DOKTRYNY EKONOMICZNE Egzamin: 6 lutego 10.30 w A16

2/10/2012

WPROWADZENIE
2 sposoby walki z kryzysem:
a) Europa - cięcia budżetowe
b) USA - ogromne inwestycje w gospodarkę celem jej ożywienia

Bank centralny zapowiada nowe rozwiązanie - praktycznie nieograniczony skup obligacji krajów zagrożonych upadkiem.
EBC stworzony na wzór Bundestagu - transparentny i niezależny, tego typu inwestycje wywołały zarzut niezgodności z prawem. Obszedł przepis informując, że obligacje skupowane będą z rynku wtórnego, nie pierwotnego, co bezpośrednio nie finansuje deficytu.
-> Sprzeciw Niemiec - doprowadzi to do ogromnej inflacji, Niemcy największym płatnikiem netto UE.
USA ma historyczną obsesję związaną z bezrobociem (Wielki Kryzys - 15 mln), Niemcy z inflacją (lata 20. Republika Weimarska). Inflacja euro przyniesie za sobą inflację dolara i ogromny krach (rezerwt Chin w amerykańskich dolarach)

Bezrobocie w Hiszpanii, Grecji - ok.25%

OKRES PREKLASYCZNY

STAROŻYTNOŚĆ I ŚREDNIOWIECZE
- nie powstała jeszcze ekonomia jako nauka - badania były osadzone na gruncie etyki, moralizatorstwa, głównymi przesłankami uczciwość, sprawiedliwość, rady zamiast obiektywizmu, raczej opis, jak powinno być, niż jak jest;
- brak upowszechnienia się koncepcji zarabiania na życie po to, by poprawić swój byt, ze względu na ustrój, który implikował istnienie grup społecznych takich, jak niewolnicy w starożytności , czy ustrój feudalny w średniowieczu;
- nie pojawiła się instytucja rynku jako mechanizmu spajania społeczeństwa i gospodarki - istotą rynku jest swobodny przepływ czynników produkcji (praca, kapitał, ziemia) -> rynek nie mógł się wykształcić aż do XV wieku - upadku systemu feudalnego. Kształtował się aż do XVII wieku, kiedy zaczął funkcjonować jako instytucja.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE KSZTAŁTOWANIU SIĘ RYNKU:
1. Powstawanie samodzielnych organizmów politycznych (władcy robili wszystko, aby organizm państwowy był silniejszy, bogatszy od innych).
2. Odkrycia geograficzne (tania siła robocza, surowce, złoto).
3. Zanik ducha religijności (reformacja i protestantyzm - zmiana podejścia do pieniądza, osiąganie zysku przestaje być niemoralne, gloryfikacja pracy i zapłaty).
4. Zmiany materialne (ośrodki miejskie, drogi, możliwość wymiany)
5. Rozwój technik księgowania (znane już w XII wieku w Wenecji, ale rozpowszechnione w XVII wieku)
6. Wynalazki (kompas - wyprawy, wiatrak, zegar, prasa drukarska, proch)

Pojawienie się HOMO OECONOMICUS - człowiek gospodarujący, jednostka egoistyczna charakteryzująca się dążeniem do maksymalizacji korzyści, patrząca na świat przez pryzmat własnych potrzeb. (Od XV wieku reprezentowany przez kupców i handlowców - wzrost znaczenia tych grup społecznych, pojawiają się w otoczeniu monarchy potrzebującego rad).

MERKANTYLIZM (mercanto -kupiec)
- Partykularne interesy kupców mających największy wpływ na monarchę.
- Niezwykle agresywny interwencjonizm państwowy: przywileje dla obiecujących regionów, np. podatkowe. Cła zaporowe. Niesamowicie silne monopole państwowe. Pozwolenie monarchy niezbędne by korzystać ze szlaku

ZAŁOŻENIA:
- Bogactwo = czynniki nominalne - pieniądz, kruszec stanowi o bogactwie
- Całość bogactwa na świecie jest ograniczona, należy zdobyć kruszec z innych krajów.
- DOKTRYNA DODATNIEGO BILANSU HANDLOWEGO - powinno się go osiągnąć z każdym narodem. Dopiero potem uznano, że liczy się efekt netto - dozwolona jest ujemny bilans z krajami, z których ściągamy surowiec, który sprzedajemy drożej.
-> INFLACJA związana ze zbyt dużą ilością kruszcu.

1569 - Jean Bodin jako pierwszy opisuje zależność między wzrostem poziomu kruszcu a wzrostem poziomu cen we Francji.

1690 - John Locke dodaje do teorii Bodina trzeci element - prędkość obiegu pieniądza w gospodarce.

1752 - David Hume - Traktat o pieniądzu - fundament ilościowej teorii pieniądza (nazwanej tak z czasem).Cenowy mechanizm przepływu pieniądza kursowego - nie da się utrzymać w długim okresie doktryny dodatniego bilansu handlowego.

Jak to działa:
Kraj A eksportuje dobra do kraju B. Z kraju B do kraju A napływa kruszec. Poziom cen w kraju A rośnie. Dobra i usługi z kraju B stają się relatywnie tańsze więc kraj A je importuje, kruszec przepływa do kraju B, gdzie ceny zaczynają rosnąć.
Poziom cen rośnie wraz ze wzrostem ilości pieniądza aż do czasu ustalenia ceny i ilości równowagi.

ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA (1923)
MV Ξ PT
M - ilość pieniądza, V- prędkość obiegu pieniądza
P - poziom cen wymienianych dóbr, T - ilość transakcji

Wniosek:
a) w długim okresie zmiany podaży pieniądza (jego ilości w obiegu) będą wywoływały wprost proporcjonalny wzrost poziomu cen. TYLKO EFEKT NOMINALNY, M -> P
b) w krótkim okresach przejściowych zmiany podaży pieniądza mogą mieć wpływ na stronę realną (produkcja, zatrudnienie), M->T
Ci, który twierdzą, że także w długim okresie M->T, mówią o tym, że pieniądz jest nieneutralny - może pobudzić sektor realny.

SKUTKI MERKANTYLIZMU:
- Anglia - rewolucja przemysłowa i budowa potęgi
- Francja - kryzys gospodarczy ze względu na zignorowanie rolnictwa, stagnacja i recesja.
-> sprzeciw intelektualny wobec merkantylizmu - FICJOKRATYZM.

FIZJOKRATYZM (1750-1780, Francja, François Quesnay)

Założenia:
- jedyną efektywną działalnością jest rolnictwo
- największym bogactwem jest ziemia

2 rewolucyjne idee:
1) Quesnay: zwarta wizja funkcjonowania całej gospodarki - istnienia rynków i sektorów, które wzajemnie na siebie oddziałują. Podzielił społeczeństwo na 3 powiązane grupy, między którymi dochodzi do przepływu dóbr i pieniądza. Jeśli coś będzie działo się w jednej z grup, odbije się na pozostałych.
2) Pomysł, zgodnie z którym istnieje na świecie naturalny porządek, który jest najlepszy z możliwych, którego nie powinniśmy korygować. Naturalnie, obiektywne siły - siły popytu i podaży, mechanizmy rynkowe gwarantujące najlepsze wyniki działając bez ingerencji. Każdy z podmiotów powinien osiągać najwyższe, możliwe korzyści jednostkowe, przyniesie to korzyść dla ogółu.

LESEFERYZM - pozostawienie wszystkiego samemu sobie. Państwo ma zagwarantować ustawodawstwo, bezpieczeństwo i umożliwić samodzielne, egoistyczne działanie.

ADAM SMITH - Badania nad naturą i przyczyną bogactwa narodów (1776)
Szkot, zetknął się z fizjokratami + własne przemyślenia
* całościowa wizja gospodarki
* niewidzialna ręka rynku
Narodziny ekonomii jako nauki. (Wcześniej badania fragmentaryczne, dotyczące niewielkich fragmentów gospodarki, oparte na błędnym rozumowaniu jej funkcjonowania).

10/10/2012

SZKOŁA KLASYCZNA

ADAM SMITH
Podstawowe założenia i motywy wykorzystywane w modelu Smitha:
- metoda dedukcji (charakterystyczna dla całej szkoły klasycznej) - od ogółu do szczegóły, wnioski z ogólnych tendencji ;
- opis historyczny - wszystkie badania należy osadzać w konkretnym kontekście
(w Bogactwie narodów mnóstwo przykładów, historyjek np. szkodliwość monopolu na postawie kampanii wschodnio-indyjskiej);
- charakter kontekstowy modelu;
- obiektywne prawa ekonomiczne - swobodna gra sił popytu i podaży - „niewidzialna ręka rynku”, dobrowolne decyzje podejmowane przez homo oeconomicus (zapewnione przez rynki konkurencyjne i leseferyzm);
- Homo oeconomicus;
- rynki konkurencyjne;
- leseferyzm

Cel ekonomistów: odpowiedź na pytanie, co decyduje o tym, że dany kraj jest bogaty.
Merkantyliści - czynnik nominalny (kruszec)
Fizjokraci - czynnik realny w postaci ziemi

Adam Smith: zwolennik ilościowej teorii pieniądza, pieniądz jest tylko , o bogactwie świadczy czynnik realny - produkcyjność pracy - strumień dóbr wytworzony przez dane społeczeństwo w danym okresie. W definicji tej zauważa się brak uwzględnienia usług.
Podział pracy:
a) produkcyjna - daje w efekcie namacalne dobra
b) nieprodukcyjna - usługi.

Społeczeństwo dzieli na 3 klasy:
- kapitaliści (przedsiębiorcy)
- robotnicy
- ziemiaństwo - krytyka stylu życia mieszczaństwa. Właściciele ziemscy mają majątki, które trwonią na zupełnie nieprodukcyjne usługi - lokal, krawiec, nauczyciel. Ma to na celu wyłącznie określony styl życia, nie ma to na celu zwiększenia bogactwa narodów.

Bogactwo narodu
Zależy od 2 czynników:
a) siła produkcyjna pracy,
zależy od podziału pracy
(Przykład manufaktury produkującej szpilki, gdzie każdy pracownik wykonuje wszystkie etapy sam, może wykonać dziennie 20 sztuk. Właściciel dokonuje podziału pracy i każdy robotnik zostaje przydzielony do jednej czynności, firma jest zdolna wyprodukować 4800 szpilek na pracownika. Smithowi działa to na wyobraźnie i chce wprowadzić takie rozwiązanie w każdej dziedzinie produkcji. Doprowadzamy do dehumanizacji pracownika, bogactwo narodów dobrem nadrzędnym)
Podział pracy zależy od:
1) rozległość rynku - zależy od akumulacji kapitału
2) akumulacja kapitału
b) relacja między pracą produkcyjną, a nieprodukcyjną,
zależy od akumulacji kapitału

W efekcie wszędzie dochodzimy do akumulacji kapitału - jest to nic innego, jak oszczędności. Oszczędzanie w 3 opisanych grupach społecznych:

1. Robotnik - w XVIII wieku ma otrzymywać płacę na poziomie minimum biologicznego.

Żelazne/spiżowe prawo pracy - ne ma sensu podnosić robotnikom płacy, bo poprawia się ich byt materialny, przez co szybciej się mnożą i zwiększa się podaż pracy, cena towaru, którego podaż jest za duża spada (do minimum biologicznego). Błędne koło.
Prawo antycypowane przez Smitha i innych klasyków.

2. Ziemianie - mogą oszczędzać, ale wolą trwonić majątek na nieprodukcyjne usługi.

3. Kapitaliści - jedyna grupa, która może oszczędzać i to robi. Tym punktem Smith odpiera ataki rodzącego się socjalizmu. Kapitaliści powinni zarabiać najwięcej bo jako jedyna grupa mogą akumulować kapitał. Nierówności dochodowe są jak najbardziej uzasadnione (chociaż różnice ogromne).Kapitaliści oszczędzają by inwestować

Ciąg kauzalny: oszczędności wyznaczają inwestycję. Kapitaliści nie oszczędzają po to, by mieć.
Szkoła klasyczna: oszczędności = inwestycje. Inwestycje umożliwiane są przez wolne rynki i leseferyzm.

4 cechy podatków wg Smitha:
- pewność (określoność) opodatkowania - określona wyraźnie wysokość podatków;
- równość;
- taniość - podatek może być nieoszczędny z tytułu wysokości kosztów poboru, działalności poborców podatkowych, konfiskat i kar pieniężnych;
- dogodność - pobierane, gdy płatnik ma z czego zapłacić.

DAVID RICARDO
1815 - Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania
właściciel ziemski, członek parlamentu (wypowiada się przeciwko swoim interesom)

Sytuacja w Anglii: wzrost gospodarczy powoduje postrzeganie Anglii jako fabryki świata. Najbardziej rozwinięty przemysł włókienniczy, technologie umożliwiające kolejne rewolucje przemysłowe.
Anglia zalewa cały świat swoimi wyrobami, roście jej bogactwo. Rosła także liczba ludności, zwłaszcza tej najbiedniejszej. To powodowało wzrost popytu na żywność. Podstawą wyżywienia zboże. Ceny zboża na przełomie XVIII i XIX wieku rosną w tempie oszałamiającym. Kupcy importują zboże. Pretestują właściciele ziemscy, którzy zaczynają tracić. Właściciele ziemscy mieli przewagę w parlamencie, uchwalili Corn laws - ruchome cła na zboże. Im niższa cena, tym wyższe cła. Import przestał się opłacać. Początek XIX wieku - kilka lat klęsk w rolnictwie, podaż rodzimego zboża jeszcze bardziej spadła. Wojny napoleońskie. Blokada kontynentalna - odcięcie Anglii od importu jakichkolwiek dóbr. Realna groźba głodu.

Wnioski Ricardo: za katastrofę w kraju odpowiedzialne są ustawy zbożowe - ingerencja państwa, która zniszczyła swobodę działania mechanizmów rynku.

Podstawowe założenia i metody wykorzystywane w modelu Ricardo:
- metoda dedukcji
- modele abstrakcyjne
- podejście bezkontekstowe (w przeciwieństwie do Smitha, odetnijmy się od tego, co jest tu i teraz, uwolnijmy teorię ekonomii od przypowieści i historyjek, stwórzmy abstrakcyjną, uniwersalną teorię)
- obiektywne prawa ekonomiczne - nie interesuje go, jakie siły decydują o bogactwie, ale w jaki sposób to bogactwo jest rozdzielane, co się dzieje z już wytworzonym PKB, w jaki sposób dzielimy je pomiędzy grupy społeczne
- homo oeconomicus
- rynki konkurencyjne
- leseferyzm

TEORIA RENTY RÓŻNICZKOWEJ RICARDO:
Czynniki produkcyjne: praca - płaca, kapitał - zysk, ziemia - wynagrodzenie w postaci renty.
Renta istnieje z dwóch powodów:
- obszar ziemi nadającej się pod uprawę jest ograniczony, nie da się wyprodukować dodatkowej ziemi
- działa prawo, które dzisiaj nazwalibyśmy prawem malejących krańcowych przychodów - wraz ze wzrostem nakładów pożytki maleją.
Ricardo prekursorem zastosowania wielkości krańcowych w ekonomii. Na rozwój tematu poczekamy 50 lat. Ricardo mówi tylko o rolnictwie, uważa, że w przemyśle mamy do czynienia ze stałymi wartościami. Uważa, że już druga jednostka nakładu powoduje malejący krańcowy efekt.
Teraz wiemy, że krzywa nakładów najpierw rośnie, potem spada (najpierw wzrost jednostek nakładu powoduje wzrost, dopiero potem spadek.

DZIAŁKI:
Działka A przynosi nam produkt w wysokości 100 jednostek. Za dzierżawę musimy zapłacić 10 jednostek - równowartość różnicy w produkcji.
Działka B przynosi produkt w wysokości 90 jednostek. Nie przynosi właścicielowi dochodu, bo jest najgorsza. Biorąc pod uwagę sytuację w AnglIi musimy wziąć pod uprawę także gorsze ziemie.
Działka C jest brana pod uwagę. Nie przynosi właścicielowi dochodu, bo jest najgorsza. Działka C przestaje być najgorsza. za działkę A należy zapłacić równowartość 20 jednostek. Dochód właściciela rośnie za nic. Nie poczynił dodatkowych nakładów, innowacji. Czerpie wyższy dochód z samego fakty posiadania najlepszej działki.

Wnioski Ricardo: dopóki nie uwolnimy handlu będziemy zmuszeni brać pod uprawę coraz gorsze działki, a to będzie oznaczać coraz większe bogacenie się ziemiaństwa. Cena będzie musiała pokryć koszty najwyższe (na działce D), na czym będą się bogacić właściciele lepszych działek, którzy wydają mniej na produkcję.

TEORIA REZYDUALNEGO PODZIAŁU DOCHODU NARODOWEGO - rezydualna - z ang. reszta, która zostaje po odejmowaniu. 3 klasy: robotnicy, kapitaliści, właściciele ziemscy. Jeżeli którakolwiek grupa społeczna ma dostawać coraz więcej to kosztem albo jednej, albo dwóch pozostałych

Produkt krańcowy rośnie odwrotnie proporcjonalne do dawek kapitału (wykres malejący, produkt na pionowej, kapitał na poziomej. Renta, zyski, płace w kolejnych częściach wykresu).
Płace zostają na minimalnym poziomie, ale większa jest liczba robotników. Po zwiększeniu rent maleją lub znikają zyski przedsiębiorców. W pewnym momencie możemy dojść do stanu zastoju gospodarczego, gdzie zysków nie będzie w ogóle, bo cały zysk będzie się dzielił na renty i robotników ziemskich. Najważniejszą grupą w przedsiębiorstwie są kapitaliści, bo akumulują i inwestują. Jak nie będzie inwestycji, gospodarkę czeka katastrofa. Ustawy zbożowe zostały zniesione.

