Doktryna ekonomiczna Keynesa.

Spis treści:

1. Wprowadzenie………………………………………………………………………....2

2. Środowisko, życie i twórczość J. M. Keynesa…………………………………………2

3. Teoria interwencjonizmu państwowego (pełnego zatrudnienia) Johna Menarda Keynes'a…………………………………………………………………………..……3

4. Popytowa teoria kształtowania się dochodu narodowego……………………………...4

5. Problem równowagi w gospodarce…………………………………………………….5

6. Zmienne zależne i niezależne w modelu Keynes'a…………………………………….5

7. Krańcowa rentowność kapitału………………………………………………………...6

8. Mnożnik inwestycyjny Keynes'a………………………………………………………7

9. Środki interwencjonizmu państwowego……………………………………………….8

10. Znaczenie teorii Keynsa………………………………………………………………..9

11. Podsumowanie………………………………………………………………………..11

12. Bibliografia………………………………………………………………………...…13

I. Wprowadzenie.

Mało jest w historii teorii naukowych, które były tak szeroko dyskutowane, tak zażarcie krytykowane i straceńczo bronione. O ile sama myśl keynesizmu została już przez większość ludzi dość dawno pogrzebana wśród stosu ksiąg dawnych myślicieli i zastąpiona przez teorie nowsze, lepsze; to w miejscu takim jak forum historyczne warto zadać pytanie - jaki wpływ wywarła teoria Keynesa na wiek XX? Jak był on duży? Wreszcie - jak go ocenić?

Keynesiści skłonni byli na sztandarach zapisywać udane zdławienie Wielkiego Kryzysu w latach 30., oszałamiający i stabilny wzrost gospodarczy w RFN, USA i Japonii aż do lat 70..

Przeciwnicy zaś oskarżają o doprowadzenie do stagflacji w latach 70. (połączona inflacja i bezrobocie), spora grupa zaś zaprzecza skuteczności wcześniejszych działań zwolenników szkoły Keynesa.

Jak więc ocenić znaczenie dla Europy od lat trzydziestych do lat sześćdziesiątych XX wieku teorii brytyjskiego ekonomisty?

II. Środowisko, życie i twórczość J. M. Keynesa.

John Maynard Keynes

John Maynard Keynes to jeden z najwybitniejszych ekonomistów w historii. Urodził się w Cambridge jako syn profesora ekonomii i filozofii. Studiował matematykę, historię oraz właśnie ekonomię. W czasie I wojny światowej był doradcą ekonomicznym rządy brytyjskiego, brał również udział w konferencji pokojowej w Wersalu. Co ciekawe, jako jeden z nielicznych był przeciwny żądaniom od Niemiec reparacji wojennych, argumentował to tym, że w przyszłości może być to wynikiem chęci rewanżu.

Po wojnie zajął się pracą w naukową jednak bez spektakularnych osiągnięć. W czasie II wojny światowej ponownie został doradcą rządu brytyjskiego, opracował nawet ciekawa koncepcję pieniądza międzynarodowego. Tzw. bankor miał być walutą, która pozwoliłaby na szybsze odbudowanie Europy ze zniszczeń wojennych, niestety, pomysł nie znalazł szerszego uznania. Głównym powodem był sprzeciw Amerykanów, którzy zauważyli szansę na zrobienia właśnie z dolara waluty światowej. Jak się okazało w pełni to się im udało, aż do końca wieku pieniądz USA dominował na rynkach światowych. Dopiero pojawienie się Euro zmieniło tą sytuację, można stwierdzić, ze koncepcja Keynesa była więc trafiona.

Jeśli chodzi o dorobek naukowy Keynesa to jest on bardzo duży. Do dziś dyskutuje się nad jego koncepcją Ogólnej koncepcji zatrudnienia, procentu i pieniądza, jako nad jedną z najwybitniejszych i dalekowzrocznych w historii gospodarki. Już w latach międzywojennych, ekonomista przewidział wiele procesów gospodarczych, które wystąpiły dopiero po jego śmierci. Jeśli chodzi o szczegóły to był on zdecydowanym przeciwnikiem liberalnego systemu gospodarczego, może właśnie dlatego często krytykowali go Amerykanie, którzy w połowie wieku skłaniali się właśnie do wolnego rynku. Główne założenia koncepcji Keynesa opierały się na proporcjonalnych podatkach w tym większych dla grup najlepiej zarabiających, obniżenia podatków dla kapitałów inwestycyjnych oraz elastyczny budżet państwa który pozwalałby na prowadzenie rządowych inwestycji tj. roboty publiczne itp.

