Metody normowania pracy

1. Chronometraż

Głównymi czynnikami wpływającymi na kształtowanie się czasu wykonania operacji są:

1. Sposób wykonania, który należy ustalić przed dokonywaniem pomiarów.

2. Dokładność wykonania.

3. Szybkość wykonania.

Te trzy elementy determinują tempo pracy. Tempo pracy zależy przed wszystkim od aktywności pracownika. Jest ono mierzone w określonej skali, np. Bedaux od 0 do 80. Punkt 0 tej skali odpowiada stanowi całkowitego spoczynku, punkt 80 natomiast aktywności przeciętnego osobnika, który wykonuje swoje czynności bez straty czasu, przy minimum ruchów i maksymalnej wprawie.

Tempo normalne to tempo osobnika maszerującego po gładkiej, równej nawierzchni bez obciążenia przy temperaturze normalnej z szybkością 1,25 m/s (4,5 km/godz).

Tempo pracy jest tym wyższe, im czas wykonania jest krótszy. Innymi słowy, tempo pracy jest odwrotnie proporcjonalne do czasów wykonania.

Technika przeprowadzania pomiarów chronometrażowych.

Najprostszym sposobem rejestrowania badań chronometrażowych jest wpisywanie danych dotyczących oceny tempa pracy i czasu wykonania w arkuszu chronometrażowym.

Bardzo istotnym jest aby pierwszą kolumną była kolumna „tempo pracy”, aby nie sugerować się przy jego ocenie dokonanym pomiarem czasu.

Dla uzyskania miarodajnych wyników przyjmuje się, że chronometraż danej operacji powinien być wykonywany przynajmniej 20-krotnie.

Arkusz chronometrażowy dla operacji wygładzanie powierzchni.

Lp.	Tempo pracy wg Bedaux	Czas wykonania [s]
1	50	33
2	55	31
3	60	28
4	60	29
5	65	28
6	70	25
7	50	34
8	65	27
9	60	30
10	65	28
11	55	31
12	65	27
13	70	24
14	60	29
15	65	27
16	65	28
17	55	32
18	70	25
19	65	28
20	60	30
21	65	28

Metoda graficzna.

Z arkusza chronometrażowego nanosimy dane na arkusz obliczeniowy. W wierszu o danym czasie operacji stawiamy jedną kreskę pionową w miejscu przecięcia z kolumną "nazwa operacji" oraz kreskę pionową w miejscu przecięcia z kolumną "ocena tempa pracy". Suma kresek w kolumnie "nazwa operacji" ma równać się sumie kresek z kolumn "ocena tempa pracy" oraz ilości pomiarów.

Czas wykonania [s]	Nazwa operacji	Ocena tempa pracy
		wygładzanie powierzchni	45	50	55	60	65	70	75
24							
25							
26
27						
28						
29					
30					
31				
32				
33			
34			

Następnie wykreślamy na arkuszu obliczeniowym linię przebiegającą przez lewe dolne rogi kratek zawierających największe liczby kresek, dla każdej kolumny oceny tempa pracy, wyłączając kreski pojedyncze.

Następnie należy wyszukać w kolumnie "nazwa operacji" wiersz odpowiadający czasowi wykonania, który najczęściej występował w trakcie obserwacji i pomiarów, a następnie pogrubić linię pod tym wierszem.

Czas wykonania [s]	Nazwa operacji	Ocena tempa pracy
		wygładzanie powierzchni	45	50	55	60	65	70	75
24							
25							
26
27						
28						
29					
30					
31				
32				
33			
34			
Σ	21	21

Przecięcie linii pogrubionej i skośnej wskazuje na reprezentatywny czas (28 s.) i odpowiadające mu tempo pracy dla danej operacji (65).

Metoda arytmetyczna

1. Wypisz wszystkie występujące w arkuszu chronometrażowym oceny tempa pracy w jednej linii, w porządku rosnącym od strony lewej do prawej. Podkreśl je linią.

50	55	60	65	70

2. Wypisz pod poszczególnymi ocenami tempa pracy odpowiadające im w arkuszu chronometrażowym czasy wykonania operacji.

50	55	60	65	70
33	31	28	28	25
34	31	29	27	24
	32	30	28	25
		29	27
		30	27
			28
			28
			28

3. Wybierz reprezentatywne dla danej operacji tempo pracy. Jest to tempo pod którym znajduje się najwięcej odpowiadających mu czasów wykonania (tutaj 65).