JEAN BAPTISTE SAY
Studiuje w Anglii, a następnie wysłany tak jako przedstawiciel rządu francuskiego
1803 - Traktat o ekonomii politycznej (pomiędzy Smithem a Ricardo, ten ostatni wykorzystuje jego prawo rynków).

PRAWO RYNKÓW SAYA:
Podaż sama sobie stwarza popyt - wystarczy produkować, a zbyt sam się znajdzie.
By wyprodukować stół potrzebujemy 3 czynników produkcji: pracy, kapitału i ziemi. Im więcej produkujemy, tym większych przysparzamy dochodów właścicielom czynników produkcji. Ich dochód się zwiększa, stać ich na zakup wyprodukowanych dóbr.
Nie uwzględnione w teorii:
a) zjawisko nasycenia rynku (usprawiedliwiony, bo okres boomu)
b) oszczędności - producenci produkują, a konsumenci oszczędzają, kryzys nadprodukcji.

Założenia prawa rynków Saya:
1) Brak ingerencji państwa. Założenie rynków doskonale konkurencyjnych - klasyczna równowaga - nie ma niedoborów i nadprodukcji, przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Nie ma bezrobocia przymusowego. Może pojawić się bezrobocie dobrowolne (odmowa zaakceptowania płac rynkowych, bezrobocie frykcyjne - poszukiwanie nowego miejsca pracy po dobrowolnym porzuceniu poprzedniej). Na rynku kształtują się ilości i ceny równowago. Cena równowagi czyści rynek z nadwyżek i niedoborów. Ustali się ona tylko, gdy podmioty działają na zasadzie dobrowolności i każdy osiąga maksymalne korzyści. Płaca minimalna - ograniczenie praw rynku.
2) Założenie braku długookresowych oszczędności, wycofania części siły nabywczej z rynku. Oszczędności krótkookresowe muszą się pojawić. Inwestycje mogą być przeprowadzone tylko kiedy zaoszczędzimy (klasycy: oszczędności - inwestycje)

16/10/2012

Aksjomaty paradygmatu klasycznego:
1. Model konkurencji doskonałej (cała reszta jest konsekwencją tego wyjściowego modelu)
2. Mechanizm rynkowy doprowadzający do równowagi klasycznej - pełnego wykorzystania czynników produkcji. -> Prawo rynków Saya (pełne wykorzystanie wszystkich czynników produkcji)
3. Mechanizm cenowo-płacowy - ceny są doskonale elastyczne. ->
Liberalizm gospodarczy - ingerencja państwa jest szkodliwa, aktywna polityka państwa zaburza mechanizm rynkowy. Polityka monetarna jest nieefektywna, płace i ceny minimalne zbędne.
4. Ilościowa teoria pieniądza - pieniądz w długim okresie jest neutralny, pobudzanie gospodarki pieniądzem wywołuje inflację

+ Doskonała mobilność rynków produkcji, brak barier wejścia i wyjścia

1779 - wielki bunt robotników w Anglii, maszyny i kapitał zaczynają wypierać pracę robotników, którzy tracą możliwość zarobkowania. 16-godzinny dzień pracy, praca dzieci, kary cielesne.

KRYTYKA PARADYGMATU KLASYCZNEGO

SOCJALIZM UTOPIJNY - zestaw pobożnych życzeń nie mających poparcia w solidnej analizie teoretycznej, nie jest to naukowy nurt krytyczny, a złożony z niezadowolenia i braku zgody na rodzące się warunki społeczne. Socjaliści nie potrafili wykazać dlaczego kapitalizm jest zły. Brak aparatu analitycznego, wydumane pomysły. Socjalizm przyczynił się jednak do powstania pewnych instytucji funkcjonujących do dziś.

ROBERT OWEN
1. Człowiek ze swej natury nie jest zły. Złe jest otoczenie, w którymprzebywa i system kapitalistyczny gloryfikujący indywidualizm i walkę prowadzi do demoralizacji, sprawia, że ludzie ze sobą nie współpracują, a walczą.

Owen - fabryka w New Lanark:
- skrócił czas pracy do 10,5h
- zakaz pracy dzieci
- szkoła publiczna dla dzieci pracowników na terenie fabryk
- wsparcie organizacji samorządu - poczucie pracy na rzecz wspólnoty u robotników
- walka z alkoholizmem
- pierwsze obowiązkowe ubezpieczenia od choroby i starości
-> fabryka zaczyna przynosić krociowe zyski.

Owen zaczyna propagować tworzenie wsi współdzielczych - od 800 do 1200 osób pracujących dla własnego dobra, mających swój samorząd . Myśl okazała się zbyt rewolucyjna na tamte czasy, nie zyskuje poparcia i zainteresowania.
Obrażony Owen wyjeżdża do USA. W 1824 - zakłada w stanie Indiana wspólnotę pod nazwą New Harmony. Pokładając zbyt wiele wiary w ludzi został oszukany przez swojego wspólnika, który zagarnął ziemię przeznaczoną pod New Harmony. Owen wraca do Anglii.

Przyczyną walki społecznej jest pieniądz. Jeśli zlikwidujemy pieniądz, zlikwidujemy największe zło systemu kapitalistycznego, Tworzy bazar ekwiwalentnej wymiany pracy, na którym nie istnieje pieniądz. Otrzymujemy na nim bon pracy - poświadczenie nakładu pracy, który wnieśliśmy w wyprodukowanie określonych dóbr. Np. produkujemy stół przez 6 godzin, bon poświadczający 6 godzin pracy, który możemy wymienić na konkretne dobra w odpowiednim stosunku.
Ten horrendalny pomysł przetrwał aż 2 lata. Po raz pierwszy pojawia się idea gospodarki bezpieniężnej. Wiele współczesnych teoretyków także proponuje likwidację pieniądza, jednak z zupełnie innego powodu - ilościowa teoria pieniądza zakłada brak znaczenia pieniądza. Owen chciał go usunąć ze względu na jego zbyt duże znaczenie.

1833 - Owen zorganizował w Anglii pierwszy związek zawodowy robotników, który ma wzmocnić siłę robotników w stosunku do wielkiego kapitału. Związek nie przetrwał gdyż zaczał skupiać ok. 500 tys. osób, władze krajowe przestały panować nad lokalnymi przywódcami, strajkami i demolowaniem, związek został rozwiązany.


CLAUDE HENRI DE SAINT-SIMON
- pochodzi z arystokracji, wykazuje jednak ogromny pęd do zdobywania wiedzy, sprasza przedstawicieli sztuki i nauki, poszukuje odpowiedzi na temat funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa.

Religia przemysłowa - pochwała procesu produkcyjnego. Produkcja, podobnie jak u klasyków, jest najważniejszą działalnością. System kapitalistyczny charakteryzuje się anarchią, gdyż najwięcej zarabiają ci, którzy najmniej pracują. Jest to typowe marnotrawstwo zasobów. Najmniej pracują, a najwięcej zyskują właściciele ziemscy - są najmniej użyteczną grupą społeczną. Najbardziej cenni są:
a) robotnicy bezpośrednio uczestniczący w procesie produkcji,
b) kierujący procesem produkcji,
c) inwestujący w proces produkcji.
Kapitaliści, przedsiębiorcy, naukowcy również są ważni, Saint Simon nie dostrzega konfliktu między kapitalistami, a robotnikami. Konflikt między aktywnymi i pasywnymi uczestnikami procesu produkcyjnego. Należy zmienić postrzeganie ludzi, którzy pracują, są ambitni, ale urodzili się w biednej rodzinie. Nieważne, w jakiej rodzinie człowiek się rodzi, jeśli jest aktywnym uczestnikiem procesu produkcji, powinien być za to godziwie nagradzany, jego status społeczny powinien wzrosnąć. Absolutnie niepożądany jest równy podział dochodów, bo znika bodziec do aktywności i coraz większego zaangażowania.
(Po śmierci Saint Simona powstał Kościół, on jednak z pewnością nie miał na celu tworzenia religii).

CHARLES FOURIER
Największym problemem systemu kapitalistycznego jest ogromne rozproszenie i własności i produkcji, przez co wszyscy ze sobą walczą, w związku z tym panuje chaos, brakuje koordynacji poczynań i sensownego planu produkcji, który mógłby przynieść korzyści całej gospodarce. Należy przede wszystkim pokonać to rozdrobnienie. Foirier dochodzi do analogicznego pomysłu co Owen i jego wsie współdzielcze - FALANGA - samowystarczalna wspólnota, a jednocześnie jednostka podziału administracyjnego. Powinna liczyć ok. 1600-1800 osób, taka liczba gwarantuje nam, że jesteśmy w stanie stworzyć zespół ludzi o różnych zdolnościach, kwalifikacjach i zamiłowaniach. Każdy mógłby zajmować się tym co lubi i potrafi najlepiej. Harmonijmy zespół wzajemnie uzupełniający się, nikogo nie trzeba zmuszać do pracy, każdy pracuje dla własnej przyjemności. Tworzy się naturalna i zdrowa rywalizacja doprowadzająca do wzrostu efektywności pracy - efektów dla całej wspólnoty. Powinna się opierać przede wszystkim na działalności o charakterze rolniczym - jest to najbardziej naturalny rodzaj pracy dla człowieka. Przemysł miał być jedynie dodatkiem (dokładnie przeciwny pogląd do Saint Simona, przemysł działalnością nienaturalną).

Dochód falangi ma dzielić się na dwie części:
- utrzymanie infrastruktury (szkół, żłobków, szpitali, opieka nad chorymi)
- druga część wydzielona na członków falangi w zależności od wkładu ich pracy i kapitału.
Falanga ma należeć do jej członków, każdy ma tam pracować, ale każdy jest też właścicielem. Przez całe życie szukał inwestora. W pewnym momencie w USA było ok.165 wspólnot tego typu, jeden z nich przetrwał aż do lat 30. XX wieku.

JEAN CHARLES LEONARD SIMONDE DE SISMONDI
- Szwajcar, historyk (16-tomowa Historia Włoch i 32-tomowa Historia Francji)
- początkowo zwolennik paradygmatu klasycznego, przypatrując się nieco baczniej zauważa, że leseferyzm doprowadza do wielu negatywnych zjawisk. Głównym jest wypielanie drobnych handlowców, sprzedawców przez wielki kapitał. Rodzinne, małe inicjatywy nie mają szans, dochodzi do rosnącej liczby osób zubożałych, które przegrywają w systemie kapitalistycznym.

Proponuje rezygnację z leseferyzmu i wprowadzenie niezbędnych ingerencji państwowych:
- obciążanie największymi podatkami wielkich kapitalistów
- odsuwanie kapitalistów od pomocy państwowej
- ulgi podatkowe i dotacje, subwencje dla niewielkich sprzedawców
- upowszechnienie prawo do zrzeszania się robotników i drobnych wytwórców, by mogli przeciwstawić się wielkiemu kapitałowi.

(Dokładnie taka sama dyskusja toczy się na rynku polskim w sprawie supermarketów. Wielkie hipermarkety prowadzone przez zagranicznych inwestorów - mają niższe ceny, ulgi podatkowe by przyciągnąć je na polski rynek, następnie zarówno podatki, jak i zyski są transferowane za granicę. Upadek rodzinnych przedsiębiorstw, które nie są w stanie się utrzymać).

MARKSIZM (Karol Marks i Friedriech Engels)
Zasadniczą różnicą pomiędzy socjalizmem utopijnym a marksizmem jest taka, że ostatni krytykuje kapitalizm na podstawie solidnej analizy. Aparat krytyczny w stosunku do paradygmatu klasycznego.

Marks - niezaradny życiowo, z dużą rodziną, biedny. Engels pomaga mu finansowo lub wysyła swoje artykuły pod nazwiskiem Marksa. Do dziś trudno je rozróżnić.
1844, Paryż - Marks spotyka Engelsa, rozpoczynają współpracę.

1848 - Manifest komunistyczny. Jedyna wskazówka co do tego, jak mógłby wyglądać ustrój komunistyczny. Obaj nie zajmowali się bowiem ustrojem socjalistycznym, a kapitalistycznym. Cały kapitał Marksa jest analizą modelu doskonałej konkurencji i opisem przyczyn jego przyszłego upadku.

Materializm dialektyczny - dialektyka wzięta od Hegla, którym zachwycony był Marks. Nawiązanie do triady heglowskiej - pojawi się jakakolwiek teza, to za chwilę pojawi się jakaś antyteza i to doprowadzi do powstania syntezy. Ciągła zmiana idei i światopoglądów. Z myśli i myśli do niej przeciwstawnej powstanie zupełnie nowa jakość. Dotyczy to jednak strefy materialnej, nie tylko idealistycznej, stąd materializm dialektyczny.

Baza ekonomiczna społeczeństwa - wskazuje na rodzaj produkcji i sposób podziału produkcji w społeczeństwie. Determinuje stany, klasy społeczne, pokazuje w jaki sposób zorganizowana jest gospodarka i społeczeństwo. Ta baza, zgodnie z ideą materializmu dialektycznego, ulega ciągłym przemianom.
Nadbudowa pozaekonomiczna - sfera myśli, idei, filozofii, religii, legislacji, nadzoru i działalności państwa. Także podlega ciągłym ewolucjom. Musi odpowiadać bazie ekonomicznej. Zgodność między strukturą gospodarki, a sferą nadzoru prawa i ideologii.

Podstawowym problemem kapitalizmu sprzeczność między bazą ekonomiczną, a nadbudową pozaekonomiczną. Baza ekonomiczna, produkcja przemysłowa jest coraz lepiej zorganizowana, stanowi coraz bardziej współzależny system pomiędzy producentami, dostawcami, odbiorcami natomiast nadbudowa pozaekonomiczna jest coraz bardziej indywidualistycznym i zdezintegrowanym systemem. Kapitalizm pełen takich sprzeczności musi doprowadzić do samozniszczenia, te elementy nie pozwolą mu na dalsze istnienie.

Znacznie bardziej rozbudowana analiza kapitalizmu zostaje zawarta w Kapitale, poza materializmem:

Teoria wartości oparta na pracy
Wychodząc od modelu doskonałej konkurencji Marks zaczął się zastanawiać jak to możliwe, że jeśli w długim okresie mechanizm rynkowy doprowadza zawsze do sprzedaży w cenie wytworzenia produktu, to jak to się dzieje, że niektórzy nadal osiągają większe ceny, niż koszt wytworzenia produktu? Dobra na rynku rzeczywiście sprzedawane są po koszcie wytworzenia, który odzwierciedla nakład pracy. Nadzwyczajny zysk bierze się z nieopłaconej siły roboczej. Koszt stołu to 10 godzin pracy, ale robotnikowi płaci się za 6. 4 jednostki nadzwyczajnego zysku. By uzyskać pracowników, należy im więcej zapłacić. W ten sposób jednak nadzwyczajny koszt się zmniejsza. Kapitalista zaczyna wprowadzać maszyny, które zastępują pracę żywą. Nadzwyczajne zyski pochodzą tylko z pracy żywej, Wprowadzając maszyny działamy na własną niekorzyść. Konkurencja między kapitalistami doprowadzi do ich samozagłady.

Różnica między kapitalizmem a socjalizmem: nie ma własności prywatnej, kapitał zostanie uspołeczniony. Pozostałością po stosunkach kapitalistycznych jest to, że wynagrodzenie odgrywa rolę bodźcową - aby skłonić kogoś do pracy musimy mu zapłacić.

Różnica między socjalizmem a komunizmem: nie ma potrzeby stosowania płac jako bodźca, bodźce materialne znikają, społeczeństwo jest bezklasowe, każdy pracuje według własnych zdolności, a konsumuje według własnych potrzeb.

23/10/12

Kierunek subiektywno-marginalistyczny

Rewolucja w paradygmacie klasycznym (około roku 1870 )doprowadziła do pojawienia się kierunku subiektywno-marginalistycznego. W literaturze zachodniej określane ekonomią neoklasyczną (kontynuacja paradygmatu klasycznego w nowej formule).
W ramach tego kierunku powstają 3 szkoły (niezależnie, w różnych krajach):
1) austriacka/ psychologiczna
2) lozańska/ matematyczna
3) angloamerykańska/ neoklasyczna

Wyłącznie doskonała konkurencja i leseferyzm gwarantują najlepszą alokację zasobów.

2 nowe elementy:
1) Subiektywizm - badamy stronę popytową rynku, konsument punktem wyjścia (w paradygmacie klasycznym w długim okresie zawsze ważniejsza była strona podażowa). Zachowanie konsumenta, jego zadowolenie i korzyści - użyteczność krańcowa.
2) Marginalizm - wielkości krańcowe = wielkości marginalne, pewne niewielkie zmiany (w paradygmacie klasycznym wielkości całkowite) zapisywane za pomocą rachunku różniczkowego.
Po raz pierwszy zaczyna być prowadzany do ekonomii aparat matematyczny. Analizę marginalną przeniesiono na badanie wszystkich wielkości ekonomicznych.