III. Teoria interwencjonizmu państwowego (pełnego zatrudnienia) Johna Menarda Keynes'a.

W czasie Wielkiego Światowego Kryzysu Gospodarczego 1929-33 w ekonomii zachodniej panował pogląd, że gospodarka w warunkach wolnej konkurencji musiała równoważyć się automatycznie. W oparciu o prawo Say'a dowodzono, że niemożliwe są ogólne kryzysy nadprodukcji.

W latach 20-tych XX w. W wielu krajach powstały instytuty do badania przebiegu koniunktury. Najsłynniejszy istniał przy Uniwersytecie w Harvardzie. Również w Polsce w 1929r. Powstał w Warszawie Instytut Badania Koniunktur Gospodarczych i cen założony przez Edwarda Lipińskiego, w którym działali Michał Kalecki i Marek Brait. W 1928 r. Przewidywano dobrą koniunkturę gospodarczą i wbrew tym prognozom w 1929 r. Wybuchł niezwykle ostry, głęboki, kryzys gospodarczy, o światowym zasięgu. Załamały się wówczas nie tylko prognozy ale również teorie dopuszczające jedynie lokalne zaburzenia w gospodarce.

Pogorszenie sytuacji ekonomicznej zwłaszcza grup najniżej uposażonych, [wzrost] nastrojów społecznych i żądania zmiany dotychczasowej biernej polityki antykryzysowej spowodowały, że rządy niektórych państw zastosowały nowe metody oparte o aktywną rolę państwa w życiu gospodarczym. Politykę interwencyjną zastosowano w Stanach Zjednoczonych w ramach polityki „Nowego Ładu” prowadzonej przez Prezydenta Roosvelta, w Niemczech po dojściu do władzy Hitlera a we Włoszech Mussoliniego. Podejmowano wówczas próby zwiększenia globalnego zatrudnienia drogą rozwoju robót publicznych do prób zwiększenia popytu [efektywności] drogą rozszerzenia świadczeń socjalnych zwłaszcza świadczeń dla bezrobotnych, a także podjęto próby zwiększenia popytu na produkty przemysłu chemicznego i ciężkiego drogą inwestycyjnych zakupów rządowych (np. dla potrzeb wojska). Próby tej interwencyjnej polityki i efekty ekonomiczne stały się praktyczną podstawą stworzonej przez Keynes'a teorii interwencjonizmu państwowego.

Zdaniem Keynes'a tzw regulowany kapitalizm czyli sterowany przez politykę ekonomiczną państwa, może łagodzić wahania koniunkturalne i poprawić sytuację ekonomiczną całego społeczeństwa. Obok Keynesa teorię ekonomiczne głosili i inni ekonomiści m.in. Szkoła Szwedzka. Nie dochodząc jednak w większości przypadków do sformułowania ogólnej teorii takiej jaką stworzył Keynes.

Również nasz wybitny ekonomista Polski Michał Kalecki stworzył teorię zbliżoną do koncepcji Keynes'a. Kalecki jest niesłusznie uważany za ucznia Keynes'a Bo jego teoria powstawała niezależnie od teorii Keynes'a. Ma charakter oryginalny, a jego podstawowe dzieło pt. „Próba teorii koniunktury” zostało wydane w 1933 r. A więc 3 lata wcześniej aniżeli dzieło Keynes'a.

Założenia metodologiczne na jakich skupiali się wcześniejsi ekonomiści u Keynesa odchodzą w zapomnienie on skupia się na innym działaniu:

• Interesuje się badaniem wielkości zbiorczych i zagregowanych. Rozpatrywanych w skali całej gospodarki, takich jak: dochód narodowy, inwestycje, zatrudnienie, konsumpcja. Nie bada zasady postępowania poszczególnych podmiotów gospodarki ale skupia się na analizie całej gospodarki. Odmiennie niż ekonomia marginalna ujmuje typ zależności występujących w gospodarce pomiędzy wielkościami ekonomicznymi. Według kierunku marginalnego zależności te miały charakter funkcjonalny, a więc zwrotnie sprzężony i to ujęcie legło u podstaw koncepcji o samo ustalającej się równowadze w gospodarce. Natomiast według Keynes'a zależności pomiędzy wielkościami ekonomicznymi mają charakter przyczynowo skutkowy w jego modelu występują zmienne niezależne jako przyczyny i zmienne zależne skutki ponieważ istnieją tego typu powiązania (przyczynowo skutkowe) to gospodarka automatycznie nie dąży do stanu równowagi. Osiągnięcie stanu równowagi wymaga oddziaływania na zmienne niezależne, aby finalne zmienne zależne osiągały odpowiednie wielkości. Keynes skupia uwagę na analizie krótkiego okresu czasu, gdyż starał się dostarczyć środki oddziaływania antydepresyjnego, które by pomogły wyjść z kryzysu. A więc rozwiązanie bieżących problemów gospodarczych, a w krótkim okresie czasu możemy manipulować popytem.

