

3. Model liberalny
XVIII w. Wielka Brytania i USA
- dominacja interesów jednostki nad interesem państwa
- media są prywatne i bronią praw jednostki
- zakaz cenzury prewencyjnej (są elementy cenzury represywnej)
- najważniejszą funkcją mediów jest funkcja kontrolna
- media są niezależne od systemu politycznego
- prawo do działalności medialnej ma każdy kto ma pieniądze.

4. Model odpowiedzialności
Wymyślony przez amerykanów
- dominacja interesów społeczeństwa nad interesami jednostki i państwa
- występują różnorodne media (prywatne, publiczne, społeczne)
- media rzetelnie informują i prezentują opinię i poglądy jak największej części społeczeństwa (media publiczne)
- funkcję kontrolną pełni opinia publiczna, wspomagana przez media.

Cechy prasy:
1. Periodyczność (cykliczność) ukazywania się
- najmniejszym okresem ukazywania się jest dziennik (gazeta ukazująca się minimum dwa razy w tygodniu jest dziennik)
Tygodnik:
- tygodnik (gazeta niedzielna)
- lokalne tygodniki informacyjne (podobne do dzienników i gazet)
- popularne kolorowe magazyny
Dwutygodnik
Miesięcznik (pisma specjalistyczne)
Kwartalnik Rocznik
Książka, która nie posiada żadnego recenzenta jest „bezwartościowa”.
Każdy tytuł prasowy jest periodykiem.

2. Publiczna dostępność
- prasa gratisowa
- prasa parafialna (częściowo płatna, częściowo nie)
- prasa zakładowa (np. na stołówkach)
Biuletyn nie ma publicznej dostępności.

3. Aktualność
- problemowa (np. terroryzm, ekologia – są ciągle aktualne).

4. Różnorodność treści
Wydawnictwo jubileuszowe nie jest prasą.
5. Anonimowa i różnorodna publiczność (badania profil czytelniczy).

Prasa drukowana
Okresy rozwojowe prasy drukowanej:
a) Początki – koniec XV wieku i początek XVI wieku. Kościół docenił druk. Żywoty świętych i Biblia były drukowane przez 25 – 30 lat. Prasa już istniała, ale była pisana ręcznie.
- 1499r. „Chronik” – Kolonia – Niemcy.
b) Okres prasy elitarnej – XVII i XVIII w. Burżuazja (budujący kapitalizm); inteligencja zaczynają czytać prasę.
- początek wieku XVIII – 1709r. „Tatler” i 1711r. „Spectator” to prasa opiniotwórcza. Prasa nie tylko informuje, ale i kształtuje opinie.
- 1785r. powstanie dziennika „The Times” wzór dziennika prestiżowego (opiniotwórczego) do dziś. Korespondent zagraniczny – zrozumiał „The Times”, że dzięki niemu ma relacje z pierwszej ręki.
Wstępniak (artykuł wstępny) został również wymyślony przez „The Times”.
- 1791r. „The Observer” pierwsza gazeta niedzielna; zagrożono dziennikarzom, że ich ekskomunikują.
- Rozwój typologiczny prasy: prasa kobieca, sportowa, literacka, naukowa, itp.
c) Okres prasy masowej: 1833r. do dziś.
Cena ma być niska, prasa miała zarabiać na reklamach i ogłoszeniach.
- 1833r. „Penny Press” USA – tania gazeta
- 1834r. Francja
- 1835r. wzór dziennika sensacyjnego „New York Heal”

Wzory dziennikarstwa sensacyjnego:

1. James Gordon Benett – USA – „sensacyjny news” (kultura newsa) nie jest wtedy, gdy pies pogryzie człowieka, tylko, gdy człowiek pogryzie psa.
- kreacja faktów (dziennikarze, np. płacili komuś, by, np. rozbił szybę u jubilera).

2. Joseph Pulitzer – węgierski Żyd, pisze tylko po niemiecku.
- wprowadza treści społeczne do prasy sensacyjnej (od lat 80. XIX wieku) piszę,
np. o prostytucji
- bogata szata graficzna (leit out); wymyśla komiks. Przygody żółtego dzieciaka „Yellow Kid” – „Yellow Press”
- szkoły dziennikarskie 1912r. przy Uniwersytecie Columbia Nowy York (sam je sfinansował)
- nagrody (motywacja) „Tytuł dnia”, Tytuł Tygodnia”; Nagrody Pulitzera dla wszystkich dziennikarzy.

3. William Randolph Hearst
- twórca pierwszego w świecie przedsiębiorstwa multimedialnego, czyli wytwórnie filmów, sieci kin, wydawnictwa prasowe, stacje radiowe, lata 20. XX wieku.
- wykorzystanie prawdopodobnego kłamstwa. „Jeżeli fakty nie są po naszej myśli, to gorzej dla faktów.”

Główne tendencje rozwojowe współczesnej prasy:

1. Kryzys czytelnictwa dzienników ogólnokrajowych; 400 tysięcy egzemplarzy „Gazety Wyborczej” w 2009 roku; 200 tysięcy sprzedanych egzemplarzy w 2014 roku. Dzienniki regionalne, a przede wszystkim lokalne mają łatwiej.

2. Rosnące znaczenie wydań internetowych
- wprowadzenie systemu „paywall”, czyli płatne odwiedzanie stron internetowych.

3. Tabloidyzacja – przenoszenie wzorów dziennikarstwa tabloidowego do innych mediów, np. portale plotkarskie w Internecie, np. Pudelek.

4. Specjalizacja, hobbystyczna, branżowa – to prasa dobrze się rozwijająca. Nie ma dużych nakładów, ale jest skierowana do konkretnych czytelników.