Metoda redukcjonizmu - wybieramy jednostkę reprezentatywną, analizujemy jej zachowania i na podstawie tego przypadku badamy całą gospodarkę. Założenie homogeniczności rynków, a więc redukcjonizm jest prawidłowym podejściem. W ten sposób około 1870 roku powstaje mikroekonomia.

PREKURSORZY:

David Ricardo, teoria renty gruntowej - odkrycie poprzedzające o ponad 50 lat rewolucję marginalistyczną. Nie do końca dobrze aplikował swoje odkrycie.

Johann Heinrich von Thunen, 1826-1863 - 3 tomowe dzieło pod tytułem Izolowane państwo - rozpatruje abstrakcyjną gospodarkę na planie koła z jedynym ośrodkiem zbytu położonym w środku tego koła. Przy pomocy aparatu matematycznego analizował renty gruntowe i teorie podziału w zależności od odległości od rynku zbytu.

Hermann Heinrich Gossen, 1854 wydaje dzieło, w którym formułuje 4 prawa, następnie zredukowane do dwóch praw, które stanowią podstawę współczesnej mikroekonomii
1. W miarę wzrostu nakładu pożytki maleją (w wielkościach krańcowych)
2. Zrównywanie wielkości krańcowych - dysponując zasobem, który może mieć wiele zastosowań, robimy to w taki sposób, by we wszystkich zastosowaniach krańcowe pożytki były takie same.

Każde gospodarstwo musi mieć dochód. Zakładamy, że cały jest wydawany i nie istnieją oszczędności. 1000 zł, koszyk złożony z 10 dóbr. Dochód należy alokować w taki sposób aby ostatnia jednostka pieniężna wydana na dobro 3 przyniosła nam dokładnie taką samą użyteczność krańcową jak ta sama jednostka wydana np. na dobro 10. Inaczej przesuwamy ją tam, gdzie można uzyskać większe korzyści, aż do czasu, gdy wszystkie użyteczności nie zrównają się (1 i 2 prawo, łączą się).

Szkoła austriacka
Carl Menger, 1871, Wiedeń (język niemiecki) - subiektywizm będzie najbardziej rozwinięty, najbardziej akcentowany. Potrzeby konsumenta muszą stanowić punkt wyjścia każdej analizy.

Teoria imputacji - większość klasyków twierdziła, że wartość dóbr bierze się z kosztów wytworzenia. Cena musi pokrywać koszty wytworzenia. Wartość produktu bierze się z przeszłości. Menger twierdzi, ze wartość bierze się z przyszłości. Wytwarzamy stół, wprowadzamy go na rynek i to konsument, który jest najważniejszy, decyduje, ile jest wart dla niego ten stół. Wtedy czynniki produkcji uczestniczące w udziale produkcji dostają część sumy zapłaconej przez klienta. Teoria imputacji - nadawania wartości dobra finalnego. Najważniejsza jest podaż, nieistotne są koszty i nakłady.

Błąd - musimy brać pod uwagę i popyt i podaż.

Trójkąt Mengera - rozwiązuje słynny w literaturze ekonomicznej paradoks wodno-diamentowy:
Jak to jest możliwe, że woda, niezbędna do spożycia, jest dostępna w nieograniczonych ilościach i za darmo. Diament nie mający praktycznego zastosowania osiąga ceny niebotyczne.

Pierwsze prawo Gussena działa, drugie działa po przekątnej. Diament zawsze będzie więcej warty od wody.

Grupy towarów (malejąca istotność towaru)
Użyteczność krańcowa (malejąca)	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X
		10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
		9	8	7	6	5	4	3	2	1	o
		8	7	6	5	4	3	2	1	0
		7	6	5	4	3	2	1	0
		6	5	4	3	2	1	0
		5	4	3	2	1	0
		4	3	2	1	0
		3	2	1	0
		2	1	0
		1	0
		0

Friedrich Wieser
Prawo kosztów alternatywnych - musimy porównywać zyski z określonych działań i decydować, które są dla nas najbardziej użyteczne.

Szkoła lozańska

Antoine Augistin Cournot
Jako jeden z pierwszych prowadzi rozwinięte matematyczne analizy dotyczące przedsiębiorstwa.
Punkt Cournot - punkt, w którym przedsiębiorstwo osiąga największe korzyści, po którego przekroczeniu korzyści zaczynają maleć. Punkt, w którym przedsiębiorstwo powinno zaprzestać działalności. Jeżeli cena będzie wynosiła 0, sprzedaż też 0. Jeśli cena będzie dążyła do nieskończoności to sprzedaż też będzie wynosiła zero. Między tymi puntami jest punkt maksymalny, który musimy znaleźć. Badamy przebieg funkcji i wyliczamy ekstremum funkcji (liczy pochodne).

Leon Walvas
Wydaje swe dzieło w 1884 w języku francuskim. Tworzy metodę do dziś dominującą w analizach ekonomicznych
Metoda równowagi ogólnej- umożliwia analizowanie całej gospodarki, interesuje nas równoczesna równowaga na wszystkich rynków, nie badany fragmentów, a całościową wizję gospodarki (fizjokraci, Smith). Innowacja polega na tym, że metodę równowagi ogólnej próbuje wyrazić w języku matematyki.
2 sektory gospodarki: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.
Gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom pracę, ziemię i kapitał (wszystkie 3 czynniki produkcji). Przedsiębiorstwa oferują wynagrodzenia owych czynników produkcji. Następnie oferują dobra i usługi, za które gospodarstwa płacą odpowiednią cenę.
Gospodarka zamknięta (nie ma państwa, zagranicy) - uproszczenie wywodu niezależnego od ilości sektorów. Rynek czynników produkcji, z drugiej dóbr i usług. Na początku szukamy cen równowagi czynników produkcji oraz dóbr i usług, a także ilości równowagi dla nich obu.

Analiza funkcjonalna - wszystko zależy od wszystkiego, trudno jest pokazać przyczynę, trudno skutek. Gdy zmieni się jeden element, to automatycznie wpłynie na zmianę pozostałych elementów.
W modelu doskonałej konkurencji cena zależy od popytu i podaży. Podaż i popyt zależą od ceny. Wielkości współzależne, nie można pokazać ciągu kauzalnego.
Cena i ilość równowagi - układ równowspółzależny. Równania współzależne - należy rozwiązywać je równocześnie. Gdy w którymkolwiek coś się zmieni, korygujemy wartość we wszystkich pozostałych.

Pytania: czy istnieje tylko jeden wektor równowagi i ilości? Jeśli więcej, to czy możemy szeregować stany równowagi? Czy istnieją lepsze i gorsze?
1. Jedno jedyne stabilne rozwiązanie
2. Rozwiązań może być nieskończenie wiele - modele plam słonecznych - stosowane szczególnie w kwestii dobrobytu społecznego (równowagi można szeregować, jedna jest lepsza, jedna gorsza).
Musimy dążyć do pozostawiania wszystkiego samemu sobie, aby nie wtrącać się w skomplikowane przepływy.

Vilfredo Pareto
Równowaga Pareto - nie można poprawić sytuacji nikogo bez pogorszenia sytuacji przynajmniej jednego innego podmiotu (działa prawo rynków Saya - wszyscy osiągają maksymalne korzyści ze swoich dobrowolnych decyzji, tylko wtedy gdy działa mechanizm rynkowy i nie ma ingerencji)

Krzywa obojętności - kombinacje dwóch dóbr, które dostarczają tego samego zadowolenia. Istnieje ich nieskończenie wiele. Konsument chce się znaleźć na jak najwyższej. Ogranicza go jednak budżet. Staramy się znaleźć na najwyższej krzywej obojętności stycznej z krzywą dochodów (w przedsiębiorstwie krzywa ta nazywa się krzywą transformacji, zasada ta sama)
Optymalna alokacja zapewniona tylko przez doskonałą konkurencję, zagorzały zwolennik faszyzmu.

30/10/12

Szkoła neoklasyczna

Podjęto rozważania na temat prawa rynków Saya i powiązano je ze stopą procentową.
Założenie, że cały produkt wytworzony w gospodarce jest sprzedany, nabyty na rynku

E = C (r) + I (r) = Y
E - espanditors - wydatki
C - consumption
I - investitions (inwestycje przedsiębiorstw)
Y - wytworzona produkcja (sprzedaż - w modelu doskonałej konkurencji produkcja równa jest sprzedaży)

C(r) + S(r) = Y

Równanie równowagi:
S(r) = I (r)

Przy wyższej stopie procentowej
a) rośnie skłonność do oszczędzania zależność dodatnia)
b) maleje konsumpcja (zależność ujemna)
c) maleją inwestycje (zależność dodatnia)

Inwestycje i oszczędności są determinowane przez stopę procentową. Stopa procentowa wyznaczana jest natomiast przez oszczędności i inwestycje - dwie realne siły: zapobiegliwości i produkcyjności.
-> Analiza funkcjonalna (jeden czynnik zależny od drugiego i odwrotnie, nie ma przyczyn ani skutków).

Zrównanie oszczędności z inwestycjami warunkiem równowagi okresowej w szkole neoklasycznej.
Najpierw muszą powstać celowe oszczędności, by następnie je zainwestować.

W szkole neoklasycznej najbardziej rozwinęła się analiza marginalna zachowań pojedynczych konsumentów.

Czynniki produkcji
- Ziemia specyficznym środkiem produkcji, głównymi czynnikami praca i kapitał.
- Zakładamy, że gdy analizujemy czynnik pracy, kapitał pozostaje bez zmian i odwrotnie.

Krzywa produkcyjności krańcowej - Rys.1
Gdy zwiększamy nakład pracy produkcja rośnie więcej niż proporcjonalnie do pracy. Po osiągnięciu pewnego puntu przyrosty produkcji nadal rosną, ale mniej niż proporcjonalnie. Ten punkt to płaca realna. Kolejnych pracowników zatrudniamy do momentu, w którym produkt krańcowy każdego kolejnego pracownika nie zrówna się z kosztem (wypłacanym wynagrodzeniem realnym).
Iluzja pieniądza - mylenie wielkości realnych z nominalnymi, nie bierzemy pod uwagę inflacji. Przynoszony efekty będzie mniejszy niż koszt, jaki ponosimy.

Wynagrodzenia
Za pomocą krzywej produkcyjności krańcowej możemy określić optymalną wysokość wynagrodzenia. Powinno być ono ustalone na wysokości produktu krańcowego przyniesionego przez ostatniego zatrudnionego przez nas pracownika.
W modelu doskonałej konkurencji czynnik produkcji dostaje w formie wynagrodzenia dokładnie tyle, ile daje w formie produktu.
Rys.2. Krzywa zmienia się w momencie, gdy wprowadzamy ograniczenia wolności rynku, takie jak płaca minimalna, płaca wymagana przez związki zawodowe. Te płace znajdują się zawsze wyżej niż płaca ustalona przez przedsiębiorcę i obliczona na bazie analizy marginalnej. Wyższe wynagrodzenia powinny równać się wyższej produkcyjności krańcowej. To wiąże się jednak z redukcją zatrudnienia.

Rys.3. Popyt na pracę uzależniony jest od płacy realnej (wyższe płace, niższy popyt)
podaż na pracę także zależy od płacy (im wyższa płaca realna, wyższa podaż pracy).
Punkt przecięcia krzywych jest ceną czyszczącą rynek potwierdzającą działanie rynków Saya.
Poniżej punktu znajduje się obszar dobrowolnego bezrobocia - są to osoby, które nie zgadzają się pracować za cenę równowagi. W doskonałej konkurencji może więc wystąpić bezrobocie dobrowolne. Bezrobocie przymusowe przeczyłoby pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji.
W pewnym momencie krzywa podaży staje się prosta, gdyż zasób pracowników jest ograniczony.

Nierównowaga podażowa
Gdy ustalimy wyższe wynagrodzenie realne, inne od punktu równowagi, przybywa osób chcących pracować za tę cenę, zwiększa się podaż i przewyższa popyt - pojawia się bezrobocie.

Nierównowaga popytowa
Cena ustala się na niższym poziomie, zwiększa się popyt, chcąc zachęcić pracowników, pracodawca podwyższa płace.

Irving Fisher
ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA (1923) MV Ξ PT
M - ilość pieniądza, V- prędkość obiegu pieniądza
P - poziom cen wymienianych dóbr, T - ilość transakcji

Fisher przyjmował, że V i T są dane, stałe w danym okresie. Do przeanalizowania został tylko związek między M i P. W długim okresie zmiany podaży pieniądza będą wywoływały wprost proporcjonalny wzrost poziomu cen. M -> P W krótkich okresach przejściowych zmiany podaży pieniądza mogą mieć wpływ na stronę realną (produkcja, zatrudnienie), M->T

Alfred Marshall
Krytyka Fishera pod jednym względem: nie należy przyjmować, że V i T jest stałe. Przyjmuje się wtedy, ze cała strona popytowa jest dana, w tym popyt na pieniądz.
Żadna ze stron rynku nie jest dana. Należy w analizie brać obie strony rynku, nie popełniać błędów klasyków (tylko strona podażowa jest ważna) albo austriaków (tylko popytowa)

Grupy czynników mających wpływ na popyt pieniądza:
1. Czynniki strukturalne (trwałe)
- wzrost liczby ludności i bogactwa kraju (popyt na pieniądz roście)
- upowszechnienie zastępczych środków płatniczych, np. czeki lub weksle (popyt na pieniądz maleje)
- zmiany technologii produkcji i handlu, ilość pośredników (im większa liczba pośredników, tym popyt większy, każde ogniwo zgłasza swój popyt celem rozliczenia transakcji)
2. Czynniki przejściowe
- wahania koniunkturalne (recesja - popyt na pieniądz spada, wzrost gospodarczy - rośnie)
- wahania stanu zaufania do waluty (spada zaufanie - spada popyt)

Czynnik czasu
Największe osiągnięcie Marshalla - do analizy wartości wprowadza czynnik czasu. Każda ze stron rynku może w różnym stopniu wpływać na cenę, w zależności od okresu, w jakim się znajdujemy.

4 okresy:
- bardzo krótki zwany też rynkowym (ilości podaży są bezwzględnie stałe)
- krótki (rozmiary podaży mogę się zwiększać, ale zdolności produkcyjne pozostają bez zmian)
- długi (zdolności produkcyjne są zmienne, ale zasoby dostępne w gałęzi są dane)
- bardzo długi (wszystko, włącznie z zasobami jest zmienne)

Strona popytowa zmienia się o wiele szybciej niż podażowa. Na zwiększenie podaży potrzebujemy czasu na dostosowanie się. Im okres krótszy, tym większa rola popytu. Im okres dłuższy, tym większa rola podaży.
Rys.4. W krótkim okresie krzywa podaży doskonale sztywna (pionowa) . W miarę wydłużania okresu krzywa podaży coraz bardziej elastyczna, by w okresie długim przyjąć kształt doskonale elastyczny (krzywa pozioma). Jest to analiza zarówno mikro, jak i makroekonomiczna (redukcjonizm)

Wallas - metoda równowagi ogólnej (cała gospodarka, wszystkie rynki i sektory jednocześnie)
Marshall - metoda równowag cząstkowych (interesuje nas jeden rynek przy założeniu, że cała reszta gospodarki się nie zmienia).

Marshall - największe dzieło w 1890 - apoteoza wolnego rynku, ale pojawiają się zaskakujące stwierdzenia, które dały początek rozważaniom odbiegającym od paradygmatu klasycznego.

Ekonomia dobrobytu
Arthur Cecil Pigou - uczeń Marshalla wychowany w tradycji neoklasycznej. Marshall pisze wprost, że użyteczność krańcowa jednostki pieniężnej nie jest jednakowa dla wszystkich. Wyższa jest dla osób biednych, niższa dla bogatych. Pytanie: jak można poprawić dobrobyt społeczeństwa?
1. Odpowiedzią jest progresywny system podatkowy poprawiający pierwotną dystrybucję dochodów poprzez ingerencję państwa i redystrybucję tego dochodu.
2. Dobrobyt społeczeństwa nie jest sumą indywidualnych zysków, gdyż indywidualnie dążąc do maksymalizacji swego zysku możemy generować ujemne efekty zewnętrzne, które dotykają co najmniej część społeczeństwa. Inni tracą na tym, że osiągamy korzyści. Indywidualne korzyści należy pomniejszyć o koszty społeczne. Podręcznikowym przykładem zanieczyszczenie środowiska.
Podatek Pigou - należy obciążyć podatkami tych, którzy generują ujemne efekty zewnętrzne i próbować wyrównać straty z pozyskanych w ten sposób funduszy.
(Unia Europejska - spór o handel limitami na zanieczyszczenia, chce go usunąć by zmusić wszystkich do troski o środowisko).

Niedoskonała konkurencja
Marshall dostrzega korzyści z istnienia monopolów. Monopolizacja to koncentracja kapitału, którzy może oznaczać dużo wyższe inwestycje. Monopol może sobie pozwolić na lepsze technologie, a to może przełożyć się na niższą cenę. Rozwija się analiza modeli niedoskonałej konkurencji (duopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna, monopol, monopson).
Dyskryminacja cenowa - to same dobro sprzedawane dla różnych klientów po różnych cenach. Np. bilety.

