Bilans przedsiębiorstwa, jedno z podstawowych pojęć w rachunkowości i sprawozdawczości finansowej podmiotów gospodarczych charakteryzujące stan i strukturę środków (składników majątkowych) przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku (ma więc charakter statyczny).

Bilans sporządzany jest na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia księgowych zapisów operacji gospodarczych występujących w okresie sprawozdawczym, za jaki się go sporządza. Do podstawowych cech bilansu zalicza się:

- kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji, czyli pełne i zweryfikowane (np. w wyniku inwentaryzacji) dane na temat całkowitego majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego pochodzenia;

- podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w przedsiębiorstwie;

- moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych);

- pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej);

- równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są zawsze sobie równe.

Przy sporządzaniu bilansów poszczególne podmioty gospodarcze mogą stosować wybrane przez siebie sposoby wyceny składników pozycji bilansowych, różny może być również zakres danych uzupełniających (dodatkowych informacji dołączanych do bilansu, które ułatwiają czytanie i analizowanie danych zawartych w bilansie), jak i układ bilansu (ilość i treść poszczególnych pozycji bilansowych, ich kolejność i ugrupowanie, rozmieszczenie danych uzupełniających).

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się bilanse:

- sprawozdawcze (sporządzane dla potrzeb sprawozdawczości GUS, kontroli skarbowej i badania działalności gospodarczej danego podmiotu);

- uproszczone (sporządzane w celach urzędowych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą o mniejszym zakresie lub dla własnych, określonych potrzeb dowolnych podmiotów gospodarczych);

- publikacyjne (syntetyczne, służące prezentacji danych podmiotu gospodarczego dotyczących jego działalności gospodarczej).

W zależności od okoliczności sporządzania rozróżnia się m.in.:

bilans jednostkowy wykonywany przez każdy samodzielny podmiot gospodarczy, zawiera aktywa i pasywa tylko tego podmiotu;

- bilans zbiorczy (łączny, skumulowany) sporządzany przez podmiot dominujący, nadrzędny, na podstawie bilansów jednostek podległych oraz własnego bilansu jednostkowego;

- bilans otwarcia ilustrujący otwarcie nowego okresu sprawozdawczego;

- bilans zamknięcia (roczny) ilustrujący zamknięcie minionego okresu rozrachunkowego;

- bilans rozpoczęcia sporządzany w momencie rozpoczęcia przez podmiot działalności gospodarczej;

- bilans likwidacyjny sporządzany na początek i koniec okresu likwidacyjnego podmiotu gospodarczego;

- bilans krótkookresowy (okresowy) sporządzany na koniec okresu krótszego niż rok rozrachunkowy (np. koniec miesiąca, kwartału).

MAJĄTEK I KAPITAŁ PRZEDSIĘBIORSTWA

Każde przedsiębiorstwo posiada określony majątek umożliwiający prowadzenie działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej. Majątek ten składa się z wielu elementów ( budynki, maszyny, urządzenia, materiały, wyroby gotowe, środki pieniężne itp.), które w trakcie prowadzenia działalności są wykorzystywane i podlegają zmianom. Wszystkie zmiany majątku są ewidencjonowane w rachunkowości przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa można podzielić na dwie podstawowe grupy:

1. majątek trwały ( środki trwałe),

2. majątek obrotowy (środki obrotowe)

Takie składniki majątku, jak maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu, zaliczane są do środków trwałych. Środki trwałe charakteryzują się tym, że:

• wykorzystywane są w długim czasie i służą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przez cały okres użytkowania swą naturalną postać

• zużywają się stopniowo i powoli tracą swą wartość użytkową

• przedstawiają wysoką wartość pieniężną, której odpowiednie części są stopniowo przenoszone na wytwarzane za ich pomocą produkty.

Wartość środków pracy zaliczanych do środków trwałych regulowana jest odpowiednimi przepisami. Do środków trwałych zalicza się również pewne wartości niematerialne będące własnością przedsiębiorstwa np. patenty, rozwiązania techniczne i organizacyjne, obligacje.