IV. Popytowa teoria kształtowania się dochodu narodowego.

Ponieważ Keynes prowadził analizę krótkookresową przyjął założenie, że istnieje dany zasób urządzeń wytwórczych (niezmienny w badanym krótkim okresie czasu), a więc eliminuje wzrost podaży siły roboczej, wpływ inwestycji na rozszerzenie mocy wytwórczych i postęp techniczny. Keyne's zastanawia się jakie czynniki określają stopień wykorzystania aparatu wytwórczego i rozmiarów zatrudnienia. Stawia tezę, że przyczyną niepełnego wykorzystania aparatu wytwórczego i bezrobocia jest niedostateczny popyt efektywny ludności. Dla udowodnienia tej tezy rozwija „popytową teorię kształtowania się dochodu narodowego”, która głosi, że o poziomie dochodu narodowego i poziomie zatrudnienia decyduje popyt efektywny ludności składający się z wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Popyt konsumpcyjny jest względnie ustabilizowany, jego wahania nie przekraczają 20%, natomiast wahania popytu inwestycyjnego są poważne bo zmiany inwestycji brutto dochodzą nawet do 80% wyjściowego poziomu, stąd wyciąga wniosek, że główną przyczyną zmian w poziomie dochodu narodowego i zatrudnienia są wahania popytu inwestycyjnego i ponieważ Keynes prowadzi analizę krótkookresową to bada jedynie popytowe efekty inwestycji, a więc im wyższe inwestycje, tym wyższe zatrudnienie, wyższe dochody i popyt ludności, wyższy dochód narodowy i pełniejsze wykorzystanie mocy wytwórczych. Przesłanką tego rozumowania jest założenie że istnieje dany zasób urządzeń wytwórczych, a wyższy popyt umożliwia pełniejsze jego wykorzystanie. Keynes nie bada natomiast podażowego efektu inwestycji, a więc wpływu inwestycji na rozszerzenie zdolności wytwórczych, a więc wzrost produkcji, wzrost podaży. Analiza ta wykracza poza krótki okres czasu i dotyczy długookresowej równowagi.

V. Problem równowagi w gospodarce.

Jest to problem pomiędzy, globalną podażą i globalnym popytem. Keynes odrzuca twierdzenia ekonomii materialnej, że w warunkach wolnej konkurencji gospodarka automatycznie dąży do stanu równowagi i osiągnięcie stanu równowagi oznacza pełne wykorzystanie pracy i kapitału. W stanie równowagi wg Keynes'a może mieć miejsce bezrobocie i niepełne wykorzystanie aparatu wytwórczego i żadne siły nie gwarantują stanu idealnej równowagi. Podważa prawo rynków Say'a, że oszczędności ludności niosą w całości przeznaczane na zakupy rynkowe, że są akumulowane, gromadzone.

Czynnikiem, który decyduje o osiągnięciu stanu równowagi w gospodarce jest realizacja ex-ante tj. na początku danego okresu działalności gospodarczej równości pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami. Do tego wniosku doszedł w następujący sposób:

Istnieją 2 sposoby określenia dochodu narodowego:

• Dochód narodowy jest sumą konsumpcji i oszczędności

Y=C+S

• Dochód narodowy jest sumą konsumpcji i inwestycji

Y=C+I

Ponieważ w obu określeniach występuje dochód i konsumpcja i są identyczne to w warunkach równowagi oszczędności równają się inwestycjom czyli:

C+S=C+I

S=I

Zakłócenie, zachwianie prowadzi do wystąpienia stanów nierównowagi w gospodarce gdy I jest większe od S to rośnie popyt (popyt jest większy od podaży) to ma miejsce ożywienie. Gdy natomiast S>I to podaż jest większa od popytu ma miejsce depresja.