- Joan V. Robinson - szczegółowa analiza dumpingu (ustalanie ceny poniżej kosztów wytworzenia, co ma na celu usunięcie konkurentów)
- Edward Chamberlin

6/11/12

Historyzm
Niemcy krajem zacofanym i rozbitym, co jest pozostałością feudalizmu. Podstawą gospodarki rolnictwo, bardzo zacofane. Istnieje ok.1000 instytucji o charakterze państwowości - księstw, hrabstw. Każde ze swoimi prawami, ustrojem pieniężnym. Chcąc przewieźć towar z jednego końca Niemiec do drugiego trzeba przejść kilkanaście granic, zapłacić cło, wymienić pieniądz.

1833 - powstaje związek celny - likwiduje wewnętrzne bariery w transporcie i handlu, a równocześnie odgradza Niemcy od wymiany międzynarodowej.
Do lat 70. Kraj bardzo w tyle za Francją i Wielką Brytanią. Dopiero dwie wygrane wojny i zjednoczenie Niemiec spowodują zmiany

4 etapy historyzmu (szkoły historycznej)
1) romantyzm ekonomiczny
2) szkoła narodowa
3) Starsza szkoła historyczna
4) Młodsza szkoła historyczna

Założenia:
Uniwersalizm. Odrzuca się indywidualistyczne podejście, które króluje w paradygmacie klasycznym. Indywidualizm poznawczy, redukcjonizm zostają odrzucone. Punkt widzenia uniwersalizmu, dla którego jednostką nadrzędną jest naród. Pojedyncze podmioty są pochodne w stosunku do narodu. Naród - samodzielna całość ze względu na wspólną historię, tradycję, język, obszar zamieszkania.
Względny charakter praw ekonomicznych. Historyzm odrzuca poszukiwania przez klasyków ogólnych, uniwersalnych praw mających zastosowanie zawsze i wszędzie. Prawa ekonomiczne mają charakter względny - są zależne od rozpatrywanego czasu, miejsca warunków. Należy poszukiwać praw rozwojowych charakterystycznych dla danych narodów.
Metoda indukcji (od szczegółu do ogółu ) zastępuje metodę dedukcji stosowaną przez klasyków (od ogółu do szczegółu)- żmudne zbieranie danych historycznych, na podstawie których można wyciągnąć wnioski o pewnych tendencjach, prawidłowościach.
Interwencjonizm. Odrzucenie liberalizmu gospodarczego, w zacofanym kraju nie można zostawić wszystkiego samemu sobie, potrzebny jest silny interwencjonizm, który da impuls do stworzenia wspólnego rynku, zapoczątkowania procesu uprzemysłowienia. Państwo ma nas chronić przed wyzyskiem krajów silniejszych, odgrodzić barierą celna od rabunkowej wymiany handlowej. Od państwa wymagana jest protekcja.

Romantyzm ekonomiczny - Adam Muller
- przełom XVIII i XX w. - zacofanie Niemiec
- gdybanie, nie jest konstruktywną krytyką paradygmatu klasycznego.
- Odrzucenie wszystkich założeń Smitha - Smith całkowicie błędnie postrzega bogactwo, którego źródłem jest praca dająca nam efekty materialne polegające wymianie. To nie w dobrach materialnych tkwi bogactwo narodu. Bogactwem narodu jest kapitał duchowy tworzony przez język, tradycję, kulturę, doświadczenia, zasady moralne. Naród twa wiecznie i to duch pozwala mu przetrwać, a nie dobra materialne wytworzone w danym okresie .

Szkoła narodowa - Fryderyk List
- List doprowadza do powstania związku celnego - początek procesu scalania granic Niemiec.
- Założenie, że nie istnieje zgodność interesów jednostki i narodu, są one zwykle rozbieżne. Interes narodu jest nadrzędny i jednostka musi się do niego dostosować. Zwykle nie robi tego dobrowolnie więc niezbędne są rządy silnej ręki - nakazy, zakazy podporządkowane stworzeniu silnego narodu. Od potęgi narodu zależy dalszy los społeczeństwa, nie od osiągnięć jednostki.

3 etapy ewolucji każdego społeczeństwa:
1) Społeczeństwo oparte na rolnictwie
2) Gospodarka oparta na handlu wewnętrznym
3) Uprzemysłowienie.
Kraj jest rozwinięty, gdy wszystkie 3 dziedziny osiągnęły mniej więcej tak samo zaawansowany poziom. Ówczesne Niemcy wciąż oparte na zacofanym rolnictwie. Należy odizolować gospodarkę, roztoczyć opiekę nad rozwojem handlu, następnie nad rozwojem przemysłu i dopiero wtedy starać się konkurować z resztą świata. Interwencjonizm ma osiągnąć rezultaty, a wtedy można zacząć liberalizować gospodarkę, a nawet myśleć o polityce zagarniania terenów należących do innych, słabszych narodów - w tym założeniu upatruje się początków nazizmu (dobro jednostki należy poświęcić dla potęgi narodu, koncepcja przestrzeni życiowej).
I wojna - w świadomości wielu krajów Niemcy wciąż niewielkim, nieznaczącym krajem, a te w ciągu kilkudziesięciu lat wyrosły na potęgę.

Starsza szkoła historyczna
Pojawia się określenie woluntaryzmu - poszukiwanie przez klasyków obiektywnych praw według historyków przeczy wolnej woli jednostki. Narzuca się jej egoistyczną naturę i z góry wiemy, jaki będzie efekt działania. Nie ma miejsca na tradycję iż wyczaj dziedziczone z pokolenia na pokolenie nie zawsze prowadzi do maksymalnych efektów, ale jest w danych momencie najlepszą dla jednostki decyzją.

Młodsza szkoła historyczna
XIX/XX wiek - nie ma już problemu zjednoczenia, słabości, teoretyka.
Spór o metodę między Gustavem Schmollerem a Carlo Mengerem (twórca szkoły austriackiej)
Menger jako zwolennik paradygmatu klasycznego optuje za dedukcją. Schmoller jako kontynuator tradycji historycznych broni indukcji. Długoletni, listowny spór. Dziś wiemy, że metody te nie są alternatywne, a komplementarne. Spór ma ogromny wpływ na Niemcy.
Schmoller czołową postacią akademicką Niemiec, ogromny autorytet - krytyka klasyków i dedukcji, nikt ze zwolenników tych założeń nie może znaleźć zatrudnienia na uniwersytetach. Niemcy odcinają się od dokonań ekonomii neoklasycznej i pozostają w tyle. Ekonomia wymaga kumulacji idei, nie zamykania się w obrębie własnych pomysłów.

Nowa dyscyplina naukowa - historia gospodarcza, która w wieku XX da początek kliometrii będącej połączeniem historii gospodarczej z ekonometrią. Zaawansowane metody ekonometryczne stosowane w celu badania praw rozwojowych i związków między nimi.

Stany Zjednoczone
Początek XX wieku - idee historyzmu niemieckiego przenikają na grunt amerykański. (W XIX wieku modnym było w USA studiować w Europie, często wybierano Niemcy. Coraz bardziej realna stała się wojna, wiele umysłów niemieckich emigruje do USA).
Sytuacja gospodarcza: USA krajem diametralnie różnym, wtedy zaczyna się pochód Ameryki ku wzrostowi gospodarczemu. Dynamiczna industrializacja, której nie przerywa nawet wojna secesyjna. Kraj bogaty w surowce mineralne, przemysł wydobywczy i przetwórczy, transport. Stany jawią się jako ziemia obiecana, kolejne fale emigracji z Europy. Dopływ taniej siły roboczej do nawet niewdzięcznych prac, których nie podjęliby się rodzimi Amerykanie. USA deklasuje Anglię, przenosi się tam centrum finansowe. Zaczynają rodzić się ogromne fortuny (równie często zdobywane przez emigrantów), mit amerykańskiego snu.

Amerykańscy ekonomiści zachwyceni sytuacją, nie zauważają przekupstw, korupcji, działań na granicy prawa. Zachwycają się przedsiębiorczością, akumulacją kapitału. Potrzebny był zewnętrzny obserwator by uzmysłowić realną sytuację.

Thorstein Veblen
Potomek norweskich emigrantów. Norwegowie nie asymilowali się z mieszkańcami, tworzyli enklawy, dopiero na studiach nauczył się angielskiego. Z wykształcenia filozof, oczytany w naukach społecznych, zaznajomienie z historyzmem niemieckim, psychologią, socjologią, antropologią. Bliskie mu dzieło Herberta Spencera - Darwinizm społeczny - koncepcja ewolucji polegającej na syntezie, łączeniu, rozpadzie i przetrwaniu pewnych stałych elementów. Analogia zastosowana do społeczeństw, gospodarek.
1. Ekonomia klasyczna jest teleologiczna - predarwinowska. Nie ma nic do powiedzenia o ówczesnej sytuacji USA. Zakłada z góry, że gospodarka dąży do pewnego punktu długookresowego, którym jest najlepsza równowaga (przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji). Nie jest to fakt empirycznie potwierdzony. Założenie czynione z góry, zanim klasycy zaczną jakąkolwiek analizę. Równowaga zawsze jest celem, do którego dąży gospodarka. Ekonomia klasyczna pomija cały proces ewolucyjnych zmian, jakie zachodzą w gospodarce w miarę upływu czasu. Analiza ekonomiczna jest analizą statyczna badającą co się dzieje między trzema punktami (punkt równowagi, nierównowagi, nowy punkt równowagi). By nie brać pod uwagi ewolucji klasycy zakładają wiele stałych elementów:
gusty, preferencje, technologie produkcji, zasób siły roboczej, wszystko to, co decyduje o zmianach instytucjonalnych.
2. Instytucjonalizm - charakterystyczny dla USA, ale wiąże się z ideami niemieckimi. Gdy zastosujemy darwinowską, dynamiczną analizę zamiast statycznej klasycznej, zauważymy co naprawdę dzieje się w USA. Fortuny, akumulacja kapitału nie są przejawem przedsiębiorczości. Przedsiębiorca nie jest dobroczyńcą gospodarki, a jej sabotażystą, bo uległ kultowi pieniądza. Biznesmeni monopolizują gospodarkę, zarzucają ją dobrami zbędnymi przekonując nas do dóbr przez niesamowicie kosztowną reklamę i promocję - koszty ponosi konsument. Wszystko to w imię osiągnięcia zysku pieniężnego, nie technologii, czy stylu życia.
3. Dzięki zyskowi biznesmeni mogą realizować ostentacyjną konsumpcję - efekt demonstracji. Im dobro jest droższe, tym bardziej nam na nim zależy, by zademonstrować swój status.
4. Klasa próżniacza - biznesmeni, przedsiębiorcy, których działalność hamuje rozwój gospodarczy. Gdyby oddać możliwość kierowania procesami produkcyjnymi inżynierom rzeczywiście uczestniczącym w procesie produkcji, efekty byłyby dużo lepsze. Wskazanie na konflikt klasowy. W nim tkwi stabilność kapitalizmu, nie jego upadek (przeciwieństwo Marksa). Robotnicy nie chcą obalić klasy próżniaczej a należeć do niej, klasy utrwalają się przy aprobacie całego społeczeństwa.

Wesley Mitchell
Inicjator powołania National Bureau of Economic Research (1920), kieruje tą instytucją 25 lat. Istnieje do dzisiaj i jest jedną z najpotężniejszych na świecie finansującą różnego rodzaju badania empiryczne. Powołane dla badania cykli koniunkturalnych. Mitchell wychodzi z założenia wspólnego dla historyków - nie istnieją ogólne prawa ekonomiczne, niektóre prawidłowości się powtarzają, ale cykle nie są całkowicie powtarzalne. Im więcej informacji na ich temat zbierzemy, tym więcej wspólnych prawidłowości możemy dostrzec.

John Commons
Ogromny wkład w modyfikację i utrwalenie instytucji ekonomicznych, głównie przez ustawodawstwo. Inicjator ustaw o ochronie pracy, o płacy minimalnej, o zasiłkach dla bezrobotnych, o pracy kobiet. Wspólny dla historyzmu i instytucjonalizmu pogląd, że nie można gospodarki pozostawić samej sobie. Nieregulowana gospodarka może wywołać wiele niepożądanych społecznie konsekwencji. Potrzebne jest aktywne ustawodawstwo będące wyrazem interwencjonizmu.

John Galbraith
Neoinstytucjonalizm - okres powojenny, nieznane wcześniej zjawiska. Pojęcie technostruktury - rządy kierowników i menedżerów, przede wszystkim w kontekście działania megakorporacji, które bardzo często są tworem międzynarodowym dysponującym ogromnym kapitałem, kontrolującym ogromny rynek zbytu. Mogą mieć potężny wpływ na szczegółowe funkcjonowanie gospodarek, nie można ich zostawić samym sobie. Państwo musi kontrolować działalność tych instytucji, przyglądać się ich działaniom z punktu widzenia celu społecznego. Negatywny efekt takiej kontroli - może dojść do zbyt bliskich kontaktów między polityką a biznesem. Wniosek - wolny rynek, wolna konkurencja nie jest dobrym rozwiązaniem dla żadnego społeczeństwa, wskazane są elementy poprawiające pewne mechanizmy.

13/11/12

GRA NA GIEŁDZIE I WIELKI KRYZYS
Gospodarka amerykańska - optymistyczne wizje ze wszystkich stron. Niektóre sektory bardziej aktywne od pozostałych, najaktywniejsza stała się gra na giełdzie (lata 90. XIX wieku). Mając nawet niewielką kwotę można zainwestować ją na giełdzie i osiągać długookresowe zyski.
Popularny rtykuł: Każdy powinien być bogaty - Jeśli człowiek zaoszczędzi 15$ tygodniowo i zainwestuje je w odpowiednie akcje, zarobi 80 000$ i jego miesięczny dochód wyniesie 400$.
Ludzie ulegają tym zapewnieniom - powstanie klasycznej bańki spekulacyjnej - im więcej osób angażuje się w zakup akcji - rosną ceny akcji (dlatego, że wzrósł na nie popyt, a nie ich wartość wzrosła). Każda bańka kiedyś jednak pęka.

24 X 1929 - czarny czwartek i początek wielkiego kryzysu. Załamanie wartości akcji.
Kryzys tak wielki ponieważ ludzie zaczęli zaciągać kredyty na zakup akcji. Nie tylko nie było zysków, ale nie można było uregulować zaciągniętych zobowiązań. Do wydłużenia kryzysu przyczynił się Banc Centralny USA (FED) poprzez ograniczanie ilości pieniądza w obiegu. Ilość pieniądza w obiegu spada o 1/3, gospodarka się kurczy, a nie ma pieniądza do prowadzenia działalności. 11 listopada upada największy w historii USA bank handlowy Banque of United States. Run na banki - wszyscy, którzy mają jeszcze jakieś oszczędności chcą je wybrać. W grudniu tego samego roku zbankrutowały inne banki. W ciągu 4 lat znika 10 z 25 tysięcy instytucji finansowych.
Spadek produkcji -> spadek zatrudnienia. Produkcja globalna spada o 1/3! W budownictwie o 95%. 80 tys. przedsiębiorstw ogłasza niewypłacalność, płace spadły o 60%. Dochód narodowy zmalał z 87 mld $ do 75. W 1931 do 59, w 1932 do 42. W 1933 do 30 mld $. Poziom życia powrócił do poziomu sprzed 20 lat. Wielki kryzys wykasował wszystkie osiągnięcia dobrej koniunktury.

Koniec wielkiego kryzysu
- nie kończy się w 1933 (tylko pewne symptomy poprawy)
- Polityka New Deal Roosvelta (zwiększenie wydatków budżetowych na roboty publiczne, zabezpieczenie socjalne - przede wszystkim zasiłki dla bezrobotnych. Boi się przedłużającego deficytu. Gdy tylko pojawia się poprawa - ścina wydatki budżetowe
- ok. 1936 roku wszystko znów się zawaliło (recesja w ramach depresji)
- kryzys zostaje pokonany przez II WŚ i uruchomienie wydatków zbrojeniowych (ok.1941)

Najtragiczniejszy skutek wielkiego kryzysu - masowe przymusowe bezrobocie (najgorszy moment - 25% - 15 mln), co było szokiem dla USA przyzwyczajonego do 20 lat dobrej koniunktury.

EKONOMIŚCI O WIELKIM KRYZYSIE
Szkoła neoklasyczna (angloamerykańska) - początek XX wieku - wielki kryzys traktowany jako przejściowa sytuacja. Za chwilę zostaną uruchomione automatyczne siły, które sprowadzą gospodarkę do równowagi. Zalecana polityka - nie ingerować, czekać, aż wszystko samo wróci do normy. Problem, gdy mijają kolejne lata, neoklasycy bezradni, nie mają programu naprawczego, nie mieści się w założeniach paradygmatu.