Składniki majątku, które zastosowane w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub ulegają przeobrażeniom zmieniając swą naturalną postać, zaliczane są do środków obrotowych. Do grupy tej należą: materiały, paliwo i energia, produkcja w toku, wyroby gotowe, przedmioty nietrwałe, środki pieniężne ( gotówka w kasie i na koncie w banku, czeki obce ) oraz środki pieniężne w rozrachunkach ( należności pieniężne, które przypadają przedsiębiorstwu od jego kontrahentów ).

W księgowości cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako aktywa, ze względu na to, że trwałe i obrotowe składniki majątku biorą czynny ( aktywny ) udział w realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany w różny sposób. Źródła finansowania środków trwałych i obrotowych najogólniej można podzielić na dwie grupy:

1. fundusze własne przedsiębiorstwa, stanowiące równowartość wkładu kapitałowego właściciela ( właścicieli ) w przypadku przedsiębiorstw prywatnych lub wyposażenia majątkowego otrzymanego z budżetu państwa ( w przypadku przedsiębiorstw państwowych ) powiększonego o część zysku, która przeznaczona jest na rozwój przedsiębiorstwa

2. fundusze obce, w skład których wchodzą kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców oraz innych instytucji

Fundusze własne i obce określane są jako pasywa, gdyż w przeciwieństwie do środków trwałych i obrotowych nie odgrywają aktywnej roli w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Każdy element majątku przedsiębiorstwa ma określone źródło finansowania, dlatego suma wszystkich aktywów musi się równać sumie pasywów, czyli źródeł ich pochodzenia. Aby obliczyć fundusze własne przedsiębiorstwa, należy od ogólnej sumy aktywów przedsiębiorstwa odjąć fundusze obce ( czyli zobowiązania przedsiębiorstwa wobec banków, dostawców, budżetu państwa i innych podmiotów gospodarczych ).

Usystematyzowanie zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień i w określonej formie, nazywamy bilansem przedsiębiorstwa.

Prowadzenie działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej wiąże się z określonymi kosztami. Ważnym elementem rachunkowości przedsiębiorstw jest ewidencja kosztów i obliczenie wyniku finansowego.

Wśród podstawowych składników kosztów produkcji ( a więc odnoszących się do przedsiębiorstwa produkcyjnego ) trzeba wymienić:

• koszty wynikające ze stopniowego zużywania się środków trwałych, zwane amortyzacją

• wartość materiałów zużytych w produkcji

• wartość zużytej energii

• wynagrodzenia pracowników i inne koszty związane z zatrudnieniem pracowników ( ubezpieczenia, koszty działalności socjalno-bytowej itp.)

• usługi obce ( transportowe, bankowe itp.)

Przedsiębiorstwo sprzedając wyprodukowane dobra lub usługi osiąga określone dochody. Różnica między dochodami uzyskanymi ze sprzedaży wyrobów i usług a kosztem ich wytworzenia stanowi wynik ze sprzedaży, czyli tzw. Wynik operacyjny, który może być dodatni zysk operacyjny lub ujemny strata operacyjna. Przedsiębiorstwo może też osiągać zyski lub straty nadzwyczajne, nie związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną. Do strat nadzwyczajnych zalicza się np.: straty losowe, kary i grzywny płacone przez przedsiębiorstwo z tytułu obniżenia jakości, przeterminowania obcego taboru czy zanieczyszczenia środowiska naturalnego, odsetki od kredytów bankowych, karne opłaty na rzecz budżetu. Z kolei jako zyski nadzwyczajne traktuje się wyniki przeszacowania materiałów kupionych taniej we wcześniejszych okresach, karne odsetki od zobowiązań płacone przez wierzycieli przedsiębiorstwa itp.

Ostateczny wynik finansowy działalności przedsiębiorstwa, czyli zysk bilansowy, otrzymujemy dodając do zysku operacyjnego zyski nadzwyczajne oraz odejmując straty nadzwyczajne. Po potrąceniu od zysku bilansowego podatku dochodowego przekazywanego do budżetu państwa otrzymujemy zysk netto, który może być przeznaczony na różne cele. Część zysku ( w postaci np. dywidendy ) otrzymują właściciele, część przeznaczona jest na finansowanie rozwoju firmy, a część trafia do pracowników, np. w postaci udziału w akcjach przedsiębiorstwa czy nagród z zysku.