VI. Zmienne zależne i niezależne w modelu Keynes'a.

Keynes wyróżnia 5 zmiennych zależnych i 3 zmienne niezależne

Zmienne zależne:

1. Dochód narodowy

2. Zatrudnienie

3. Konsumpcja

4. Inwestycje

5. Oszczędności

Zmienne niezależne:

1. Psychologiczna skłonność do konsumpcji

2. Krańcowa rentowność kapitału

3. Stopa procentowa

Ad 1 Decyduje o popycie konsumpcyjnym, a dwie pozostałe o popycie inwestycyjnym. Powiązanie pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi można przedstawić na schemacie:

Ad2/3 Keynes ujmuje zmienne niezależne psychologicznie. Skłonność do konsumpcji psychologicznie jako właściwą danej jednostce skłonność do wydawania określonej jednostki własnego dochodu. Prawem psychologicznym jest, że w miarę wzrostu dochodów relatywnie maleje skłonność do konsumpcji

,
, która mówi jaka część dochodów została przeznaczona na powiększenie konsumpcji

VII. Krańcowa rentowność kapitału.

Czyli rentowność krańcowych ostatnich wydatków [kapitału] również związana jest z prawem psychologicznym Keynesa. Przedsiębiorcy podejmują najbardziej rentowne lokaty, dlatego też nowe inwestycje zależą od rentowności krańcowych lokat inwestycyjnych, czyli spodziewanego zysku.

O popycie inwestycyjnym (wydatkach) decyduje porównanie krańcowej rentowności kapitału ze stopą procentową. Dopóki krańcowa rentowność kapitału jest wyższa od stopy procentowej to przedsiębiorstwu opłaca się pożyczać pieniądze (i inwestować). Dzieje się tak do momentu zrównania się krańcowej stopy procentowej. Stopa procentowa również związana jest z prawem psychologicznym. Ludzie wolą trzymać swój majątek w formie płynnej a nie zamrożonej w inwestycjach i dlatego należy obniżać stopę procentową, co zachęci przedsiębiorstwa do realizacji inwestycji.

VIII. Mnożnik inwestycyjny Keynes'a.

Służy do bliższego badania związków pomiędzy inwestycjami a przyrostem dochodu narodowego. Sformułował go Keynes pod wpływem mnożnika zatrudnienia opracowanego przez ekonomistę angielskiego F.Kahna. Mnożnik zatrudnienia ukazuje, że w razie wystąpienia bezrobocie jest konieczne, żeby państwo zatrudniło wszystkich przy robotach publicznych. Każdy przyrost zatrudnienia przy robotach publicznych powoduje wzrost społecznego popytu, głównie konsumpcyjnego, dla zaspokojenia którego konieczne jest zwiększenie zatrudnienia i produkcji w działach wytwarzających te dobra. Mnożnik zatrudnienia to stosunek zatrudnienia początkowego związanego z robotami publicznymi do ogólnego przyrostu zatrudnienia w gospodarce. Jego wysokość zależy od krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji. W miarę wzrostu krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji
rośnie mnożnik zatrudnienia

Mnożnik zatrudnienia ma wzór:

Przykład

Robotnicy zatrudnieni przy robotach publicznych zarabiają 1000 zł. Na konsumpcję przeznaczają 900 zł

Oznacza to, że zatrudnienie całkowite wzrosło 10-cio krotnie w stosunku do zatrudnienia początkowego związanego z robotami publicznymi.

W oparciu o mnożnik zatrudnienia Keynes formułuje mnożnik inwestycyjny.

Punktem wyjścia jest następujące rozumowanie:

- Dochód narodowy

- przyrost dochodu narodowego

- mnożnik inwestycyjny

- przyrost inwestycji

- inwestycje

mnożnik inwestycyjny, który wskazuje o jaką wielokrotną wzrośnie dochód narodowy w przypadku realizacji nowych inwestycji

Wyprowadzenie:

ponieważ Y=C+I to

- krańcowa psychologiczna skłonność do konsumpcji

Mnożnik inwestycyjny podobnie jak i mnożnik zatrudnienia zależy od krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji

Przykład

Krańcowa psychologiczna skłonność do konsumpcji kształtuje się na poziomie

i np. wydatek inwestycyjny w kwocie 100 mln. Spowoduje wzrost dochodu narodowego o 300 mln i procesy te występują w gospodarce

IX. Środki interwencjonizmu państwowego.

Keyns odchodzi od założeń ekonomii liberalnej przechodzi na pozycję interwencjonizmu państwowego. Środki polityki ekonomicznej państwa zalecane przez Keynsa dzieli się na: pośrednie i bezpośrednie, w zależności od stopnia zaangażowania się państwa w działalność gospodarczą. Państwo stosując te środki stara się wpłynąć na przebieg koniunktury.