John Maynard KEYNES
brytyjski neoklasyk, uczeń Marshalla, obserwuje sytuację w USA. W swym publikacjach głosi kanon szkoły klasycznej. Konsekwencje kryzysu dla całego świata doprowadzają go do odrzucenia paradygmatu klasycznego i stworzenia własnej teorii.
1936, Londyn - Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza.
- Odrzucenie istnienia automatycznych sił i prawa rynków Saya - bezrobocie nie jest dobrowolne, a przymusowe, 15 mln to nie są Ci, którzy odmawiają pracy, bo wyżej cenią czas wolny.
- Teoria neoklasyczna nadaje się tylko do analizy jednego, specyficznego stanu - stanu pełnego zatrudnienia czynników produkcji. Ten stan jest wyjątkiem, możemy do niego dążyć, ale nie od niego wychodzić. Regułą jest funkcjonowanie przy niepełnym zatrudnieniu czynników produkcji.
- System kapitalistyczny oparty na prywatnej własności nie jest doskonały, ale najlepszy z możliwych. Nie chce obalenia ustroju, ale akceptacji tego, że od czasu do czasu gospodarka kapitalistyczna będzie pogrążać się w kryzysie. Ale w związku z tym należy zmienić postrzeganie roli państwa.
- Ingerencja państwa - gdy pojawiają się tendencje kryzysowe. Aktywne wspomaganie gospodarki.
- Odrzucenie redukcjonizmu. Należy skupić się wyłącznie na wielkościach globalnych. To, co jest ważne na poziomie mikro nie będzie ważne na poziomie makro - błąd złożenia.

- Przyczyną kryzysu niedostateczny popyt zagregowany.
Dochód maksymalny - wytworzony przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji.
By przybliżyć się do dochodu maksymalnego należy zwiększyć popyt zagregowany. Przesuwając krzywą popytu mamy coraz wyższy dochód narodowy przy coraz wyższym wykorzystaniu czynników produkcji. (Dalsze zwiększanie popytu doprowadzi tylko do wzrostu cen).
Na popyt globalny składa się popyt inwestycyjny, gospodarstw domowych, wydatki rządowe i bilans wymiany handlowej. Keynes analizuje gospodarkę zamkniętą więc odpada ostatni element i początkowo ignoruje sektor rządowy. Skupiamy się na inwestycjach i konsumpcji.
Wielki Kryzys to równowaga, w której gospodarka może utknąć na wiele lat - równowaga przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji.

Warunek równowagi taki sam, jak u neoklasyków - wszystko, co zostało wytworzone musi zostać zakupione. Inwestycje są równe oszczędnościom w każdym punkcie równowagi (jest ich nieskończenie wiele) Ale nie oznacza to, że działa prawo rynków Saya, gdyż te oszczędności, a co za tym idzie inwestycje mogą być bardzo małe.

Paradygmat klasyczny - oczekiwanie i niepewność nie istnieją, bo działa prawo rynków Saya. Nie ma sensu wprowadzać rozbieżności między stanem oczekiwanym a stanem klasycznym (to jeden stan). Potencjalny popyt jest popytem efektywnym. Różnica między ryzykiem a niepewnością - ryzyko jest mierzalne, można je kwantyfikować, można się od niego ubezpieczyć.

Wpływ niepewności - kryzys nadprodukcji.
Otoczenie zdominowane przez niepewność - oszczędności. Zmniejszamy konsumpcję. Jest to z punktu widzenia mikroekonomicznego racjonalna decyzja wynikająca z motywu ostrożnościowego. Nie oszczędzamy na konkretny cel, ale po to, by ograniczyć niepewność. Na poziomie makroekonomicznym zmniejsza to popyt globalny - należy zmniejszyć produkcję i zatrudnienie. Ci, którzy zostali zwolnieni nie dostają dochodów przez co konsumpcja zmniejsza się jeszcze bardziej. Pojawia się kryzys nadprodukcji. Nasza indywidualna racjonalność pogrąża gospodarkę. Nie ma sensu bawić się w mikroekonomię, trzeba patrzeć na wielkości globalne.
Lata 30. XX wieki - rodzi się makroekonomia.

Przedsiębiorcy podlegają tej samej niepewności - jeśli nie są w stanie określić opłacalności inwestycji to w warunkach niepewności po prostu jej nie podejmą. Im mniej inwestycji, tym mniejsze zatrudnienie, a co za tym idzie konsumpcja.

Początek kryzysu - wszechogarniający optymizm doprowadzający do powstania bańki spekulacyjnej, nastroje pesymistyczne we wszystkich kręgach gospodarczych. Nastroje - element, z którym najtrudniej sobie poradzić. Przekonać podmioty, że warto wydawać pieniądze, a nie trzymać je z przyczyn przezornościowych.

INTERWENCJONIZM
Keynes nie jest twórcą teorii interwencjonizmu - to jest powojenny keynesizm. Keynes mówił, że gdy widać, że gospodarka nie radzi sobie z kryzysem, państwo musi dostarczyć impuls do poprawy, zmniejszyć niepewność. Kiedy jednak widać poprawę władze publiczne powinny się wycofać. Najlepszym ustrojem kapitalizm zdominowany przez INDYWIDUALNE decyzje.

Narzędzia pozostające w dyspozycji państwa:
I POLITYKA PIENIĘŻNA
(w rękach banku centralnego - obniżenie stopy procentowej - wzrost inwestycji)

Zastrzeżenia:
1) Pułapka płynności
Sytuacja w której stopy procentowe osiągają najniższy możliwy poziom (nominalna nie może być ujemna, realnie tak, nominalnie poziom zero). Bank centralny traci możliwość jakiegokolwiek wpływania na gospodarkę. Może zacząć jedynie zwiększać podaż pieniądza. Ludzie będą przechwytywać ten pieniądz i czekać - tezauryzacja.
Keynes: małoprawdopodobne by taka sytuacja kiedykolwiek się pojawiła.
Japonia - od 20 lat jest w pułapce płynności. Żadne sposoby ożywienia gospodarki nie przynoszą efektów. Stan zastoju gospodarczego, a z drugiej strony jeden z najbogatszych krajów na świecie - ogromne oszczędności. Jeden z pierwszych krajów, który zmierzył się ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Nawet jeżeli oszczędności są, to nie są one inwestowane. Niewielkie zadłużenie za granicą, ale jednocześnie bardzo pesymistyczne nastroje. W pewnych momentach rozbudowane wydatki publiczne - lotniska, autostrady, które obecnie stoją odłogiem.
USA - z jednej strony boją się hiperinflacji, a drugiej popadnięcia w pułapkę płynności
2) Długookresowa stopa procentowa
Krótkookresowa stopa procentowa w rękach banku centralnego. Z punktu widzenia inwestorów najważniejsza jest długookresowa stopa procentowa. Im dłuższy jest okres, tym więcej czynników wpływa na elementy niezależne od BC
3) Reakcje banków komercyjnych
Nawet jeśli BC obniża stopę, to banki komercyjne nie muszą obniżyć jej w tym samym stopniu. Dla przedsiębiorcy istotna jest stopa w banku komercyjnym.
4) System waluty złotej
Żeby zwiększyć podaż pieniądza należy zwiększyć zapasy złota w skarbcach.

Podsumowując - polityka pieniężna raczej nie przyniesie większych efektów. Większą wiarę pokładał w polityce fiskalnej.

II POLITYKA FISKALNA
1) Progresywne opodatkowanie połączone ze wzrostem transferów socjalnych
Podatek płacony z części, która została by zaoszczędzona. Progresywny podatek - zmniejszenie globalnej wielkości oszczędności, zwiększenie konsumpcji poprzez zamianę zabranych podatków na transfery socjalne.
Ograniczenia: ograniczenie działalności, która staje się nieopłacalna, wzrost szarej strefy i bezrobocia, przeniesienie działalności tam, gdzie podatki są niższe. Wniosek - też na niewiele się zda.

2) Roboty publiczne.
Potężne rządowe programy zatrudnieniowe dające pracę bezrobotnym. Inwestycje mają mieć charakter infrastrukturalny. Keynes pokłada w nich największe nadzieje. Jednak nie bez zastrzeżeń.
Obawy:
1) Rząd musi znaleźć fundusze na roboty, przez co zwiększa swój popyt na pieniądz. Wzrost popytu na jakieś dobro oznacza rychły wzrost ceny, a zatem w tym wypadku stopy procentowej, który dotknie przedsiębiorców sektora prywatnego. Wzrost inwestycji na jednych odcinkach, spadek na innych. Efekt netto może być ujemny, a nie dodatny.
2) Efekt wypychania (jeden z naczelnych elementów prawa rynków Say'a, ideologii klasyków) eliminacja z rynku prywatnych przedsiębiorców kiedy przedsiębiorca państwowy wkracza do działania. Przedsiębiorca państwowy nie musi się kierować rachunkiem zysków i strat, nie może sobie pozwolić na działanie zbyt długo przynoszące straty.

Skąd wziąć pieniądze na roboty publiczne?
Pogłębić deficyt budżetowy i dług publiczny. Nie stanowi to problemu. Wierzył bowiem w działanie mnożnika inwestycyjnego (wielkość, która wskazuje na przyrost dochodu narodowego wywołany pierwotnym nakładem inwestycyjnym)
Np. Wydane 100 mln złotych daje efekt w postaci przychodu 300 mln. Każda decyzja podatkowa pociąga za sobą cały łańcuch kolejnych decyzji podatkowych. Budujemy autostradę, zatrudniamy robotników, Ci otrzymują pensje i zwiększają konsumpcję, producenci mogą zwiększyć produkcję, zatrudnić więcej osób, te osoby znów zwiększą konsumpcję. Jednocześnie potrzebujemy materiałów, ich producenci mogą zwiększyć produkcję itd.
Przestroga: zadłużanie się za granicą. Dług u obywateli w określonych sytuacjach wręcz wskazany.

New Deal (1933-1939) - polityka przynosząca ożywienie koniunkturalne.
1) Zwiększenie kontroli nad działalnością banków i giełdy.
2) Zwiększenie podaży pieniądza, nawet kosztem wzrostu inflacji.
3) Interwencyjne zakupy rządowe artykułów rolnych (najbardziej spadły ceny produktów rolnych, bankructwo większości rolników, którzy muszą zaciągać kredyty by prowadzić działalność).
4) Położenie szczególnego nacisku na wzrost zatrudnienia. Najważniejszym celem New Dealu obniżenie bezrobocia (tak jest w USA praktycznie do dziś).
5) Wprowadzenie po raz pierwszy na szeroką skalę zasiłku dla bezrobotnych
6) przeprowadzanie na szeroką skalę robót publicznych.

Dość pozorne podobieństwa z Keynesem. Kierunek działań ten sam, skala jednak zupełnie inna. Keynes krytykował politykę New Dealu jako nie wystarczającą i nie mającą szans powodzenia. Roosvelt cały czas był bowiem zwolennikiem równowagi budżetowej, nie chciał doprowadzić do długotrwałego deficytu. Nie wierzył w efekty miernikowe, które mogłyby zrównoważyć budżet.
Keynes zatriumfował, gdy Roosvelt obniżył wydatki budżetowe i nastąpiła depresja kryzysu (1935-6)

Niemcy i Włochy przed II wojną - podobna polityka dużych inwestycji infrastrukturalnych i potężne pożyczki na tego typu przedsięwzięcia. Hitler całkowicie wyeliminował bezrobocie. Podobieństwa znów pozorne, bo podczas przygotowania do wojny gospodarka funkcjonuje inaczej.

Książka Keynesa - chaotyczna, trudna, wymaga sporo czasu, nikt nie ma czasu badać teorii. Sam Keynes zostaje powołany do rządu brytyjskiego więc też nie ma czasu na badania. Umiera w 1946 roku więc nie angażuje się w ogóle w dyskusje nad swoją książką. Ożywają one po zakończeniu II WŚ i trwają do połowy lat 60. Teoria Keynesa staje się niezwykle popularna i właściwie nie ma żadnej alternatywy. Po wojnie wszyscy są Keynesistami.

Teorie Keynesa zinterpretowano jako poradnik jak prowadzić aktywną politykę interwencjonizmu państwowego. Przypisuje mu się zachęcanie do ciągłej obecności państwa, kontroli, manipulowania narzędziami polityki gospodarczej, a nawet teorie nacjonalizacji gospodarki. Fragment ubogi i słabo wyeksponowany stał się nagle tematem przewodnim. W całej książce nie ma nawet rozdziału na temat interwencjonizmu, wszędzie pełno ograniczeń i obaw. Powtarzał jedynie, że lepiej narazić się na ewentualne negatywne skutki niż nie robić nic i czekać na zmianę, jak neoklasycy.
Keynesizm ortodoksyjny. Uznano, że optował za ciągłą obecnością państwa na rynku.
Zaczęto praktykować obniżanie stóp procentowych, podatków, wzrost transferów socjalnych, politykę dochodową i zwiększanie wydatków budżetowych na inwestycje strukturalne, głównie o charakterze socjalnym (np. budownictwo komunalne). Tak rozumiany keynesizm zdobył popularność.
Powojenny Keynesizm wypaczył teorie Keynesa.

Ustawa o zatrudnieniu (Employment Act, 1946) - po raz pierwsz ecele polityki gospodarczej zostały wyrażone ustawą. Magiczny trójkąt (z czasem powiększony do magicznego czworokątu). Cele polityki gospodarczej do zrealizowania: pełne zatrudnienie (najważniejsze), wzrost gospodarczy, stabilność ogólnego poziomu cen (i stabilność bilansu płatniczego). Rząd bierze odpowiedzialność za realizację polityki zatrudnienia - bezpośredni wpływ teorii Keynesa.

Biała Księga o polityce zatrudnienia (1944, Anglia), w której stwierdzono wprost, że nie da się zapewnić pełnego zatrudnienia bez aktywnego uczestnictwa władz publicznych.
Od zakończenia wojny do lat 70 w Anglii stosowano politykę Stop-and-go - jeżeli mamy do czynienia z fazą recesji - go - ożywanie gospodarki, ekspansja monetarna, ułatwienia fiskalne. Gdy gospodarka zaczyna się przegrzewać - polityka stop - schładzanie gospodarki. Polityka go zdecydowanie łatwiejsza do prowadzenia. Wszyscy są zadowoleni, gdy obniżamy podatki, stopy procentowe… Wycofywanie się z tej polityki to strzał w kolano dla polityków. Z tego względu polityka keynesowska przerodziła się w ciągłą ekspansję, z której bardzo trudno było się wycofać. Musiało to wcześniej czy później doprowadzić do tendencji inflacyjnej. (Połowa lat 60. - pierwsze symptomy inflacji, kryzys myśli keynesowskiej).

Synteza neoklasyczna
Cel (całkowicie nonsensowny i skazany na porażkę): zintegrowanie teorii Keynesa z neoklasycznym modelem równowagi ogólnej. Próbowano połączyć dwa przeciwstawne paradygmaty.
1) Przyczynił się do tego sam Keynes - jego dzieło pełne było sprzeczności i pozostałości teorii neoklasycznej, nie do końca potrafił się odciąć od swoich korzeni.
2) Warunki gospodarcze - lata 40. i 50. To złoty wiek krajów kapitalistycznych - wysoki poziom popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, zatrudnienia, bez oznak zjawisk inflacyjnych. Okres powojenny zawsze dobrym okresem w gospodarce + przyczynianie się rządów do pobudzania gospodarki. Na przełomie lat 50 i 60 ekonomiści pozbierali wszystkie informacje i uznali, że być może Keynes się pomylił. Nie odrzucał teorii klasyków, ale zakładał, że występuje tylko w szczególnym wypadku pełnego zatrudnienia. Założenie, że być może celem gospodarki jest dążenie do tego stanu.
Przyjęto, że ogólnie obowiązującą teorią jest teoria neoklasyczna natomiast keynesowska nadaje się do analizy sytuacji szczególnych (dokładnie odwrócono to, o czym mówił).

Główni przedstawiciele:
Alun H.Hansen
Paul A. Samuelson

Założenia analityczne:
1. Model IS-LM jako odzwierciedlenie funkcjonowania gospodarki
Model powstał w 1937, John Hicks w swoim artykule analizował teorie Keynesa i teorie klasyków, chciał pokazać co ich łączy a co dzieli. 1944 rozszerzony i zmodyfikowany przez Franco Modiglianiego i stał się punktem wyjścia dla syntezy neoklasycznej.




Krzywa IS to zbiór kombinacji stopy procentowej dochodu, które gwarantują równowagę na rynku dóbr (warunek - zrównanie inwestycji Investment z oszczędnościami Savings). LM - kombinacje stopy procentowej dochodu, które gwarantują równowagę na rynku pieniądza (warunek równowagi zrównanie popytu na pieniądz Liquidity i Money jako podaż pieniądza). Model równowagi ogólnej, gdzie mamy wydzielone dwa sektory: realny i pieniężny. Model zagregowany, statyczny (bez oczekiwań), posługujący się wielkościami nominalnymi. Problem polega na tym, że chociaż sztywność cen i płac jest źródłem modelu, to ich w modelu nie ma. Ich poziom jest zakłądany ad hoc, gdzieś na boku. Nie wiadomo na jakiej podstawie mówi się, że ceny są usztywnione na takim i takim poziomie. Z tego bierze się sytuacja keynesowska. To daje nam do myślenia, że model jest mocno naciągany. Równowaga w obu sektorach zachodzi w punkcie przecięcia krzywych.
Hicks: Na tym poziomie ie ma żadnej różnicy między modelem Keynesa, a klasyków. Poszukuje więc rewolucyjnej części teorii

2. Względna sztywność cen i płac nominalnych z równoczesnymi znacznymi fluktuacjami wielkości produkcji i zatrudnienia.
Jest to główny powód, dla którego może wystąpić sytuacja keynesowska - niepełnego wykorzystania czynników produkcji. Gdyby ceny i płace były doskonale elastyczne, wszystko byłoby w porządku. Utykają one jednak na poziomie sprawiającym, że mamy do czynienia np. z przymusowym bezrobociem. (Keynes: przyczyną kryzysu niedostatek popytu, ceni i płace nie mają znaczenia, podstawowym problemem niepewność i brak popytu). Synteza niedostatek popytu traktuje tylko jako czynnik pogłębiający kryzys (kolejny punkt)
3. Niedostateczny poziom wydatków jako przyczyna utrwalania się wysokiego poziomu bezrobocia.
4. Polityka interwencjonizmy państwowego (w szczególności polityka fiskalna) jako skuteczne i konieczne narzędzie naturalizujące szkodliwe wahania koniunkturalne i stabilizujące poziom zatrudnienia.