Warto podkreślić, że zysk jest specyficzną formą dochodu m.in. z następujących względów:

• dochód ten nie może negocjowany lub ustalony wcześniej, lecz stanowi wartość wynikową ( w przeciwieństwie do innych form dochodów, takich jak renta, procent czy płace )

• dochód ten może być nie tylko dodatni, lecz także ujemny (wówczas gdy przedsiębiorstwo ponosi straty )

Rachunek wyników, rachunek zysków i strat, zestawienie kosztów i strat z przychodami i zyskami podmiotu gospodarczego za dany, ściśle określony okres, wyrażone w jednostkach pieniężnych. Jedno z podstawowych sprawozdań finansowych przedsiębiorstw.

Wyróżnia się wariant rodzajowy rachunku wyników (w którym koszty zestawia się wg ich rodzaju) i jego wariant kalkulacyjny (w którym koszty zestawia się w odniesieniu do sprzedawanych produktów lub usług). Rachunek wyników określa wynik finansowy osiągnięty w danym okresie przez podmiot gospodarczy.

Może być sporządzany w różnych układach, przekrojach i z różną szczegółowością, np. metodą bezpośrednią (za pomocą szczegółowego zestawienia wszystkich przychodów i zysków oraz kosztów i strat) lub pośrednią (przy wykorzystywaniu tylko salda określonych obszarów przychodów i zysków oraz kosztów i strat), może obejmować łączny wynik przedsiębiorstwa lub oddzielne wyniki różnych obszarów jego działalności, może również prezentować wyniki poszczególnych jednostek organizacyjnych podmiotu gospodarczego.

Spółka jawna

Spółka jawna jest pod wieloma względami podobna do spółki cywilnej, chociaż jej struktura i zasady funkcjonowania są bardziej skomplikowane. Dotychczas była zdecydowanie mniej rozpowszechnioną formą prowadzenia działalności, lecz teraz to się zmieni, gdyż zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2001 r. Kodeksem spółek handlowych spółka cywilna, której przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400 000 EURO, powinna zostać przekształcona w spółkę jawną. 

Przepisy definiują spółkę jawną jako spółkę osobową (czyli spółkę, której funkcjonowanie oparte jest na bezpośrednim udziale i zaangażowaniu wspólników nie tylko wnoszących majątek, lecz także poświęcających spółce swój czas i pracujących na jej rzecz, a także reprezentujących ją na zewnątrz w kontaktach z innymi podmiotami), która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Słowo "firma" użyte w tym kontekście oznacza nazwę, pod którą spółka handlowa prowadzi swoje przedsiębiorstwo. Nazwa ta podlega specjalnej ochronie (tymczasem oznaczenia przybierane przez spółki cywilne i jednoosobowych przedsiębiorców nie są firmami i ich ochrona nie jest tak silna).

Jak założyć spółkę jawną

Umowa spółki jawnej musi zawierać przynajmniej firmę i siedzibę spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności spółki oraz czas trwania spółki (jeżeli jest oznaczony), chociaż oczywiście lepiej jest jeżeli ta umowa reguluje także inne istotne kwestie związane z funkcjonowaniem Twojej spółki. Musisz pamiętać, że umowa powinna być zawarta na piśmie - w przeciwnym przypadku nie będzie ważna. Zupełnie wystarczy zwykła forma pisemna i nie trzeba ponosić wydatków na notariusza. Gdy już zawrzesz umowę spółki, czeka Cię zgłoszenie jej do sądu rejestrowego. Wybierając nazwę dla swojej spółki musisz pamiętać, że w przypadku spółki jawnej firma powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko/firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna". Zasadą jest, że wspólnicy uczestniczą w zyskach i stratach spółki jawnej na zasadzie równości, bez względu na rodzaj i wartość swoich wkładów. Jednakże konstruując umowę swojej własnej spółki możesz te kwestie rozstrzygnąć inaczej, np. uzależniając udział w zysku od wielkości wkładu. Musisz przy tym pamiętać, że w razie wątpliwości przyjmuje się, że określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się także do jego udziału w stratach. W umowie spółki można też zwolnić wspólnika od udziału w stratach. Podziału i wypłaty całości zysku będziesz mógł żądać z końcem każdego roku obrotowego, z tym że jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty Twój udział kapitałowy zostanie uszczuplony, zysk spółki powinien zostać przeznaczony w pierwszej kolejności na uzupełnienie tego udziału. Będąc wspólnikiem spółki jawnej będziesz miał prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