5. Internacjonalizacja (umiędzynarodowienie)
- Edycja narodowa (powołanie menadżerów, producentów i wydaje, np. magazyn do Japonii); „Riders Diget” 55 edycji.
- Sprzedaż licencji „Newsweek Polska” Axel Spingler z Niemczech.
- Prestiż: „The Economist” dziennik ekonomiczny z Wielkiej Brytanii. 70% nakładu sprzedawane poza UK. Żaden tekst nie jest podpisany, ponieważ to praca grupowa, wielu ludzi. Najważniejsze pismo opiniotwórcze.

6. Koncentracja prasy – wydawcy dążą do dominacji. Walka z koncentracją to monitoring rynku + polityka limitów.

Radio

1. Początki (lata 20. XX wieku)
- 1920r. stacja KDKA – Pitzburg USA
- 1922r. Wielka Brytania i Rosja Radziecka
- 1923r. Francja, Niemcy
- 1925r. Polska

2. Dwa modele radia:
a) Model amerykański – stacje lokalne, prywatne, komercyjne (finansujące się z reklamy), zorganizowane w Networki (sieci stacji)
Dziś około 13 tysięcy stacji radiowych; Los Angeles – 92 stacje radiowe.
b) Model europejski
- radio państwowe (Rosja, Francja) – kontrolowane bezpośrednio przez rząd; pełna kontrola. 1935r. radio w Polsce zostało upaństwowione.
Radio propagandowe – radio było narzędziem propagandy.
- radio publiczne (Wielka Brytania – BBC) – BBC było jedynym radiem rzetelnym w latach 20. XX wieku; tworzy radio publiczne. Rząd nie ma nic do gadania. Radio tworzyło dwunastoosobowa Rada Gubernatorów. Wybierano ich poprzez kompetencje, a nie upolitycznienie.

3. Nowy model radia europejskiego
- 1972r. – Wielka Brytania – zniesienie monopolu BBC; powstaje radio prywatne
- 1976r. Włochy
- 1982r. Francja
- 1986r. Niemcy

4. Współczesny model radia europejskiego
a) radio publiczne (poziom ogólnokrajowy, poziom regionalny)
b) radio prywatne (poziom ogólnokrajowy, poziom lokalny)

Główne tendencje rozwojowe radia

1. Różnorodność programowa – różne formaty społeczne i muzyczne.

2. Sieciowanie – niskie koszty i atrakcyjność dla reklamodawcy.
60% - 70% programu wspólnego (sieciowego).

3. Rozwój radia internetowego. Formuły:
a) Simulcast (np. RMF FM działa w radiu i jednocześnie w inetrenecie)
b) Webcast (radio nie istniej jak radio tradycyjne, tylko jest radiem typowo internetowym)
c) Potcast (próba zbudowania audycji radiowej)

4. Cyfryzacja radia (powiązana z cyfryzacją telewizji)
- nowe odbiorniki są głównym problemem, ponieważ są drogie.

Telewizja

1. Początki (lata 30. XX wieku)
- 1935r. Francja (telewizja przemysłowa)
- 1936r. Niemcy, Anglia (Igrzyska Olimpijskie w Berlinie; telewizja propagandowa)
- 1939r. – 1941r. – USA (licencję FCC)
Anglia: telewizory w pubach. Telewizja BBC.

2. Modele telewizji:
a) Amerykański – stacje lokalne, prywatne, komercyjne, zorganizowane w Networki i telewizja etniczna (Latynosi, Afroamerykanie, Biali)
- NBC, ABC, CBS, FOX TV
- 1967r. telewizja publiczna (społeczna)
- około 1500 stacji, w tym około 300 publicznych w chwili obecnej
- niekomercyjne, finansowane: lokalne stacje. Są informacyjne i edukacyjne
b) Europejski – telewizja państwowa; Francja, Rosja i TV publiczna w Wielkiej Brytanii (BBC)
- 1955r. powstaje prywatna telewizja ITV w Wielkiej Brytanii. Chciano zwiększyć konkurencję. ITV: „Święty” z Rogerem Moorem.

3. Główne cechy modeli współczesnej TV:
a) Model amerykański:
- dominacja lokalnej TV prywatnej
- marginalna pozycja TV publicznej, około 5,5% społeczeństwa
- liczne, płatne kanały telewizji kodowanej; 1972r. – HBO; telewizja kodowana
- duża ilość kanałów tematycznych (np. w połowie lat 80. XX wieku ponad 50 kanałów tematycznych
- Dwa systemy telewizji płatnej: PAY TV (płaci się z góry za pakiety) i Pay PerView (płacę za to, co oglądam; na wstępie jest droższe, m.in. dekoder)
- zaangażowanie wielkiego kapitału
- wysoki poziom technologiczny – TV 3D
- najwyższa na świecie oglądalność, ponad cztery godziny dziennie
b) Model europejski
- model dualny: sektor publicznej TV i sektor prywatnej TV (względnie równe sobie pod względem zasięgu społecznego)
- marginalna pozycja telewizji społecznej (przez ludzi dla ludzi) – TV niekomercyjna, amatorska
- amerykanizacja telewizji komercyjnej (prywatnej)
- współpraca sektora publicznego telewizji (EBU – Europejskie Zrzeszenie Nadawców Publicznych); festiwal piosenki Eurowizji
- telewizja ARTE 1992r. (promuje kulturę europejską)
- obszar niemieckojęzyczny Europy BSAT (szwajcarska, luksemburska TV publiczna)
- Ekspansja programowa poza Europą: Euronews (pierwsza telewizja informacyjna bez twarzy; wymyślili „bez komentarza”; BBC World
- rosnące zaangażowanie wielkiego kapitału
- nowe technologie (PAL – System Telewizji Kolorowych).