Ogólny model Keynesowski wg Hicksa.
W myśl teorii Keynesa krzywa LM powinna przybrać taki kształt. Istnieje możliwy do zrealizowania poziom dochodu z daną ilością jednostek pieniężnych w obiegu. Z drugiej strony istnieje poziom stopy procentowej, poniżej którego ta stopa nie spadnie (pułapka płynności).
Hicks: Jeżeli chcemy pokazać rewolucyjną zmianę, której dokonał Keynes, musimy wprowadzić pułapkę płynności. To ona decyduje o odmienności teorii Keynesa od paradygmatu klasycznego. Przypadek keynesowski to przypadek tylko i wyłączne pułapki keynesowskiej.

EFEKTYWNOŚĆ
Sytuacja klasyczna: dwie krzywe, na które możemy działać polityką fiskalną (na krzywą IS) i monetarną (na krzywą LM)
1) Zakładamy, że krzywa LM jest dana i działamy ekspansywną polityką fiskalną - przy pobudzaniu gospodarki krzywa IS przesunie się w prawo i w górę - wzrośnie stopa procentowa, a jednocześnie rośnie też dochód realny (wzrost zatrudnienia, wzrost produkcji) - polityka jest efektywna.
Klasycy: aktywna polityka - wzrost inflacji i efekt wypychania - eliminacja prywatnych przedsiębiorców. Nagle się okazuje, że dla klasyków aktywna polityka fiskalna jest efektywna.
2) Krzywa IS jest dana, stosujemy ekspansywną politykę monetarną. Krzywa LM przesuwa się w prawo zwiększamy podaż pieniądza. Stopa procentowa spada, dochód realny rośnie, a wraz z nim zatrudnienie i produkcja. Polityka pieniężna także jest efektywna. Klasycy: ekspansja monetarna w długim okresie doprowadza do wzrostu inflacji.

Polityka pieniężna - wpływanie na agregaty pieniężne (ilość pieniądza) i na stopy procentowe. Nie możemy działać stopami procentowymi, gdyż osiągnęły już poziom minimalny (pułapka płynności). Manipulowanie podażą pieniądza również nie przynosi żadnych skutków. Hicks robi z pułapki płynności sedno modelu i co ciekawe, Keynesowi się do spodobało.
Polityka fiskalna: działając na politykę fiskalną osiągniemy widzialne skutki, wzroście dochód realny. (Keynes: polityka fiskalna odniesie skutek w każdej sytuacji, nie tylko w pułapce płynności).

Model IS LM zaczął być znany jako model keynesowski bo na jego podstawie pokazywano efektywność interwencji państwowych.

27/11/12

Keynes - podsumowanie:
1. Przyczyna kryzysu: niedostatek popytu zagregowanego (konsumpcyjny i inwestycyjny - nie działania państwa)
2. Elastyczność płac nie ma większego znaczenia (rozważył przypadki od sztywnych do doskonale elastycznych)
3. Inflacja -pojawia się tylko w sytuacji pełnego wykorzystania czynników produkcji (przy dalszych działaniach mamy efekty tylko nominalne). Dopóki nie osiągniemy pełnego zatrudnienia ekspansywna polityka przełoży się na wzrost popytu, nie inflacji.
4. Teoria równowagi - stan, w którym nie ma żadnych automatycznych sił (nawet niepełnie wykorzystanie czynników produkcji jest pewnego rodzaju równowagą)
5. Nie działa prawo rynków Saya
6. Dopuszcza istnienie dobrowolnego bezrobocia, ale nie twierdzi, że całe bezrobocie jest dobrowolne.
7. Pieniądz jest nieneutralny - wpływa na sferę realną, może pobudzić gospodarkę. Odrzuca ilościową teorię pieniądza (jakakolwiek ekspansja doprowadza tylko do impulsów inflacyjnych)
8. Teoria klasyczna obowiązuje tylko w przypadku pełnego wykorzystania czynników produkcji.
9. Silne współzależności międzyrynkowe. Problem pojawia się na rynku dóbr, a jego konsekwencje widać na rynku pracy (płace nie są dla nas tak istotne gdyż to nie na rynku pracy tkwi problem, a na rynku dóbr).

Lata 60. pojawiają się widoczne impulsy inflacyjne.
Przyczyny:
1) Prowadzenie ciągłej polityki interwencjonizmu państwowego (w USA zagwarantowane ustawowo) - rozrost administracji, ogromne wydatki budżetowe, wzrost deficytu, długu publicznego.
2) Impuls inflacyjny pochodzący z USA - wojna w Wietnamie, potężne wydatki zbrojeniowe (różnica między II wojną: jesteśmy bliscy stanu pełnego zatrudnienia i wrzucamy jeszcze dodatkowe siły)
3) Kryzys naftowy związany z powstaniem kartelu OPEC i gwałtownym wzrostem cen ropy na świecie.

Otoczenie zaczęło się diametralnie zmieniać a keynesiści niewiele mogli zrobić. Model IS-LM -założenie sztywności cen i płac. Model miał znaczenie tylko, gdy strona podażowa miała niewielkie znaczenie. Nie widzimy w nim procesu ustalania cen i płac, sprawdza się tylko w okresie stabilności. Nawet jeśli mówi się o płącach to są to wartości nominalne, model nie uwzględnia płac realnych. Jest statyczny, nie uwzględnia oczekiwań. Keynesiści zaczynają tracić grunt pod nogami.

Alban W.H.Philips (1958)
Badania ekonometrycznerynku pracy. Odnosi do rynku pracy proste prawo popytu. Faza ożywienia - popyt na pracę rośnie, wynagrodzenia rosną (by przyciągnąć pracowników właśnie do siebie), spada bezrobocie. W fazie recesji popyt na pracę spada, wynagrodzenia spadają, rośnie bezrobocie. Tempo zmiany wynagrodzeń nie jest symetryczne, w fazie ożywienia wynagrodzenia rosną znacznie szybciej niż spadają w fazie recesji. 100 lat danych dotyczących wielkości bezrobocia i zachowania wynagrodzeń.
Krzywa Phillipsa (Philipsa-Lipsaya)
Ujemna nieliniowa zależność między wielkością bezrobocia a tempem zmian (stopa zmian stóp płac nominalnych). Kiedy przesuwamy się w górę płace zaczynają rosnąć szybciej. Jak płace rosną, bezrobocie maleje, w recesji spadają, bezrobocie zaczyna wzrastać. Zamienność między tempem wzrostu bezrobocia a płacami nominalnymi. Punkt 5,5% bezrobocia - płace przestają się zmieniać. Im wyższe bezrobocie powyżej 5,5% - deflacja wynagrodzeń

Richard G.Lipsey (1960) - aktualizuje badania Philipsa

1960 - Samuelson i Solo przeprowadzają analogiczne badania dla USA. Kształt funkcji także jest mniej liniowy i ujemny, Badanie zależności stopy bezrobocia już nie od wynagrodzeń a od cen.

Mark-up pricing - cenotwórstwo oparte na narzucie na koszty. Wynagrodzenia można zastąpić cenami Cena jest zależna od stawki wynagrodzeń (dominująca pozycja kosztów). Jeśli koszty wytworzenia rosną, ceny również.
Relacja między stopą bezrobocia a zamianami cen jest stabilną, długookresową relacją wymienną. Możemy ustalić sobie pewien cel, który jesteśmy w stanie dzięki odpowiedniej polityce gospodarczej osiągnąć i utrzymać.

Wady modeli:
W modelu IS LM nie ma rynku pracy, teraz płace mają związek z cenami, połączono oba modele i uważano, że otrzymano model idealny.
Badania powojenne, okazało się, że modele cierpią na te same teoretyczne wady:
- wszędzie pojawiają się płace nominalne, nie realne (iluzja pieniężna, nie widzimy zmiany siły nabywczej, lata 60. to już nie okres stabilny, nie możemy założyć cen nominalnych)
- model statyczny, nie ma oczekiwań
- nie da się wyprowadzić równania dotyczącego zagregowanego poziomu cen (modele bez dobrze rozwiniętej strony podażowej).

+ Poważny problem empiryczny - relacja wcale nie jest stabilna. Wysokim poziomom inflacji zaczęły towarzyszyć coraz wyższe poziomy bezrobocia - etap stagflacji (wysoka inflacja, wysokie bezrobocie, niewielki wzrost gospodarczy).
Keynesizm na około 10 lat znika z teorii i praktyki gospodarowania. Powrót do klasyków. Kontrrewolucja monetarystyczna, liberalizm gospodarczy. Kryzys keynesizmu.

4/12/2012

MONETARYZM
Milton Friedman
Główną przyczyną inflacji polityka keynesowska ciągłego pobudzania popytu, wiecznych ingerencji, zwalczania bezrobocia → przerost biurokracji, potężne deficyty budżetowe i długi publiczne, INFLACJA
(najpoważniejszą przyczyną nie kryzysy naftowe, a przeregulowanie, zakłócenie naturalnych sił).

Powrót do aksjomatów neoklasycznych:
model konkurencji doskonałej, mechanizm rynkowy, leseferyzm

Kluczowe argumenty przeciwko aktywnej polityce
a) fiskalnej:
- efekt wypychania
- ekspansywna polityka - wzrost ilości pieniądza
b) monetarnej:
- w długim okresie pieniądz jest neutralny

Idea państwa minimalnego - państwo ma jedynie zapewniać pewne ogólne ramy funkcjonowania państwa: odpowiednie ustawodawstwo chroniące własność prywatną będącą świętością dla liberałów. We wszelkich innych obszarach państwo powinno ograniczać swoje działania.
Polityka fiskalna: powinno się dbać o tani, prosty pobór podatków (podatki liniowe) mający służyć do finansowania elementarnych potrzeb państwa.
Polityka monetarna: ma się ograniczać do kreowania podaży pieniądza zgodnie z tempem wzrostu gospodarczego.

Oczekiwania adaptacyjne (charakterystyczne tylko dla tej szkoły) - monetaryzm pierwszą szkołą w okresie powojennym, która w sposób świadomy, celowy i systematyczny wprowadza do analizy endogenicznie modelowane oczekiwania. Po okresie dominacji modeli statycznych, bez oczekiwań, mamy modele, w których wraz ze zmianą otoczenia zmieniają się oczekiwania. Podmioty reagują na zmiany w gospodarce. Powolny sposób dostosowywania oczekiwań
Cechy:
1) Podmiot formujący oczekiwania kieruje się wyłącznie danymi przeszłymi, przy czym przeszłość niedawna ma największy wpływ. Im przeszłość bardziej oddalona, tym mniejszą wagę jej przypisujemy.
2) Formując oczekiwania co do danej zmiennej wykorzystujemy dane przeszłe dotyczące tylko tej zmiennej.

Przykład formułowania oczekiwań inflacyjnych w sposób adaptacyjny - bierze się pod uwagę tylko dane przeszłe dotyczące tylko inflacji, nie bierze pod uwagę informacji teraźniejszych, przewidywanych, ani innych zmiennych.(Co powinno wziąć się pod uwagę badając inflację: zmienność stopy procentowej, wydatki budżetowe, wielkość długu lub deficytu, bilanse handlu zagranicznego...)

Backward looking expectations - formułując prognozę jesteśmy zwróceni wstecz. Na informacje zareagujemy dopiero wtedy, gdy staną się przeszłością. Zaczynamy brać pod uwagę błąd popełniony w przeszłości, dostosowujemy się o ułamek błędu popełniony w poprzednich okresach. Może to zając nawet kilka okresów. Przyczyna: Informacja jest niedoskonała, rozprzestrzenienie się informacji po całym rynku zabiera czas.
Niedoskonałość informacji - jedyna bariera, którą monetaryści wprowadzają do swojego modelu.
(NBP publikuje dane z co najmniej kwartalnym poślizgiem).
Informacja doskonała jest możliwa, ale mało prawdopodobna.
Punkty pokrycia się naszych prognoz ze stanem realnym - punkty równowagi.
Długookresowa równowaga: pełne zatrudnienie oraz punkt, w którym oczekiwania pokrywają się z faktycznymi realizacjami. Jeżeli się nie pokrywają - jakieś dostosowania są jeszcze konieczne.
Powstał zwyczaj unikania przekładania zjawisk ekonomicznych na czas kalendarzowy. Długi okres - okres, w którym informacja obiegnie całą gospodarkę, a wszystkie dostosowania zostały już wprowadzone, ile czasu zabierze to w sensie kalendarzowym, nie ma żadnego znaczenia.


Koncepcja oczekiwań adaptacyjnych pozwala zrozumieć największe osiągnięcie monetarystów (najcenniejszy oręż w walce z keynesistami) - hipoteza stopy naturalnej (długookresowa pionowa krzywa Phillipsa w ujęciu Friedmana)

BA - krótkookresowa krzywa Phillipsa (keynesiści zinterpretowali ją błędnie jako długookresową)
CD - długookresowa krzywa Phillipsa

Wymienność między sektorem realnym a nominalnym może istnieć tylko w krótkim okresie. W długim, takiej zależności nie ma. Długi okres to okres równowagi. Długookresowa równowaga wyznacza bezrobocie, które nazywane jest naturalnym (bezrobocie dobrowolne).

Przyczyna wytracenia z równowagi - szoki popytowe (nieoczekiwana, nagła zmiana).
Sygnał rosnącego popytu - rośnie cena. Nie wiemy czy popyt wzrósł tylko na dane dobro, czy na wszystkie w gospodarce - nie wiemy czy jest to zmiana popytu realnego (tylko określone produkty), czy nominalnego (wszystkie produkty, nikt na tym nie korzysta). Założenie, że jest to popyt realny, zwiększamy produkcję i zatrudnienie. Stan pełnego zatrudnienia więc podwyższamy płace aby przyciągnąć dobrowolnie bezrobotnych, skłonić ich do podjęcia pracy.

Wynagrodzenia realne z puntu pracodawcy maleją: rosnące płace nominalne podzielone przez rosnącą cenę produktu. Wynagrodzenia realne z puntu widzenia pracownika rosną: rosnąca płaca nominalna dzielona przez zagregowany poziom cen (założenie ze jest stały)

Proces ten zakończy się, gdy do pracodawcy zaczną z rynku docierać sygnały, że był to wzrost popytu na wszystkie dobra w gospodarce, a pracownicy zaczynają sobie zdawać sprawę, ze ich wynagrodzenie nie wzrosło, bo rosną ceny wszystkich dóbr. Tak naprawdę płace spadły. Pracownicy zaczną żądać podwyżek, na co pracodawcy nie chcą się zgodzić, pracownicy powracają do grupy dobrowolnie bezrobotnych, krzywa przesuwa się wyżej.

W miarę jak wzrosły ceny, wzrosły oczekiwania inflacyjne. Krótkookresowych krzywych Phillipsa jest nieskończenie wiele, a każda z nich odpowiada innej oczekiwanej stopie inflacji.
Kiedy powracamy do długookresowej równowagi, to z wyższym bagażem oczekiwań inflacyjnych.

Porównując punkty przecięcia z krzywą pionową - NIC nie zmienia się w sektorze realnym. Jesteśmy w długookresowej równowadze przy danej stronie podażowej. Zmiany zaszły w sektorze nominalnym, gdzie ceny wzrosły.

Szok popytowy musiał być poprzedzony szokiem pieniężnym - niezapowiedzianą zmianą podaży pieniądza (przejściowo zauważyliśmy pozytywny wpływ pieniądza, który następnie zniknął) - ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA. W długim okresie działając pieniądzem generujemy tylko inflację.

Każdy punt na długookresowej krzywej - punkt równowagi przy pełnym wykorzystaniu środków produkcji - PRAWO RYNKÓW SAYA.

Krytyka keynesistów
Największy problem dla monetarystów: inflacja, dla keynesistów - bezrobocie.
Największa krytyka keynesistów przez monetarystów: wszystkie impulsy zadziałają tylko przejściowo, wcześniej czy później gospodarka zacznie działać w stanie równowagi.
Wywoływanie kolejnych szoków popytowych w długim okresie doprowadzi tylko do galopującej inflacji. Polityka precyzyjnego dostrajania (fine-tuning), ciągłego oddziaływania, jest nieskuteczna.

Bezrobocie można zwalczać nie polityką kierowania popytem, napędzania go. Musimy trwale przesunąć długookresową pionową krzywą Phillipsa w lewo - przeprowadzając reformy strukturalne, po stronie podażowej, nie popytowej.
Rozwiązanie - długookresowe poprawy efektywności:
- likwidacja lub istotna redukcja zasiłków dla bezrobotnych
- poprawa struktury produkcji, edukacji

Jedyne wydatki budżetowe jakie dopuszczał Friedman: obronność, ewentualnie ochrona środowiska. Edukacja powinna być prywatna, a zasiłki zlikwidowane.