Wady i zalety spółki jawnej

Zaletą spółki jawnej jest to, że stosunkowo łatwo jest ją utworzyć i nie wymaga to bardzo dużych nakładów finansowych. Dodatkowo każdy wspólnik ma prawo reprezentowania spółki (chyba że w umowie znalazły się przeciwne postanowienia) i kontroli jej działalności. Istotną wadą spółki jawnej jest to, że każdy jej wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (odpowiedzialność solidarna polega na tym, że wierzyciel może dowolnie wybrać od kogo ze zobowiązanych będzie żądać zapłaty całości lub części należności, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych dłużników). Jednakże jest to odpowiedzialność subsydiarna (czyli pomocnicza), co oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Ponadto wspólnik spółki jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe (a także zaległości wobec ZUS) spółki lub wspólników, wynikające z działalności spółki. Podobnie jak w przypadku spółki cywilnej, od zysków osiągniętych ze spółki jawnej będziesz płacił podatek dochodowy od osób fizycznych na identycznych zasadach jak w przypadku indywidualnej działalności gospodarczej. Jeżeli chodzi o podatek VAT, to spółka będzie odrębnym od wspólników podatnikiem i w żadnym przypadku nie może ona korzystać z Twojego numeru NIP. Decydując się na utworzenie spółki jawnej musisz wiedzieć, że podmiot ten jest zobowiązany do prowadzenia pełnej księgowości zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości i w związku z tym ewentualne wydatki na biuro rachunkowe będą wyższe niż w przypadku spółki cywilnej prowadzącej podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Komu można polecić spółkę jawną

Spółka jawna jest umownym zrzeszeniem dwóch lub więcej osób, których celem jest wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego w większym rozmiarze. Zwykle uczestniczy w niej niewielu wspólników i powinni oni darzyć się pełnym zaufaniem. Podobnie jak spółki cywilnej nie powinieneś jej tworzyć z niepewnymi osobami - może się bowiem okazać, że ostatecznie to Ty będziesz musiał spłacać zaciągnięte przez nie długi spółki. I uważaj przystępując do już działającej firmy - zgodnie z art. 32 i 33 Kodeksu spółek handlowych osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia do spółki, zaś ten kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu przedsiębiorstwa przez tego przedsiębiorcę przed dniem utworzenia spółki. Jeżeli wahasz się czy wybrać spółkę jawną czy cywilną, to weź pod uwagę to, jak duże środki możesz zaangażować oraz jakie istnieją szanse na szybki rozwój tego przedsięwzięcia w przyszłości - jeżeli wszystko wskazuje, że za dwa lata i tak będziesz musiał zgłosić tę spółkę do rejestru jako spółkę jawną, to może lepiej to zrobić już teraz niż potem dostosowywać istniejącą działalność do wymogów nowej formy prawnej. Jeżeli natomiast Twoja firma planowana jest jako nieduże przedsięwzięcie, to lepiej chyba najpierw utworzyć spółkę cywilną - a jeżeli pójdzie Ci nadspodziewanie dobrze, to zawsze będziesz mógł przekształcić ją w spółkę jawną.

Spółki osobowe:

1.Sp.cywilna - przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągania wspólnego celu gosp. przez działanie w sposób oznaczony w szczególności wniesienie wkładów. Majątek sp. cyw. jest wspólnym majątkiem wspólników i obejmuje wkłady wspólników oraz to co spółka nabyła w toku prowadzonej działalności. Każdy wspólnik ma równy udział nie tylko w zyskach ale i w stratach. Wspólnicy odpowiadają własnym majątkiem, za zobowiązania spółki. Jeśli obroty spółki cyw. w ciągu dwóch kolejnych lat osiągnęły równowartość w PLN co najmniej 400 tys. euro to pod groźbą grzywny musi zostać przekształcona w spółkę handlową.
2. Sp. jawna - jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Spółka ta nie jest osobą prawną, posiada jednak odrębny majątek, może nabywać i zaciągać zobowiązania jak również pozywać i być pozwanym. Spółka ta podobnie jak inne spółki handlowe podlega wpisowi do rejestru handlowego. Wspólnikiem spółki jawnej może być osoba prawna.
3. Sp. partnerska - tworzona jest przez wspólników celu wykonywania wolnego zawodu, w spółce prowadzonej pod własna firmą. Partner nie odpowiada za zakres zobowiązań spółki powstały w związku z wykonywaniem zawodu przez pozostałych partnerów. Sp. partnerska jako jedyna z osobowych ma możliwość powołania zarządu.
4. Sp. komandytowa jest spółką, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń, tak jak w spółce jawnej a odpowiedzialność odpowiedzialność najmniej jednego wspólnika jest ograniczona do sumy komandytowej. Komandytariusz nie ma prawa do reprezentowania spółki.
5. Sp. komandytowo - akcyjna - jest spółką, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia a co najmniej jeden jest akcjonariuszem. Umowa spółki musi mieć formę aktu notarialnego. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki ale nie może jej reprezent. W sp. komand. - akcyj. Funkcjonuje walne zgromadzenie, może też działać rada nadzorcza.
Spółki kapitałowe :1. Sp. z o. o. - jest osobą prawną czego skutkiem jest m. in. że wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Czynności w imieniu spółki dokonuje zarząd, a nie poszczególni wspólnicy. Członkiem zarządu może być sam wspólnik lub osoba spoza, zatrudniona w celu prowadzenia jej spraw. Najwyższą władzą w sp. z o. o. jest zgromadzenie wspólników . Zgromadzenie wspólników podejmuje najważniejsze dla spółki decyzje m. In. Decyduje o podziale zysków lub pokryć strat, powołuje zarząd. Może także powoływać radę nadzorczą lub komisje rewizyjną.

Zysk, dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, oznacza, że ma ono wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Jest jednym z najważniejszych wskaźników pozwalającym określić, czy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa jest opłacalna, czy nie.

W rachunkowości mówi się o tzw. zysku operacyjnym, który nie uwzględnia dochodów i kosztów związanych z funkcjonowaniem rynku pieniężnego, salda strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego. Natomiast czystym zyskiem jest tzw. zysk netto, który obejmuje wszystko to, co nie zostało wliczone lub odjęte od zysku operacyjnego.

Spółka, określone w umowie zrzeszenie osób bądź kapitału utworzone celem prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka stanowi jeden z rodzajów formy organizacyjno-prawnej, pod postacią której funkcjonują przedsiębiorstwa.

Z punktu widzenia podstawy ekonomicznej utworzenia spółki, dzieli się je na spółki: osobowe (spółki cywilne, spółki jawne, spółki komandytowe) i kapitałowe (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne).

Z punktu widzenia źródła prawa regulującego powstanie i działalność spółek: na spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) oraz spółki prawa handlowego (spółki jawne, komandytowe, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne).

Spółki prawa cywilnego są uwidaczniane w ewidencji działalności gospodarczej, podstawą ich funkcjonowania jest kodeks cywilny. Spółki prawa handlowego są umieszczane w rejestrze handlowym prowadzonym przez właściwe sądy. Podstawą ich funkcjonowania jest kodeks handlowy.

Spółka cywilna, spółka działająca na podstawie prawa cywilnego. Wspólnicy (minimum dwóch) spółki cywilnej zobowiązują się do dążenia do określonego, wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy tworzą kapitał spółki cywilnej z wniesionych przez siebie wkładów w postaci gotówki lub aportu, a później również dochodów spółki.

W spółce cywilnej nie istnieje możliwość odsprzedaży wkładu udziałowego osobom trzecim, a przyjęcie nowego wspólnika wiąże się ze zmianą w umowie spółki cywilnej. Za zobowiązania spółki cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno majątkiem spółki, jak i każdy majątkiem osobistym.

Spółke cywilną można założyć na czas nieograniczony lub na czas ograniczony w celu wykonania jakiegoś pojedynczego przedsięwzięcia. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej.

Spółka jawna, spółka działająca na podstawie prawa handlowego. Nie różni się w zasadzie od spółki cywilnej, konieczne jest natomiast jej zarejestrowanie w rejestrze handlowym oraz ścisłe przestrzeganie reguł oznaczenia firmy, czyli nazwy spółki. Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników albo nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem wskazującym na tę spółkę.

Spółki jawne najczęściej zakładane są w celu prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę.