Do środków pośrednich zalicza:

1. manipulowanie stopą procentową,

2. zalecenia przeprowadzenia zmian w sferze podziału.

Ad 1 Manipulowanie stopami procentowymi - polityka ta powinna iść w kierunku obniżenia stopy procentowej albo drogą obniżania stopy dyskontowej albo zwiększenia ilości pieniądza w obiegu. W ten sposób zwiększy się różnica pomiędzy krańcową rentownością kapitału a stopą procentową na korzyść rentowności kapitału, dlatego inwestycje stają się bardziej opłacalne.

Ad 2 Zalecenia przeprowadzenia zmian w sferze podziału - środek ten zakłada wprowadzenie progresywnego opodatkowania wysokich dochodów i przeznaczenie uzyskanych w ten sposób środków na świadczenia socjalne głównie na zasiłki dla bezrobotnych.

Zdaniem Keynsa w okresie kryzysu środki pośrednie mogą okazać się niewystarczające aby ożywić gospodarkę, wówczas państwo powinno wystąpić w roli bezpośredniego inwestora prowadząc roboty publiczne (czyli roboty państwowe). Według Keynsa inwestycje te mogą mieć charakter inwestycji społecznie użytecznych (np. budowa infrastruktury gospodarczej lub budynków użyteczności publicznej) lub społecznie nieużyteczne (np. kopanie i zasypywanie dołów). Z punktu widzenia społecznego inwestycje społecznie nieużyteczne nie są stratą, gdyż pracującym daje się zatrudnienie, przez co państwo przyczynia się do wzrostu dochodów i popytu ludności zwłaszcza konsumpcyjnego dla zaspokojenia którego możliwe staje się zwiększenie zatrudnienia i produkcji w działach wytwarzających te dobra, ożywia to gospodarkę (ujęcie to nie uwzględnia aspektu moralnego).

Roboty publiczne winny być finansowane z długu publicznego. Państwo emituje obligacje państwowe, które sprzedaje albo ludności (ściągając w ten sposób oszczędności społeczeństwa i obraca nimi), albo w systemie bankowym sprzedaje bankom, a banki wypuszczają dodatkowy pieniądz na rynek. Keyns odrzuca pogląd, że gdy banki wykupują obligacje wzrost pieniądza w obiegu musi wywoływać zjawisk inflacyjnych.Tłumaczy to tym, że wzrostowi pieniędzy w obiegu i wzrostowi popytu tą drogą odpowiada wzrost podaży tych towarów, które dotychczas leżały w magazynach. Kolejnej emisji pieniądza towarzyszyć będzie pełniejsze wykorzystanie mocy wytwórczych, a więc wzrostowi popytu będzie odpowiadać wzrost podaży i nie pojawią się zjawiska inflacyjne. Zjawiska inflacyjne i inflacja wystąpią dopiero wówczas gdy emisja pieniądza i jego ilość na rynku natrafią na barierę wykorzystania mocy wytwórczych. Wówczas na skutek niemożliwości szybkiego dostosowania podaży do popytu wystąpią procesy inflacyjne w gospodarce. Ujawni się nadmiar pieniądza we wzroście cen.

X. Znaczenie teorii Keynsa.

Keyns powraca do analizy w skali makroekonomicznej, ponieważ bada wielkości globalne, zbiorcze w skali całej gospodarki, od których odeszła ekonomia marginalna. Keyns rozwija popytową teorię kształtowania się dochodu narodowego, która tłumaczy związek pomiędzy dochodem narodowym a popytem efektywnym społeczeństwa, zwłaszcza popytem inwestycyjnym. Keyns przedstawił szereg prawidłowości gospodarki kapitalistycznej, z których najważniejsza jest teza, że w krótkim okresie czasu o sytuacji w gospodarce decyduje popyt inwestycyjny.

Pewnym brakiem teorii Keynsa jest psychologiczna analiza zmiennych niezależnych w modelu Keynsa. Keyns tłumaczy niedostatek popytu konsumpcyjnego wzrostem oszczędności w miarę wzrostu dochodów. Nie bada natomiast podziału, a więc wpływa istniejących stosunków własności na popyt konsumpcyjny. Niedostatek popytu inwestycyjnego wiąże się z przeinwestowaniem gospodarki co powoduje, że w poważny sposób obniżyło krańcową rentowność kapitału.