11/12/2012

Aktualności: redukcja zatrudnienia i wydatków w FSO spowoduje zwolnienie ok. 5 tysięcy osób w innych sektorach. Keynes i koncepcja mnożnika.

Monetaryzm
- Wada modelu doskonałej konkurencji: niedoskonała informacja.
- Iluzja pieniądza: niedostrzeganie różnicy między zmianami nominalnymi a realnymi.
U monetarystów nie ma iluzji, cały czas mamy płace realne. Odchylenia wynikają tylko z niedoskonałych informacji, cały czas kierujemy się danymi realnymi.
- zależność między sektorem nominalnym i realnym istnieje tylko w krótkim okresie
- Równowagę zaburzają szoki popytowe poprzedzone szokiem pieniężnym. Pierwotną przyczyną kryzysu niespodzianka pieniężna.
- Długookresowa równowaga: pełne wykorzystanie czynników produkcji, a oczekiwania pokrywają się ze stanem realnym (inaczej: nie wszystkie dostosowania zostały przeprowadzone)
- pieniądz jest nieneutralny przejściowo (podczas szoków pieniężnych dopóki nie ma informacji co się stało), w długim okresie pieniądz zawsze jest neutralny - ilościowa teoria pieniądza.
- Bezrobocie przymusowe nie istnieje
- Reformy po stronie popytowej powodują tylko inflację, potrzebne reformy po stronie podażowej
- Inflacja bierze się z szoków pieniężnych - zbyt wysokiej ilości pieniądza w obiegu.
- Wykresy: odrzucenie iluzji pieniądza i wprowadzenie w to miejsce wielkości realnych, oczekiwań
- wyraźne rozróżnienie na analizę krótko i długookresową
- silny nacisk na mikropodstawę (wyprowadzanie wniosków makroekonomicznych z zachowań indywidualnych producentów i gospodarstw domowych)
- założenie homogeniczności podmiotów i dóbr - redukcjonizm - na podstawie jednego gospodarstwa można badać całą gospodarkę.

Keynes: pieniądz jest zawsze nieneutralny (w krótkim i w długim okresie) i pozytywnie pobudza sektor realny. Inflacją można się martwić tylko przy pełnym wykorzystaniu rynków produkcji.
Błąd złożenia - racjonalne na poziomie mikroekenomicznym, ale doprowadza do spadku popytu realnego.

ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA
Ujęcie Fishera - podejście transakcyjne (MV Ξ PT)
Ujęcie Marshalla - podejście dochodowe
Ujęcie Friedmana - podejście oparte na popycie na pieniądz.

Uniwersalne prawa ekonomiczne
1) W miarę zakupów krańcowe pożytki maleją
2) Krańcowe pożytki z zakupu każdego dobra powinny się zrównać
W stanie równowagi pożytki krańcowe są równe.

Popyt na pieniądz gotówkowy jest stabilny (nie stały, lecz nie podlega gwałtownym wahaniom w miarę upływu czasu).

Każda decyzja dotycząca zwiększenia ilości pieniądza w obiegu powoduje inflację.
Szok popytowy spowodowany działaniami banku centralnego → Zaczyna się wydawać nadwyżkę na aktywa, których posiadanie przynosi większe pożytki, niż utrzymywanie gotówki → Każdy zgłasza większy popyt na akcje, obligacje, wzrasta cena.

Na podstawie padań empirycznych nad ilościową teorią pieniądza Firedman i Schwartz wyciągnęli następujące zasadnicze wnioski:
1. Zmiany zasobu pieniądza są najważniejszym czynnikiem, który tłumaczy zmiany nominalnego dochodu.
2. Wobec stabilności popytu na pieniądz większość obserwowanych przejawów niestabilności gospodarki można przypisać fluktuacjom podaży pieniądz wywołanym przez włądze monetarne.
3. Władze monetarne mogą kontrolować podaż pieniądza, jeśli tego chcą, a gdy wywołują tę kontrolę, to ścieżka przebiegu dochodu pieniężnego różni się od sytuacji, gdy podaż pieniądza jest endogeniczna.
4. Opóźnienie między zmianami zasobu pieniądza a wywołanymi przez nie zmianami dochodu pieniężnego jest duże i zmienne tak, iż próby stosowania dyskrecjonalnej polityki pieniężnej podejmowane w celu dostrojenia gospodarki mogą działać na nią destabilizująco.
5. W celu zapewnienia długookresowej stabilności cen należy pozwolić podaży pieniądza wzrastać w stałym tempie, równolegle z podstawowym wzrostem produkcji.


Główna przyczyna problemów: Bank centralny wywołujący szoki pieniężne. Należy zakazać bankowi takich działań i zobowiązać go do kierowania się jedną stałą regułą k%. Bank nie powinien mieć żadnych innych kompetencji.

Reguła k% (x%) - dostosowanie tempa wzrostu ilości pieniądza w obiegu do tempa wzrostu gosp. Gospodarka rozwija się w tempie 3% rocznie, to jedynym zadaniem banku jest zwiększenie podaży pieniądza do około 3% (mniej - nie byłoby pieniądza na realne inwestycje, więcej - inflacja).

Egzogeniczna podaż pieniądza - aktywne działanie banku centralnego, aktywne kreowanie koniunktury przez zmiany podaży pieniądza (M oddziałuje na I, bank kreuje impulsy gospodarcze)
Endogeniczna podaż pieniądza - pasywne dostosowanie pieniądza do zmian otoczenia (I oddziałuje na M, bank reaguje na impulsy gospodarcze) - monetaryści.

Uzasadnienie stosowania reguły stabilnego strumienia podaży pieniądza (Friedman):
1. W przypadku zwiększania przez władze podaży pieniądza według stałej stopy (k%), gospodarka będzie wykazywała tendencję do stabilizowania się na poziomie naturalnej stopy bezrobocia ze stałą stopą inflacji, czyli w określonym punkcie na pionowej długookresowej krzywej Phillipsa.
2. Przyjęcie reguły stałego wzrostu masy pieniądza eliminuje najpoważniejsze źródło niestabilności gospodarczej, co oznacza, że rozwinięte gospodarki kapitalistyczne są ze swej natury stabilne wokół naturalnej stopy bezrobocia, jeśli nie podlegają zakłóceniom wywołanym przez nieregularny wzrost masy pieniądza.
3. Dyskrecjonalna polityka pieniężna może okazać się czynnikiem destabilizującym i pogarszać sytuację zamiast ją poprawiać, na skutek długich i zmiennych opóźnień w czasie, towarzyszących polityce pieniężnej.
4. Z powodu nieznajomości precyzyjnej wartości stopy naturalnej (która może się zmieniać w czasie), rząd nie powinien stawiać sobie celu w postaci konkretnej stopy bezrobocia z obawy przed wymienionymi wcześniej konsekwencjami, a zwłaszcza przed przyspieszeniem inflacji.

Wartość stopy naturalnej i położenie długookresowej krzywej Phillipsa może zmieniać się w czasie pod wpływem strony podażowej gospodarki (struktura zatrudnienia, zasiłków, ubezpieczeń).

PODSUMOWANIE
1. Zmiany zasobu pieniądza są głównym, choć nie jedynym czynnikiem tłumaczącym zmiany nominalnego dochodu.
2. Gospodarka jest ze swej natury stabilna, chyba, że zostanie zakłócona nienormalnym wzrostem masy pieniądza, a gdy ulegnie zakłóceniu dość szybko powraca do sytuacji zbliżonej do równowagi długookresowej z naturalną stopą bezrobocia (nie błyskawicznie z uwagi na niedoskonałą informację, ale szybko biorąc pod uwagę okresy keynesowskie).
3. W długim okresie nie ma zamienności między bezrobociem a inflacją, co oznacza, że długookresowa krzywa Phillipsa jest pionowa, przy naturalnej stopie bezrobocia.
4. W prowadzeniu polityki gospodarczej władze powinny trzymać się pewnej reguły w zakresie agregatów pieniężnych, aby zapewnić stabilność cen, a polityce fiskalnej przywrócić jej tradycyjną rolę w oddziaływaniu na podział dochodu i majątku oraz alokację zasobów.

NCE (New Classical Economics)
Początek lat 70. - nowa klasyczna ekonomia (makroekonomia) - nowoklasycy
(nie mylić z neoklasykami z lat 30. do Keynesa)
- krytyka adaptacyjnego sposobu formułowania oczekiwań (jest w tym duży element nieracjonalności)
- przypomnienie hipotezy racjonalnych oczekiwań (1959)

Robert E. Lucas
Thomas J. Sargent
Neil Wallace

Struktura NKM opiera się na trzech zasadniczych elementach:
1. Hipotezie racjonalnych oczekiwań według którego ludzie nie ulegają iluzji pieniężnej i swoje decyzje ekonomiczne podejmują wyłącznie w oparciu o analizę wielkości realnych
2. Tezie, że podmioty gospodarcze w każdym momencie osiągają stan równowagi, gdyż na podstawie dostępnych im informacji podejmują decyzje maksymalizujące użyteczność. Jest to twierdzenie zgodne z walrasowską wersją istnienia stanu ciągłej równowagi w gospodarce. Warunek wystąpienia tej równowagi spełniany jest w modelach nowych klasyków dzięki przyjęciu założenia o doskonałej elastyczności cen i płac.
3. Hipotezie łącznej podaży wykorzystującej dwa twierdzenia:
1 - racjonalne decyzje podejmowane przez robotników i przedsiębiorstwa odzwierciedlają ich zachowania optymalizujące
2 - podaż siły roboczej ze strony robotników oraz produktu ze strony przedsiębiorców zależy od względnych cen.

Racjonalne oczekiwania
- Podmiot formujący racjonalne oczekiwania co dodanej zmiennej wykorzystuje wszystkie dostępne informacje (przeszłe, teraźniejsze, zapowiedziane)
- Formując oczekiwania co do danej zmiennej wykorzystujemy informacje przeszłe, teraźniejsze, zapowiedziane dotyczące wszelkich wielkości, które mogą mieć wpływ na daną zmienną.
( w przypadku inflacji wydatki rządowe, podatki, stopy procentowe...)
Wnioski
Zbiór informacji jest szerszy, nasze reakcje będą szybsze, nie wystąpią opóźnienia.
Podmiot nie popełnia systematycznie tych samych błędów. Kiedy zdajemy sobie sprawę z błędu od razu go naprawiamy, nie dostosowujemy się stopniowo.

Oczekiwania sformowane przez racjonalny podmiot będą takie same jak oczekiwania wygenerowane przez najlepszy model teoretyczny. Nasze decyzje są najlepsze, postępujemy tak, jakbyśmy znali model.
Ewentualne błędy mają charakter stochastyczny, nie systematyczny. Powodowane są przez nieoczekiwane zdarzenia (zbiór informacji dostępnych na ten moment, a coś, czego nie mogliśmy jeszcze włączyć do swojego zbioru informacji).

Ceny są doskonale elastyczne, wszystkie podmioty są w stanie ciągłej równowagi, stale optymalizują. Wszystkie decyzje są przejawem maksymalizacji korzyści. Maksymalne reakcje na zmiany otoczenia.
Obowiązuje prawo rynków Saya, działa niewidzialna ręka rynku.

Hipoteza łącznej podaży - łączna podaż pracy i produkcji (od strony przedsiębiorstw i pracowników).
1. Pracownicy - decyzje uzależnione od płacy realnej (gdy jest niska - bardziej cenimy czas wolny). Zakładamy, że czas wolny i czas pracy są zamienne - substytucja międzyokresowa (zastępowalne w określonych okresach).
(Warunek, jaki musiałby być spełniony: doskonale konkurencyjny rynek bez barier wejścia i wyjścia)
2. Przedsiębiorstwa - gdy cena rynkowa okaże się wyższa od oczekiwanej zwiększamy produkcję. Gdy zwiększymy produkcję musimy też zwiększyć zatrudnienie.
Cena rośnie gdy wzrasta popyt. Popyt wzrasta, gdy mamy niedoskonałą informację. Szok popytowy.
→ Akceptacja monetarystycznej hipotezy stopy naturalnej (zaburzenia informacyjne, czynnikiem zakłócającym jest niespodzianka pieniężna).

Teza o nieefektywności polityki gospodarczej
Jeżeli podmioty są racjonalne, a ceny i płace są doskonale elastyczne, to zapowiedziana polityka gospodarcza będzie nieefektywna. Nie wpływa na sektor realny.
Wierzymy w ilościową teorię pieniądza, wiemy, ze nie można nim pobudzić gospodarki.

Jak można zachęcić do zmian? Niespodzianka pieniężna. Bank mówi zwiększymy o 3%, a w rzeczywistości zwiększy o 5% - zaskoczenie i wpływ na sektor realny.
→ W długim okresie takie impulsy prowadzą do wzrostu inflacji
→ Celem wszystkich banków stabilizowanie oczekiwań i otoczenia, zaskakiwanie nie tworzy odpowiednich warunków do prowadzenia działalności gospodarczej.
Impulsami popytowymi nic nie zdziałamy. Nadzieje wiązane z polityką podażową zwiększania efektywności polityki gospodarczej.

Produkcję i zatrudnienie można według NKM podnieść stosując bodźce mikroekonomiczne zwiększające:
1. Skłonność do pracy, np. w podstaci redukcji krańcowych stóp podatku dochodowego oraz redukcji świadczeń z tytułu bezrobocia i zabezpieczenia społecznego;
2. Giętkość płac i praktyk stosowanych w miejscach pracy, np. poprzez ograniczenie siły związków zawodowych;
3. Mobilność zawodową i geograficzną, np. w pierwszym przypadku przez poszerzenie zakresu państwowych programów reedukacyjnych
4. Efektywność rynków dóbr i usług, np. przez prywatyzację.

Monetaryści, a nowoklasycy
Podobieństwa
- gospodarka doskonale konkurencyjna
- ilościowa teoria pieniądza
- prawo rynków Saya
- ceny i płace doskonale elastyczne (u monetarystów dostosowują się wolniej)
- bezrobocie dobrowolne, brak przymusowego
- przyczyną zakłóceń szoki pieniężne wywołujące szoki popytowe
- ta sama bariera będąca odstępstwem od doskonałej konkurencji - niedoskonała informacja
- zalecenie polityki liberalnej, krytyka polityki działającej na stronę popytową (jeżeli już usprawniamy, to po stronie podażowej)

Różnica:
sposób formułowania oczekiwań (adaptacyjne u monetarystów i racjonalne u nowoklasyków).

Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego
(RBC - Real Business Cycle)
Lata 80.
Edward C. Prescott
Finn Kydland
Charles Plosser
Charles R. Nelson

Cechy charakterystyczne modeli RBC:
1. Podmioty dążą do maksymalizacji użyteczności lub zysku, przy danych ograniczeniach zasobów.
2. Podmioty kształtują swoje oczekiwania w sposób racjonalny i nie odczuwają asymetrii informacji.
3. Elastyczność cen zapewnia ciągłe oczyszczanie rynku tak, że równowaga istnieje zawsze.
4. Fluktuacje łącznej produkcji i zatrudnienia są generowane przez duże, nieregularne zmiany dostępnych technologii produkcji, a różnorodne mechanizmy transmisji przesuwają do przodu w czasie wpływ początkowego impulsu.
5. Fluktuacje zatrudnienia odzwierciedlają dobrowolne zmiany liczby godzin, które ludzie chcą przepracować. Pracę i czas wolny uważa się za wysoce zmienne w czasie.
6. Polityka pieniężna jest bez znaczenia ponieważ nie wywiera żadnego wpływu na zmienne realne, co oznacza, że pieniądz jest neutralny.
7. Odrzucone zostaje rozróżnienie między krótkim i długim okresem w analizie fluktuacji i trendów gospodarczych.

Nie ma asymetrii informacji, ceny i płace doskonale elastyczne, nie ma przeszkód w funkcjonowaniu gospodarki, ani istotnych odejść od modelu doskonałej konkurencji.

Różnica między monetarystami i nowoklasykami:
- całkowity brak roli pieniądza i polityki pieniężnej (brak niespodzianek pieniężnych)
- pieniądz jako kolejne dobro

Zmiany w sektorze realnym - szoki realne, od strony podaży. Przede wszystkim szoki technologiczne
(czasami zmiany gustów i preferencji, ograniczenia surowców).
A. Dodatni szok technologiczny (zwiększający wydajność pracy) - rośnie krańcowy produkt pracy, rosną wynagrodzenia realne , jak rosną wynagrodzenia to zwiększa się podaż pracy → ożywienie w sektorze realny.
B. Okres trudności w dostępie do nowych technologii, produkt krańcowy pracy spada, spadają wynagrodzenia realne, spada zatrudnienie i produkcja.
Większość zmian w technologii ma charakter trwały, nie ma sensu interesować się czy jest to tymczasowa fluktuacja, czy trwała zmiana, bo każda ostatecznie okazuje się wielkością trwałą.