4. Podkreśl pomiary czasów linią przebiegającą pod ostatnim z czasów
   w kolumnie tempa reprezentatywnego. Pod wykreśloną linią zsumuj czasy wykonania odpowiadające poszczególnym ocenom tempa pracy.

	50	55	60	65	70
	33	31	28	28	25
	34	31	29	27	24
		32	30	28	25
			29	27
			30	27
				28
				28
				28
Σ	67	94	149	221	74

5. Wpisz pod sumami czasów obliczone czasu zredukowane zgodnie ze wzorem:

czas zredukowany tr =	Σ czasów wykonania x odpowiadająca im ocena tempa
		tempo reprezentatywne

	50	55	60	65	70
	33	31	28	28	25
	34	31	29	27	24
		32	30	28	25
			29	27
			30	27
				28
				28
				28
Σ	67	94	149	221	74
tr	50	79,3	134,8	221	79,7

6. Oblicz sumę wszystkich czasów zredukowanych (564,8) i podziel ją przez liczbę obserwacji chronometrażowych 564,8/21 = 26,8 s.

Czas zredukowany wykonania operacji wynosi: 26,8 s tempo reprezentatywne pracy to 65.

7. Dysponując oceną tempa i reprezentatywnym czasem wykonania dla danej operacji można ustalić czas normalny:

tn =	26,8 x 65	= 29 s.
			60

W zależności od tego, jakiego wysiłku fizycznego wymaga dana operacja, dodaje się do czasu normalnego odpowiedni czas na wypoczynek.

Suma czasu normalnego i czasu na wypoczynek stanowi czas łączny.

Istnieją specjalne tablice (załącznik 1), które podają współczynniki procentowe narzutu czasu na odpoczynek w stosunku do czasu normalnego w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Aby ustalić właściwy współczynnik czasu na odpoczynek trzeba posiadać odpowiednie informacje dotyczące obciążenia fizycznego pracownika .

Na przykład, jeżeli robotnik przenosi na plecach pojemnik o wadze 30kg po złej nawierzchni to współczynnik na odpoczynek będzie wynosił:

- przenoszenie na placu 30kg 8%,

- przenoszenie po złej nawierzchni 20%

suma 28%

Czyli czas łączny dla badanej operacji będzie równy: 29 s × 1,28 ≈ 37,1 s.

Załącznik 1

Procentowe współczynniki narzutu czasu na odpoczynek przy pracach manipulacyjno-transportowych wg Towarzystwa Bedaux.

1.	a) Wielkość podstawowa przy przechodzeniu po równej nawierzchni bez obciążenia:
	przy dobrym stanie nawierzchni		8
	przy przeciętnym stanie nawierzchni		12
	przy złym stanie nawierzchni		20
	b) Dodatek za przenoszenie w rękach:	10 kg	2
		20 kg	5
		30 kg	12
	na plecach lub ramionach	10 kg	-
		20 kg	3
		30 kg	8
		40 kg	15
		50 kg	20
		60 kg	30
		80 kg	60
		100 kg	100
		120 kg	140
	c) Dodatek za utrzymywanie ciężaru w równowadze:	2m dł	2
		5m dł	5
2.	Dodatek za 1cm spadku nawierzchni na 1m:	ciężar w kg	podchodzenie	schodzenie
		0	0,5	0,2
		10	0,6	0,2
		20	0,8	0,3
		30	1,0	0,4
		40	1,2	0,6
		50	1,4	0,8
		60	1,6	1,0
		80	1,8	1,2
		100	2,0	1,4

3.	Wchodzenie po schodach:	ciężar w kg	schody w dobrym stanie	schody w złym stanie
		0	30	40
		10	35	45
		20	40	50
		30	50	60
		40	60	-
		50	80	-
	Schodzenie po schodach:	ciężar w kg	schody w dobrym stanie	schody w złym stanie
		0	10	20
		10	15	25
		20	20	30
		30	30	40
		40	40	-
		50	50	-
	Wchodzenie po szczeblach:	0	80
		10	100
		20	120
		30	150
		40	200
		50	280
4.	Przemieszczanie pojazdów	z ładunkiem 100kg	z ładunkiem 400kg
	a) ciągnięcie wózka po dobrej nawierzchni	15	30
	b) pchanie wózka po dobrej nawierzchni	20	35
	c) pchanie wagonika po szynach	15	30

5.	Podnoszenie ładunków	na wys. 80cm uchwyt		z wys. 80 do 150cm uchwyt
	waga w kg	łatwy	trudny	łatwy	trudny
	10	12	18	10	16
	20	15	25	15	25
	30	25	40	25	40
	40	35	50	40	50
	50	45	60	55	70
	60	55	70	70	80
	80	65	80	85	120
	100	75	100	120	150

2. Metoda obserwacji migawkowych

Istota tej metody polega na tym, że jeśli w sposób zabezpieczający reprezentatywność wylosujemy odpowiednią ilość obiektów obserwacji spośród wszystkich możliwych i jeśli również w losowo wybranych momentach będziemy je obserwować, to cechy próbki będą charakterystyczne dla całej populacji generalnej.