Keyns nie analizował roli monopoli w gospodarce, których polityka (zwłaszcza cenowa) ogranicza w znacznym stopniu procesy inwestycyjne. Niemniej teoria Keynsa ma przełomowy charakter w dotychczasowych rozważaniach na temat roli państwa w gospodarce.

Teoria Keynsa pomimo, że jest analizą krótkookresową mającą charakter statyczny, to stała się punktem wyjścia badań dynamicznych czyli długookresowych.

Badania dynamiczne - długookresowe - podejmują one problem zmian wielkości ekonomicznych w czasie w kolejno po sobie następujących okresach. Obejmują problemy wzrostu i rozwoju gospodarki (pod pojęciem wzrostu gospodarczego rozumie się dodatnie zmiany ilościowe określonych wielkości ekonomicznych takich jak: dochód narodowy, zatrudnienie, inwestycje). Przyjmuje się tu założenie, że zmiany te nie wywołują zmian w stosunkach własności (stosunkach produkcji) i strukturze klasowej.

Rozwój gospodarczy - jest pojęciem szerszym, analizuje zmiany nie tylko parametrów ilościowych w gospodarce, ale również wywołane nimi zmiany parametrów jakościowych uwarunkowanych stosunkami produkcji.

Narzędzia badań dynamicznych - do najistotniejszych czynników zajmujących się badaniem dynamicznym zalicza się:

1. zdynamizowany mnożnik inwestycyjny;

2. zasada przyśpieszenia czyli akcelerator;

3. supermnożnik;

4. współczynnik kapitału.

Ad.1 Zdynamizowany mnożnik inwestycji

Dwaj ekonomiści pochodzący ze Stanów Zjednoczonych Sam Nelson oraz Clark, zajmowali się analizą funkcjonowania mnożnika inwestycyjnego w długim okresie czasu. Doszli do wniosku, że stosując ten rodzaj mnożnika w długim okresie czasu, należy przyjąć że nie będzie on miał wartości stałej, gdyż jego wysokość jest ściśle uzależniona od krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji. Dodatkowo stwierdzili, że wydatki związane z inwestycjami nie występują w sposób jednorazowy, tylko rozkładają się w czasie. Założyli oni constans wydatków przypadających na inwestycje z okresu na okres i analizowali ich wpływ na wielkość dochodu narodowego. W pierwszym etapie prędkość wzrostu dochodu narodowego, jest dość wysokie, gdyż związane jest z wydatkami inwestycyjnymi. Następne etapy przynoszą osłabienie szybkości wzrostu, które stopniowo spada, aż do momentu kiedy ustala się na całkowicie nowym, lecz podwyższonym poziomie. W celu zachowania wysokiego poziomu dochodu narodowego, koniecznie są ciągłe inwestycje, gdyż tylko w ten sposób jest możliwe zatrzymanie korzystnej koniunktury, w przeciwnym wypadku osiągnięty pozom obniży się do wartości wyjściowej. W celu zachowania korzystnego tempa rozwoju, należy z roku na rok produkować coraz więcej. Ten typ rozważań przynosi całkiem nowe rozwiązania, oraz przekształca niektóre teorie Keynsa. Według Keynsa aby zachować równowagę krótkookresową było zachowanie jednakowego poziomu dla inwestycji oraz oszczędności, natomiast gdy występuje przewaga inwestycji nad oszczędnościami, występuje wtedy równowaga dynamiczna. W związku z tym nie wystarczy istnienie procesów tezauryzacyjnych, lecz wymagane są procesy detezauryzacyjne, których zadaniem jest z gromadzonych wcześniej oszczędności stworzyć kapitał, który będzie bodźcem do tworzenia nowych inwestycji. W ten sposób dochód narodowy będzie wzrastał oraz powstaną całkiem nowe inwestycje oraz miejsca pracy.

Ad.2 Zasada przyśpieszenia - czyli akcelerator - ten typ założeń skonstruował R. Harrod, przedstawiając ją jako odwrotność mnożnika inwestycyjnego, wykazując swoistego rodzaju zależności zachodzące pomiędzy zmianą dochodu narodowego, a zmianą popytu inwestycyjnego, przyjmując że posiadane moce produkcyjne są w pełni wykorzystane. Zasada przyśpieszenia prezentowana jest w dwóch postaciach: ilościowym oraz czasowym.

Postać ilościowa ukazuje iż amplituda zmian popytu inwestycyjnego jest znacznie większa niż zmiany popytu konsumpcyjnego.