Słabości teorii
- łatwiej radzi sobie z uzasadnianiem wzrostu gospodarczego, niż recesji
- nie uwzględnienie pieniądza

NEOKEYNESIZM

Neokeynesizm - odrodzenie keynesizmu po kontrrewolucji monetarystycznej. Pojawia się w drugiej połowie lat 70. Stanowi niezwykle szeroki zbiór poglądów, który trudno jest ująć w jednolite ramy. Odrodzenie myśli keynesowskiej to z jednej strony czerpanie z dorobku Keynesa i powojennych keynesistów, ale także monetarystów i nowej klasycznej ekonomii.
Dlaczego? Monetaryzm i nowa klasyka krytykują keynesizm, część krytyki jest jak najbardziej uzasadniona. Mnóstwo błędów i niedociągnięć (krzywa IS-LM), Keynesizm został ośmieszony. Chcąc odrodzić swoją myśl i stać się liczącą się szkołą z pokorą przyjęto część krytyki. Obecnie obok monetaryzmu, szkoły nowoklasycznej i RBC nowokeynesiści mają największy wpływ na prowadzoną obecnie politykę i rozważania teoretyczne z zakresu ekonomii.

Jedyna część wspólna Keynesa, powojennych Keynesistów i neokeynesistów - gospodarka zawsze funkcjonuje nie tak, jak trzeba, zawsze znajdziemy problemy, które sprawiają, że gospodarka może na długo utknąć w stanie niepełnego wykorzystania czynników produkcji. Przyczyny i środki zaradcze są zupełnie inne. Należy interweniować, ale sposoby interweniowania są różne.

Cechy (najczęstsze, nie zawsze wystąpią w każdym z modeli)
1. Niedoskonała konkurencja różnorodne formy
- bardzo typowa niedoskonałość konkurencji w postaci monopolizacji,
- błędy w koordynacji decyzji (gospodarka nie funkcjonuje w sposób gładki i nie oczyszcza się, jak twierdzą nowoklasycy),

2. Niedoskonałość informacji - w monetaryzmie i nowej ekonomii wiązała się jednocześnie z tym, że informacja była symetryczna, zbiór informacji dostępnej wszystkim podmiotom był taki sam, nie było zjawiska przewagi informacyjnej, jedynie czas dotarcia był różny. Keynesiści rozumieją ją tak, lub też jako asymetrię informacji - pewne podmioty mogą posiadać przewagę informacyjną, podmioty mogą też celowo wprowadzać w błąd)

3. Nacisk na mikropodstawy - powojennym keynesistom brakowało mikropodstaw, były to modele zagregowane, bez podstaw mikroekonomicznych. Wszystkie analizy muszą rozpoczynać się od analiz na poziomie pojedynczych podmiotów.

4. Racjonalne oczekiwania - oczekiwania są niezbędne do właściwej analizy gospodarki (przyjęcie krytyki i nowoklasycznej hipotezy racjonalnych oczekiwań - tylko monetaryści upierają się przy oczekiwaniach adaptacyjnych, pozostałe wiodące nurty w pełni akceptują hipotezę racjonalnych oczekiwań). Pomimo tego, że podmioty są racjonalne i wykorzystują wszystkie informacje natykają się na różnego rodzaju problemy i bariery.

4. Brak oczyszczania się rynku spowodowany przede wszystkim istniejącymi na rynku sztywnościami:
Pojawia się wiele podziałów i klasyfikacji sztywności, najważniejszy:
* nominalnymi cen i płac - mają miejsce, gdy coś przeszkadza nominalnym cenom i płacom w dostosowaniu się do zaistniałych zmian w nominalnym popycie,
* realnymi cen i płac - mają miejsce, gdy występuje sztywność jednej płacy w stosunku do drugiej płacy, płacy w stosunku do ceny lun ceny w stosunku do innej ceny. Sztywności realne równie niebezpieczne dla keynesistów, co nominalne.
Wielkości względne pozostają stałe, poziomy nominalne mogą się zmieniać.
4 potężne grupy obszarów badawczych: sztywności nominalne płac, sztywności nominalne cen, sztywności realne płac, sztywności realne cen. Sztywności mieszane. Do tego możemy dorzucić podział na rynek pracy, rynek dóbr i rynek finansowy. Szalenie zróżnicowany zbiór poglądów.

5. Niedobrowolność bezrobocia, które jest efektem przede wszystkim występujących na rynku sztywności

6. Nieneutralność polityki pieniężnej w krótkim okresie i jej neutralność w okresie długim
- brak wiary w niezawodność stosowania polityki fiskalnej
- brak akceptacji dla wysokiego deficytu budżetowego i długu publicznego.
Neokeynesiści w przeciwieństwie do keynesistów bardziej wierzą w politykę pieniężną, uważają ją za bardziej efektywny element oddziaływania. W długim okresie wszystkie bariery frykcji można pokonać, mamy tu szanse na najlepszą równowagę, w której pieniądz staje się neutralny. Dla neokeynesistów krótki okres może być bardzo długi więc zawsze warto pobudzać gospodarkę polityką pieniężną i pieniądzem. Polityka fiskalna jest traktowana jako drugorzędna. Nie podziela się poglądu Keynesa, że deficyt budżetowy i dług publiczny są nieszkodliwe dla gospodarki. Musimy się liczyć z tym, że wystąpi, ale nie jest to pożądane i nie powinno długo się utrzymywać.

Neokeynesizm - z jednej strony szerokość poglądów jest postrzegana jako wada (pozostałe szkoły bardzo jednolite poglądy), z drugiej jako zaleta (pokazuje nie da się gospodarki ująć w uniwersalny model, dopiero wielość modelu pozwala na zrozumienie funkcjonowania pewnych zjawisk)

Szef FEDu - neokeynesista
FED w latach 30. - głównym błędem ciche przyzwolenie na zmniejszenie pieniądza w obiegu, kolejnym nie dostrzeżenie różnicy między stopami nominalnymi a realnymi oprocentowania kredytu. Stopy nominalne zaczęły spadać, ale w obliczy deflacji rosły, a nie spadały, tak, że w najgorszym momencie osiagnęły 11,3%. Dlatego Bernalkel (?) - nowy szef FEDu na czas kryzysu, specjalista neokeynesizmu, wyprzedzanie kolejnych załamań aktywności gospodarczej. Podstawowym zadaniem FEDu dostarczenie odpowiedniej ilości pieniądza do gospodarki by jej nie kurczyć, gdy spada popyt globalny. Inflacja mniejszym złem niż deflacja.

MODELE SZTYWNOŚCI NOMINALNYCH PŁAC:
- odrodzenie myśli keynesowskiej, 1977, 2 artykuły:
1. Stanley Fisher 2.Taylor i Pheles.
Odrzucenie tezy o nieefektywnosci polityki gospodarczej, nowoklasycznego stwierdzenia, że każda zapowiedziana polityka będzie nieefektywna. (Teza o nieefektywności opierała się na hipotezie racjonalnych oczekiwań zgodnie z która podmioty uwzględniają wszelkie informacje, również te zapowiedziane oraz na założeniu doskonałej elastyczności cen i płac. Polityka będzie nieefektywna, nie wpłynie na sektor realny, w długim okresie doprowadzi tylko do zwiększenia cen i płac).
2 zasadnicze założenia:
1. Podmioty są racjonalne (nie przeczą neoklasykom),
2. Nie zgadzają się z drugim postulatem, ich zdaniem Teza o nieefektywności polityki nie działa.
Płace są zwykle usztywnione na długie okresy - większość zawiera z pracodawcą kontrakt, zwykle na długi okres, jest to korzystne zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. W świecie monetarystycznym spadek popytu na produkt, to spadek płac i nowa równowaga. W świecie neokeynesowskim zarówno płace, jak i ceny są usztywniane. Możemy dostosować się do sytuacji tylko w sposób ilościowy - ograniczając produkcję stołów i zatrudnienie.

Konkurencja doskonała -mechanizm cenowo-płacowy,
konkurencja doskonała - mechanizm ilościowy.

Na poziomie mikroekonomicznym sztywność płac nie przynosi skutków dla naszej sytuacji. W skali globalnej po dwóch, trzech pracowników - ogromny spadek zatrudnienia i spadek aktywności gospodarczej. Przyczyną jest sztywność racjonalna na poziomie mikroekonomicznym, negatywna na poziomie makroekonomicznym. Taki skumulowany spadek może być pocżatkiem długotrwałego kryzysu. Należy reagować głównie przez politykę pieniężną w celu zwiększenia aktywności gospodarczej (obniżyć stopy procentowe i zwiększyć podaż pieniądza). Polityka nie musi nikogo zaskakiwać żeby wywierać efekty. Wpłynie na wielkości realne, bo płace i ceny są usztywnione.
O efektywności polityki decyduje zachowanie cen i płac, w tym tkwi cała tajemnica obalenia tezy o nieefektywności polityki gospodarczej.

1985 rok, zainteresowania neokeynesistów przenoszą się ze sztywności płac na ceny
1. Mankiw - model małych kosztów menu
2. Akerlof i Yellen - model prawieracjonalności
Ceny usztywniane na długie okresy - wyjaśnienie: każda zmiana struktury cen jest kosztowna dla producenta/ sprzedawcy i są to realne koszty w postaci wydrukowania nowych folderów i ulotek, dostarczenia ich, poinformowania sprzedawców o zmianach. Realne koszty. Jeżeli zmienia się popyt, producent musi policzyć jakie są koszty zmian i ewentualne korzyści. Może są niewielkie w porównaniu z kosztami - decyzja o pozostawieniu cen na dotychczasowym poziomie. Nie oznacza to, że podmiot nie jest racjonalny. Prawieracjonalność - podmiot jest racjonalny przy danych ograniczeniach rynkowych.
Na poziomie mikro zakłócenia są nieistotne, skala globalna - olbrzymie fluktuacje, na które powinniśmy zareagować polityką pieniężną.
Rozsądne działania na poziomie mikro doprowadzają do ogromnych problemów w skali zagregowanej.

Racjonalność neokeynesistów taka sama jak w nowej teorii klasycznej. Podmiot wykorzystuje wszystkie dostępne informacje, by zmaksymalizować swój zysk.
Wyniki jednak będą różne. W świecie neokeynesowskim mamy ograniczenia - nie osiągamy równowagi w sposób ciągły, nie maksymalizujemy stale. Podmiot jest racjonalny przy danym stanie rynkowym.

Model IS-LM - sztywności narzucone ad hoc, nikt nie tłumaczył dlaczego poziomy i płace mają być sztywne i na jakiej podstawie. Neokeynesiści również koncentrują się na sztywnościach, ale obsesyjnie szukają dlaczego się pojawiają.

MODELE SZTYWNOŚCI REALNYCH PŁAC
Model płacy wydajnościowej - im wyższa płaca realna, tym wyższa wydajność. Płaca narzędziem bodźcowym. Skoro ma nas skłaniać do efektywności, musi się kształtować na poziomie wyższym od poziomu czyszczącego rynek. Poszukujemy ekonomicznych uzasadnień dlaczego płaca realna może być usztywniona na długie okresy na poziomie przekraczającym czyszczący rynek.
4 podgrupy modeli:
1. Model bumelanta
Wzrost wydajności poprzez ograniczenie obijania się w pracy. Przykład: sektor podobnych przedsiębiorstw, gdzie każdy płaci pracownikom 1000 zł. Jest jedno, które płaci 5000. Oczekuje, że pracownik będzie wydatkował 5 razy większy wysiłek. Groźba zwolnienia jedynym narzędziem dyscyplinującym jeżeli jest problem z monitorowaniem wysiłku. Gdy przełożony złapie nas na obijaniu, tracimy pracę. Efekt: pozostali pracodawcy także podwyższają prace realne aby skłonić swoich pracowników do większego wysiłku. Nie zmienia to jednak sytuacji. Część niewydajnych pracowników można zwolnić. Mniej pracowników jest w stanie wykonać tę samą pracę. Tak będą postępowały wszystkie firmy. Powstaje bezrobocie przymusowe.
2. Model rotacji załogi
Miejsca pracy, które wymagają treningu wstępnego i przeszkolenia to koszty dla firmy. Przedsiębiorstwo stara się przez wysokie wynagrodzenia ograniczyć zjawisko płynności kadr.
3. Model ujemnej selekcji
Informacja o wysokim wynagrodzeniu stanowi pewien sygnał, że wymagania będą bardzo wysokie. Wysokie wynagrodzenie wstępnym narzędziem selekcji. Liczymy na to, że przyciągniemy najlepszych, wybierzemy najlepszą kandydaturę i zatrzymamy ją u siebie dzięki wysokim zarobkom.
4. Model socjologiczny
Pracodawca oferuje wynagrodzenie wyższe od przeciętnego chociaż nie musi tego robić. Forma dobrowolnego prezentu dla pracownika. Oczekuje jednak za ten prezent rewanżu - wydajności większej niż przeciętna. Jest to niepisana umowa oparta na uczciwości. Pracodawca: uczciwie wypłaca wyższe wynagrodzenie, pracownik uczciwie pracuje wydajniej.
5. Model insider-outsider
Insiderzy to ci, którzy są pracownikami na tyle długo, by zyskać pewną siłę przetargową w stosunku do pracodawcy, móc wywierać pewną presję na pracodawcy. Outsiderzy to bezrobotni, którzy chcieliby podjąć zatrudnienie w tej firmie. Bezrobotny przychodzi i oznajmia, że będzie pracował za połowę mniejsze wynagrodzenie. Zwalniamy jednego ze stałych pracowników. Nowa osoba może być nieefektywna bo pozostali pracownicy odmówią współpracy. Cały zespół staje się mniej efektywny. Dlatego outsider nie przyjdzie, pracodawca się nie zgodzi.
Świat neokeynesowski zdecydowanie bardziej ciekawy i zróżnicowany od nowo klasycznego. Mnóstwo realnych barier, które nakazują nam zachowania z czysto obliczeniowego punktu widzenia wydające się nieracjonalne, ale które są racjonalne w obliczu istniejących frykcji.

MODELE SZTYWNOŚCI REALNYCH CEN
Model rynków stałych nabywców.
Koncepcja przeciwstawiająca się rynkom aukcyjnym w doskonałej konkurencji, gdzie wszystko jest homogeniczne. Doskonała konkurencja - prawo jednej ceny - na dane dobro na rynku może ustalić się jedna cena. Neokeynesiści -wiele cen. Nie sprawdzamy codziennie czy ceny się zmieniły. Nawiązujemy stałą współpracę z określonym sprzedawcą, który oferuje w długim okresie stabilne ceny na dane dobra. Warto związać się ze sprzedawcą, który ma stabilne ceny, nawet jeśli są minimalnie wyższe od konkurencji. Odpada koszt ciągłych poszukiwań. Przedsiębiorcy się to opłaca - pozyskuje grupę stałych nabywców, może szacować z dużym prawdopodobieństwem swoje przychody. Jednej i drugiej stronie ta sztywność się opłaca (na poziomie mikro, nie makro).

Nazwa neokeynesistów bardzo na wyrost, bardziej zabieg marketingowy. W większości ważnych spraw - potężne rozbieżności.

	KEYNES	NEOKEYNESIŚCI
MIKROPODSTAWY	Mikropodstawy są powiązane z teorią efektywnego popytu; sztywności traktuje się wyłącznie jako uproszczenie analityczne. Błąd złożenia: oszczędności korzystne i racjonalne na poziomie mikroekonomicznym	Próby wyjaśnienia na gruncie mikroekonomicznym sztywności cen i płac stanowiących kluczowe założenie modeli pokeynesowskich. Mikroekonomia dominujaca.
SZTYWNOŚCI	Głównym problemem jest brak popytu efektywnego wynikający z funkcjonowania gospodarki monetarnej, sztywne płace lub inne niedoskonałości rynkowe nie odgrywają żadnej roli. Strona popytowa.	Istnieje wiele źródeł niedoskonałości rynkowych, ale najistotniejsze są sztywności nominalne i realne cen i płac związane z podażową (a nie popytową) stroną gospodarki).
BEZROBOCIE	Wysokie trwałe bezrobocie jest traktowane jako zjawisko przymusowe, które można (przynajmniej częściowo) pokonać przy pomocy aktywnych działań z zakresu polityki fiskalnej i monetarnej.
OCZEKIWANIA	Ogromny wpływ na wielkość podstawowych zmiennych ekonomicznych uproszczone i nieprecyzyjne podejście do formalnej strony oczekiwań. Ważne, acz nieopisane. Zwierzęce instynkty - oczekiwania.	Kluczowy element wszystkich analiz, akceptacja nowoklasycznej koncepcji racjonalnych oczekiwań
PIENIĄDZ (polityka)	Nieneutralność krótko i długookresowa	Nieneutralność wyłącznie w krótkim okresie
POLITYKA FISKALNA I DEFICYT BUDŻETOWY	Duża rola aktywnej polityki fiskalnej, fine tuning, deficyt budżetowy jako konieczne narzędzie przejściowej aktywacji życia gospodarczego.	Duży sceptycyzm co do efektywności polityki fiskalnej, course tuning, brak akceptacji dla wysokich deficytów, liczne problemy związane z podjęciem właściwych decyzji wynikają z wielości różnorodności zidentyfikowanych niedoskonałości rynkowych.

Fine tuning - precyzyjne dostrajanie. Jesteśmy w stanie cały czas zmieniać prowadzenie polityki fiskalnej, dostrajać ją wraz ze zmianą warunków i osiagać pozytywne rezultaty.
Course tuning - nie możemy idealni dostroić polityki z racji barier, opóźnień, niedoskonałości. Możemy posługiwać się niepełnymi danymi.

---