W przypadku mierzenia czasu pracy populację generalną stanowią różne rodzaje zużycia czasu roboczego odnoszące się tak do ludzi jaki i do środków pracy czy przedmiotów pracy. U podstaw metody obserwacji migawkowych leży założenie, że przy odpowiednio dużej liczbie obserwacji wyrywkowych uzyskana struktura zużycia czasu jest bliska strukturze rzeczywistej, tzn. iż cechy charakterystyczne dla próby są cechami badanej zbiorowości. Metoda ta po raz pierwszy została zastosowana przez angielskiego statystyka L.H.C. Tippeta do badania zużycia czasu w przemyśle włókienniczym.

Etapy w metodzie obserwacji migawkowych:

1. Etap przygotowawczy.

2. Przeprowadzenie właściwych obserwacji.

3. Obliczenie i interpretacja wyników.

Etap pierwszy składa się z następujących kroków:

1. Ustalenie ilości obserwowanych obiektów.

2. Wybór frakcji.

3. Wyznaczenie niezbędnej liczby obserwacji migawkowych.

4. Wyznaczenie tras obchodu.

5. Określenie momentów obserwacji.

6. Przygotowanie formularzy.

I. Ustalenie ilości obserwowanych obiektów.

Posługujemy się specjalną tablicą:

Ogólna liczba stanowisk roboczych	% stanowisk, które należy poddać obserwacjom
do 50 50 - 100 100 - 150 150 - 200 200 - 300 300 - 400 400 - 500 powyżej 200	100 100 - 90 90 - 80 80 - 65 65 - 50 50 - 35 35 - 30 30 - 5

II. Wyboru frakcji dokonujemy z w zależności od celu jakiemu ma służyć przeprowadzane badanie.

Badanie możemy przeprowadzić w układzie np.:

-organizacyjnym dwufrakcyjnym,

-organizacyjno-technicznym wielofrakcyjnym.

Stosowanie odpowiedniego układu badań związane jest z podziałem funduszu czasu pracy na elementy prostsze umożliwiające dokładniejszą analizę i poznanie jego struktury.

Frakcja jest to czynność i czas jej trwania identyfikowalny w sposób wyraźny z całkowitego funduszu czasu pracy.

III. Ilość obserwacji migawkowych w istotny sposób wpływa na dokładność całego badania.

Do obliczenia niezbędnej ilości obserwacji migawkowych posługujemy się wzorami:

Wzór Tippeta:

gdzie:

n -liczba obserwacji,

p' -szacunek wielkości procentowego udziału zdarzeń oczekiwanych (często wymaga przeprowadzenia próbnych obserwacji),

S -założony względny błąd szacunku.

Wzór Steinhausa:

gdzie:

k -liczba frakcji,

E -błąd bezwzględny.

IV. Wyznaczenie tras obchodu.

Przed wykonaniem badań sporządza się szkic dróg obchodów. Jest to graficzny plan rozmieszczenia obiektów i dróg, po których będzie poruszał się obserwator. Ponadto stanowiska które mają być obserwowane należy odpowiednio oznaczyć aby zapobiec pomyłkom podczas przeprowadzania pomiarów.

V. Określenie momentów obserwacji.

Momenty obserwacji wyznacza się w sposób losowy, np. przy pomocy kartek z numerami, tablic liczb losowych, tablic logarytmicznych, itp.

Ważne jest to aby liczby użyte przy losowaniu nie powtarzały się.

Trzeba przyjąć odpowiedni system interpretacji liczb losowych:

np. pierwsza cyfra oznacza godzinę obserwacji, a druga i trzecia wyrażają w setne części godziny i przeliczamy je na minuty.

375 -godzina 8.45

VI. Przygotowanie formularzy.

Możemy wykorzystać arkusz w układzie normy technicznej:

1. Część opisowa.

2. Część robocza.

3. Część statystyczna.

Przeprowadzenie obserwacji.