Ze względu na koszty związane z rejestracją spółki jawnej i jej podobieństwo do spółki cywilnej tego typu forma nie istnieje w zasadzie w życiu gospodarczym. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej.

Spółka komandytowa, spółka osobowa oparta na prawie handlowym, powstała w wyniku umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Spółka komandytowa stanowi w zasadzie formę pośrednią pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi. Przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem (jak w przypadku spółek osobowych), odpowiedzialność zaś przynajmniej jednego (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu (jak w przypadku spółek kapitałowych).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka działająca na podstawie prawa handlowego. W sp. z o.o. wspólnicy odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa jedynie do wysokości swoich wkładów, tzn. nie odpowiadają majątkiem osobistym, z jednym wyjątkiem - z majątku prywatnego udziałowca sp. z o.o. mogą być egzekwowane kwoty zadłużenia, jakie ma spółka z tytułu nie płaconych podatków. Prawo nie wyznacza ani dolnej, ani górnej granicy liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być jedna osoba fizyczna lub osoba prawna.

Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru handlowego, nabywając jednocześnie osobowość prawną. Korzyścią, jaką spodziewa się osiągnąć wspólnik, jest, podobnie jak w spółce akcyjnej, dywidenda. Najważniejszymi organami spółki są zarząd oraz zgromadzenie wspólników. Ponadto umowa spółki może przewidywać powołanie komisji rewizyjnej lub rady nadzorczej (bądź obu jednocześnie), natomiast gdy liczba wspólników przekracza 50, jest obligatoryjny wymóg powołania któregoś z tych organów.

Spółka akcyjna, według prawa polskiego spółka kapitałowa utworzona w rezultacie zgromadzenia przez wspólników kapitału akcyjnego w wysokości co najmniej 100 tys. zł, pokrytego gotówką bądź aportami, dzielącego się na akcje o równej wartości nominalnej.

Akcja stanowi podstawę nabycia praw wspólnika (akcjonariusza), może mieć charakter imienny lub na okaziciela, zwykły lub uprzywilejowany co do prawa głosu, dywidendy bądź podziału majątku w razie likwidacji spółki akcyjnej.

Utworzenie spółki akcyjnej wymaga ustanowienia jej statutu w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru handlowego i jako osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Akcjonariusze osobiście nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Władzami spółki akcyjnej są: zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna.

Spółdzielnia, dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Spółdzielnia prowadzi wspólną działalność gospodarczą, społeczną lub kulturalno-oświatową w interesie swoich członków.

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Założyciele spółdzielni, których liczba nie może być mniejsza od dziesięciu osób fizycznych lub trzech osób prawnych (w spółdzielniach produkcji rolnej co najmniej pięć osób fizycznych), muszą uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów (rady nadzorczej i zarządu) - najwyższym organem jest walne zgromadzenie lub zebrania grup członkowskich (przedstawicieli). Spółdzielnia musi być wpisana do rejestru sądowego (nabywa osobowość prawną).

Wyróżnić można:

- spółdzielnie produkcji rolnej, których celem jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków

- spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych), które świadczą usługi dla rolnictwa oraz środowiska wiejskiego

- spółdzielnie pracy, których przedmiotem działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa opartego na osobistej pracy członków (w szczególności przedmiotem działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych),

- spółdzielnie pracy rękodzieła ludowego i artystycznego tworzące nowe i kultywujące tradycyjne wartości kultury materialnej

- spółdzielnie mieszkaniowe zaspokajające potrzeby mieszkaniowe członków oraz potrzeby gospodarcze i kulturalne wynikające z zamieszkiwania w spółdzielczym osiedlu lub budynku.

Spółdzielne mogą zakładać związki gospodarcze i przystępować do takich związków. Mogą również zakładać związki rewizyjne. Najwyższym organem samorządu spółdzielczego w Polsce jest kongres spółdzielczości zwoływany co cztery lata przez Krajową Radę Spółdzielczości (naczelny organ samorządu spółdzielczego). Spółdzielnie prowadzą działalność na podstawie ustawy o prawie spółdzielczym z 16 IX 1982.

Układ rodzajowy kosztów, układ strukturalny kosztów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystywany w sprawozdawczości finansowej.