Postać czasowa prezentuje natomiast wyprzedzenie czasowe, na którym opiera swoje działanie, to znaczy należy przewidywać zmiany jakie zachodzą w popycie konsumpcyjnym i wtedy przygotować odpowiednio bazę produkcyjną. Jednym słowem skutek powinien wyprzedzić przyczynę.

Tego typu prezentowana teoria jest zależna od wytrzymałości maszyn produkcyjnych. Wraz z wydłużaniem się czasu użytkowania urządzeń wzrasta stopa przyspieszenia. Tego typu zasada działa tylko w momencie zmiany tempa dochodu narodowego, gdy w czasie t₁ wzrost wynosi 10% w odniesieniu do stopy która wynosi 0%, zasada przyśpieszenia natomiast działa w czasie t₂ kiedy to stopa wzrostu dochodu trzymuje się na wysokości 10% wtedy właśnie przyśpieszenie przestaje działać. Działa ona zarówno przy przyśpieszeniu jak i przy zwolnieniu, gdzie przy zwolnieniu spada popyt inwestycyjny nawet kilkakrotnie.

Ad.3 Supermnożnik - opiera swoje działanie na scaleniu mnożnika inwestycyjnego oraz przyspieszenia w celu bliższej analizy cyklów koniunkturalnych. W fazie aktywnego działania zwiększenie inwestycji prowadzi do wzrostu dochodu narodowego, co w konsekwencji daje efekt przyśpieszenia. Te działanie można interpretować jako kolejny wzrost inwestycyjny, co pociąga za sobą dalszy wzrost dochodu narodowego oraz niesłabnące przyspieszenie. Jednak niewielki spadek dochodu narodowego, może spowodować aby mnożnik inwestycyjny wraz z przyśpieszenie diametralnie zaczęły spadać. Tego typu działania mogą w konsekwencji spowodować powstanie kryzysu gospodarczego.

Ad.4 Współczynnik kapitału - celem działalności tego współczynnika jest badanie efektów podażowych danych inwestycji, a mianowicie rozwój zdolności produkcyjnych przy założeniu iż moce wytwórcze są w pełni wykorzystane. Współczynnik kapitału określa jaki kapitał jest niezbędny aby rozszerzyć moce produkcyjne w celu zwiększenia dochodu narodowego o jednostkę. Według Harroda jest to zależność zachodząca pomiędzy nakładami inwestycyjnymi a przyrostem dochodu narodowego (C=I/DY). Wielkość współczynnika jest zależna od zmian w relacji jakie zachodzą pomiędzy technicznym wyposażeniem pracy, a wydajnością pracy. Zmiany, które następują w tym stosunku związane są przede wszystkim z rodzajem postępu technicznego. W momencie kiedy typ postępu jest określany jako kapitałochłonny, to znaczy w momencie kiedy wyposażenie pracy wzrasta w większym tempie niż wydajność to wtedy współczynnik kapitału rośnie. Natomiast przy występowaniu typu kapitałooszczędnego, to znaczy w momencie kiedy techniczne wyposażenie rośnie znacznie wolniej niż wydajność to wtedy współczynnik maleje. Współczynnik jest stały w momencie kiedy postęp techniczny jest neutralny.

Wzrost zrównoważony i teoria z nim związana - w bardzo szybkim tempie rozwinęła się po II wojnie światowej. Do reprezentantów tej teorii zalicza się: Harroda, Robinsona, Kaldora oraz Amerykanina Domara.

XI. Podsumowanie.

Pojawienie się w systemie społeczno-gospodarczym nowych zjawisk (monopolizacja gospodarki, pogłębiające się kryzysy) sprawiło, że ich interpretacja wymagała nowych, odmiennych od założeń szkoły neoklasycznej, narzędzi badawczych. Rozwija się ekonomia dobrobytu z tezą, że wolność gospodarcza nie zapewnia maksimum dobrobytu społecznego i dopuszczająca działalność interwencyjną państwa w celu jego optymalizacji. Twórcą tego kierunku jest A.C. Pigou. Powstaje teoria niedoskonałej konkurencji, której przedstawicielami są m.in. J.V. Robinson (1903-1986) oraz E. Chamberlin (1899-1967).