Prowadzący badanie organizator poruszając się po wyznaczonych trasach obchodu, w losowo wybranych momentach czasu obserwuje kolejne obiekty. Czas obserwacji wynosi 2-3 sekund i wówczas stwierdza się wystąpienie określonej frakcji dnia roboczego, a następnie utrwala się to zdarzenie na wcześniej przygotowanym formularzu.

Obliczenie i interpretacja wyników.

Przeprowadza się:

1. Podsumowanie ilości wystąpień poszczególnych frakcji na wszystkich stanowiskach.

2. Obliczenie łącznej ilości dokonanych obserwacji.

3. Wyliczenie procentowych wskaźników struktury przyjmując ilość wszystkich obserwacji za 100%.

4. Dla bardziej przejrzystego przedstawienia wyników można posłużyć się diagramem słupkowym(z dodatkowym słupkiem 100%), lub kołowym.

5. Interpretację otrzymanych wyników i podanie ewentualnych usprawnień na przyszłość.

3. Fotografia dnia roboczego

Fotografia dnia roboczego jest jedną z metod obserwacji ciągłej służącą pomiarowi czasu zużywanego na stanowisku z uwzględnieniem czasu pracy, przerw w ciągu całego procesu obserwacji obejmującego zazwyczaj jedną zmianę roboczą lub jej część. Celem fotografii dnia roboczego jest określenie stopnia wykorzystania czasu pracy pracownika oraz wielkości rzeczywistego zużycia czasu niezbędnego do opracowania normatywów:

• na czynności związane z przygotowaniem i zakończeniem zleconego zadania,

• na bezpośrednie wykonanie operacji,,

• na obsługę stanowiska pracy i zaspokojenie potrzeb fizjologicznych.

Fotografia dnia roboczego służy również do ujmowania przerw i przestojów, ustalania ich przyczyn i opracowania przedsięwzięć organizacyjno - technicznych, zapewniających ich eliminację.

Pełna fotografia dnia roboczego obejmuje:

• kartę opisową indywidualnej fotografii dnia pracy,

• arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia pracy,

• zestawienie wyników indywidualnej fotografii dnia pracy.

Arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia pracy
Lp.	Treść obserwacji	Czas bieżący		Czas trwania	Symbol
						godz.	min.
1
2
3
4
5
6
7
Razem

Zestawienie wyników indywidualnej fotografii dnia pracy
Lp.	Rodzaj czasu		Krotność występowania	Łączne czasy trwania	Uwagi
		Nazwa				Symbol
1
2
3
4
5
6
7
Razem

Po dokonaniu wyboru stanowiska do obserwacji i ustaleniu ilości indywidualnych fotografii oraz zapoznaniu się z przedmiotem obserwacji rozpoczyna się właściwa obserwacja, podczas której obserwator wpisuje na arkusz obserwacyjny czas zakończenia zarejestrowanego elementu oraz uwagi. Czas zakończenia każdej czynności lub przerwy jest początkiem następnej. Zapisów czasu bieżącego dokonuje się przeważnie z dokładnością do 0,5 minuty. Po zakończeniu obserwacji wypełnia się odpowiednią rubrykę, wpisując w niej czas trwania poszczególnych elementów, elementów następnie wpisuje się symbole literowe dla każdego elementu.

Następnym etapem jest zestawienie jednoimiennych elementów pracy i przerw, które grupuje się według symboli czasu. Zestawione jednoimienne elementy czasu wpisuje się w odpowiednich rubrykach karty opisowej albo - przy wykonywaniu większej ilości fotografii - na te same podobne stanowiska, grupy stanowisk, do odpowiednich rubryk formularza „zestawienie wyników indywidualnych fotografii”.

Tak opracowane zestawienie wyników fotografii służy za podstawę do przeprowadzenia rzeczowej analizy i opracowania właściwych wniosków.

Rodzaje fotografii dnia roboczego:

1. Fotografia czasu roboczego przy obsłudze wielomaszynowej - przedmiotem jest tu praca jednego pracownika na kilku obsługiwanych przez niego stanowiskach.

2. Samofotografia czasu roboczego - podczas której obserwacja odbywa się bez udziału obserwatora zewnętrznego. Pomiary czasów notuje sam pracownik.

3. Fotografia czasu roboczego zespołów i linii produkcyjnych - mająca na celu ustalenie wielkości czasu pracy i czasu przerw w pracy zespołów i linii produkcyjnych.