Rozróżnia się w nim następujące rodzaje kosztów: amortyzację, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników (składki ZUS), koszty materiałów i energii, koszty usług obcych, koszty podróży służbowych oraz podatki i opłaty zaliczone w ciężar kosztów (np. podatek od nieruchomości, od środków transportu, opłaty skarbowe itp.).

Układ kalkulacyjny kosztów, układ strukturalny kosztów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystywany przede wszystkim do celów prognostyczno-planistycznych. Układ kalkulacyjny kosztów wyróżnia dwie podstawowe ich kategorie: koszty bezpośrednie (wykazujące bezpośredni związek z wytwarzaniem konkretnego wyrobu lub świadczeniem określonej usługi) oraz koszty pośrednie (związane z szerszym zakresem działalności przedsiębiorstwa, np. koszty zarządu).

Kalkulacja,

1) część składowa rachunkowości przedsiębiorstw, której zadaniem jest obliczanie za pomocą specyficznych metod kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji, czyli tzw. jednostkę kalkulacyjną: wyrób lub grupę wyrobów, robotę, usługę, nabyty towar, materiał, przedsięwzięcie itp.

Obliczanie to odbywa się z reguły na podstawie danych ilościowych dotyczących zużycia materiałów, czasu pracy ludzkiej, czasu pracy maszyn i urządzeń itp. W przekroju umownie ustalonych pozycji kalkulacyjnych (Układ kalkulacyjny kosztów) przedmiotem kalkulacji może być również obliczanie ceny sprzedaży, a na tej podstawie określenie jednostkowego zysku lub straty.

2) czynność kalkulowania doprowadzająca do określenia (wg powyżej określonego sposobu) kosztów jednostkowych, ceny, rentowności jednostkowej itp.

3) zestawienie kosztów jednostki kalkulacyjnej wg elementów składowych. Podstawowym zadaniem kalkulacji jest dostarczenie danych dla ustalenia cen, określanie poziomu i kontrola kosztów jednostek kalkulacyjnych oraz pomoc przy wyborze najbardziej efektywnych działań gospodarczych.

Rozróżnia się kalkulację planowaną, najczęściej w postaci tzw. kalkulacji wstępnej, i kalkulację wynikową, opartą na rzeczywistych kosztach jednostkowych wynikających z danych uzyskanych z księgowości.

Kapitał podstawowy

Ź R Ó D Ł A M A J Ą T K U F I N A N S O W E G O

Kapitały i fundusze własne

Kapitał zapasowy

Kapitał rezerwowy

Wynik finansowy netto

Zobowiązania długoterminowe

Długoterminowe pożyczki obligacje i inne papiery wartościowe

Długoterminowe kredyty bankowe

Pozostałe zobowiązania długoterminowe

Pożyczki, obligacje i papiery wartościowe

Kredyty bankowe

Zobowiązania krótkoterminowe

Zobowiązanie z tytułu dostaw i usług

Zobowiązanie z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych

Zobowiązanie z tytułu wynagrodzeń

Pozostałe zobowiązania krótkoterminowe

Fundusze specjalne

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Inne fundusze socjalne

M A J Ą T E K O B R O T O W Y

Zapasy

Materiały

Podstawowe

Pomocnicze

Paliwo

Opakowania

Półprodukty i produkty w toku

Odpady

Półprodukty

Należności i roszczenia

Produkty gotowe

Produkty w toku

Towary

Należności z tytułu dostaw i usług

Należności z tytułu podatków

Należności z tytułu z tytułu ubezpieczeń społecznych

Pozostałe należności i należności dochodzące na drodze sądowej

Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu

Udziały lub akcje własne do zbycia

Środki pieniężne w kasie

Środki pieniężne

Środki pieniężne w banku

Inne środki pieniężne

Wartości niematerialne i prawne

Wartości niematerialne

Koszty organizacji

Koszty prac rozwojowych

M A J Ą T E K T R W A Ł Y

Rzeczowy majątek trwały

Ś r o d k i

T r w a ł e

Wartości formy

Nabywane prawa majątkowe

Grunty własne

Finansowy majątek prawny

Budynki i budowle

Urządzenia techniczne

Środki transportu

Pozostałe środki trwałe

Inwestycje rozpoczęte

Udziały i akcje

Należności długoterminowe

Papiery wartościowe

Udzielone pożyczki długoterminowe

---