Prawdziwą opozycją w stosunku do kanonów neoklasycznych jest teoria J.M. Keynesa (1883-1946). Ukazanie się w 1936r. jego głównego dzieła pt. „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” spowodowało prawdziwy przewrót teoretyczny, zwany od nazwiska autora „rewolucją keynesowską”. Keynes sprowadza neoklasyczny system teoretyczny do marginalnego przypadku równowagi przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Negując ten system tworzy teorię ogólną obejmującą stany równowagi makroekonomicznej różnym stopniu wykorzystania potencjału produkcyjnego. O stopniu wykorzystania potencjału produkcyjnego decyduje popyt efektywny. Jego wielkość, składniki oraz czynniki określające zachowanie tych komponentów czyni Keynes centralnym problemem swoich rozważań. Zrywa z prawem Saya. Zastępuje związek między poszczególnymi zjawiskami gospodarczymi (charakterystyczny dla neoklasycznych koncepcji równowagi) związkiem przyczynowym. Pewne elementy procesu gospodarowania traktuje jako dane, inne jako zmienne niezależne, określające zmienne zależne. Te wielkości gospodarcze oraz związek między nimi są rozważane w skali makroekonomicznej. Zrywa więc z indywidualizmem metodologicznym. Obszarem badań stają się nie poszczególne podmioty gospodarcze, ale makroekonomiczne warunki produkcji i realizacji. Keynes postuluje o konieczność włączenia zjawisk pieniężnych do analizy rzeczywistego przebiegu procesów gospodarczych. Podkreśla, że sytuacja na rynku pieniężnym ma wpływ na rozmiary działalności gospodarczej na wielkość dochodu narodowego.

Keynes wykazuje, że siły tkwiące wewnątrz systemu nie mogą zapewnić stanu równowagi przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej i zasobów kapitałowych, stanu, w którym poziom dochodu narodowego osiąga maksimum. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest niedostateczny popyt. Potrzebny jest więc czynnik zewnętrzny, który mógłby przeciwdziałać temu brakowi popytu rodzącemu przewagę oszczędności nad inwestycjami. Tę funkcję stymulatora popytu może i powinno spełniać państwo. Instrumenty, jakie Keynes proponuje państwu w celu przeprowadzenia tego przedsięwzięcia, są różnorodne: począwszy od działań na rzecz obniżenia stopy procentowej, przez zwiększenie opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym zwiększeniu świadczeń społecznych na rzecz grup najniżej uposażonych, a skończywszy na inwestycjach finansowych z długu publicznego. Keynes, zdając sobie sprawę z tego, że propozycja ingerencji państwa może być interpretowana jako zamach na indywidualizm, wyraża przekonanie, że proponowane przez niego środki wynikają z teoretycznego imperatywu, więc ich zastosowanie jest konieczne.

Zawarte w pracach Keynesa tezy wywarły i nadal wywierają ogromny wpływ na teorię ekonomii. Keynesizm nie jest jednak nurtem jednorodnym. Możemy w nim wyróżnić neokeynesizm i postkeynesizm. Neokeynesizm jest kontynuacja tzw. syntezy neoklasycznej. Synteza neoklasyczna polegała na wmontowaniu makroekonomicznych tez Keynesa w system równowagi ogólnej. Głównymi przedstawicielami tego nurtu są tacy wybitni twórcy, jak J.R. Hicks, P.A. Samuelsin, F. Modigliani, J. Tobin.

Neokeynesiści bywają niekiedy określani keynesistami w analizie krótkookresowej i monetarystami w analizie długookresowej. Uważają, że w krótkim okresie ceny (także płace) są względnie sztywne, tzn. reagują na zmiany popytu wolniej niż wielkości realne (poziom zatrudnienia, produkcja). W krótkim okresie spadek popytu globalnego musi spowodować recesję. Rząd powinien więc prowadzić politykę stabilizacyjną.

Polityka stabilizacyjna powinna opierać się przede wszystkim na instrumentach polityki fiskalnej. Wpływają one bezpośrednio na wielkość popytu, powodując większą skuteczność polityki stabilizacyjnej. W przypadku polityki pieniężnej ta droga jest dłuższa i mniej pewna. Stosując instrumenty polityki pieniężnej można wpływać na wysokość stopy
procentowej i dopiero za jaj pośrednictwem na popyt.

13. Bibliografia.

1. Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Tex, Warszawa 1996:

2. Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia tom 2, PWE, Warszawa 1993

3. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, PWN, Warszawa 1996

4. M. Blaug.: Teoria ekonomii, ujecie retrospektywne, PWN, Warszawa 2002

5. Landreth H., Colander C.: Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 2005

zatrudnienie

Dochód Narodowy (DN)

Konsumpcja (C)

zatrudnienie

Oszczędności (S)

Inwestycje (I)

Krańcowa rentowność kapitału

Stopa procentowa

Psychologiczna skłonność do konsumpcji

Zmienne zależne

Zmienne niezależne

14

---