4. Zespołowa fotografia dnia roboczego, przy pomocy której możemy ustalić wzajemny stosunek między czasami pracy a przerwami i określać stopień wykorzystania maszyn i urządzeń. Otrzymane wyniki mogą służyć do analizy przerw w pracy pracowników oraz przyczyn powstałych przestojów maszyn i urządzeń. Obiektem obserwacji jest tutaj grupa pracowników (5-15 osób) pracujących na jednym lub kilku stanowiskach. Dokładność pomiarów czasu zależy od liczby obserwowanych obiektów. Wybór odstępów czasu, zależny od ilości obserwowanych obiektów, ustalony został w drodze badań i wynosi odpowiednio:

• przy 4-5 obserwowanych obiektach zapisy co 1 minutę,

• przy 6-9 obiektach - co 2 minuty,

• przy 10 i większej ilości obiektów - co 3 minuty.

5. Fotografia robocza na trasie, której obiektem jest grupa stanowisk (do 25) wraz z obsługującymi je pracownikami. Wobec większej ilości obserwowanych stanowisk dokładność wyników jest mniejsza. Sam sposób przeprowadzania badań jest podobny do sposobu przeprowadzania zespołowej fotografii dnia roboczego. Zmniejszona dokładność wyników spowodowała konieczność ograniczenia badań do notowania ogólnego czasu pracy i bardziej szczegółowego czasu przerw w pracy. Rejestracja spostrzeżeń odbywa się w 3-4 minutowych odstępach czasu między momentami obserwacji.

4. Metoda MTM

Metoda MTM (Methods-Time-Measurment) jest najpopularniejszą spośród tzw. „metod normatywów elementarnych”. Polega ona na dzieleniu operacji ręcznych lub sposobów wykonywania pracy na ruchy podstawowe niezbędne do jej wykonania. Wiąże ona z każdym ruchem podstawowym czas trwania (normę czasu) zależny od natury ruchu i warunków, w jakich jest on wykonywany. Metoda MTM powstała z połączenia podstaw metodycznych badania ruchów i badania czasu. Jej ogromne znaczenie polega na tym, że służy ona jednocześnie kilku celom:

• normowaniu pracy,

• usprawnianiu przebiegu pracy,

• kwalifikowaniu (określaniu stopnia trudności) pracy.

Stosując metodę MTM uzyskujemy możliwość przeprowadzenia bardzo szczegółowej analizy przebiegu pracy, szybkiego i dokładnego zapisu metody wykonania pracy przy pomocy specjalnych symboli literowo - liczbowych oraz dokładnego ustalenia czasu wykonania pracy. Tablice MTM1 (klasycznej wersji metody) podają 9 ruchów rąk, 2 ruchy oczu i 15 ruchów nóg i tułowia. Ruchy te dzielą się jeszcze na kategorie, a te w niektórych przypadkach na klasy - w zależności od charakteru ruchu i warunków wykonania. Kategorie i klasy ruchów mają w tablicy MTM przypisane wartości cząstkowe (czasu) ustalone na podstawie analizy dziesiątków tysięcy metrów taśmy filmowej.

Tablica ruchów elementarnych w metodzie MTM1
Grupa ruchów	Nazwa ruchu elementarnego	Symbol
1. Ruchy rąk	1. sięgnąć 2. chwycić 3. nacisnąć 4. obrócić 5. rozdzielić 6. ruch korby 7. umiejscowić 8. przenieść 9. puścić	R G AP T D C P M RL
2. Ruchy oczu	1. przesunąć spojrzenie 2. przyjrzeć się	ET EF
3. Ruchy tułowia i nóg	1. krok w bok 2. obrócić tułów 3. ruch stopy 4. ruch nogi 5. pochylić się 6. wyprostować się z pochylenia 7. schylić się 8. wyprostować się ze skłonu 9. uklęknąć na jedno kolano 10. podnieść się z pozycji półklęczącej 11. uklęknąć na dwa kolana 12. podnieść się z pozycji klęczącej 13. usiąść 14. wstać z pozycji klęczącej 15. chodzić	SS TB FM LM B AB S AS KOK AKOK KBK AKBK SIT STD W

Techniką służącą rejestracji zdarzeń w metodzie MTM1 jest filmowanie w normalnym tempie (16klatek na sekundę). Daje to 0,06s lub 0,000017 h na jedną klatkę. Aby ułatwić posługiwanie się jednostkami czasu, autorzy MTM wprowadzili jednostkę o skrótowej nazwie TMU, równą jednej stutysięcznej godziny (1TMU = 0,00001h). W sytuacji gdy dysponuje się analitycznym opisem pracy, którego stopień szczegółowości odpowiada ruchom elementarnym, można korzystając z tablicy MTM ustalić czasy trwania czynności i operacji, a następnie normy czasu.

---